Tijorat banklari buxgalteriya hisobining hisobvaraqlar rejasi - Экономика - Рефераты

Tijorat banklari buxgalteriya hisobining hisobvaraqlar rejasi

Загружено в:

18.09.2023

Скачано:

0

Размер:

44.490234375 KB

Tijorat banklari buxgalteriya hisobining hisobvaraqlar rejasi Reja: 1. Tijorat banklari faoliyatini tahlil qilish va uning uziga xos xususiyatlari. 2. Bank majburiyatlarining tarkibiy jihatdan tahlili. 3. Bank aktivlari tarkibining tahlili.

1. Tijorat banklari faoliyatini tahlil qilish va uning uziga xos xususiyatlari Har qanday jarayonning keyingi taqdiri uni har tomonlama chuqur tahlil etilishiga asoslanadi. Ayniqsa iqtisodiy jarayonlarning takomillashuvi va rivojlanishini iqtisodiy tahlilsiz tasavvur etish mumkin emas. Bozor iqtisodiyoti davrida banklar Prezidentimiz ta’kidlab o’tganlaridek iqtisodiyotning qon tomirlari hisoblanar ekan, ular faoliyatini tartibga solish, muvofiqlashtirish muhim masalalardan bir bo’lib qolaveradi. Chunki, banklar iqtisodiyotda kredit munosabatlari va hisob-kitoblarda vositachi vazifasini bajarar ekan, barcha iqtisodiy sub’ektlarning barqaror faoliyat yuritishi bank tizimining barqarorligi bilan chambarchas ravishda bog’liq bo’lib qoladi. Banklar ish yurituvchilar faoliyatining uzluksizligini ta’minlash maqsadida ularni doimiy ravishda kredit mablag’lari bilan ta’minlab turadilar. Bundan tashqari barcha iqtisodiy sub’ektlar o’rtasidagi hisob-kitoblar banklar orqali amalga oshiriladi. Shunday ekan, iqtisodiy munosabatlarning barqarorligi va samaradorligini bank faoliyatisiz, uning barqaror rivojisiz amalga oshirish mumkin emas. Banklar barqaror va samarali faoliyat yuritmasa uning mijozlari o’z faoliyatini uzliksizligini ta’minlashning iloji bo’lmay qoladi. Mijozlar faoliyati ko’p jihatdan banklarning likvidliligi, to’lov qobiliyati va samarali faoliyat yuritishiga bog’liqdir. Yuqorida bildirilgan fiklarning barchasi banklar faoliyati bilan butun iqtisodiy jarayonlarning uzluksiz ravishda bog’liqligini bildiradi. Shunday ekan, banklar faoliyatini izchil, chuqur va ilmiy asoslangan ravishda uzluksiz tahlil etib borish, ular faoliyatining barqarorligini ta’minlash muhim iqtisodiy masalalardan bir bo’lib qolaveradi va ulkan ahamiyat kasb etadi. Bank faoliyatini tahlil etish uchun bank faoliyati bilan bog’liq bo’lgan barcha iqtisodiy jarayonlarni har tomonlama chuqur his etmoq, anglamoq zarur bo’ladi. Buning uchun esa eng avallo bankning mohiyati, bajaradigan vazifalari, ushbu vazifalarni bajarish asoslari, usullari, xullas, butun bank faoliyatiga tegishli jarayonlarni his etmoq lozim. Bank faoliyatini yuritish uchun lozim bo’lgan mablag’lar va ularning manbalari, o’z mablag’lari hamda majburiyatlari tarkibi, ular o’rtasidagi mutanosiblikni ta’minlash masalalari, ushbu mablag’larni samarali

