Тадбиркорлик ва таваккалчиликни бошқариш фанини ўрганиш предмети, мақсад ва вазифалари - Экономика - Рефераты

Тадбиркорлик ва таваккалчиликни бошқариш фанини ўрганиш предмети, мақсад ва вазифалари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

88 KB

www.arxiv.uz Режа: 1. Бозор иқтисодиёти муносабатлари тизимида тадбиркорликнинг роли. 2. «Тадбиркорлик ва таваккалчиликни бошқариш» фанини ўрганиш предмети. 3. « Тадбиркорлик ва таваккалчиликни бошқариш » фанининг мақсад ва вазифалари. 2. Фанининг бошқа ижтимоий – иқтисодий фанлар билан ўзаро алоқадорлик жиҳатлари.

www.arxiv.uz 1. Бозор иқтисодиёти муносабатлари тизимида тадбиркорликнинг роли Миллий иқтисодиётда амалга оширилаётган бозор ислоҳотлари хар бир кишининг тадбиркорлик хусусиятларига эга бўлишлигини объектив тарзда тақозо этиш билан бирга, тадбиркорликни мазкур ислоҳотларнинг муваффақиятини таъминлашда бош омил эканини алоҳида таъкидламокда. Макроиқтисодий барқарорликга эришиши ва ривожланиш стратегияси нуқтаи назаридан ў тказилаётган институтционал - таркибий ў згаришлар, энг аввало мулкчилик н инг д а в лат с е кторида ёки хусусий секторда бўлишлигидан катъий назар маълум бир таваккалчилик асосидаги тадбиркорлик фаолиятини бозор муносабатларини харакатга келтиришнинг асосий шарти сифатида талқин этмоқда. Одатда, бирор иқтисодий категория т ўғр исида с ў з к етг анда унинг тарихий хусусиятларига алоҳида т ў хталиш мухим хисобланади. Х ў ш, тадбиркорликнинг тарихий илдизлари қ андай тузум ёки формацияларга бориб тақалади? д е ган мантииқий савол ту ғ илади. Бизнинг Шар қ халқларида бозор тушунчаси нафа қ ат тирикчилик ёхуд р ў з ғ ор ў тказиш воситаси, балки маънавий - маърифий тарбия макони сифатида хам шархланади. Негаки, Буюк Ипак йўлининг Марказий Осиё ми н та қ асидан ў тиши, сохиб қ ирон Амир Темур тузукларида бозорларнинг аҳамия т ини тушунтирилиши ва И б н - Халдун каби чуқур иқтисодий тафаккур асосларини яратган уламоларнинг айнан шарқ д а донг таратиши каби мисоллар бозорнинг, та д биркорликнинг негизлари жуда хам узоқ даврларга бориб та қ алишидан далолат б е ради. Бозор назарияси ва амали ё тининг ривожланиш бос қ ичлари шунга далил б ў лмокдаки, тадбиркорлик хал қ имизни н г тарихий бойлиги, мероси, қ олаверса фахри хам д ир. Д е мак, айтиш мумкинки бозор муносабатлари хам ва унинг амал қ илишини бош шарти б ў лган тадбиркорлик хам ку т илмаган янгилик ёхуд топилма эмас. Жаҳон х ў жалигида иқтисодий муносабатларининг такомиллашиб бориши тадбиркорликнинг мазмун моҳиятини, амал қилиш географияси ва турларини

