Soliqlar va to’lovlar yig’indisini prognozlash - Экономика - Рефераты

Soliqlar va to’lovlar yig’indisini prognozlash

Загружено в:

12.01.2024

Скачано:

0

Размер:

58.5 KB

Soliqlar va to’lovlar yig’indisini prognozlash Reja: 1. Soliq tushumlarini prognozlash asosida yig’ma jadval tuzish. 2. Daromad (foyda) solig’i, qo’shilgan qiymat solig’i, jismoniy shaxslar daromad solig’i, boshqa soliqlar va to’lovlar bo’yicha tushumlarini aniqlash. 3. Prognoz davri uchun umumiy tushumlarni aniqlash .

Soliq tushumlarini prognozlash asosida yig’ma jadval tuzish. Byudjetga to’lanadigan soliqlar va boshqa majburiy to’lovlarni, shuningdek qo’shimcha hisoblangan summalarni, moliyaviy jazolar ma’muriy jarimalarni operativ hisobi shahar, tuman va shahardlardagi tuman inspektsiyalari tomonidan olib boriladi. Byudjetga to’lovlarni operativ buxgalteriya hisobi DSI tomonidan ishlab chiqilgan yo’riqnomani ilovalarida belgilangan maxsus shakldagi varaqalar ochib boriladi. Ushbu varaqalardagi rekvizitlarni tuzatish va qo’shimchalar kiritishga yo’l qo’yilmaydi. Byudjetga to’lanadigan soliqlar va boshqa majburiy to’lovlar hisobini yuritish uchun faoliya ko’rsatayotgan korxonalar uchun yil boshida, yangidan tashkil qilinganlari uchun esa ular soliq idoralarida ro’yxatdan o’tayotgan paytidan etiboran shaxsiy hisob varaqlari ochiladi. soliq to’lovchilarni shaxsiy hisob varaqlari soliq idorasi xodimi tomonidan tegishli hujjatlarni olgandan so’ng ertasidan kechiktirmay ochilishi lozim. Shaxsiy hisob varaqlari quyidagi varaqlarda olib borilladi: - QQS va aktsiz solig’i bo’yicha (3 va 6 shakllarda); - daromad (foyda) solig’i, mol-mulk solig’i (4 shaklda); - fuqarolar daromadiga soliq ularni to’lash xususiyatini hisobga olgan holda (4 shaklda); - savdo, xususiy korxonalar va matlubot kooperatsiyalarini daromadiga solinadigan soliq (4 shakl) va hak. Shaxsiy hisob varaqlarida soliq va to’lovlar bo’yicha yozuvlar hisoblar so’m va tiyinda olib boriladi. Penyalarni hisoblashda sliq qonunchiligiga rioya qilinadi. Hisoblangan penya va jarimalar bo’yicha penya hisoblanmaydi. Moliyaviy jazolar, ma’muriy jarimalar va qo’shimcha hisoblangan summalarni, shuningdek ularni soliq idoralarini rivojlantirish fondiga tushadigan qismlarini hisoblash va hisobini yuritish, 9 sonli hisob raqamida olib boriladi. Ularni byudjetga o’tkaziladigan qismining hisobi esa 25-son reystrda yuritiladi. Shuningdek, ularni hisobi qaysi soliq turi bo’yicha qo’shimcha hisoblangan bo’lsa moliyaviy jazo va ma’muriy jarimalar undirilgan bo’lsa unga soliq turlari bo’yicha shaxsiy hisob varaqlarida ham aks ettiriladi.

