Hisobvaraqlar rejasi va uning tavsifi - Экономика - Рефераты

Hisobvaraqlar rejasi va uning tavsifi

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

107.5 KB

www.arxiv.uz Reja: 1. Hisobvaraqlar rejasining zaruriyati va maqsadi 2. Hisobvaraqlar rejasini tuzishning tamoyillari va uning tuzilishi 3. Yangi hisobvaraqlar rejasining xususiyatli tomonlari 4. Yangi hisobvaraqlar rejasidan

www.arxiv.uz Hisobvaraqlar rejasining zaruriyati va maqsadi Hisobvaraqlar rejasi deb, belgilangan tamoyillar asosida tartibga solin-gan hisobvaraqlar ro`yxatiga aytiladi. Yangi hisobvaraqlar rejasi O`zbekiston Respublikasi Moliya vazirligining 2002 yil 9 sentyabrdagi 103 - buyrug`i bilan tasdiqlanib, O`zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi tomonidan 2002 yilning 23 oktyabrida 1181-son bilan ro`yxatga olindi va 2002 yilning 2 noyabridan boshlab qonuniy kuchga kirdi. Yangi hisobvaraqlar rejasiga o`tishning zaruriyati quyidagi asosiy sabablar bilan tavsiflanadi: Respublika iqtisodiyotini bozor munosabatlariga o`tishni boshlashi munosabati bilan xorijiy saromoyadorlarni jalb qilish va buning uchun ularga tushunarli bo`lgan buxgalteriya hisobini yuritishning zarurligi; davlat mulkini xususiylashtirilishi va buning natijasida yangi xo`jalik birlashmalari va hisob ob`ektlarining yuzaga kelishi (masalan, moliyaviy qo`yilmalar, gudvill, kursdagi farqlar va boshqalar); korxonalar faoliyatiga baho beruvchi ko`rsatkichlarni jahon miqyosida taqqoslanuvchanligini ta`minlash. Hisobvaraqlar rejasidan foydalanishning maqsadi barcha xo`jalik yuri-tuvchi sub ь ektlarda yuz berayotgan xo`jalik muomalalarini buxgalteriya hisobining hisobvaraqlarida bir xil tarzda aks ettirishdan iborat. Hisobvaraqlar rejasini tuzishning tamoyillari va uning tuzilishi Hisobvaraqlar rejasini tuzib chiqishda bir qator muhim tamoyillarga rioya qilishga tavsiya etiladi. Masalan hisobvaraqlar rejasi: asosiy moliyaviy hisobotlarni tuzish uchun qulay bo`lishi; kelgusida kompaniya faoliyati tarkibi va doirasini o`zgarishini hisobga olib kengayishga moyil tarzda egiluvchan bo`lishi; moliyaviy hisobot elementlarining harakati to`g`risida batafsil ma ь lumot bera olishi lozim. Bundan tashqari yana bir muhim tamoyil, bu moliyaviy hisobot element- larining likvidlilik darajasi. Ayrim mamlakatlarda, masalan AQShda milliy

www.arxiv.uz buxgalteriya hisobi standarti (GAAP)ga asosan oddiy hisobvaraqlar rejasining tuzilishi quyidagi ko`rinishga ega bo`ladi: Aktivlar ( Т .r. 100-199) 100 Kassa 110 Olinadigan hisobvaraqlar 120 Olingan veksellar 130 Т ovar zahiralari 140 Т o`langan sug`urta 142 Materiallar uchun oldindan to`lov 150 Er 160 Bino 170 Uskuna Majburiyatlar ( Т .r. 200-299) 200 Т o`lanadigan hisobvaraqlar 210 Berilgan qisqa muddatli veksellar 220 Hisoblangan ish haqi 225 Hisoblangan foizlar 260 Berilgan uzoq muddatli veksellar Mulk egasining kapitali ( Т .r. 300-399) 300 Kapital 310 Kapitalning olinishi Daromadlar ( Т .r. 400-499) 400 Т ushum 410 Ijaradan olingan daromad 420 Olingan foizlar H arajatlar ( Т .r. 500-599) 500 Ish haqi 510 Ish haqidan soliq 520 Uskuna ijarasi xarajatlari 525 Bino ijarasi arajatlari