yo’naltirish, bankning likvidliligi, to’lov qobiliyatini ta’minlash asoslari kabilar chuqur o’rganilmog’i zarur. Yuqorida bildirilgan fikrlarni umumlashtirgan holda, Bank faoliyati tahlili fanining predmeti, bank faoliyatini o’zida aks ettiruvchi iqtisodiy jarayonlarni uzsluksiz ravishda o’rganishdan iboratdir. Bank faoliyati tahlili fani banklarda muomaladagi bo’sh mablag’larni o’ziga jalb etish, o’z mablag’larini to’plash va boshqarish, jamlangan passivlarning aktiv operatsiyalarga joylashtirish, aktivlarni boshqarish daromad va xarajatlarni shakllantirish hamda mijozlarga bank xizmatlarini ko’rsatish bilan bog’liq bo’lgan iqtisodiy jarayonlarni o’rganadi. Har qanday tahlil kabi, banklar faoliyati tahlili jarayonida birinchidan haqiqiy holat o’rganiladi, ikkinchidan haqiqiy holat normativ ko’rsatkichlar bilan taqqoslanadi uchinchidan olingan natijalarga ta’sir etuvchi omillar va ular ta’sirining bank faoliyatiga ta’siri tahlil qilinib faoliyatni yanada takomillashtirish yuzasidan bank boshqaruviga takliflar tayyorlanadi. Shunday ekan, Bank Boshqaruvi tomonidan bank faoliyati samaradorligini oshirish uchun qabul qilinadigan qarorlari albatta bank faoliyati tahlil natijalariga asoslanadi. Qabul qilingan qarorlarning samarasi faoliyat tahlili natijalarining nechog’lik to’g’riligiga proportsional ravishda bog’liqdir. Bank faoliyati tahlilining asoslari bo’lib, quyidagilar hisoblanadi: - birinchidan, bank balansi ma’lumotlari; - ikkinchidan bank daromad va xarajatlari (moliyaviy natijalar) balansi; - uchinchidan bank buxgalteriyasi analitik va sintetik hisob raqamlari ma’lumotlari. Bank faoliyatining o’ziga xos xususiyatlardan bir bo’lib, banklarda kunlik balans hisobotlari tuziladi. Har bir ish kuni oxirida, bankning har bir filiali tomonidan balans tuziladi va u Respublika Boshqaruvi tomonidan umumlashtiriladi. Bu holat bank faoliyatini tezkor ravishda tahlil qilib borish imkoniyatini yaratadi. Bankning daromadlari va xarajatlari balans ma’lumotlariga asosan uning

daromadlari manbalari, miqdori, xarajatlarining turlari va hajmi hamda faoliyat samaradorligi tahlil qilinadi. Bank faoliyatini operativ (tezkor) tahlil qilishda analitik va sintetik hisob raqamlar oboroti va qoldig’idan foydalanadi. Shunday ekan, 1,2,3 ilovalarda keltirilgan ma’lumotlar bank faoliyatini tahlil qilishning asosini tashkil etadi. Bozor iqtisodiyoti sharoitida har qanday faoliyat yurituvchi korxona faoliyati tahlilidan asosiy maqsad faoliyat samaradorligi oshirishdan iboratdir. Bank faoliyati tahlilin amalga oshirishdan ham bosh maqsad bo’lib, bank faoliyati samaradorligini oshirishga erishishdan iboratdir. Bank faoliyati natijasida olinadigan sof foydaning miqdori oshishini ta’minlash, omonatchilar va kreditorlarning ishonchini qozonish va bank aktsionerlariga to’lanadigan dividentlar miqdorini oshirib borish uchun bank faoliyati domiy va uzluksiz ravishda tahlil qilib borilishi lozim. Bosh maqsadga erishish uchun bank faoliyatining barcha jihatlari uzluksiz ravishda tahlil etilishi, uning natijalari to’g’ri va aniq talqin qilingan holda Bank Boshqaruviga xulosa chiqarish va qaror qabul qilish uchun muntazam ravishda taqdim etib borilmog’i lozim. Bank strategiyasini belgilash, Bank Boshqaruvi, Kuzatuv kengashi va Aktsionerlarning umumiy yig’ilishi qarorlari ham bank faoliyati tahliliga asoslanadi va ushbu qabul qilingan qarorlar samaradorligini belgilab beradi. 2. Bank majburiyatlarining tarkibiy jihatdan tahlili. Avvalambor shuni yana bir bor eslatib o’tishni lozim topdikki, bank resurslarini tashkil etish bilan bog’liq bo’lgan operatsiyalari - passiv operatsiyalar deyiladi. Passiv operatsiyalar bank oborotiga chetdan mablag’lar jalb etish va o’z mablag’larini tashkil etish bilan bog’liq operatsiyalardan iboratdir. Bank resurslari uning majburiyatlari va o’zining kapitalidan tashkil topadi. Bank faoliyatining yana bir asosiy o’ziga xos xususiyatlaridan biri shundan iboratki, uning resurslari asosan chetdan jalb etilgan majburiyatlaridan tashkil topadi.