Daromad (foyda) solig’i, qo’shilgan qiymat solig’i, jismoniy shaxslar daromad solig’i, boshqa soliqlar va to’lovlar bo’yicha tushumlarini aniqlash. Respublikamizda taraqqiy etayotgan soliq tizimida prognoz ishlarini takomillashtirish muhim vazifalardan biri bo’lib hisoblanadi. Soliq tushumlarini tahlil qilish va prognoz ishlari asosan davlat soliq idorasining quyidagi zvenosi, ya’ni soliq inspektsiyalari tomonidan amalga oshiriladi. Ularning zimmasiga soliq to’lovchilarning to’liq faoliyat yuritayotgan xo’jalik yurituvchi sub’ektlarning byudjetlarga soliqli va soliqsiz to’lovlarining haqiqiy hajmi, soliqqa tortiladigan soliq ob’ektlarining manbasini batafsil hisobga olib borish vazifasi yuklatilgan. 1998 yilning yanvaridan boshlab O’zbekiston Respublikasining soliq kodeksi amal qilib kelmoqda. Uning joriy etilishi soliq to’lovchilar, buxgalterlarda tushunmovchiliklar keltirib chiqarayotgan ko’plab masalalarga ma’lum bir aniqlik kiritdi. Kodeksda avvalgi ta’riflarga oid kamchiliklar bartaraf etilgan. Davlat soliq organlari tuman, shaharlar hududida faoliyat ko’rsatib kelayotgan jismoniy va yuridik shaxslarni soliqqa tortish borasida prognoz ishlarini to’liq ta’minlash uchun kattagina kuch sarflayaptilar. Soliq tizimining rivoji mamlakatda o’tkazilayotgan islohotlar birgalikda borishi qonuniy jarayondir. Boshqacha qilib aytganda, soliq siyosatini muntazam tarzda o’zicha aniqlash bosqichi kechmoqda. Bu esa soliq rejimlarining o’zgaruvi va respublika soliq organlari tizilmalarining takomillashuvida o’z aksini topadi. Respublikamizda soliq tizimini takomillashtirish jarayonida xo’jalik yurituvchi sub’ektlarga nisbatan soliq yukini izchil kamaytirishga alohida e’tibor qaratilmoqda. Bunda, birinchi navbatda, ularning daromadlaridan undiriladigan bevosita soliqlarning salmogini kamaytirish diqqat markazda turibdi. Buning natijasida korxona ixtiyorida qoladigan mablag’lar ulushi-ning ko’payishi evaziga uning aylanma mablag’lari mikdorini ko’tgaytirib borish va optimal darajasini saklash, ishlab chiqarishni zamonaviylashtirish, uning samaradorligini oshirish

maqsadida ko’proq investitsiya kiritish, xodimlar mehnatini yanada rag’batlantirish imkoni paydo bo’ladi. Tushumlarning hajmi bo’yicha ikkinchi o’rinda turadigan jismoniy shaxslarning daromadlaridan olinadigan soliqni kiskartirish yuzasidan amalga oshirilayottan choralar aholi daromadlarining real darajasini oshirish va tegishli ravishda iqtisodiy rivojlanishning muhim omili bo’lgan to’lovga layoqatliligini kuchaytirishga yo’naltirilgan. Jismoniy shaxslar daromadlarini soliqqa tortishning samarali tizimini yaratishga oid vazifalarning ahamiyati mazkur tizimning ijtimoiy masalalarga daxldorligi aholi turmush darajasiga kursatadigan ta’siri bilan bog’likdir. Shundan kelib chiqqan holda darodad solig’ining qo’llaniladigan shkalasi muntazam ravishda takomillashtirilmoqda. Xususan, mamlakatimizda 1998-1999 yillarda ushbu soliqning maksimal stavkasi 45 foiz bo’lgan 5 darajali shkala qo’llanilgan bo’lsa, 2000 yilda - maksimal stavkasi 40 foiz bo’lgan 4 darajali shkala joriy etildi, 2001 yilda esa daromad solig’ini hisoblashning uch shkalali tizimiga utildi. Bunda 2004 yilda axrli daromadlarini soliqqa tortish shkalasining kengaytirilishi va shu asnoda oraliq stavkaning (2001 yildagi 25 foizdan 2004 yilda 23 foizgacha), maksimal stavkaning qisqarishi (36 foizdan 31 foizgacha) YaIMga nisbatan ushbu soliq bo’yicha tushumlarning kamayishini keltirib chiqarmadi (2000-2004 yillarda ushbu soliqning YaIMga nisobatan salmog’i o’rta hisobda 3,2 foizni tashkil etmokda). Hozirgi paytda Prezidentimiz Islom Karimov tomonidan qo’yil-gan jismoniy shaxslar daromadlarining soliqqa tortilishini takomillashtirish bo’yicha ustuvor yo’nalish sifatida belgilangan soliq stavkalarini kamaytirish va aholi daromadlarini soliqqa tortishning uch bosqichli tizimidan ikki bosqichli tizimiga asta-sekin o’tish kontseptsiyasini davom etgirish vazifasi turibdi. Umuman, bevosita soliklar bo’yicha soliq yukini izchil kamaytirish siyosatining samaradorligini YaIMga nisbatan ular tushumining barqaror kamayishi tendentsiyasi ham isbotlaydi. Agar 1999 yilda bevosita soliklar bo’yicha byudjet