www.arxiv.uz 530 Kommunal xizmatlar 540 Sug`urta xarajatlari 550 Material xarajatlari 560 Ekspluatatsiya xarajatlari 570 Foizlarning to`lanishi O`zbekiston Respublikasida harakat qilayotgan yangi hisobvaraklar rejasi olti qism va uning tarkibida bo`lgan to`qqiz bo`limdan iborat bo`lib, ularning 1-8 bo`limlari balans tuzilishiga, 9-bo`limi esa moliyaviy natijalar to`g`risidagi hisobot tuzilishiga mos ravishda joylashtirilgan. Quyidagi jadvalda yangi hisob-varaqlar rejasining tuzilishi keltirilgan: Jadval 3.1

www.arxiv.uz Yangi hisobvaraqlar rejasining tuzilishi Qism va bo`limlar raqami Qism va bo`limlar nomi Hisobvaraqlar raqami I qism Uzoq muddatli aktivlar 1-bo`lim Asosiy vositalar, nomoddiy aktivlar va boshqa uzoq muddatli aktivlar 0110-0990 I I q ism Joriy aktivlar 2-bo`lim Тovar-moddiy zahiralar 1010-2990 3-bo`lim Kelgusi davr xarajatlari va muddati uzayti- rilgan xarajatlarning joriy qismi 3110-3290 4-bo`lim Olinadigan hisobvaraqalar joriy qismi 4010-4910 5-bo`lim Pul mablag`lari, joriy investitsiyalar va bosh-qa joriy aktivlar 5010-5910 I I I q ism Majburiyatlar 6-bo`lim Joriy majburiyatlar 6010-6990 7-bo`lim Uzoq muddatli majburiyatlar 7010-7920 IV qism Хususiy kapital 8-bo`lim Kapital, foyda va zahiralar 8310-8910 V qism Moliyaviy natijalarning shakllanishi va ishlatilishi 9-bo`lim Daromadlar va harajatlar 9010-9910 VI qism Balansdan tashqari hisobvaraqlar 001-014 Korxonalar tavsiya etilayotgan bosh hisobvaraqlar rejasiga asosan o`z mab- lag`lari va ularning tashkil topish manbalarini to`liq tarzda hisobga olinishini taьminlash uchun buxgalteriya hisobining o`z ishchi hisobvaraqlar rejasini tuzib chiqishlari lozim. Ishchi rejadagi hisobvaraqlar soni bosh hisobvaraqlar re- jasidagidan yo ko`p yoki kam bo`lishi mumkin. Lekin ular korxona biznesining xusu-siyatlarini hisobga olgan holda barcha ho`jalik muomalalarini batafsil hisobga olish imkonini berishi lozim. 3.Yangi hisobvaraqlar rejasining xususiyatli tomonlari Muomalaga kiritilayotgan yangi hisobvaraqlar rejasini ishlab chiqishda respublikamiz mutaxasislari bozor iqtisodiyoti rivojlangan mamlakatlar