1. jadval “A” Bankning chetdan jalb etilgan va o’z mablag’lari tarkibi 4 № Ko’rsatkichlar 01.01.2020y. 01.01.2021y. O’zgarishi 01.01.2020 y. 01.01.2021 y. Dan Sum ma mln so’ m Sal mo- g’i% Sum ma mln so’ m Salm og’i % Summ ada mln so’ m Salmoq -da % 1 . O’z mablag’lari 3910 8,8 410 0 9,1 1 9 0 4,9 2 . Chetdan jalb etilgan mablag’lar 4051 0 91,2 4100 0 90,9 4 9 0 1,5 3 . JAMI: 4442 0 100 4510 0 100,0 6 8 0 Jadval ma’lumotlaridan ko’rinib turibdiki, “A” bank passivining asosiy qismi, 1 yanvar 2020 yil holatiga 40510 mln so’m ya’ni 91,2 foizi 2021 yil 1 yanvar holatiga 41000 mln so’m yoki 90,9 foizi chetdan jalb etilgan mablag’lar qolgan qismi esa (8,9% va 9,1%) o’z mablag’lari hisobiga tashkil etilgan. Tahlil etilayotgan davrda o’z mablag’lari 1900 mln so’m ya’ni 4,9 foizga, chetdan jalb qilingan mablag’lar esa 490,0 mln. so’m ya’ni 1,2 foizga o’sgan. Bank majburiyatlari qoldig’i bank balansining ikkinchi bo’limida aks ettiriladi.Bank majburiyatlari ularning o’ziga xos-xususiyatlari, manbalari va

muddatlari hisobga olingan holda asosan quyidagi guruhlarga bo’linadi: 4 “A”tijorat banki shartli ravishda olingan.

- Talab qilib olingunicha saqlanadigan depozitlar; - Jamg’arma depozitlar; - Muddatli depozitlar; - Boshqa banklarning hisobraqamlari; - Olingan qisqa muddatli kreditlar; - Olingan uzoq muddatli kreditlar; - Mijozlarning boshqa depozitlari. Ushbu guruhlarga hisobvaraqlar, ularning manbalari nuqtai-nazaridan yana bir necha hisobraqamlardan tashkil topadi. i. jadval «A» Bankning chetdan jalb etilgan mablag’lari tarkibi va dinamikasi №Balans hisob varag’ i Ko’rsatkichl ar 01.01.2020y . 01.01.2021 y. O’zgarishi Q oldig’ i m ln. so’ m . Salm og’ i % Q oldig’ i m ln.so’ m . Salm og’ i % 01.01.2020 y.da 01.01.2021 y. ga nisbatan M iq- dori (+,-) Sal- m oqda % 1 . 2020 0 Talab qilib olingunc ha saqlanadi gan depozitla 610 0 15, 1 610 0 14, 9 - -

r 2 . 2040 0 Jamg’a rma depozit lar 114 0 2,8 100 0 2,4 -140 - 12 ,3 3 . 2060 0 Mudd atli depozi tlar 790 0 19, 5 770 0 18, 8 200 - 2, 5 4 . 2100 0 Boshqa banklarnin g hisobraqa mlari 440 0 10, 5 410 0 10, 0 -300 - 6, 8 5 . 2160 0 Olingan qisqa muddatli kreditlar 360 0 8,9 390 0 9,5 300 8, 3 6 . 2200 0 Olingan uzoq muddatli kreditlar 151 00 37, 3 146 00 35, 6 -500 - 3, 3 7 . 2260 0- 2980 0 Mijozlarning boshqa depozitlari 227 0 5,5 360 0 8,8 1330 58 ,6 JAMI: 405 10 10 0,0 410 00 10 0,0 490 1, 2 Shuning uchun ham har bir hisobvaraq qoldiqlari alohida tahlil etilishi lozim bo’lgan taqdirda ularning tarkibi ushbu hisobvaraq tarkibiga kiruvchi hisobraqamlar qoldiqlariga asoslangan holda amalga oshiriladi. Bank majburiyatlarini tahlil etishda asosiy e’tibor ularning tarkibi, dinamikasi va barqarorlik darajasiga qaratiladi.Yuqoridagi ma’lumotlarga qaraganda bankning

