Soliqlar va to’lovlar tushumi hisobini yuritish - Экономика - Рефераты

Soliqlar va to’lovlar tushumi hisobini yuritish

Загружено в:

12.01.2024

Скачано:

0

Размер:

103 KB

Soliqlar va to’lovlar tushumi hisobini yuritish Reja: 1. Soliqlar va byudjetga to’lanadigan boshqa majburiy to’lovlarning operativ – buxgalteriya xisobini yuritish. 2. Soliq organlariga buxgalteriya hisob va hisobotlarini taqdim etish. 3. Soliq hisobini yuritishni takomillashtirish.

Soliqlar va byudjetga to’lanadigan boshqa majburiy to’lovlarning operativ – buxgalteriya xisobini yuritish. Hozirgi vaqtda buxgalteriya hisobining soliq hisobi tizimida ishtirok etish darajasiga qarab soliq hisobining 3ta turini ko’rsatish mumkin: A. Buxgalteriyada soliq hisobi; B. Aralash soliq hisobi; V. Mutloq soliq hisobi. A. Buxgalteriyada soliq hisobida soliq hisobi ko’rsatkichlari faqat buxgalteriya hisobi malumotlari asosan shakllantiriladi. Hisoblanadigan soliqlar miqdoriga ko’ra soliq hisobining ushbu turi belgilovchi ahamiyatga ega, chunki ananaviy soliqqa tortish tizimi buxgalteriya hisobi ko’rsatkichlariga asoslangan bo’lib, bu esa buxgalteriya hisobining universalligidan dalolat beradi. B. Aralash soliq hisobida soliq ko’rsatkichlari buxgalteriya hisobi malumotlariga asosan shakllantiriladi, lekin soliqqa tortish maqsadlari uchun muayyan usullardan foydavlaniladi. Soliq hisobining mazkur usulida soliq to’lovchi dastavvakl o’z buxgalteriya hisobi malumotlaridan foydalanadi, so’ngra olingan ko’rsatkichlari soliq qonunlarida ko’zda tutilgan maxsus uslubiyat bo’yicha tuzatadi. V. Mutloq soliq hisobi. Soliq hisobi ko’rsatkichlari buxgalteriya hisobi ishtirokisiz shakllantiriladi. Soliq to’lovlari buxgalteriya hisobi ko’rsatkichlaridan foydalanmay hisob-kitob qilinishi haqlari ham ancha keng tarqalgan. Masalan, bojxona bojlari, davlat boji, suv uchun to’lov va boshqa yig’imlar buhgalteriya hisobi ko’rsatkichlari ishtirokisiz hisoblanadi. O’zbekistonda soliqlarning xisoblashning yuqorida aytib o’tilgan uchala turidan ham keng foydalanadi. Soliq organlariga buxgalteriya hisob va hisobotlarini taqdim etish. Yuqorida ta’kidlab o’tkanimizdek soliqlar davlat byudjeti daromadlarining asosiy manbai hisoblanar ekan. Davlat byudjeti loyixasini qabul qilish jarayonida

har bir turi bo’yicha tushudigan tushumlar hisobga olinadi, ya’ni har bir soliq turi bo’yicha oylik, choraklik va yillik tushumlar rejasi tuziladi. Albatta Respublikamiz iqtisodiyotini rivojlantirishda va iqtisodiy barqarorlikni ta’minlashda davlat byudjeti daromadlar qismini prognozlash muhim ahamiyat kasb etadi. Davlat byudjetining daromadlar qismini prognozlashtirishda bajariladigan asosiy ishlarning katta qismi soliq organlarini zimmasiga to’g’ri keladi. Avvalo ma’lumotlar quyidagi hujjatlar asosida tuman, shahar soliq inspektsiya larida to’planib, yuqori organlariga yuboriladi: 1. Respublikamizda amal qilayotgan soliqqa tortish bo’yicha yo’riqnomalari va soliq qonun hujjatlari; 2. O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining va viloyat hokimining qaror va ko’rsatmalari; 3. Moliya Vazirligi tomonidan tasdiqlangan davlat byudjetining daromadlari va xarajatlari qismi klassifikatsiyasi; 4. Soliq inspektsiyasidan soliq to’lovchi bo’lib ro’yxatdan o’tgan huquqiy va jismoniy shaxslar to’g’risida ma’lumot; 5. Tumanning iqtisodiy-statistik ko’rsatkichlari to’g’risidagi ma’lumot: bunda tuman aholisining soni, o’sish sur’ati, ishga yaroqli fuqarolar, nafaqa oluvchilar, Ulug’ Vatan, Afg’on urushi qatnashchilari va boshqalar haqidagi ma’lumotlar aks etadi. 6. Tumanda ishlab chiqarish hajmining o’sishi (kamayishi), ishlar va xizmaktlar ko’rsatish turlarining o’sishi (kamayishi), pul mablag’larining inflyaitsyasi, narx va baholarning indeksatsiya qilinishi to’g’risida ma’lumotlar; 7. O’tgan yillardagi byudjet bajarilishi haqidagi ma’lumotlar ko’rib chiqiladi. Bizga ma’lumki ko’rib chiqilayotgan har bir soliqning byudjetga o’tkazilishi muddati belgilab qo’yilgan. Byudjet xarajatlarining moliyalashtirish jarayonida ham soliqlar va yig’imlarning byudjetga o’z vaqtida kelib tushishi muhim ahamiyatga ega. Buning uchun soliq tushumlari to’liq va o’z vaqtida davlat byudjetiga tushishi shart.