www.arxiv.uz tajribasidan keng foydalanib, ulardagi amaliyotda sinalgan va yaxshi natijalar bergan ustun tomonlarini milliy hisobvaraqlar rejasiga joylashtirishga hara-kat qildilar. Shunga ko`ra yangi hisobvaraqlar rejasining xususiyatli tomonlari to`g`risida fikr yuritamiz. Bunday xususiyatli tomonlar juda ko`p bo`lgani uchun, biz ularning muhimlarigagina to`xtalib o`tamiz. Jumladan: 1. Milliy hisobvaraqlar rejasida «sintetik» va «subhisobvaraq» degan tushun-chalar mavjud emas . Korxonaning har bir turdagi aktivi, kapitali, majburiyati, daromad, xarajat va yakuniy moliyaviy natijalariga alohida hisobvaraqlar ochil-gan. Masalan, korxonaga tegishli nomoddiy aktivlarni hisobga olish uchun quyidagi hisobvaraqlar ko`zda tutilgan: «patentlar, litsenziyalar va nou-xau»; «savdo markalari, tovar belgilari va sanoat nusxalari»; «dasturiy ta`minot»; «erdan va tabiiy resurslardan foydalanish xuquqi»; «tashkiliy harajatlar»; «franchayz»; «mualliflik xuquqi»; «gudvill»; «boshqa nomoddiy aktivlar» 2. Yangi hisobvaraqlar rejasining egiluvchanligi va moslashuvchanligining yuqoriligi. Hisobvaraqlar rejasida keltirilgan har bir hisobvaraqni to`rt xona sana-lishga egaligi, uni osonlikcha yangi sharoitga moslashtirish imkon berib, ularda ham subhisobvaraq, ham tahliliy hisobvaraq imkoniyatlaridan foydalanish uchun sharoit yaratadi. Masalan, birinchi ikki raqam sintetik hisobvaraqni bildirsa, uchinchi raqam subhisobvaraqni va to`rtinchi raqam tahliliy ma`lumotlarni aks ettirish uchun qo`llanishi mumkin. Misol tariqasida uzoq muddatli investitsiyalar tarkibiga kiruvchi «Qimmatli qog`ozlar» (0610) hisobvarag`ini olishimiz mumkin. Unda: 06 – (birinchi ikkita raqam) uzoq muddatli investitsiyalarni bildirsa;

www.arxiv.uz 1- (uchinchi raqam) investitsiya yo`nalishi (qimmatli qog`ozlar)ni anglatadi; 0 dan 9 gacha (to`rtinchi) raqamlar qimmatli qog`oz turini bildirishi mumkin. Masalan, 0611-obligatsiyalar; 0612-depozit sertifikatlari, 0613- varrantlar va x.k. yoki bir necha turdagi mahsulot ishlab chiqaruvchilar, 2011-hisobvaraqda «A» mahsulot , 2012 - hisobvaraqda «V» turdagi va x.k. mahsulotlar ishlab chiqarish bilan bog`liq xarajatlarni alohida hisobga olish imkoniyati yaratiladi. 3. Yangi hisobvaraqlar rejasida xalqaro amaliyotga o`xshab, «aktiv- passiv» hisob-varaqlar mavjud emas. Moliyaviy hisobotlarning xalqaro standartlariga ko`ra hi-sobvaraqlar yoki «aktiv», yoki «passiv» bo`lishi mumkin. Aktiv hisobvaraqlar kor-xona aktivlarini hisobga olishga mo`ljallangan bo`lib, ularda ko`payish debet tomonda, kamayish esa kredit tomonda aks ettiriladi. Masalan, asosiy vositalar, tovar moddiy zahiralar, pul mablag`lari va x.k. Passiv hisobvaraqlar korxona kapitali va majburiyatlarini hisobga olishga mo`ljallangan bo`lib, ularda ko`pa-yish kredit tomonda, kamayish esa debet tomonda aks ettiriladi. Misol uchun, Nizom kapitali, to`lanadigan hisobvaraqlar, taqsimlanmagan foyda va x.k 4. Yangi hisobvaraqlar rejasi juda ham yuqori mufassallashtirish darajasiga ega. Muomalaga kiritilgan hisobvaraqlar rejasida avval korxonaning aktivi, maj-buriyati, daromadi yoki xarajatini hisobga olish uchun ishlatilgan biror bir hisobvaraq o`rniga bir nechta yangi hisobvaraqlar ko`zda tutilgan. Masalan, avval ishlatilgan «Debitor va kreditorlar» deb nomlangan hisobvaraqning debet tomonida hisobga olib borilgan muomalalarni aks ettirish uchun, « Х aridor va buyurtmachilardan olinadigan hisobvaraqlar», «Alohida bo`linmalar, sho``ba va qaram xo`jaliklardan olinadigan hisobvaraqlar», «Olinadigan foizlar», «Olina- digan royalti» va x.k. kiritilgan. Kredit tomonida ko`rsatilgan muomalalarni hi- sobga olish uchun esa, hozirda « Т o`lanadigan foizlar», «Royalti bo`yicha qarzdor- lik», «Kafolatlar bo`yicha qarzdorlik» va x.k kabi hisobvaraqlar ko`zda tutil-gan. Shu bilan birgalikda bu turdagi debitorlik va kreditorlik qarzlarining joriy va uzoq muddatli qismi alohida alohida hisobga olinadi.