talab qilib olingunicha saqlanadigan depozitlari miqdori tahlil qilinayotgan davrda o’zgarishsiz qolgan. Lekin jamg’arma depozitlari miqdori 140 mln.so’m ya’ni 12,3 foizga, muddatli depozitlar esa 200 mln so’m, ya’ni 2,5 foizga kamayib ketgan. Shu bilan birga, boshqa banklarning hisobraqamlaridagi mablag’lar 300 mln so’m 6,8 foizga va olingan uzoq muddatli kreditlar ham 500 mln so’m 3,3 foizga kamayganligi kuzatilgan. Tahlil qilinayotgan davrda mijozlarning boshqa depozitlari miqdori 1330 mln so’m ya’ni 58,6 foizga o’sgan. Bankning jamg’arma va muddatli depozitlarining kamayib ketishi, uning depozit siyosatida kamchiliklar mavjudligini bildiradi. Jamg’arma va muddatli depozitlar bank uchun eng barqaror resurslardan hisoblanadi. Ularning barcha depozitlar hajmida salmog’ining qisqarishi bank depozit bazasining barqarorlik darajasining pasayib borishidan dalolat beradi. Bank tomonidan jamg’arma va muddatli depozitlarni jalb etish borasida muhim chora va tadbirlar belgilanishni talab etiladi. Boshqa banklar hisobraqamlarida pul mablag’larining kamayishi, ushbu bankning boshqa banklar bilan korrespondentlik munosabatlarining qisqarib borishini bildiradi. Olingan uzoq muddatli kreditlar salmog’ining kamayishi ularning o’z muddatlarida qaytarilganligini bildiradi. Lekin bank uning likvidligini ta’minlash, oldiga qo’ygan rejalarini amalga oshirish uchun zarur bo’lgan hollarda Markaziy bank va boshqa Banklarning uzoq muddatli kreditlariga doimo ehtiyoj sezadi. Talab qilib olinadigan depozit mablag’larining o’zgarmasligi ko’p hollarda uning mijozlari tarkibi va ular faoliyatida sezilarli darjada rivojlanish bo’lmaganligini bildiradi. Bank o’zining mijozlari tarkibini son va sifat jihatidan yaxshilab borishiga e’tibor qaratmog’i lozim bo’ladi. Tahlil qilinayotgan davrda bankning mijozlar boshqa depozitlari miqdorining 58,6 foizga oshganligi kuzatilgan. Uning sabablarini aniqlash uchun bank balansida 22600 - mijozlarning boshqa depozitlari, 22800 – forvard, optsion, fyuchers, svop operatsiyalarida realizatsiya qilinmagan zararlar, 23200-kliring transaktsiyalari, 23400- hukumat hisobraqamlari daromad va boshqa tushumlari, 23600-bank tomonidan muomalaga chiqarilgan qimmatbaho qog’ozlar, 29800- boshqa majburiyatlar tarkibi o’rganilmog’i lozim bo’ladi.