Soliq to’lovchilar davlat oldidagi o’z majburiyatlarini to’laqonli ravishda bajarishlari lozim, ya’ni ular o’z xo’jalik faoliyatida ishlab chiqarishni to’g’ri yo’lga qo’yishi orqali moliyaviy ahvolini yaxshilashlari xo’jalik operatsiyalarini buxgalteriya hisobi va hisobotlarida to’g’ri aks ettirishlari va nihoyat soliqlarning to’g’ri hisoblanishi hamda byudjetga o’z vaqtida to’lashlari ustidan nazoratni yo’lga qo’yish maqsadga muvofiqdir. Kelgusi yil uchun prognoz ishlari joriy yilning 1 oktyabridan kechiktirmay hisoblab chiqilishi lozim, chunki kelasi yil uchun byudjetning daromadlar va xarajatlar loyihasi uchun bu ko’rsatkichlar asos bo’lib xizmat qiladi. Prognozlashtirish ishlarini amalga oshirishda quyidagi hisobotlardan foydalaniladi: - Vazirliklar, tarmoqlar, korxona va tashkilotlarning hisobotlaridan; - Davlat soliq qo’mitasini soliq to’lovchilar uchun byudjet to’lovlari bo’yicha yuritgan shaxsiy varaqalari ma’lumotlaridan va buxgalteriya balanslarini va soliq hisoblarini tekshirish natijalaridan; - Aktsiz solig’i bo’yicha aktsiz solig’i to’lovchi korxonalar tomonidan taqdim etilgan ma’lumotlardan; - yuridik shaxslarning daromad (foyda) solig’i, jismoniy shaxslarning ish haqidan daromad solig’i, shu jumladan jismoniy shaxslarning tadbirkorlik faoliyatidan olinadiganlar daromadlaridan soliqlar bo’yicha ma’lumotlar asosan tuman moliya bo’limidan, soliqlarlar inspektsiyasidan, tuman istiqbol stat bo’limidan va banklardan olinadi. Prognozlashtirish ishlari quyidagicha tashkil qilinib, hisoblab chiqiladi: - Tuman hududida har bir soliq to’lovchi korxona bo’yicha alohida; - Viloyat miqiyosida uchta asosiy ko’rsatkich asosida hisoblanadi; 1. Soliq to’lovlarining yildan-yilga o’sish sur’ati bo’yicha; 2. Makroiqtisodiy ko’rsatkichlar bo’yicha; 3. Asosiy soliq va yig’im manbalarini, tuman hamda shaharlardagi korxonalarning yig’ma hisoblari bo’yicha.

