Спорт мусобақалари тизими - Экономика - Рефераты

Спорт мусобақалари тизими

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

92.5 KB

Спорт мусоба қ алари т и зими Режа: 1. Олимпиада спорт мусобақалари 2. Спортчининг мусобақа фаолияти 3. Мусобақа фаолиятининг хусусиятлари

Олимпиада спорт мусобақалари Спорт мусобақалари ўзига хос фаолият бўлиб рақиб-ларнинг ҳаракатини тартибга солишда катта рол ўйнайди, уларнинг айрим қобилиятларини объектив равишда солиш-тириб кўришга ва жисмоний сифатларни максимал даража-да намоён бўлишини мусобақа давомида ҳаракатланишни максимал даражада таъминлашга имконият яратади. Спорт ҳозирги кўринишда бир қатор ўзига хос хусусиятларига эга: 1) Спорт мусобақалар фаолиятида, рақобат даражасини кетма-кет ютуқларга бўлган талабларни ортиб бориши, спорт мусобақаларининг тизимига асосланиб ташкил эти-лади (юқори рингга қуйи мусобақаларда қатнашганлар қўйилади ёки пастдан юқорига). 2) Мусобақада бевосита бажариладиган ҳаракатларнинг, бошқарилиш шароитларини ва

ютуқларини баҳолаш усулларини тенглаштириш ҳисобига амалга оширилади. Бу тенглаштириш мусобақалар ўтказишнинг умумий меъёр-лари сифатида муайян қоидалар билан мустаҳкамланади. 3) Мусобақалашувчиларни ҳатти ҳаракатлари ноантого-нистик рақобат тамойилларига мувофиқ тартиблашти-рилади. Спортчи танлаб олган туридаги кўрсаткичларни, индивидуал ҳолда ўз имкониятларига қараб намойиш қилади. Бу натижалар ё жисмоний ғалабани ёки рақибни ютиш (балларда, голларда, очколарда ва ҳ.к.) натижасини яхшилаш учун вақт бирлигида, масофада, оғирликда белгиланиши мумкин. Юқори спорт натижаси, спортни шу кундаги ривожланишида инсон имкониятларини эталони бўлиб ҳисобланади. Уларга таққослаб ҳар бир инсон ўзининг спорт натижаларини солиштириб кўриши мумкин ва шунга асосланиб,

натижаларни яхшилашни режалаштириши мумкин. Юқоридагилардан спорт натижаларини эталонлик ва рағбатлантирувчи роли яққол кўринади. Спорт натижалари ҳар доим кўп омиллик ҳодисадир (бу эса кўпгина сабабларга боғлиқ). Жамиятдаги спорт натижалари тараққиётига таъсир этувчи омиллар бўлиб ҳисобланади. 1) Спортчининг индивидуал таланти ва юқори натижага тайёргарлик даражаси. 2) Спортга тайёргарлик тизимининг самарадорлиги, уни мазмунига, тахлил этилишига ва материал - техник томондан таъминланганлигига. 3) Спорт ҳаракатининг кенглигига ва уни ривожланишининг умумий ижтимоий шароитларига боғлиқ. Спорт мусобақаларининг хусусиятларини ўрганиш, спорт соҳасидаги мутахассисларни

қизиқтириб келган ва ҳозирги кунда ҳам ўз аҳамиятини йўқотгани йўқ. Биринчидан - мусобақа спортни асосий мазмунини ташкил этади. Иккинчидан - спорт мусобақалари, спорт машғулотидан генетик ва бўйсуниши бўйича “каттадир”. Маълумки, инсон маънавияти ва маданиятини ривожланишида, ҳар хил яккама якка кураш ва спорт элементлари ўртасида ўйинлар биринчи бўлиб ташкил топган. Кейинчалик эса уларни шакллари, услублари ва элементлари ташкил топа бошлагандан кейин тайёргарлик кўраш йўллари аниқлана бошланди. Ҳозирги кунда спортда бу йўналишни кўп сохаси бўйича спортчилар тайёрлашни илмий асосланган тизими ташкил қилиниб спорт машғулотларини ҳам ўз ичига олади. Учинчидан - спорт мусобақалари спортчининг жисмоний тактик-техник имкониятларини, захираларини ва спорт