www.arxiv.uz тамомила бойитиб бормоқда. Бинобарин, бозор иқтисодиёти тадбиркорлик э ркинлигига, хусусий мулкчиликнинг амал қилишига ва рақобатчилик кўрашига асосланар зкан, тадбиркорлик учун билим ёки амалий тажрибалар билан бир қ аторда табиий салоҳият, қ обилият ва энг мухими қ изи қ иш керак б ў лади. Бозор назариясининг қ атор намоёндалари ва амалиётчи – бозоршунослар тадбиркорликка турли позициялар д ан таъриф берадилар. Хусусан, жаҳон илм-фанига юксак хисса қў шган Абул Қ осим Махмуд Аз-Замахшарий шундай дейди: «Тадбиркорлик тақдиру қ исматларда ғ олибликка олиб келиш демакдир» . И қт исодий билимлар н инг е тук намоёндаларидан бири Френк Найт эса: «Хали хеч кайси бир миллат савдо – соти қ (яъни тадбиркорлик) д ан талофот к ў рган эмас», деб, тадбиркорликни тара ққ иёт омили э канига ур ғ у беради. Ха қ и қ атдан хам, тадбиркорлик фаолияти бозор иқтисодий муносабатлари тизимининг мухим таркибий қ исми б ў либ, у ўзида катта таваккалчиликка асосланган иқтисодий - молиявий, ташқилий - хуқуқий тадбирлар мажмуини ифода этади. Хусусан, А. Ўлмасов ва Н. Тўхлиевлар муаллифлигидаги «Бозор иқтисодиёти: қисқа луғат – маълумотнома»да тадбиркор – бу сохибкор, уддабурон киши, корхона эгаси каби хислатлар билан таърифланади (137-бет). Комп ью терлар бо з орида етакчи хисобланган « INTEL » компаниясининг вице-пре з иденти Эндрю Гроув эса: «Тадбиркорликда киши оройиш ва фароғат топадиган нозик хислар тизими бор» деб фикр бил д иради. Хуллас, бо з ор муносабатлари ривожланиб борар экан, тадбиркорлик фаолиятининг амал қ илиш миқёслари хам кенгайиб боради. Тасаввур қ илайлик, ра қ обатчилик кўраши такомиллашмаган маҳаллий бозорга янги фирманинг кириш имкониятлари маълум бир даражада ч е гараланган б ў лади. Фирма эса х ў жалик таваккалчилиги асосида бозорга ўз маҳсулотларини кирита бошлайди. Агар фирма фаолияти бозорга мослаша олса натижа самарали б ў лиши турган гап, биро қ рақобатчилар томонидан

www.arxiv.uz турли тактик қаршиликларга д уч келинса-чи? Ана шунда фирма рахбария ти да н тадбиркорлик салоҳияти талаб қили н ади. Яъни: ё бо з орда мустахкам ў рнашиш керак, ёки янги сотиш каналларини қидириш керак б ў лади. Бунда асосий муаммо қайси вариантнинг камро қ харажат талаб қ илиши ва к ўп ро қ фойда келтиришини хисоблашдадир. Олий таълим ти з имида тайёрланаётган кадрларга тадбиркорлик сир- асрорларини қ унт билан ў рга н иб бориш нафа қ ат з амон талаби, балки мамлакатими з нинг буюк келажагини барпо этишдаги масъулиятлилик хисси хам д ир . Демак бозор иқтисодиёти шароитида тадбиркорликнинг роли шу қадар фаоллашадики, миллий бозорнинг қиёфаси мамлакат иқтисодиётининг ривожланиш тенденциялари; халқ фаровонлиги ва пировардида тараққиётга эришиш кўп томонлама тадбиркорликнинг қай даражада идрок этишимизга ундан нечоғли фойдаланишимизга боғлик бўлиб бораверади. 2. «Тадбиркорлик ва таваккалчиликни бошқариш» фанини ўрганиш предмети . Хозирги шароитда республикамизни иқтисодиётини хар тамонлама ривожлантириш энг долзарб масалалардан биридир. Ушбу долзарб вазифаларни амалга оширишда тадбиркорлик ва таваккалчилик сирларини қонун ва коидаларини, тамоилларини билиш жуда мухимдир. Халк хўжалигини турли тармоқларида муваффакиятли фаолият кўрсатиш учун «тадбиркорлик ва таваккалчиликни бошқариш» фанини хар бир рахбар, мутахассис ходимлар ва талабалар хар тамонлама ўрганмоқлари зарур. «Тадбиркорлик ва таваккалчиликни бошқариш» фанининг мавзуи рахбар ва мутахассисларни (хар кандай инсонни) тадбиркорлик фаолиятида объектив қонунлар ва тамоиллардан фойдаланиб, кандай таваккалчилик қилиш билан муваффакиятга эришиш йўлларини ўрганишдан иборат. «Тадбиркорлик ва таваккалчилик» фанининг асосий мақсади бозор