Umuman olganda hisob ishlarini to’g’ri orlib borish uchun soliq to’lovchilarning soliq majburiyatlarini qonun hujjatlariga muvofiq belgilash maqsadida soliq sub’ektini, ob’ekt va manbai, soliqqa tortish birligi stavkasi, soliqni to’lash muddatlari, ularni qaysi byudjetga to’lashlarini aniqlab olishlari kerak. Soliq to’lovchilarning byudjet oldidagi majburiyatlarini bajarish 2 bosqichda amalga oshiriladi: 1. Soliqlar va yig’imlarni hisoblanishi; 2. Soliqlar va yig’imlarni byudjetga o’tkazish. Soliqlarni hisoblash soliq to’lovchilarning soliq to’lovlari majburiyatlarini bajarishning birinchi bosqichi bo’lib, u byudjetga o’tkazilishi kerak bo’lgan soliq summasining aniqlanishida o’z aksini topadi. Soliqni hisoblash jarayoni 5 bosqichda amalga oshiriladi: a) soliq ob’ektini aniqlash; b) soliq bazasini aniqlash; v) soliq stavkalarini tanlash; g) soliq imtiyozlarini qo’llash; d) soliq summasini hisoblash; Soliqlarni hisoblash majburiyati nafaqat soliq to’lovchiga, balki soliq organiga ham yuklatiladi. Soliqlarni kim tomonidan hisoblanishiga qarab ikkiga: okladli, ya’ni soliq organlari tomonidan hisoblanadigan yoki soliq to’lovchilar mustaqil hisoblaydigan soliq turlariga bo’linadi. Okladli soliqlar miqdorini soliq organlari soliq to’lovchilariga belgilangan soliq me’yorlari orqali aniqlaydi. (Masalan: Eng kam ish haqi miqdorida). Bu soliqlarga asosan jismoniy shaxslar to’laydigan ayrim soliqlarni kiritishimiz mumkin. Soliqlarni hisoblashda buxgalteriya hisobining to’g’ri yuritilganligi muhim ahamiyatga ega. Buxgalteriyada soliq ob’ektlarining aks ettirilmasligi va yashirilmasligini oldini olish maqsadida soliq organlarining nazorati yo’lga qo’yilgan. Soliq to’lovchilarning soliq to’lovlarini to’liq va o’z vaqtida to’lash majburiyatidan boshqa bir nechta majburiyatlari mavjud:

- Buxgalteriya hisobini yuritish, moliya-xo’jalik faoliyati to’g’risida hisobot tayyorlash va ularni 5 yil muddat ichida saqlash; - Soliq organlariga soliqni hisoblash va to’lashdagi kerakli hujjat hamda ma’lumotlarni taqdim etish; Soliq organlari tomonidan aniqlangan yashirilgan yoki kamaytirilgan daromad miqdorida buxgalteriya hisobotiga o’zgartirish kiritishdir. Buxgalteriya hisobini va soliqlarning hisoblanishini to’g’ri yuritishning qonuniy asosi bo’lib, 1997 yil 24 aprelda qabul qilingan soliq kodeksi, 1999 yil 5 fevralda qabul qilingan “Moliyaviy natijalarni shakllantirish va xarajatlar to’g’risida”gi Nizomi, Vazirlar mahkamasining 2001 yil 31 dekabrdagi 490-sonli qarorlari hisoblanadi. Yuqoridagilardan xulosa qilib aytadigan bo’lsak, asosan byudjet daromadlarini prognoz qilishda eng quyi, ya’ni tuman va shaharlarda ma’lumotlar to’lanib, yuqori tashkilotlarga jamlangan holda etkazib berilar ekan. Prognozlashtirish hisob-kitoblarida tuman asosiy ishlab chiqarish fondlari qiymati o’sishi (kamayishi), soliq to’lovlari yuzasidan davlat miqyosida va viloyat xokimliklari miqyosida soliq imtiyozlari tizimini hisobga olishi, ayrim soliq turlari bo’yicha prognoz qilishda shu bo’lim hisob-kitiblari va takliflarini hisobga olishi kerak. Demak prognoz ishlarini to’g’ri va haqqoniy olib borish, byudjet daromadlari va xarakatlarining muvozanatini ta’minlaydi hamda mamlakatimiz miqyosida amalaga oshirilayotgan iqtisodiy siyosatni muvofiqlashtirib turadi. Soliq hisobini yuritishni takomillashtirish. Yuqorida aytib o’tilgan soliq idoralarining nazorat qilish usullari yordamida aniqlangan qonunbuzarliklar bo’yicha soliq iloralari turli moliyaviy jazo va ma’muriy jarimalarni qo’llaydilar. Davlat soliq xizmatining xodimlari tomonidan soliq to’lovchilar faoliyati ustidan o’tkazilgan tekshirishlar natijasida qonunbuzarliklar aniqlansa, Soliq kodeksiga muvofiq soliq idoralari quyidagi moliyaviy jazo choralarini qo’llashga haqlidir.