жамоасини имкониятларини аниқлашда “Полигон” бўлиб ҳисобланади. Шунинг учун фақат мусобақа вақтида психологик қарама- қаршиликларни енгиш учун рақобатчилик ҳосил қилинади ҳамда спортчини мусобақа фаолиятини психологик структураси аниқ-ланади. Мусобақалар тизими ўз ичига бир қатор официал ва официал бўлмаган мусобақаларни бирлаштириб, спорт фаолиятини нисбатан алоҳида шакл сифатида ташкил қилади. Булар маълум тартибда ўзининг масштаби, аҳамияти, спортчини тайёрлаш босқичлари ва бошқа шароитларига қараб бўлинади. Мусобақаларда асосий ўринларни абсолют биринчиликлар (шахсий ва жамоа) дунё ва олимпиада ўйинлари ҳам эгаллайди. Бундай асосий мақсадга йўналтирилган мусобақалар спортчини тайёрлашга маълум даражада таъсир кўрсатади. Шунга кўра, машғулотнинг айрим боскичлари режалаштирилади, юқори спорт

натижаларга оптимал равишда тайёрлаш вақти ва бошқалар аниқланади. Бошқа кўпгина мусобақалар тайёргарлик учун ўтказилади. Спорт машғулотларини умумий вақтидан 10-15% мусобақа вақтини аниқлайди. Мусобақа фаолияти - бу тартиблаштирилган рақобат бўлиб, ўз қобилиятини объектив равишда солиштириш ва максимал даражада натижа кўрсатилишини таъминлаш ҳамда тартибга солишдир. Бу бир қанча махсус хусусиятларга эга: 1. Мусобақа тизимида рақобатни ошиб бориш даражасига қараб ҳамда ютуққа бўлган талабга нисбатан (дастлабки ва официал мусобақаларда) фаолиятини ташкил қилишга. 2. Мусобақа ўтказиладиган воситаларни амалга киритишда спортчини фаолияти, шарт- шароити ва ютуқларини баҳолаш йўлларини тартиблаштириш, маълум қоидалар ҳамда

мусобақани умум меъёрлари билан мустаҳкамланади. 3.Мусобақалашувчиларни хулқини ва ўзини тутиш тартибига ҳам боғлиқ. Спорт мусобақалари - ҳис-ҳаяжон ҳолатидаги кўринишда бўлиб ҳозирги кунда 100 дан ортиқ спорт тури бўйича мусобақа ўтказилади. Ҳар қайси спорт тури, мусобақа ўтказиш учун ўзининг методик хусусияти, қатнашиш шарти, ўтказиш қоидаси ва ғолибларни аниқлаш ва бошқа талаб қилади. Мусобақа қисман, спортчини тайёрлаш тизимига киради, чунки фақатгина шахсий спорт тайёргарлигига эга бўлмасдан, ижтимоий вазифаларни ҳисобга олган (тарғибот, кўргазмалилик ва б.қ.) ҳолда ҳам ташкил қилинади. Спорт мусобақаси - ўйин шаклида рақобат қилиш шакли бўлиб, жисмоний тайёргарлиги, ҳаракат малакаси ва машқларни бажариш

санъати ёки ўйлаш ва тафаккур қилишни ривожлан-тиришни аниқлаш мақсадида ўтказилади. жадвал Атлетик спорт турларида мусобақа ғолибларини аниқлаш бўйича 3 та синфга бўлинади . 1-синф натижани инструмент орқали ўлчана - диган спорт турлари 3 гурухга бўлинади 1.Натижа. Машқ бажаришга кетган вақт билан аниқланадиган спорт турлари 2.Натижа. Узунлик ўлчами билан аниқланадиган спорт турлари

