Солиқ қонунларини бузганлик учун юридик, жисмоний ҳамда мансабдор шахсларнинг жавобгарлиги - Экономика - Рефераты

Солиқ қонунларини бузганлик учун юридик, жисмоний ҳамда мансабдор шахсларнинг жавобгарлиги

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

87.5 KB

Солиқ қонунларини бузганлик учун юридик, жисмоний ҳамда мансабдор шахсларнинг жавобгарлиги Режа: 1.Солиқ қонунчилигини бузганлик учун юридик шахсларнинг жавобгарлиги. 2.Мансабдор шахсларнинг жавобгарлиги.

Солиқ солиш амалиётида яшириш бухгалтерлик ҳисоби ва ҳисоботи маълумотларини атайин бузиб кўрсатиш ёки унинг бутунлай булмаслиги билан боғлиқ. Пасайти риш белгиланган тартибни бузган ҳолда турли хилдаги ҳаражат ва чикимларни нотўғри юритишни англатади. Қонуний ифодаларнинг ноаниқлиги ҳукукни кулланиш жараёнида ушбу тушунчаларни изоҳлашда турли хил ҳукукбузарликларни келтириб чиқаради. Бирок купгина қий-инчиликлар айнан қайси курсаткичнинг бўзилганлиги учун жавобгарлик пайдо булишини аниклаш билан боғлиқ. Мазкур масаланинг қуйдаги томонига эътиборни каратиш зарур: даромадни яшириш (пасайтириш) - моддий таркиб, яъни фақат муайян зарарли окибатлар - бюджет томонидан солиқнинг тулиғича олинмаслиги содир бўлган ҳолларда жавобгарликни келтириб* чикарувчи ҳолатдир. Шунинг учун, агар бюджет манфаатлари зарар кур-маган булса, даромадни яширганлик (пасайтирганлик) учун санкция кулланилиши мумкин эмас . Умумий қоидага кура, даромадни яширганлик (пасай тирганлик) учун жавобгарликка даромад оладиган солиқ туловчи эга бўлади. Лекин солиқ туловлар манбаида ҳисобланиб ва ушланиб қолинса, солиқни нотўғри ҳисоблаганлик ва ушлаб қолганлик учун, шунингдек уни бюджетга ўз вактида утказмаганлик учун тўловлар манбаи бўлган эмас жавобгарликка тортилади. ЎзР Солиқ кодекси 135-моддасининг 5-бандига биноан, солиқ солинадиган объектлар ҳисобининг йуқлиги ҳамда ҳисобни белгиланган тартибни солиқлар ва йиғимлар бўйича ҳисоб-китобларнинг бўзилишига олиб келадиган тарзда бузган ҳолда юритганлик учун кушимча ҳисоблаб чиқарилган солиқ суммасининг ўн фоизи миқдорида санк циялар қулланилади. Солиқ солинадиган объект (даромад, фойда) бухгал терлик ҳисобини юритиш тартибининг бўзилиши деганда, қуйидагилар тушунилади: ҳисоб юритиш бўйича меъёрий ҳужжатлар билан белгиланган рўйхатлар, китоблар, журналлар ва бошқаларнинг йуқлиги;

маҳсулот (ишлар, хизматлар) таннархига уни ишлаб чиқариш ва сотиш билан боғлиқ бўлмаган ҳаражатларнинг, шунингдек сотишдан ташкари даромадларни олиш билан боғлиқ булмаган ҳаражатларнинг киритилиши. Бундай қоидабузарлик ҳоллари аникланган ҳолатда солиқ тўловчига ҳисоб ва ҳисоботларни зудлик билан "Бухгалтерлик ҳисоби ва ҳисоботлар тўғрисида"ги ЎзР қонунининг талабларига жавоб берадиган, даромаднинг (фойданинг) аниқ суммасини ва бюджетга туланиши лозим бўлган солиқ миқдорининг акс эттирилишини таъ-минлайдиган аҳволга келтириш таклифи киритилади. Фақат солиқ туловчи томонидан ушбу талаблар бажарилмаган ҳоллардагина солиқ органи унга нисбатан молиявий санкцияларни қўллайди. Молиявий санкция - туланиши (қўшимча ҳисоблаб чиқарилиши) лозим бўлган солиқлар суммасининг 10 фоизи миқдоридаги жарима - агар даромад (фойда) бухгалтер лик ҳисобида тўғри (бирламчи ҳисоб ҳужжатларига тўлик мос келадиган тарзда) аникланган булиб, солиқ органига тақдим этилган ҳужжатларда молиявий натижанинг ва, демак солиқ суммасининг бузилишига олиб келган хатога эса бухгалтерлик ҳисобини (даромадлар ҳакидаги декларацияни) тўзиш чоғида йўл қўйилган булса, яъни солиқ тўлови суммасини асоссиз пасайтирилишининг сабаби солиқ тўловчида солиқ солинадиган объект ҳисобининг йўқлиги ёки уни белгиланган тартибни бузган ҳолда юритиш билан боғлиқ бўлмаса, қулланилмайди. ЎзР Солиқ кодекси 135-моддасининг 7-бандида шундай санкция белгиланадики, тадбиркорлик фаолиятини амалга ошираётган жисмоний шахслар ҳисоб-китобда акс эттирмаган ҳолда товарларни (ишларни, хизматларни) ре ализация қилиш операцияларини ўтказганлиги учун улардан ана шу товарлар (ишлар, хизматлар) қиймати миқдорида жарима ундириб олади. Солиқлар ва йиғимларни ҳисоблаб чиқариш ва тўлаш учун зарур бўлган декларациялар, ҳисоб-китоблар ва ҳисоботларни солиқ органига тақдим этмаганлик ёки белгиланмаган шаклда тақдим этганлик учун солиқ