Solik kodeksiga muvofik solik idoralari kuyidagi moliyaviy jazo choralarini yullashga xaklidir: 135-moddaga binoan solik; xakidagi konun xujjatlarini buzganlik uchun solik tulovchiga nisbatan kuyidagi mikdorlarda moliyaviy jazo choralari kullaniladi: 1) yuridik shaxslarning (shu jumladan norezidentlarning) solik organida ruyxatdan utishdan buyin tovlashi kuyidagi mikdorda jarima solishga olib keladi: * agar faoliyat uttiz kungacha amalga oshirilgan bulsa - eng kam ish xakining ellik baravari mikdorida, lekin bunday faoliyat natijasida olingan daromadning (foydaning) un foizidan kam bulmagan mikdorda; * agar faoliyat uttiz kundan ortik muddatda amalga oshirilgan bulsa - eng kam ish xakining yuz baravari mikdorida, lekin bunday faoliyat natijasida olingan daromadning (foydaning) ellik foizidan kam bulmagan mikdorda; 2) tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirayotgan jismoniy shaxslarning solik organida ruyxatdan utishdan buyin tovlashi eng kam ish xakining besh baravari mikdorida jarima solishga olib keladi; 3) daromad (foyda) yashirilgan takdirda solik, tulovchidan yashirilgan daromadning (foydaning) butun summasi va yana shu summa mikdorida jarima undiriladi. Solik solinadigan boshka ob’ektlar yashirilgan takdirda solik tulovchidan yashirilgan solik solish ob’ekti uchun olinadigan solik summasi va yana shu summa mikdorida jarima undiriladi. Solik tulovchi yuk, oridagi xatti- xarakatlarni moliyaviy jazo chorasi kullanilgandan keyin bir yil ichida takroran sodir etgan takdirda undan tegishli summa va yana shu summaning ikki baravari mikdorida jarima undiriladi; 4) soliklar va yigimlarni xisoblab chikarish va tulash uchun zarur bulgan deklaratsiyalar, xisob-kitoblar va xisobotlarni takdim etmaganlik, uz vaktida takdim etmaganlik yoki belgilanmagan shaklda takdim etganlik uchun solik tulovchidan tulov muddati utkazib yuborilgan xar bir kun uchun tegishli summaning bir foizi mikdorida, birok tegishli xisobot davri uchun ilgari xisoblab chikarilgan tulovlar chegirib tashlangan xolda belgilangan tulov muddatiga tegishli tulov summasining un foizidan kup bulmagan mikdorda jarima undiriladi;

5) buxgalteriya xisobining yukligi yoki uni belgilangan tartibni soliklar va yigimlar buyicha xisob-kitoblarning buzilishiga olib keladigan tarzda buzgan xolda yuritganlik uchun solik, tulovchidan kushimcha xisoblab chikarilgan summaning un foizi mikdorida jarima undiriladi; 6) faoliyat turlari bilan litsenziyasiz shugullanganlik uchun shu faoliyatdan olingan butun daromad (fonda) va yana shu mikdorda jarima undiriladi; 7) tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirayotgan jismoniy shaxslar xisob- kitobda aks ettirmagan xolda tovarlarni (ishlarni, xizmatlarni) realizatsiya kilish operatsiyalarini utkazganligi uchun ulardan ana shu tovarlar (ishlar, xizmatlar) kiymati mikdorida jarima undiriladi; 8) soliklar va yigimlar buyicha tulov muddati utkazib yuborilgan xar bir kun uchun 0,07 foiz mikdorida penya undiriladi, tulov kuni xam shunga kiradi. Penya undirish solik majburiyatlarini bajarishdan ozod kilmaydi. Solik tulovchi solik konun xujjatlarini bir necha marta buzgan takdirda xar bir konunbuzarlikka nisbatan aloxida moliyaviy jazo choralari kullaniladi. Agar solik konun xujjatlarini buzganligi uchun moliyaviy jazoga tartilgan shaxs jazoni ijro etish tugagan kundan e’tiboran bir yil mobaynida solik buyicha takroran koidabuzarlik sodir etmasa, u jazoga tortilmagan xisoblanadi. Bu moliyaviy jazolardan amaliyotda qay darajada foydalanilayapti hamda ularning soliq to’lovchilar faoliyatiga qanday ta’sir ko’rsatayotganligi to’g’risida biroz to’xtalib o’tamiz. Mirobod tumani mahalliy byudjetiga tushumlar tarkibida moliyaviy jazo va jarimalarni tutgan o’rni. № 1 yanvar 2002yil % 1 yanvar 2003 yil % 1 yanvar 2004yil % 1 Byudjetga tushumlar –jami Jumladan: 100,0 100,0 100,0 2 Umumiy tushumga nisbatan (% hisobida) 0,4 1,4 1,6 Agar , 2001 yil yakuniga ko ’ ra moliyaviy sanktsiya va jarimalarning jami byudjetga tushumlarga nisbatan salmog ’ i 0,4% ni tashkil etgan bo ’ lsa , 2002 yil