3.Натижа. Оғирлик ўлчови билан аниқланадиган спорт турлари 2-синф. Натижали, объектив кўрсаткичлар билан аниқлаб бўлмай-диган спорт турлари 2гуруҳга бўлинади 1.Кўриш билан натижани аниқланадиган спорт турлари 2.Шартли равишда қабул қилинган қоида бўйича Бу гуруҳ яна 3 кичик гуруҳларга бўлинади 1.Кичик гуруҳга - 2 рақиб, мусобақа 2 рақиб бир бири билан контактда бўлмайди 3.Кичик гуруҳга партнёрлар ва команда ўйинида бир-бирига бевосита

вақтида контактда бўлади (яккама якка кураш) (спорт ўйинлари теннис) боғлиқ холда ўйнаш 3-синф кўп кураш спорт турлари 2гуруҳга бўлинади 1.Бир спорт туридан тузилган кўп кураш (енгил атлетика, гимнастика) 2.Хар хил спорт туридан тузилган кўп кураш

жадвал Мусобақаларни туркумларга бўлиниши. 1.Аҳамияти бўйича Тайёргарлик, асосий, мақсадли. 2.Мазмуни бўйича Е/атл, сузиш ва х.к. спартакиадалар, Олимпиада ўйинлари (мажмуали) 3.Кўлами бўйича Жамоа, туман, шаҳар, вилоят ва республика 4.Идоралар ёки территория принципи бўйича “Динамо” КСЖ бўйича, Республика, СНГ, Овропа, миллий, халқаро, дунё биринчиликлари 5.Ҳал қиладиган вазифаси бўйича -назорат -классификация -танлаш -биринчилк учун -кўргазмалилик 6.Ташкил қилиш характери бўйича Очиқ, ёпиқ, анъанавий, матчли, сиртдан тенглаштирилмаган 7.Синов олиш шакли бўйича Шахсий, жамоа, шахсий – жамоа 8.Ўтказиш тизими бўйича Айланма тизимида, чиқиб кетиш билан, аралаш 9.Ёш категориялари бўйича Болалар ў смирлар , ёш спортчилар, катталар, қарилар. 10.Қатнашувчила рнинг жинси бўйича Эркаклар учун, хотин-қизлар учун. 11.Қатнашувчила рнинг касбини йўналиши бўйича Мактаб, талабалар, ҳарбий ва х.к. 12.Соғлигини оғиш характери Кўрлар учун, карлар, яқиндан кўрувчи, полиомилет билан касалланганлар учун.

бўйича Одатда энг муҳим саналган йирик расмий мусобақалар спортчини тайёрлашдаги давомий жараённинг якуни ҳисобланади. Уларда имкони борича юқори спорт натижаларига эришиш зарурати кўпинча бундай мусобақаларнинг юксак мақомини, шунингдек уларга тайёргарлик тизимининг таркиби ва моҳиятини белгилайди. Бошқа мусобақалар саралаш, жамлаш, тайёрлаш ёки назорат характерига эга бўлиб, турли техник-тактик вазифаларни бажариши мумкин. жадвал Спорт мусобақаларининг асосий турлари ва спортчини тайёрлаш вазифаларини ҳал этишга йўналтирилганлиги Тайёрлов Назорат Жамла ш Сарал аш Асосий, бош, кульминация Ном лари Вазифаси Тайёрлов мусобақа лар -Мусобақа беллашуви шароитларига мослашиш; -мусобақа беллашуви шароитида энг мақбул техник усулларни ишлаб чиқиш; -мусобақа беллашувини олиб бориш нинг мақсадга мувофиқ бўлган тактик кўринишларини танлаш; -мусобақа тажрибасига эга бўлиш; -кучли рақобат шароитига мослаб руҳий сифатларни такомиллаштириш Мусобақаларнинг бу тури машқ жараёнида муҳим ўрин тутади Назорат мусобақа лари -жисмоний, техник, тактик, руҳий тайёргарликнинг барча томонларини баҳолаш асосида тайёргарлик даражасини назорат қилиш;