www.arxiv.uz 5. Arzon baho va tez eskiruvchan buyumlar an ь anaviy hisobini o`zgarganligi. Yangi hisobvaraqlar rejasida arzon baho va tez eskiruvchan buyumlar (12) va ularning eskirishini hisobga oluvchi (13) hisobvaraqlar mavjud emas hamda ularni an`anaviy tarzda hisobga olish tartibi o`zgartirildi. Ilgari bu hisobvaraqlarda hisobga olingan korxona aktivlari endilikda 1080 «Inventar va ho`jalik anjom-lari» nomli hisobvaraqda olib boriladi. Ushbu hisobvaraqda quyidagi mezon-lardan biriga javob bergan aktivlar hisobga olinadi: xizmat muddati bir yildan ortmagan ; xizmat muddatidan qat ь iy nazar bir birlik uchun O`zbekiston Respub-likasida belgilangan (xarid qilish paytida) eng kam ish haqining 50 baravarigacha miqdorda qiymatga ega bo`lgan aktivlar. Х izmat muddati va qiymatidan qat`iy nazar inventar va xo`jalik anjom-lari tarkibiga quyidagilar kiritiladi: maxsus asboblar va moslamalar; maxsus va sanitariya kiyimi, maxsus poyabzal; yozuv-chizuv anjomlari; oshxona inventari; barpo etish xarajatlari, qurilish-montaj ishlarining tannarxiga kiritiladigan vaqtinchalik (titul bo`lmagan) inshootlar, moslamalar va qurilmalar; foydalanish muddati bir yildan oshmaydigan almashtiriladigan uskunalar; ovlash qurollari . Inventar va anjomlarni foydalanishga topshirish paytida ularning qiymati to`ligicha ishlab chiqarish va davr xarajatlariga kiritiladi va ayni vaqtda foydalanish davrida ularning butligini ta`minlash uchun balansdan tash-qaridagi «Foydalanishdagi inventar va xo`jalik anjomlari» deb nomlangan hisobvaraqda aks ettiriladi. 6.Soliqlar va majburiy ajratmalar bo`yicha bo`nak to`lovlari va soliqlar bo`yicha berilgan maqsadli imtiyozlarni hisobga olish uchun mo`ljallangan maxsus hisob-varaqlarning kiritilganligi. H arakatdagi qonunchilikka muvofiq mulk shaklidan qat`iy nazar barcha xo`jalik yurituvchi sub`ektlar hisobot davri davomida soliqlar va majburiy ajratmalar bo`yicha bo`nak to`lovlari qilib borishlari lozim. Avval-lari bunday xo`jalik muomalalari hisoblangan soliq va majburiy ajratmalar hisobvaraqlarining debet tomonida aks ettirilar edi. Endi bu maqsadlar uchun «Byudjetga soliqlar va yig`imlar bo`yicha bo`nak to`lovlari»,