ushbu ko ’ rsatkich 1,4 % ni , 2003 yilda esa 1,7% ni tashkil etdi . Jadval ma ’ lumotlarini tahlil qilar ekanmiz , shuni ham ta ’ kidlab o ’ tish lozimki , qo ’ llanilgan jarima hamda moliyaviy sanktsiyalardan tushumlarda huquqiy shaxslardan undirib olingan jarima va moliyaviy sanktsiyalar salmog ’ i 2001 yilda 45 % dan ortiqni tashkil etdi . Faqatgina Mirobod tumani bo ’ yicha huquqiy shaxslardan undirib olingan moliyaviy sanktsiyalar , jami shahar bo ’ yicha undirib olingan moliyaviy sanktsiyalarga nisbatan 11,2 % ni tashkil etgan . Ushbu tahlilimizni Mirobod tumani bo ’ yicha davom ettiradigan bo ’ lsak , 2000 yilda faoliyati tekshirilgan 1048 ta korxonalarning 746 tasidan 236238 ming so ’ m miqdoida moliyaviy sanktsiya hamda 4462,7 ming so ’ m miqdorida mansabdor shaxslardan jarima undirib olingan . (1- jadvalga qarang ). Ko ’ rinib turibdiki , faoliyati tekshirilgan korxonalarning yarmidan ko ’ pi ya ’ ni , 71.1 % i soliq qonunchiligini buzgan . Daroomad ( foyda ) ni hamda boshqa soliqqa tortish ob ’ ektlarini yashirish , 2000 yilda 240 ta bo ’ lsa , 2001 yilning yakuniga ko ’ ra ushbu ko ’ rsatkich 406 tani tashkil etdi yoki 19,5 % ga ortgan . Soliqlar hamda majburiy to ’ lovlar bo ’ yicha 2001 yilda faoliyatlari tekshirilgan 1300 ta huquqiy shaxslarning 1200 tasida yoki 92,3% ida soliq qonunchiligini buzganlik aniqlangan va byudjetga qo ’ shimcha ravishda 281,8 ming so ’ m miqdorida moliyaviy sanktsiya hamda jarimalar undirib olingan . Mirobod tumani Davlat soliq inspektsiyasi bo ’ yicha qo ’ llanilgan moliyaviy sanktsiya hamda jarimalarning tahlili . № Tekshiruv o’tkazilgan soliq to’lovchilar soni Soliq qonunchiligi ni buzgan to’lovchi lar soni Soliq qonunchili gini buzgan to’lovchilar ning jami to’lovchilarg a nisbatan Undirib olingan moliyaviy sanktsiya va jarima lar miqdori (ming so’m hisobida) 1 Huquqiy shaxslar bo’yicha: 2 01.01.2002 yilga 1300 1200 92,3 281,8 3 01.01.2003 yilga 820 461 56,2 3399,1