Biz tahlil qilayotgan bankda mijozlarning boshqa depozitlari mablag’alarining o’sishi asosan 22618 - jismoniy shaxslar plastik kartochkalari bo’yicha majburiyat, 22600 - korporativ plastik kartochkalar bo’yicha majburiyatlar, 23218 - Moliya Vazirligi Fondidan ajratilgan maqsadli mablag’lar, 23220 - Moliya Vazirligi maxsus Fondidan olingan mablag’alar, 23222 - Moliya Vazirligining maqsadli mablag’lari hisobiga tashkil topgan . Bu holat hisobot davrida plastik kartochkalar muammosi yo’lga qo’yilganligi va bank mijozlari orasida Moliya Vazirligi qoshida tashkil etilgan qishloq xo’jaligini moliyalashtirishi fondi mablag’laridan foydalanuvchi paxta va g’alla etishtiruvchi fermer xo’jaliklarining ko’payganligini bildiradi. Bank majburiyatlari tarkibida olingan qisqa muddatli kreditlarning o’sishi, asosan bankning joriy likvidligi holatini yaxshilashdan iboratdir. Xulosa qilib aytganda, bank keyingi yil uchun o’zining depozit siyosatini ishlab chiqishda mijozlari tarkibini barqarorlashtirishga, jamg’arma va muddatli depozitlar jozibadorligini oshirishga hamda uzoq muddat foydalanishi mumkin bo’lgan muomalaga chiqariladigan obligatsiya va depozit sertifikatlarining jozibadorligini oshirishga e’tibor qaratilmog’i lozim. 3. Bank aktivlari tarkibining tahlili Ma’lumki, bank resurslarini joylashtirish bilan bog’liq bo’lgan operatsiyalar, aktiv operatsiyalar deyiladi, boshqacha qilib aytganda bankning aktiv operatsiyalari bu bank tomonidan foyda olish maqsadida o’z mablag’lari va jalb qilingan mablag’larni samarali yo’nalitishdir. Ko’pchilik iqtisodiy adabiyotlarda bankning aktiv operatsiyalari deganda eng avvalo resurlarni daromad olish maqsadida yo’naltirilgan aktivlar ya’ni qimmatbaho qog’ozlarga qilingan investitsiyalar, kreditlar, lizing va faktoring operatsiyalari nazarda tutiladi. Boshqacha qilib aytadigan bo’lsak, bank aktiv operatsiyalari daromad keltiruvchi aktivlarni ko’paytirish, ya’ni bank likvidligini saqlagan holda aktivlarning qolgan qismini daromad keltirish uchun joylash bo’lib, hisoblanadi. Bundan tashqari, bank aktivlariga uning faoliyatini xavfsiz va

samarali tashkil etish uchun zurur bo’lgan kassadagi naqd pullar, Markaziy bankdagi vakillik hisobvaraqlari va majburiy zaxira fondidagi mablag’lar, boshqa banklar bilan vakillik hisobraqamlari qoldiqdari, asosiy vositalar, nomoddiy aktivlar, kambaholi tez eskiruvchi buyumlar kabi aktivlarga ega bo’lmog’i lozim. Bankning aktiv operatsiyalarini to’rt guruhga bo’lish mumkin: - kredit operatsiyalari, buning natijasida bankning kredit portfeli shakllanadi; - investitsiya operatsiyalari, investitsiya portfelini shakllantirish uchun asos bo’ladi; - kassa va hisob-kitob operatsiyalari, bank o’z mijozlariga ko’rsatadigan asosiy xizmat turlari; - boshqa aktiv operatsiyalar, ya’ni barcha bank operatsiyalarini samarali amalga oshirishga tegishli infrastruktura yaratish bilan bog’liq operatsiyalar. - Bank aktivlarining tarkibi deyilganda balans yakuniga nisbatan har xil sifatdagi aktivlar salmog’i tushuniladi. Bank aktivlari holati, dinamikasi, samaradorligi kabi masalalar doimiy ravishda tahlil etilmog’i lozim. Shu bilan birga aktivlarning likvidliligi, daromadliligi va risklilik darajasi tahlili faoliyat muvoffaqiyatining garovi hisoblandi. Bank aktivlarining uning passivlari bilan mutanosibligini ta’minlash ham muhim ahamiyat kasb etadi. Shuning uchun ham bank aktivlari uning xodimlari, auditorlar va markaziy bank tomonidan o’rganilib, tahlil qilib borishning davr talabi bo’lib, qoladi. Har qanday bank ham o’zining aktivlarining tarkibini samarali shakllantirishda ma’lum bir muammolarga uchraydilar. Bank aktivlarining sifati, aktivlarning maqsadga muvofiq tuzilishiga, likvidligi, aktiv operatsiyalarning diversifikatsiyasiga, riskli aktivlarning hajmiga, muammoli va sifatsiz aktivlarning salmog’i va aktivlarning o’zgaruvchanlik sifatlariga bog’liq. Bank aktivlarini tahlil qilganda quyidagilarni aniqlash lozim: - Bank aktivlarining umumiy qoldig’i hisobot davrida qancha o’zgarganligini; - aktivlarning tarkibini – mablag’lari asosan qaysi aktivlarga sarflanganini;