-спортчи ёки жамоа мусобақа фаолиятининг кучли ва заиф томон ларини аниқлаш; -тайёргарликни боришига (зарур бўлса) тегишли тузатишлар киритиш Жамлаш мусоба=а лари -мусобақа фаолиятини андазасини ишлаб чиқиш; -мусобақа фаолиятининг турли кўриниш ларини синаб кўриш; Бу айниқса беллашув олиб бориш тайёргарлиги ва тактикаси (усули) турлича бўлган рақиб билан учрашувда фойдаланиладиган якка кураш ва спорт ўйинларига тааллуқли; -асосий мусобақаларни ўтказиш мўлжалланаётган шароитга имкони борича яқин бўлган ҳолат яратилади. Саралаш мусобақа лари асосий, бош, кульмина цион мусобақа лар -асосий мусобақаларда иштирок эттириш учун спортчиларни танлаш. -ғалабага эришиш ёки юқори ўрин эгаллаш МУСОБАҚА ЎТКАЗИШ УСУЛЛАРИ (Ўйин тизими) Ҳар хил спорт турлари бўйича мусобақа амалиётида мусобақа ўтказишнинг қуйидаги усуллари қўлланилади: а) айланма усул -бунда хар бир спортчи (жамоа) бошқалари билан бирма- бир учрашиб чиққунга қадар мусобақа давом эттирилади;

б) ўйиндан чиқиш -бунда спортчи (жамоа) биринчилик учун курашда бир ёки икки мағлуби- ятдан кейин (мусобақа шартига бино- ан) беллашувни давом эттиришдан маҳрум этилади. в) оралиқ -бунда юқоридаги ҳар иккала усул аралашма холда қўлланилади; Мусобақа ўтказишнинг у ёки бу усулини қўллаш ушбу мусобақа хақидаги низом билан белгиланади. Мусобақа ўтказишнинг у ёки бу усули мусобақа олдига қўйилган вазифа, мусобақа якунланиши лозим бўлган муддат; спортчилар (жамоалар) сони, уларнинг спорт тайёргарлиги, ўқув ишлаб чиқаришда бандлиги ва худудий жойлашганлиги, қатнаш-чилар беллашувини ўтказиш учун зарур бўлган жойлар (майдон) миқдори ҳамда албатта маблағ билан таъминланишига қараб белгиланади. Спорт мусобақалари педагогик, спорт, методик ва ижтимоий сиёсий вазифаларни ечишга яқиндан ёрдам беради. Спортчининг мусобақа фаолияти Мусобақа фаолиятининг тузилиши Ёш спортчилардан тортиб маҳоратли спортчиларгача мусобақа жуда муҳим аҳамият касб этади. Мусобақаларга қатнашмай туриб спорт фаолияти хақида гапирмаса ҳам бўлади. Мусобақалар - спортчилар учун, рағбатлантирувчи омил ҳисобланади ва шу пайтнинг ўзида спортчидан юкламани тобора ошириб бориш, иродани