daromadlari YaIMga nisbatan 8,5 foizni tashkil etgan bo’lsa, 2004 yilda ularning 6,8 foizgacha kamayishi kutilmokda. Soliq tizimini rivojlantirish va takomillashtirishda ustuvor axamiyat bilvosita soliqqa tortishga karatilgan. Buning sababi shundaki, bilvosita soliklar tovarlar, ishlar va xizmatlarga nisbatan qo’shimcha tusga ega bo’lgani holda, pirovard natijada ishlab chiqaruvchining moliyaviy holatiga to’g’ridan to’g’ri ta’sir ko’rsatmaydi hamda ishlab chiqarishni rivojlantirishga to’sqinlik qilmaydi. Bundan tashqari, bevosita soliklar bo’yicha soliq yuklari kamaygan bir sharoitda byudjetning daromad qismi barqarorligini ta’minlashda bilvosita soliqqa tortishning ahamiyati yanada ortadi. Raqamlarda ifodalanganda bu shuni anglatadiki, yaqin yillar davomida davlat byudjeta tarkibida bilvosita soliklar ulushining ortishi tenden- tsiyasi davom etadi. Xususan, 1999 yilda bu raqam 53,9 foizga teng bo’lgan holda 2002 yilda ushbu nisbat 54,6 foizni tashkil etdi (2004 yilda 59,2 foizga etishi kutilmoqda). YaIMga nisbatan barcha soliklar kamaygan bir paytda bilvosita soliqlar ulushi 13-14 foizni tashkil etmokda. Bilvosita soliklar tarkibida aktsiz soliqlari muxim ahamiyatga ega bo’lib, byudjet darmadlarining deyarli uchdan bir qismini tashkil etadi. Shuni qayd etish lozimki, asosan kundalik extiyoj mollari toifasiga kirmaydigan mahsulotlargina aktsiz solig’iga tortiladi. Eng avvalo, bu alkagol, tamaki va neft mahsulotlari, zargarlik va boshqa mollardir. Aktsizlar tizimi byudjetni to’ldirishga oid fiskal vazifalar bilan bir qatorda salomatlik uchun zararli bo’lgan mahsulotlar va tovarlar istemolini kamaytirishga xizmat ko’rsatadi. Prognoz davri uchun umumiy tushumlarni aniqlash . To’langan soliq va majburiy to’lovlarni hisobi shaxsiy hisob varaqlarida to’lov hujjatlarini olingan kunining ikkinchi kunini ertasidan kechiktirmasdan aks ettirilishi lozim. To’lov hujjatlarini byudjetga tushgan summalarini shaxsiy hisob varaqlari va kitoblari hisobi yoziladi va barcha to’lov hujjatlarida o’tkazilgan tekshirish va yozuv qayd qilingan sana, shuningdek, ushbu yozuvlarni aks ettirgan

shaxsning imzosi qo’yiladi. Yuqori soliq idoralari tomonidan nazorat qilinadigan korxonalar bo’yicha soliqlarni hisobga olish haqidagi hujjatlar tuman soliq inspektsiyalari tomonidan ular olingan kun ertasidan kechiktirmasdan shaxsiy hisob varaqlaria aks ettiriladi va O’zbekiston Respublikasi Markaziy Bankining yo’riqnomasiga asosan yuqori soliq idorasiga belgilangan tartibda jo’natiladi. Byudjetga qo’shimcha hisoblanadigan, qaytarib yuboriladigan to’lovlarning hisobini yuritish tartibi amaldagi o’z vaqtida to’lanadigan soliqlar va soliqsiz to’lovlarni undirish to’g’risidagi nizomga asosan olib boriladi. Byudjetga hisobga olinadigan va qaytarib yuboriladigan summalari shaxsiy hisob varaqlarida moliya organini ortiqcha to’langan summalarini qaytarish tg’risidagi qarori nusxasi va bank muassasarida shaxsiy hisob raqamlaridan ko’chirmalarga asosan amalga oshiriladi. Jismoniy shaxslardan kelib tushgan ortiqcha to’lovlar summalari ularni yozma arizasiga asosan kelgusi to’lovlar hisobiga yoki qaytarib beriladi. Soliq va yig’imlarni to’lash yuridik shaxslardan pulsiz, jismoniy shaxslar tomonidan esa, naqd pul bilan va pul o’tkazish yo’li bilan amalga oshiriladi. Soliq to’lovchi soliqlar va yig’imlarni ortiqcha to’lagan taqdirda soliq to’lovchining yozma arizasiga ko’ra o’ttiz kun ichida qaytarib beriladi yoki kelgusi to’lovlar hisobiga o’tkaziladi. Soliqlar va yig’im byudjetga quyidagi tartibda o’tkazidladi: asosiy summa; hisoblab chiqilgan penya, jarimalar. Soliq ishini yuritish masalalariga to’liq amal qilgan holda va uni bajarish sharti bilan prognoz bo’limi tashkil qilishadi va unga bo’lim boshlig’i rahbarlik qiladi. Har bir soliq inspeksiyasida soliq to’lovchilarni hisoboti olib boriladi va hisoblangan va byudjetga o’tkazilgan soliq va to’lovlarni, moliyaviy jarimalarni va ko’rilgan tadbirlarni hisobini olib boradi. Shuningdek operativ- buxgalteriya hisobotini, prognoz hisoblarni 1-N formasi, 2-N hisobotlarini, har oyning birinchi chislosida bank orqali tushumlarni tekshirib tahlil qiladi va hamma soliq bo’yicha maxsus kitoblarda yoki kompyuterlarda soliq to’lovchilarni hisobotini yuritadi va