- Bank aktivlari tarkibining hisobot davrida (tahlil qilinayotgan davrda) qanchalik o’zgarganligini va ularning o’zgarish sabablarini; - Bank aktivlarining likvidligini; - Bank aktivlarining samarali foydalanish ko’rsatkichlarini hamda ularning hisobot va o’tgan davrdagi tafovutlarini; - Bank aktivlaridan samarali foydalanishga ta’sir etuvchi omillarni (ijobiy va salbiy) hamda foydalanish samaradorligini oshirish yo’llarini. Bu ko’rsatkichlarni aniqlab tahlil qilib, bank aktivlaridan foydalanish samadorligini oshirish yo’llarini belgilash lozim bo’ladi. Bank aktivlarining holati uning faoliyati davomida o’zgarib turadi. Bank aktivlarining holati ijobiy yoki salbiy tamonga o’zgarishi mumkin. Bank aktivlarining qanday o’zgarishi aktivlarni boshqarishga va to’g’ri yo’naltirishga bog’liq. Shuning uchun ham bank aktivlarining holatini muntazam ravishda o’rganib, ularning o’zgarishini tahlil qilib borish lozim. Tahlilda birinchi navbatda bank aktivlarining umumiy summasi hisobot davrida qanchalik o’zgarganligini (ko’paygan yoki kamayganligini) aniqlash, undan keyin esa o’zgarish sabablarini aniqlash lozim. Asosiy e’tibor aktivlarlar tarkibining o’zgarishiga qaratilmog’i lozim. Bunda daromad keltiradigan va daromad keltirmaydigan aktivlar, likvid yoki nolikvid aktivlar holati to’liq talqin qilinmog’i lozim. Bundan tashqari, bank aktivlari tarkibida bank faoliyati uchun umuman keraksiz aktivlvar mavjudligi va ularni “ishchan” aktivlarga aylantirish chora-tadbirlari ishlab chiqilishi lozim. Kredit garoviga olingan mol-mulklar, ombordagi keraksiz asbob-uskunalar va vaqtincha foydalanilmayotgan bino-inshoatlar shular jumlasiga kiradi.

3- jadval “A” Bankning aktivlari holati va dinamikasi Bankning aktivlari holatini tahlil qiladigan bo’lsak, eng likvid sanalgan kassadagi naqd pullar yil davomida 1,7 mlr so’mdan 1,6 mlrd so’mgacha kamaygan, ya’ni yil davomida kassadagi naqd pul qoldigi 168 mln so’mga kamaygan. Markaziy bankdagi mablag’lar esa aksincha o’sish sur’ati bo’lgan, natijada yil davomida 2,03 mlrd so’mdan 2.15 mlrd so’m (yoki 105.55%)ga oshgan, bu bankning likvidligiga ijobiy ta’sir ko’rsatadi. Bankning boshqa banklardagi pul mablag’lari o’zgarishsiz qolgan ammo uning aktivlardagi tutgan ulushi biroz№ Ko’rsatkichlari 01.01.2020y. 01.01.2021y. Far qi O’zg ari shi %qoldi g’i mln. co’m ulus hi% qoldi g’i mln. co’m ulus hi % ml n. co’ m % 1 . Kassadagi naqd pullar va boshqa to’lov hujjatlari (10100) 1728 3,89 1560 3,46 - 168 - 0, 4 3 -9,7 2 . Bankning O’zRMB hisobvaraqlari (10300) 2037 4,59 2150 4,77 113 0, 18 5,5 3 . Bankning boshqa banklardagi hisobvaraqlari ga (10500) 593 1,33 5 9 3 1,31 0 - 0, 0 2 0 4 . Davlat obligatsiyalari (10700) 55 0,12 5 5 0,12 0 - 0, 0 1 0 5 . Qimmatli qog’ozlarga qilingan investitsiyalar (10800) 342 0,77 3 2 0 0,71 -22 - 0, 0 6 -6,2 6 Sotib olingan debitorlik qarzlari – 18 0,04 0 0 -18 - 0