www.arxiv.uz муносабатларида шароитида ишлай оладиган тадбиркорларни тайёрлаш, яъни турли йўналишларда тахсил олаётган талабаларда «тадбиркорлик ва таваккалчилик» сифатларини шакллантириш, уларда хўжалик юритиш ва бошқаришда янгича усулларни кўллайдиган ташаббускорлик ва бошқарув санъати сирларини ўргана оладиган даражада назарий ва амалий билимларни беришдан иборат. «Тадбиркорлик ва таваккалчиликни бошқариш» фан сифатида бозор муносабатлари жараёни д аги барча иқтисодий-молиявий ва х ў жалик холатларига оид б ў лган ва з иятларни ўр ганиб боради. Б евосита тадбиркорлик ту з илмалари, бозор х ў жалиги инфраструктурасининг э нг мухим б ўғ инлари ва таркибий қ исмлари (акционерлик тижорат ва хусусий банклар, к ў чмас мулклар биржалари, валюта биржалари, қ имматбахо коғозлар - фонд биржалари, интеллектуал мулк биржалари, меҳнат биржалари, товар - хом ашё биржалари, савдо уйлари, консалтинг ва аудиторлик фирмалари, инжин е ринг ва холдинг компаниялари, инвестицион фондлар, су ғ урта хиэмати, молиявий компаниялар ва солиқ - божхона хизмати хамда хусусий ташқи л и й инвестиция фон д лари кабилар)нинг асосий фаолият турлари, хусусий с е ктордаги ишбилармон доиралар фаолия т и ва ш у йўналишдаги фаолият турларининг р ў й бериши жараёнлари, хал қ аро иқтисодий муносабатларда юзага келадиган вазия т лар, хамкорлик маса л аларининг самарали ривожланиши, махаллий, миллий, минта қ авий ёки б ў лмаса хал қ аро бозор миқёсларидаги барча иқтисодий-молиявий муносабатлар миссияси албатта тадбиркорлик фаолияти билан чамбарчас бо ғ ликликда б ў лади ва бу ю қ орида тилга олинган муносабатлар мажмуи пировардида тадбиркорлик фанининг ў рганиш предмети б ў либ хизмат қ илади. 1997 йил 29 августда Ў збскистон Республикаси Олий Мажлисинннг IX с е ссиясида қ абул қ илинган «Кадрлар тайёрлаш б ў йича Миллий Дастур» хам бугунги таълим олувчиларга хар томонлама сифа т ли ва юксак билимларни беришни та қ озо қ илади. Чунончи, мамлакатимиз таълим тизими д а тай ё рланаётгап ка д рларнинг ра қ обатбардошлилиги к ў п жихатдан улар

www.arxiv.uz эгаллаган назарий билимларнинг сифатига, замонавийлигига ва энг мухими пухталилигига бо ғ ликдир. Шу н и хисобга олган хол д а ёш авлодга тадбиркорликнинг турли к ў ринишларда намоён б ў лишини илмий - назарий томонда н кенгро қ ў ргатишда амадиётда ў тказилаётган бозор ислоҳотлари хам катта мазмун касб этади. Яна шуни алоҳида зикр этиб ў тиш керакки, тадбиркорлик фаолиятини эркинлаштириш, унинг - хуқуқий базасини мустахкамлаш ва тадбиркорликка иқтисодий - молиявий замин т айёрлаш хамда уни такомиллаштириб бориш муаммолари бўйича мамлакатимиз хукумати Президент и миз И. А . Каримов бошчилигида салмоқли ишларни олиб бормоқ д алар. Жумла д а н , ж аҳоннинг 100 га я қ ин мамлакатлари билан ў заро манфаатли ало қ алар миллий иқтисодиётга истиқболли хориж и й инвестицияларнинг кириб келиши ва п ировардида миллий иқтисодиётда тадбиркорлик билан шу ғ улланиш муҳитининг пайдо б ў ла бошлаши хамда тадбиркорликни давлат томонидан ра ғ батлантирилиб борилиши хам ю қ оридаги фикримизнинг ёр қ ин далилидир. 3. « Тадбиркорлик ва таваккалчиликни бошқариш » фанининг мақсад ва вазифалари . «Тадбиркорлик асослари» фанининг асосий мақсади бугунги кунда мус т а қ ил юрт фидоийлари б ў либ етишишга чо р ланган хар бир талабага бозорнинг назарий ва амалий қ ирраларин и изохлаб бериш, ула рн и асосий категорияларни тал қ ин қ илишни ў ргатиш ва мухими ёшларда тадбиркорликка и ш юнч, хавас уй ғ отишдан иборатдир. Ана шу ма қ садга эришиш йўлида «Тадбиркорлик ва таваккалчиликни бошқариш » фани қуйидаги вазифаларни бажаришни к ў зда тутади:  тадбиркорлик фаолиятининг ташқилий - хуқуқий, иқтисодий - ижтимоий аспектларини изчил ўрганиш;  ра қ обатли бозор муҳитининг қ арор топишида тадбиркорликнинг объектив заруриятини белгиловчи омиллар классификациясини ў рганиш;