hisoblab boradi. Soliq va yig’imlarni belgilangan muddatlarda to’lay olmaganlarning mol-mulkini sud qarori bilan undiriladi. Agar soliqlar va yig’imlarning biron turi bo’yicha ortiqcha to’langan summalar boshqa tur bo’yicha boqimandaning o’rnini qoplash, soliq to’lovchi soliqlar va yig’imlarni to’lamaganlik yoxud to’liq to’lamaganlik uchun javobgarliklardan ozod qilinadi. • Soliq to’lovchi soliq organlari xujjatlari (hisob varaqalari) asosida tekshiruv o’tkazguncha mustaqil ravishda o’z xatolarini tan olsa, u javobgarliklardan ozod qilinadi lekin penya to’lashi lozim bo’ladi. Yuqoridagi soliq turlari bo’yicha soliq tushumlari hisobot davridagi prognozi, yil boshidan boshlab xaqiqatdan tushgan tushum, xisobot davrida undirilishi lozim bo’lgan soliq tushumlari va hisobot davrida prognoz ko’rsatkichlarining bajarilishi taxlil qilinadi. Shuningdek joriy chorak uchun prognoz davri, joriy oy uchun prognoz ko’rsatkichlari aloxida-alohida tahlil qilinadi. Taxlil va prognozlash ishlarini tuman, shahar,viloyat va soliq qo’mitasi tomonidan amalga oshiriladi. Yuqorida bayon etilganlardan tashqari daromad (foyda) solig’ini prognozlashda yangi tashkil etilayotgan korxonalar, qo’shma korxonalar, chet el investorlari uchun beriladigan imtiyozlar ham inobatga olinadi. Daromad(foyda) solig’ini prognoz qilishda xar bir korxona va xududlar bo’yicha moliyaviy va xo’jalik xisobot ko’rsatkichlarini taxlil qilish va xulosalar chiqarish, prognoz xisobotlariga ta’sir etuvchi hamma iqtisodiy, moliyaviy va ijtimoiy faktorlarni aniqlab Davlat soliq inspektsiyalari tumanda joylashgan hamma korxonalar bo’yicha foyda solig’ini prognozlaydi. Tuman soliq inspektsiyasi o’z ma’lumotlarini jamlab O’zbekiston Respublikasi Davlat Soliq qo’mitasiga jamlangan ma’lumotlarni taxlil va prognoz qilish uchun tuqdim etadi. Davlat Soliq qo’mitasi O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi bilan birgalikda O’zbekiston Respublikasi davlat byudjetini daromad qismini prognozlashda foydalaniladi.

Adabiyotlar: 1. O ’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi T.: “Adolat” 1999. 2. O ’zbekiston Respublikasi Soliq Kodeksi T.: “Adolat” 1999. 3. I.A. Karimov O ’zbekiston Buyuk kelajak sari. T.: “O’zbekiston” 1998. 4. I.A. Karimov O ’zbekiston: Milliy istiqlol, iqtisod, siyosat, mafkura. T.: “O’zbekiston” 1996. 5. V.S. Beganov, M.Ya. Qurolov, D.I. Shaulov, U.T. Kan, Finansovaya politika, nalogi i nalogooblojenie. T.: “Mir ekonomiki i pravo” 1998. 6. M.Yo ’ldoshev, E.Tursunov. Soliq huquqi, T.: 2000. 7. D.I. Shaulov, U.T.Kan., “Soliq qonunchiligi asoslari”. T.: “Iqtisodiyot va huquq dunyosi” 2000. 8. L.B. Xvan. Soliq huquqi T.: “Konsauditinform” 2000. 9. Q.A. Yahyoev, Soliqqa tortish nazariyasi va amaliyoti T.: “§ofur §ulom” 2000. 10. Sergeev I, Shipilin A. «Operativnie finansovoe planirovanie na predpriyatii». M: finansi i statistika. 2002 g. 11. T. G. Morozova, A. V. Pikulkina. «Prognozirovanie i planirovanie v usloviyax rinka» Uchebnoe posobie. M: YuNITI-DANA. 2000 g. 12. Solovev. I. «Nalogovie prestupleniya: praktika raboti organov nalogovoy politsii i sudov» M: IDFBK-PRESS. 2002 g. 13. Kochetkov. A. «Analiz nalogovix oshibok». Uchebnoe posobie. M: «Delo i servis». 2000 g.

Похожие

Soliqlar va to’lovlar tushumi hisobini yuritish

Soliqlar

Maxalliy soliqlar va yig’imlar

Demografik prognozlash

Ijtimoiy jamg’armalarga majburiy to’lovlar