www.arxiv.uz «Sug`urta bo`yicha bo`nak to`lovlari», «Davlatning maqsadli jamg`armalariga bo`nak to`lovlari» kabi alohida hisobvaraqlar ko`zda tutilgan. Mamlakatimizda iqtisodiyot sohasida olib bori-layotgan islohotlar korxonalarga o`z faoliyatlarini oyoqqa turgazish, ularni rivoj-lanishini ta`minlash ishchi o`rinlarini yaratish va sarmoyalarni jalb qilish maqsadida soliqlar bo`yicha imtiyozlar berilishini ko`zda tutadi. Shunday aniq maqsadlarda berilayotgan soliq imtiyozlarini hisobga olish uchun yangi hisob-varaqlar rejasida «Maqsadli foydalanish bo`yicha soliq imtiyozlari» nomli hi-sobvaraq ochilgan. 7 . M uddati uzaytirilgan majburiyatlar va daromadlarni hisobga olish imkonining yuzaga kelganligi. Majburiyatlarni yuzaga kelishi va to`lanishi hamda daromadlarning hisoblanishi va tan olinishi orasida ma`lum muddatning paydo bo`lishi muddati uzaytirilgan majburiyat yoki daromadlarni vujudga keltiradi. Yangi hisobvaraklar rejasida shu maqsadlarda, jumladan, soliqlar hisobi bo`yicha : «Vaqtinchalik farqlar bo`yicha muddati uzaytirilgan daromad (foyda) solig`i»ning uzoq muddatli qismi, «Vaqtinchalik farqlar bo`yicha muddati uzaytirilgan daromad (foyda) solig`i»ning joriy qismi,«Soliqlar va majburiy to`lovlar bo`yicha muddati uzaytirilgan majburiyatlar»ning joriy qismi va «Soliqlar va majburiy to`lovlar bo`yicha muddati uzaytirilgan majbu-riyatlar»ning uzoq muddatli qismi kabi hisobvaraqlar; obligatsiyalar hisobi bo`yicha: «Diskont (chegirmalar) bo`yicha muddati uzayti-rilgan xarajatlarning uzoq muddatli qismi», «Diskont (chegirmalar) bo`yicha muddati uzaytirilgan xarajatlarning joriy qismi», «Diskont (chegirmalar) shak-lidagi muddati uzaytirilgan daromadlarning joriy qismi», «Diskont (mukofot) shaklidagi muddati uzaytirilgan daromadlarning joriy qismi va boshqa shu kabi hisobvaraqlar kiritilgan. 8. Kapital hisobini mukammal tarzda hisobga olish imkoniyati yaratilgan. Avvalambor, Nizom kapitali tarkibini yaqqol ko`rsatish maqsadida, «Oddiy ak- tsiyalar», «Imtiyozli aktsiyalar», «Paylar va ulushlar» deb nomlangan hisobvaraqlar kiritildi. Bundan tashqari Qo`shilgan kapital va Zahira kapitalidagi o`zgarish-larni hisobga olish uchun hisobvaraqlar tarkibi kengaytirildi va

www.arxiv.uz muomaladagi kapitalso`mmasiga ta`sir ko`rsatuvchi, «Sotib olingan o`zining oddiy aktsiyalari» va «Sotib olingan o`zining imtiyozli aktsiyalari» deb nomlangan kontrpassiv hisobvaraqdan foydalanish ko`zda tutildi. Т aqsimlanmagan foyda hisobini yuri-tish uchun ikkita alohida hisobvaraqning kiritilishi, birinchidan hisobot davri yakunini ko`rish imkonini yaratgan bo`lsa, ikkinchidan korxona tashkil topgan paytdan boshlab kapitalning o`zgarishini tahlil qilish uchun sharoit yaratdi. 9. Maqsadli tushumlar hisobiga aniqlik kiritildi. Korxonaga davlat, xalqaro tashkilotlar va jismoniy shaxslardan ma`lum maqsadlarda kelib tushayotgan tu-shumlarni hisobga olish uchun, yangi hisobvaraqlar rejasida, «Grantlar», «Sub-sidiyalar», «A`zolik badallari» kabi hisobvaraqlar ko`zda tutilgan. 10. Bir hisobning o`zida ham daromad, ham xarajatlarni hisobga olish amaliyotiga chek qo`yildi . Yangi hisobvaraqlar rejasida sotish hajmini hisobga olib, uning natijalarini aniqlash uchun mo`ljallangan avvalgi 46-«Mahsulot (ish, xizmat-larning) sotilishi» deb nomlangan hisobvaraqning krediti bo`yicha ko`rsatilgan sotish xajmini va debeti bo`yicha ko`rsatilgan xarajatlarni hisobga olish uchun bir qator alohida hisobvaraqlar kiritildi. Jumladan , daromadlarni hisobga olish uchun, « Т ayyor mahsulotni sotishdan olingan daromadlar», « Т ovarlarni sotishdan olingan daromadlar», «Bajarilgan ish va ko`rsatilgan xizmatlardan olingan daro-madlar» kabi hisobvaraqlar ko`zda tutilgan bo`lsa, ularni yaratish bo`yicha qilingan harajatlarni hisobga olish uchun esa, «Sotilgan tayyor mahsulotning tannarxi», «Sotilgan tovarlar tannarxi» va «Bajarilgan ish va ko`rsatilgan xizmatlar tan-narxi» kabi hisobvaraqlar kiritilgan. Х o`jalik faoliyatining yakuniy natijasi xuddi shu nom bilan ataluvchi «Yakuniy moliyaviy natija» hisobvarag`ida aniq-lanadi. 11. Yangi hisobvaraqlar rejasini tahlil uchun qulayligi. Yangi hisobvaraqlar re-jasida xo`jalik yurituvchi sub`ektning aktivlari, majburiyatlari va kapital mod-dalarini harakatini batafsil tarzda hisobga olish imkoniyatining yaratilganligi uning faoliyatiga baho beruvchi ko`rsatkichlarni ortiqcha