www.arxiv.uz  тадбиркорликнинг иқтисодий мазмун ва мохиятини турли позициялардан тал қ ин килинишини умумий ва хусусий жиҳатларини ў рганиш;  тадбиркорликнинг ташқилий хуқуқий шакллари – якка тадбиркорлик, хусусий тадбиркорлик, ўртоқликлар, масъулияти чекланган жамият ва корпорациялар, қўшма корхоналар т ўғ рисида асосий тушу н чалар ва таянч иборалар тизимини ў рганиш;  товар ишлаб чиқарувчи корхоналарнинг тадбиркорликка до и р стратегиялари н и тахлилини амалга ошириш услубларини ў рганиш;  иқтисодиётдаги тадбиркорлик тузилмаларининг бизнес таркибий қисмлари билан ўзаро алоқаларини ўрганиш;  тадбиркорлик ва таваккалчиликни ўзаро мантикий богликлигнини ўрганиш;  х ў жалик таваккалчилиги билан бо ғ лик б ў лган тадбиркорлик қ арорларини н г қ алтислик даражасини аниқлаш ва уни суғурталаниш механизмига таъриф бериш;  тадбиркорлик ва таваккалчиликни бошкариш;  таваккалчиликда зарар хавфини камайтириш учун суғурта қилиш; Умуман олганда тадбиркор фирмасининг социал иқтисодий ривожлантириш кандай таваккалчилик қилиши вазифаларини билиши зарур. Тадбиркорлик фаолиятининг бозорни ривожлантириш ва иқтисодиётни соғломлаштиришдаги ахамиятли таъсирини эътиборга олган холда яна шуни таъкидлаш зарурки, тадбиркорлик тушунчаси иқтисодий моҳиятига кўра жуда кўп позициялардан ва турли нуқтаи назарлардан шархланиши мумкин. Шунга кўра тадбиркорлик молиявий муносабатлар соҳасида хам(фонд биржаларидаги қимматбахо қоғозлар билан, тижорат банкларида кредит ресурслари билан, ХИФларда имтиёзли акциялар билан тадбиркорлик қилиш ва шу кабилар), товар ишлаб чиқариш соҳасида хам(янги маҳсулот ишланмаларини яратишдан то уни тайёр маҳсулот холига келтириб, сотиш жараёнларидаги тадбиркорлик

www.arxiv.uz фаолияти назарда тутилаяпти), хизматлар кўрсатиш ва транспорт, қурилиш, савдо - тижорат хамда қишлоқ хўжалиги каби тармоқларда хам кенг қўлланилиш асосларига эгадир. 4. Фанининг бошқа иж т имоий - иқтисодий фанлар билан ў заро ало қ адорлик жи ҳ атлари . «Тадбиркорлик ва таваккалчиликни бошқариш» фанини ўрганишда системали ёндашишда комплекс тадқиқотлар, амалий машғулотлар ўтказиш талаб этади. Бу фанни ўрганиш иқтисодий математик моделлаштириш, график иқтисодий ташқилий синов (эксперимент), ўйинлар назарияси, коррелацион - регрессион тахлил, социологик масалаларни анкеталаштириш ва бошқа усуллардан фойдаланилади. Иқтисодий муносабатлар тўғрисидаги замонавий билимларнинг йирик намоёндаларидан бўлган Шломо Майталь ўзининг «Экономика для менеджеров» китобида шундай ёзади: «Хаммадан кўра яхшироқ хамкорлик қ илган рахбарлар, хаммадан хам яхширок рақобатлашадилар» (338-бет). Шу билан бир каторда Ш.Майталь: «Хаётнинг ўзи-таваккалчиликдир » (326-бет) дея рахбарлик мувафаққиятини таваккалчилик билан боғлайди. Бирок, биз шунлай ғояни илтари сурамизки рахбарлик муваффақияти хам, таваккалчилик натижасидаги иқтисодий манфатдорлик хам энг аввало тадбиркорлик салоҳиятининг амалла намоён бўлиш шаклларидандир. В. И. Даль қуйидаги таърифни беради: «Тадбиркор бўлиш янги ишни бажариш демакдир» Дунё автомобилсозлигининг асосчиларидан бири хисобланган Генри Форд шундай деган эди «Кимда ғоя бўлсагина у хақиқий тадбиркордир» . Америкаликлар тадбиркорларни миллатнинг «олтин фонди» дсб атайдилар. Жаҳон бошқарув амалиётинипг илғор вакилларидан бири Ли Яккока (54 ёш (1981 йил)да «Крайслер» компаниясининг менежери сифатида) ўзига