4 01.01.2004 yilga 1048 746 71,1 240701,1 5 Jismoniy shaxslar bo’yicha: 6 01.01 2002 yilga 2933 756 25,8 705,6 7 01.01.2003 yilga 2050 1846 46,1 1211,5 8 01.01.2004 yilga 2947 1384 46,9 2643,1 Ushbu ko ’ rsatkich 2002-2004 yillarga kelib sezilarli darajada pasayib muvofiq ravishda 58,2 hamda 71,1 % ni tashkil etdi . Biroq , tekshirilgan 1048 ta soliq to ’ lovchi huquqiy shaxslarning 71,1 % i ya ’ ni 746 tasi tomonidan soliq qonunchiligini buzilishi bizning fikrimizcha salbiy holatdir . Yuqoridagi ma ’ lumotlarlarga asosan mavjud soliq qonunchiligiga mkvofiq belgilangan moliyaviy sanktsiya va jarimalarining soliq to ’ lovchilar faoliyatiga ta ’ siri etarli darajada samara bermayotganligini guvohi bo ’ lishimiz mumkin . Bundan tashqari , ayrim mutaxassislarning respublikamizda soliq mexanizmini shakllanishining dastlabki davriga nisbatan hozirgi kunda soliq qonunchiligini buzish holatlari keskin kamaygan – degan fikrlari unchalik haqiqatga yaqin emasligini ko ’ rishimiz mumkin . Shu bilan birga ular soliq qonunchiligini dastlabki yillarda buzish holatlari yuqori darajada bo ’ lishligi sababini , soliq to ’ lovchilarning soliqlar va majburiy to ’ lovlar borasidagi o ’ quvini past bo ’ lganligi bilan bog ’ liqdir . Biz ham ushbu fikrga qo ’ shilamiz . Lekin bizning fikrimizga buning boshqa sabablari mavjud . Mirobod tumani mahalliy byudjetining bajarilishini ko ’ rib chiqadigan bo ’ lsak , umumiy byudjetga tushumlarga nisbatan jarima va moliyaviy sanktsiyalarning salmog ’ i yildan yilga ortib borayotganligini guvohi bo ’ lishimiz mumkin . Bizning fikrimizcha buning asosiy sabablaridan biri moliyaviy jazolarning belgilangan miqdori soliq to ’ lovchilarga sezilarli ta ’ sir ko ’ rsata olmayotganidadir . Moliyaviy jazolar soliqlar orqali iqtisodiyotni boshqarish usullaridan biri hisoblanar ekan , soliq qonunlariga asosan moliyaviy jazolarni qo ’ llashga doir holatlarni yuzaga keltirgan soliq to ’ lovchilarga nisbatan ma ’ muriy va jinoiy jazo choralari ko ’ riladi . Davlat o ’ zining moliya - soliq siyosati doirasida , o ’ z oldiga qo ’ ygan maqsadga va vazifalariga qarab moliyaviy jazolar tarkibi va miqdorini doimo takomillashtirib borishi lozim .

Soliq kodeksini 135- moddasiga asosan moliyaviy jazolarni qo ’ llashga sabab bo ’ ladigan holatlar bo ’ yicha moliyaviy jazolar soliq solinadigan ob ’ ektga nisbatan qo ’ llaniladi . Lekin ana shu moliyaviy jazolarni qo ’ llashga sabab bo ’ ladigan holatlarni yuza ga keltirgan korxona tashkilotlarning mansabdor shaxslari va jismoniy shaxslar ham jazosiz qolmasligi kerak . Uzbekiston Respublikasi Prezidentining 1995 yil 12 mayda kabul kilingan « Xalk xujaligida xisob - kitoblar uz vaktida utkazilishi uchun korxonalar va tashkilotlar raxbarlarining mas ’ uliyatini oshirish chora - tadbirlari tugrisida » gi Farmoni tulov intizomini mustaxkamlashga karatilgan . Farmonga binoan barcha mulkchilik shakllaridagi xujalik yurituvchi sub ’ ektlarning etkazib beriladigan maxsulot ( ishlar , xizmatlar ) kiymatining kamida 15 foizi mikdorida oldindan xak olmasdan turib iste ’ molchi va buyurtmachilarga maxsulot berishlari , ish bajarishlari va xizmat kursatishlari takiklanadi . Tovarlar xakikatda yuklab junatilgan , xizmatlar kursatilgan , ishlar bajarilgan kundan boshlab oltmish kun utganidan sung etkazib berilgan tovarlar , kursatilgan xizmat va bajarilgan ishlar uchun mablarlar kelib tushmagani tulash muddati utgan debitorlik karzi deb e ’ tirof etiladi . Tulash muddati utgan debitorlik karzi mavjudligi , tulashga nokobil iste ’ molchilarga maxsulot ( ishlar , xizmatlar ) etkazib berilishiga tulov intizomini buzish sifatida karash mumkin . Korxonalar xisobvaraklarida tegishli mablaglar bula turib tulov utkazishning belgilangan muddatlarini buzish xam ana shunday xukukbuzarlik deb tan olinishi kerak . 175- moddaning 3- kismi buyicha barcha mulkchilik shakllaridagi korxonalar va tashkilotlarning , tijorat banklari filiallarining raxbarlari , shuningdek mazkur tashkilotlarning bosh buxgalterlari xukukbuzarlik sub ’ ektlari bulishi mumkin . Bunday tartibsizliklar nima sababdan kelib chiqadi, nima uchun raxbarlar bunga panja ostidan qaraydilar? Agarda soliqchilar tekshirish uchun kelib qolmaganlarida balki, xamma narsa shu yo’sinda o’z yo’lida davom etaverarmidi. - Taxlil shuni ko’rsatadiki, moliya xo’jalik faoliyatidagi Konun buzilishlari asosan soliqqa oid qonunlarni bilmaslikdan kelib chiqadi. Ko’pchilik korxona va tashkilotlarning raxbarlari va bosh buxgalterlari o’z malakalarini oshirish ustida