тарбиялаш, спорт курашига ўрганиш ва машқ жараёнини назорат қилишга ўргатади. Спортчининг мусобақаларда кўп қатнашиши шунчалик тажрибага эга бўлишлигини амалиёт кўрсатиб турибди. Негаки спортнинг барча турлари бўйича беллашувлар сони ортиб кетди. Масалан, юқори маҳоратли велосипедчи, спринтер йил давомида 200- 250 мартадан мусобақага чиқади. (Д.А.Полишчук, 1982). Малакали сузувичларнинг мусобақа тайёргарлиги кун тартиби ҳам тиғиз бўлади. Йилига мусобақалар сони 25-30, давомийлиги 1 кундан 3-5 кунгача, 120-140 мартагача стартлар бўлади (В.Н.Платонов, 1986). Ўз моҳиятига кўра асосий ҳисобланган, машқларнинг якуний нуқтаси бўлган бош мусобақалар сони кўп бўлмаслиги керак (йилига 3-4 марта, спорт ўйинлари бундан мустасно). Бош мусобақалар оддийдан мураккабга ва қийинчилигига қараб жойлаштирилиши лозим. Уларни жорий йилга шундай жойлаш-тирилиш керакки, бунда спортчи ҳал қилувчи энг муҳим мусобақага доимий тайёрланиш имкониятига эга бўлсин, мусобақалар орасида жисмоний ҳамда руҳий дам олсин ва бир мусобақада аниқланган камчиликлар машқ жараёнида кейинги мусобақаларгача туза-тилсин. Мусобақа даврида спортчи иштирокининг сони энг аввало спорт тури хусусиятига боғлиқ. Спорт турларида мусобақалар (хафтасига 1-2 мусобақа кунлари) чидамлиликда алоҳида талаблар қўядиган ва узоқроқ тикланишни талаб этадиган спорт турларидагига қараганда кўпроқ ўтказилади. Спортчини мусобақаларда иштирок этишга тайёргарлик тизимида қуйидагиларни ҳисобга олиш зарур: - спортчи учун мусобақалар ҳафсала билан танланиши ва аста-секин қийинлашиб борадиган бўлиши лозим; - мусобақада куч жиҳатдан тенг бўлган спортчилар қатнашиш; - юқори даражадаги ютуқларга эришиш учун зарур бўлган миқдордаги мусобақаларда қатнашиш зарур;

- вақтни у ердан бу ерга кучиш ва ҳ.к.ва кучни кўп талаб қиладиган мусобақаларнинг кўпайиб кетиши машқ ишларини чеклаб, спортчи тайёргарлигига салбий таъсир этиши мумкин; - мусобақалар тақвими (кун, тақсимот, мусобақалар қийинлиги даражаси) шундай шароит яратиши керакки, бунда спортчига катта имкон яратилсин. Ўтказилаётган барча мусоба-қалар шу мақсадга қаратилмоғи зарур. Шундай қилиб, спорт мусобақалари эришилган ютуқларни намойиш қилиш, айрим спортчи ва жамоанинг ютуқларини баҳолаш ва солиштириш усули экан. Спортчиларни мусобақа вақтидаги фаолияти мусобақа фаолияти деб юритилади. Мусобақа фаолияти энг юқори спорт натижаларига эришишга қаратилган айрим харакат, усул, комбинациялардан иборат, тайёргарликнинг техник, жисмоний, тактик, руҳий интеграл даражаси билан таъминланади. Спорт мусобақаларида қатнашиш мусобақа фаолияти кўринишининг шакли ҳисобланади. Спорт беллашуви вақти чекланган рақиблик ҳисобланади, бу жараёнда беллашаётганларнинг қобилиятларини объектив равишда солиштирилади. жадвал Мусобақа фаолияти Спорт мусоб ақа ларид а қатна шиш Унинг кўрин иши шакли хисоб лана ди Беллаш ув ўткази шнинг чеклан ган вақти Рақиблар нинг имконият ларини объектив солиштир иш йўли билан Спорт натиж алари га эриши ш Унин г мақса ди ҳисоб ланад и

Мусобақа фаолиятининг хусусиятлари Рақобат даражаси ва ютуқларига бўлган талабни аста-секин ортиб бориши (спортчини юқори даражадаги мусобақаларда натижаларига тўғридан-тўғри боғлиқдир). Республика миқёсидаги мусобақаларда қатнашиш учун вилоятда ўтказилган мусобақаларда тегишли ўрин эгаллаш зарур (табиийки, республика мусобақаларида вилоятлардагига қараганда ғалаба учун рақобат кучли бўлади). Спортчилар ҳаракатини бир хил шаклга келтириш орқали беллашувлар, уларни бажариш шароитлари ҳақидаги низом, спорт турлари бўйича мусобақа қоидалари билан белгиланади: -ноантогонистик (дўстона) рақобат (мусобақалар қоидалари) доирасида беллашув ўтказиш тартиби (тарбия). жадвал Мусобақадаги вазиятни тартибли равишда ўзгариши Беллашувнинг ўтган вазияти Беллашувнинг хозирги вазияти Беллашувнинг тахминий бўлажак вазияти Беллашув жараёни (спорт мусобақаси) мусобақадаги вазиятини тартибли равишда ўзгартириб туришни англатади. Ҳозирги вазият ҳолати кейингисининг муваффақиятини таъминлайди, шу пайтнинг ўзида ҳозирги вазият ҳолати аввалгисига боғлиқ бўлади. Спортчининг мусобақа фаолиятини белгиловчи жи ҳ ат қуйидаги таркибий қисмлардан иборат бўлади :