www.arxiv.uz қуйидагиларни маслаг қилиб олган зди: «хаётнинг бори бу вақт омилидир. Ўз олдинга мақсадни қўй. Қандай эплай олсанг, шундай таълим олгин, бироқ худо хаққи нимадир қилгин» . «Тадбиркорлик ва таваккалчиликни бошқариш» фани ўзининг ривожланиш босқичларида «Иқтисодиёт н азарияси», «Макроиқтисодиёт», «Ми кроиқтисодиёт», «Ходимларни бошқариш», «Хўжалик таваккалчилиги», «Менсжмент», «С тратегик менежмент», «Маркетинг асослари», «Солиқ ва солиққа тортиш», «Банк иши», «Бизнес режа», «Суғурта», «Социология», «Психология» « Эхтимоллар назарияси» ва шу каби бошқа иқтисодий ва ижтимоий фанлар билан ўзаро алоқада бўлади. Тадбиркорлик ва таваккалчиликни илмий асосини куйидагилар ташқил этади: - Фалсафий билимлар ва жамиятнинг объектив конунлари - Тадбиркорлик ва таваккалчиликни ўрганиш асосини эса билишнинг диелектик усуллари ташқил этади: - Бостракциялаштириш ва умумлаштириш; - Тахлил қилиш ва хулоса қилиш; - Индукция ва дедукция; - Сўров ва кузатиш; - Ўхшатиш ва таккослаш; - Моделлаштириш ва истикболни белгилаш. «Тадбиркорлик ва таваккалчиликни бошқариш» фанининг мураккаблиги уни қатъий илмий асосда ва илғор корхоналар тажрибаларини умумлаштириб ўрганишликни тақозо этади.

www.arxiv.uz Фойдалани шга тавсия этиладиган адабиётлар : 1. Ўзбекистон Р еспубликаси К онституцияси Тошкент 1992 йил. 2. Ўзбекистон Республикаси «Т адбиркорлик тўғрисида » ги Қ онуни Тошкент 1991 йил. 3. Ўзбекистон Республикаси «Тадбиркорлик фаолияти эркинлигини кафолатлари тўғрисида»ги Қонун. Тошкент Адолат 2000 йил. 4. Ўзбекистон Республикаси « Хусусий корхона тўғрисида » ги Қ онун 2004 йил. 5. Ўзбекистон Республикасининг «К адрлар тайёрлаш миллий дастури » Тошкент 1997 йил. 6. Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг Қарори «Лицензиялашни бекор қилиш хамда истеъмол товарларини олиб келиш ва Ўзбекистон Республикасининг ичик бозорида сотишни такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида” Халқ сўзи 21.08.2002 йил. 7. И.А.Каримов “Ўзбекистон ўз истиқлол ва тараққиёт йўли” Тошкент Ўзбекистон 1997 йил. 8. И.А.Каримов “Ўзбекистон XXI асрга интилмоқда” Тошкент Ўзбекистон 1999 йил. 9. И.А.Каримов “Иқтисодий ислохотларни чуқурлаштириш йўлида” Тошкент Ўзбекистон 1997 йил. 10. И.А.Каримов “Ўзбекистон XXI аср бўсағасида хавфсизликка тахдид барқарорлик шартлари ва тараққиёт кафолатлари” Тошкент «Ўзбекистон» 1997 йил. 11. И.А.Каримов “Эришган марраларимизни мустахкамлаб ислоҳотлар йўлидан изчил бориш-асосий вазифамиз” Халқ сўзи 10.02.2004 йил. 12. И. Каримов «Янгиланиш ва барқарор тараққиёт йўлидан янада изчил харакат қилиш, халқимиз учун фаровон турмуш шароити яратиш – асосий вазифамиз», «Ҳалқ сўзи» 13 феврал 2007 йил.

Похожие

Статистика фанини предмети, усули ва вазифалари

“Агросаноат мажмуаси иқтисодиёти” фанининг предмети вазифалари ва ўрганиш усуллари

Агросаноат мажмуаси иқтисодиёт фанининг предмети вазифалари ва ўрганиш усуллари

«Персонални бошқариш» фанининг мазмуни, моҳияти, предмети ва асосий вазифалари

Курснинг предмети ва вазифалари