ishlamaydilar. Ular xatto ular uchun soliq xizmati mutaxassislari o’tkazadigan seminarlarga xam xar doim katnashavermaydilar va buning oqibatida moliya intizomini ustma-ust buzishlar kelib chiqaveradi. Yaxshi ma’lumki, tayyor maxsulotni 15 foiz xaqini oldindan to’lamasdan etkazib berish taqiqlangan, biroq ko’pchilik xo’jalik yurituvchi sub’ektlar o’z xollaricha ish yuritadilar. Buning natijasida debitorlik karzi, soliqlarga oid qarzdorliklar va shu kabi xolatlar yuzaga keladi. Bundan chiqish yo’li, ko’rib turganimizdek, bitta - soliqqa oid qonunlarga okishmay rioya etish, xukumat tomonidan chiqarilgan xujjatlarga qat’iy rioya etish. Aks xolda buning natijasida yuzaga keluvchi barcha oqibatlari bilan birga noxushliklardan qochib qutulib bo’lmaydi.

Adabiyotlar: 1. O ’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi T.: “Adolat” 1999. 2. O ’zbekiston Respublikasi Soliq Kodeksi T.: “Adolat” 1999. 3. I.A. Karimov O ’zbekiston Buyuk kelajak sari. T.: “O’zbekiston” 1998. 4. I.A. Karimov O ’zbekiston: Milliy istiqlol, iqtisod, siyosat, mafkura. T.: “O’zbekiston” 1996. 5. V.S. Beganov, M.Ya. Qurolov, D.I. Shaulov, U.T. Kan, Finansovaya politika, nalogi i nalogooblojenie. T.: “Mir ekonomiki i pravo” 1998. 6. M.Yo ’ldoshev, E.Tursunov. Soliq huquqi, T.: 2000. 7. D.I. Shaulov, U.T.Kan., “Soliq qonunchiligi asoslari”. T.: “Iqtisodiyot va huquq dunyosi” 2000. 8. L.B. Xvan. Soliq huquqi T.: “Konsauditinform” 2000. 9. Q.A. Yahyoev, Soliqqa tortish nazariyasi va amaliyoti T.: “§ofur §ulom” 2000. 10. Sergeev I, Shipilin A. «Operativnie finansovoe planirovanie na predpriyatii». M: finansi i statistika. 2002 g. 11. T. G. Morozova, A. V. Pikulkina. «Prognozirovanie i planirovanie v usloviyax rinka» Uchebnoe posobie. M: YuNITI-DANA. 2000 g. 12. Solovev. I. «Nalogovie prestupleniya: praktika raboti organov nalogovoy politsii i sudov» M: IDFBK-PRESS. 2002 g. 13. Kochetkov. A. «Analiz nalogovix oshibok». Uchebnoe posobie. M: «Delo i servis». 2000 g.

Похожие

Soliqlar va to’lovlar yig’indisini prognozlash

Soliq nazoratining asoslari

Soliq nazorati 2

Soliqlar

Maxalliy soliqlar va yig’imlar