- вазиятни идрок этиш - рақиб ва шерикларнинг юриш-туриши - ўз аҳволининг динамикаси - олинган ахборот таҳлили ва уни мусобақаларнинг тажрибаси ва мақсади билан солиштириш - фикран асосий қарорни қабул қилиш - фикран қабул қилинган қарорни амалга ошириш. Масалан, курашчининг мусобақа фаолиятида қуйидагича таъкидланади: -курашишининг пухталиги (қўлланилган усулларнинг умумий сони бўйича); -ҳужум ҳаракатларининг самарадорлиги; -ҳимоя ҳаракатларининг самарадорлиги; -чарчаган шароитдаги ҳаракатларнинг самарадорлиги ва х.к. Гимнастикачиларнинг мусобақа фаолиятида қуйидагиларни кўрсатиш мумкин: -мажбурий ҳаракатларни бажарилишини махсус талабларга мослиги; -эркин дастурдаги машқлар компазициясини уларнинг мураккаблик даражасига мослиги; -мусобақа дастурига киритилган машқлар таркибий қисмлари ва бўлимларини бажарилишининг маҳоратлиги; -машқлар орасидаги алоқанинг мураккаблиги ва хослиги; -амплитуда, маънолилик, аниқлик ва х.к. 100-200 метрлик қисқа масофага югурувчи спортчининг мусобақа фаолиятида камида тўртта қуйидаги хислатларни кўрсатиш мумкин: -старт ишорасини тез илғай олиш; -старт чизиғидан (паст стартдан тахминан 30 метргача) лаҳзада тезлай олиш; -катта тезлик билан югуриш; -финишнинг самарадорлиги.

Сузувчининг жаҳон рекорди даражасидаги мусобақа фаолия-тининг (100 метрга эркин усулда сузиш) тахминий тахлили. Бу ерда таркибий қисмини ажратиб кўрсатиш мумкин: 1.Стартнинг самарадорлиги (дастлабки 7.5 метрни сузиб ўтиш вақти); 2.Стартдан масофавий сузишга ўтиш чоғидаги тезлик (м/с); 3.Масофавий сузиш участкасидаги тезлик (м/с); 4.Масофавий сузишда бурилишга ўтишдаги тезлик; 5-6. Бурилишнинг самарадорлиги (15 метрни сузиб ўтиш вақти бўйича яъни 7.5 м бурилиш шитигача ва 7.5 дақиқадан кейин); 7.Бурилишдан масофавий сузишга ўтишдаги тезлик (м/с); 8.Масофавий сузиш участкасидаги тезлик (м/с); 9.Масофавий сузишдан финишга ўтишдаги тезлик (м/с); 10.Финишнинг самарадорлиги (охирги 7.5 м масофани сузиб ўтиш вақти бўйича). Адабиётлар: 1.И.А.Каримов. Ўзбекистон келажаги буюк давлат. 1992 й, 2.И.А.Каримов. Ҳозирги босқичда демократик ислоҳатларни чуқурлаштиришнинг муҳим вазифалари. 1996 й, 3.Матвеев Л.П: Основ ы спортивной тренировки М, Фис, 1977, 4.Платонов В.П. Теория спорта. Киев, 1989, 5.Платонов В.П. Теория спортивных движений, Киев 1989, 6.Юнусова Ю.М. Спорт фаолиятининг назарий асослари. Тошкент 1994 й.

Похожие

Спорт товарларини ҳаракати

Бюджетнинг маданият ва спорт харажатлари

Банк тизими

Молия тизими

Молия тизими