www.arxiv.uz qiyinchiliklarsiz hisob-lab chiqish, boshqaruv qarorlari qabul qilish hamda istiqbol rejalari tuzish uchun ma ь lumotlarni olish uchun sharoit yaratadi. 12. Balansdan tashkari muomalalarni hisobga olish uchun bir qator yangi hisob-varaqlar kiritildi. Х o`jalik faoliyatida yuzaga kelgan yangi hisob ob`ektlarini aks ettirish uchun quyidagi balansdan tashqari hisobvaraqlar ko`zda tutilgan: «Uzoq muddatli ijara shartnomasi bo`yicha berilgan asosiy vositalar»; «Qarz shartnomasi bo`yicha olingan mulk»; «Vaqtinchalik berilgan soliq imtiyozlari» «Foydalanishga berilgan inventar va xo`jalik buyumlari» 4.Yangi hisobvaraqlar rejasidan amaliyotda foydalanish tartibi. Yangi hisobvaraqlar rejasi yuqorida ko`rib chiqqanimizdek, oltita qism va to`qqizta bo`limdan iborat. Т avsiya etilayotgan hisobvaraqlar soni juda ko`p bo`lgani bilan, bu holat bizning fikrimizcha, ulardan foydalanishni aslo qiyinlashtir-maydi. Gap shundaki, hisobvaraqlarning ketma ketligi buxgalteriya hisobining kontseptual asoslarida ko`zda tutilgan ettida moliyaviy hisobot elementlarining joylashish ketma-ketligiga mos ravishda belgilangan. Ushbu fikrni isbotlash maqsadida hisobvaraqlar guruhlarini ko`rib chiqamiz: 1. 0110-0990 hisobvaraqlar - Asosiy vositalar, nomoddiy aktivlar, uzoq muddatli investitsiyalar va boshqa uzoq muddatli aktivlarni hisobga olishga mo`ljallangan; 2. 1010-3290 hisobvaraqlar - materiallar, tugallanmagan ishlab chiqarish, tayyor mahsulotlar, tovarlar, kelgusi davr harajatlari kabi moddalarni hisobga olish uchun mo`ljallangan. Bu moddalar odatda joriy aktivlar tarkibiga kiritiladi 3. 4010-5920 hisobvaraqlar - Olinadigan hisobvaraqlar yoki debitorlik qarzlari, pul mablag`lari va qisqa muddatli investitsiyalarni hisobga olishga mo`ljallangan. Ular odatda joriy aktivlar tarkibida hisobga olinadi. Ko`rib turganimizdek, aktivlarning hisobvaraqlar rejasida joylashtirilishi ularning xo`jalik yurituvchi sub`ekt faoliyat yuritishi uchun zarur bo`lgan iq-