kamaygan xolos, bundan banklardan pul mablag’larini oldi-sottisi yil davomida yaxshi yo’lga qo’yilmaganligini ko’rish mumkin. Daromad keltiruvchi aktivlarning faqat lizingdan tashqari barchasi kamayish tendentsiyasini qayd qilgan. Jumladan, davlat obligatsiyalari bilan savdo hajmi yil davomida o’zgarishsiz qolgan, demak, yil davomida davlatning byudjet mablag’lari profitsit bilan chiqgan hamda bank keyinchalik ham foyda olish maqsadida bu aktivlarni sotmagan. Faktoring operatsiyalarini tahlilni ko’radigan bo’lsak, bank yil boshida 18 mln so’m miqdorida debitorlik qarzlarini sotib olgan, yil davomida bu miqdor o’smagan, fikrimizcha bank xodimlari sotib olingan debitorlik qarzini yil davomida uzishga qiynalgan, shuning uchun yil oxiriga kelib bu aktivdan zo’rg’a qutilgan va yil oxiriga xech qanday vositachilik mablag’larisiz yopgan. Kredit operatsiyalari bo’yicha ham shu xolat ya’ni yil davomida kredit hajmi 28.9 mlrd so’mdan 28.6 mlrd so’mga kamaygan, kredit operatsiyalarning kamayishi bankning to’lovga qodirligi hamda likvidlik masalalariga ehtiyotkorlik bilan yondoshganligidan bilish mumkin. Lizing operatsiyalari esa aksincha yil davomida o’sish sur’atlarini tashkil qilgan. Yil boshida 2 mlrd so’m miqdorda lizing operatsiyalari amalga oshirilgan bo’lsa, yil oxiriga kelib bu ko’rsatkich 2.8 mlrd so’mni tashkil qildi, ya’ni o’sish sur’atlari deyarli 1.5 marta yoki 839 mln so’m bo’lgan. Demak, korxona yil davomida daromad keltiruvchi aktivlardan lizing operatsiyalarini risksizroq va ko’proq daromad olish manbasi sifatida ko’rgan. Daromad keltirmaydigan hamda likvidlikni ta’minlaydigan aktivlar miqdori ham o’sgan yil boshida asosiy vositalar 5 mlrd so’m bo’lib, yil oxiriga kelib bu 5.2 mlrd so’mni tashkil qilgan, o’sish sur’atlari 105 % yoki 221 mln so’m, bu holni bank yil davomida o’zining texnologik holatini yaxshilashga qaratilgan siyosati natijasi sifatida qarash mumkin. Umuman olganda bank aktivlari yil boshida 44.4 mlrd so’m bo’lib, yil oxiriga borib bu 45.1 mlrd so’mni tashkil qilgani holda 101.5 %ga o’sgan. Bunga salmoqli ta’sir qilgan lizing operatsiyalari (839 mln so’m), boshqa aktivlar (370 mln so’m), asosiy vositalar (221 mln so’m) va Markaziy bankdan olish kerak bo’lgan pul mablag’lari o’sishini (113 mln so’m) keltirish mumkin. Kassadagi naqd pullar (- 168

mln so’m) hamda kredit operatsiyalari (-655 mln so’m)ga kamayishi jami aktivlar miqdorining o’sishiga salbiy ta’sir o’tkazgan. Eng asosiysi, bank mutloq likvid mablag’lar hamda eng ko’p daromad keltiruvchi aktivlarning keskin kamayishi bankni daromadligini pasaytirgan, ammo likvidligini saqlab qolishiga harakat qilgan, demak, yil davomida bank qandaydir yo’qotish yoki zararlarni qoplash bilan shug’ullangan, ikkinchi holda esa bank noto’g’ri strategiya tanlovi asosida harakat qilgan. Bank aktivlari miqdorining tarkibi va dinamikasini o’rgangan holda, ularga ta’sir etuvchi omillar va ularni bartaraf etish chora-tadbirlar belgilanmog’i lozim. Buning uchun aktivlar daromadliligi nuqtai nazaridan ham tahlil etilmog’i lozim.

Похожие

Hisobvaraqlar rejasi va uning tavsifi

Buxgalteriya hisobining standartlari

Banklarda buxgalteriya hisobini tashkil qilish asoslar

Bank balansi va uning tuzilishi

Banklarning buxgalteriya hisobotlari