www.arxiv.uz tisodiy resurslarning ishlab chiqarish tsiklidagi aylanish ketma ketligiga asos- langan holda amalga oshirilgan. Haqiqatdan, iqtisodiyot nazariyasidan ma`lumki, xo`jalik faoliyatini yuritish uchun mehnat qurollari (0100,0400,0300 va h . k . ), meh- nat buyumlari (1000) talab etiladi. Mehnat buyumlari ishlab chiqarish jarayonida (2010-2510) kayta ishlanib, yarim tayer va tayer mahsulotga aylantiriladi (2110, 2810) so`ngra sotiladi. Mahsulotlar nasiyaga sotilsa, debitorlik qarzi (4010) vu- judga keladi, naqd pulga sotilsa pul mablag`lariga aylanadi (5010,5110). Shunday qilib, 0110 hisobvaraqdan boshlab, to 5990 gacha bo`lgan hisobvaraqlarda korxo- naning uzoq va joriy aktivlari hisobga olinar ekan. Bu moddalar moliya-viy hisobotning «aktivlar» deb nomlangan birinchi elementini tashkil qilib, korxona balansining aktiv qismida o`z aksini topadi. Shuning uchun ham 0110-5990 hisobvaraqlar o`z vazifasiga ko`ra «aktiv» hisobvaraqlar deb yuritiladi va ular-ning qoldig`i odatda debet tomonda bo`ladi. 4. 6010-6990 hisobvaraqlar mol etkazib beruvchilar, haridorlar va boshqa jismoniy hamda huquqiy shaxslarga nisbatan bo`lgan kreditorlik qarzlarini hisobga olishga mo`ljallangan. Odatda bunday qarzlar joriy majburiyatlarni tashkil qiladi. 5. 7010-7990 hisobvaraqlar esa uzoq muddatli majburiyatlarni hisobga olish ko`zda tutilgan.Ko`rib turganimizdek, bu ikki gurux hisobvaraqlar «majburiyatlar» deb atalgan moliyaviy hisobotning ikkinchi elementini hisobga olishga mo`ljallangan ekan. 6. 8010-8990 hisobvaraqlar. Korxona xususiy kapitalining holati va harakati to`g`risidagi ma`lumotlarni umumlashtirish uchun mo`ljallangan. Demak bu hisobvaraqlar moliyaviy hisobotning uchinchi elementi bo`lgan «kapital»ni hisobga olish uchun ko`zda tutilgan ekan. Х ulosa qilib shuni aytish kerakki, yangi hisobvaraqalar rejasining 0110 dan 8990 gacha sanoqqa ega bo`lgan hisobvaraqlar moliyaviy hisobotning 1-shakli bo`lgan buxgalteriya balansini tayyorlash uchun qo`llaniladigan hisobvaraqlar bo`lib hisoblanadi va shu sababli ular «doimiy» hisobvaraqlar deb yuritiladi. Hisobvaraqlar rejasining so`nggi 9010 dan 9910gacha bo`lgan hisobvaraq- lari moliyaviy natijalarni aniqlash va 2-shakl «Moliyaviy natijalar to`g`risida-gi

www.arxiv.uz hisobot»ni tayyorlash uchun xizmat qiladi. Bu hisobvaraqlarda moliyaviy hiso- botlarning qolgan to`rtta elementi bo`lib hisoblangan «Daromadlar», « Х arajat-lar», «Foyda» va «Zararlar»ni hisobga olish ko`zda tutilgan. Bu elementlarni hi-sobga oluvchi hisobvaraqlar «vaqtinchalik» hisobvaraqlar deb yuritiladi va hiso-bot davrining moliyaviy natijalarini aniqlash paytida ularning yopilishi yuz beradi. Bunday hisobvaraqlarda kelgusi davrga qoldiq qolmaydi.

Похожие

Tijorat banklari buxgalteriya hisobining hisobvaraqlar rejasi

Pul mablag’lari va olinadigan hisobvaraqlar hisobi

Pul mablag`lari va olinadigan hisobvaraqlar hisobi

Korxona biznes rejasi tushunchasi va ularni tuzish tartibi

Banklarda buxgalteriya hisobini tashkil qilish asoslar