тўловчидан тўлов муддати ўтказилган ҳар бир кун учун тегишли сумманинг бир фоизи миқдорида, бироқ тегишли ҳисобот даври учун илгари ҳисоблаб чиқарилган тўловлар чиқариб ташланган ҳолда белгиланган тўлов муддатига тегишли тулов суммасининг ўн фоизидан кўп булмаган миқдорда жарима ундирилади (ЎзР Солиқ кодекси 135-моддасининг 4-банди). Юқорида қайд этилган молиявий санкция фақат тў ловчи қонунчиликка мувофиқ солиқнинг ҳар бир тури ёки бюджетга тўланадиган бошқа мажбурий тўлов бўйича ало-ҳида кўрсатилган ҳужжатларни тақдим этиши шарт бўлган тўловларга нисбатан қулланилади. Шунинг учун солиқ органига фойда солиғи бўйича бўнакли тўловлар ҳақидаги маълумотларнинг ўз вақтида тақдим этилмаганлиги ЎзР Солиқ кодексининг мазкур бандида назарда тутилган жавобгарликка тортиши мумкин эмас . Тўлов муддати икки-уч кун ўтказиб юборилган ҳоллар да, агар бу ҳолат узрли сабабларга кўра (бош бухгалтер ва ўринбосарининг тўсатдан касал бўлиб қолиши; узоқ-да жойлашганлик транспортнинг йуклиги, об-ҳаво шароити ва в.к. оқибатида кўрсатилган ҳужжатларни муддатида етказиш имконияти йўқлиги1 ) содир бўлган бўлса, солиқ органининг раҳбари солиқ тўловчига нисбатан ушбу санкцияни қулламаслик тўғрисида қарор қабул қилиши мум кин. Лекин бундай қарор тегишли ҳужжат (маълумотнома, хизмат хати ва б.) билан расмийлаштирилади, унда ҳисоб-китоблар ва ҳисоботларни тақдим этишнинг кечиктирилишини 0қловчи сабаблар қайд этилади. ЎзР Солиқ кодекси 135-моддаси 8-бандига биноан аниқланган кечиктирилган солиқ суммасини тўлашнинг белгиланган муддатидан бошлаб солиқлар ёки йиғимлар бўйича тўлов муддати ўтказиб юборилган ҳар бир кун учун 0,15 фоиз миқдорида пеня ундирилади. Қўшилган қиймат солиғини ҳисоблаб чиқиш ва тўлаш механизмини тартибга солишда ҳисобварақ-фактура, деб номланувчи алоҳида ҳужжатдан фойдаланишга муҳим ўрин берилади.

Қўшилган қиймат солиғи солинадиган товарларни юклаш, ишларни бажариш ёки хизматлар кўрсатишни амалга оширувчи қўшилган қиймат солиғи бўйича ҳисобда турган солиқ тўловчи кўрсатилган товарлар, ишлар ёки хизматларни қабул қилиб олувчи шахсга ҳисобварақ-фактурани курсатиши шарт. ҳисобварак-фактура ЎзР Молия вазирлиги ва ДСҚ томонидан белгиланган шакл бўйича бажарилган алоҳида ҳисобрақамни ўзида намоён қилади ва у купгина мавқеларни ўзида мужассамлантирган, масалан: солиқ тўловчи (маҳсулот етказиб берувчи ва ҳаридор)нинг номи, руйхат рақами, ҳисоб-китоб рақами; юкланган товарлар, бажарилган ишлар ёки кўрса тилган хизматларнинг қисқача тавсифи; маҳсулот етказиб бериш қиймати ва тўланиши лозим бўлган солиқ суммаси; ҳисобварақ-фактура тақдим этилган сана, ҳисобварақ-фактуранинг тартиб рақами ва б. ҳисобварақ-фактуранинг батафсил шакли ЎзР Молия вазирлиги ва ДСҚнинг 1997 йил 5 декабрдаги 41/97-105-сонли Йуриқномасига 3-иловада келтирилган. ҚҚС бўйича ҳисобга турмаган эмас ҳисобварақ-фактурани "қушилган қиймат солиғисиз", деган белги билан ёздириб олиши керак. Бундай талаб ЎзР Солиқ кодекси-га мувофиқ солиқдон озод этилган товарлар, ишлар ёки хизматлар бўйича ёзилган ҳисобварақ-фактурага ҳам қуйилади. )ҳисобварақ- фактура товарлар юкланган, иш лар бажарилган ёки хизматлар кўрсатилган кунда ёзиб берилади. Солиқ кодексида ҳисобварақ-фактуралардан фойдаланиш қоидалари бузилишининг бир неча таркиби назарда тутилган. ЎзР Солиқ кодекси 135- моддасининг 9-бандига биноан товарлар (ишлар, хизматлар) реализация қилинаётганда ҳисобварақ-фактураларни белгиланган тартибни бузган ҳолда расмийлаштирганлик учун, агар бу қонунбузарлик қушилган қиймат солиғи

тушмаслигига олиб келган булса, маҳсулот етказиб берувчидан реали зация қилинган товарлар (ишлар, хизматлар) қийматининг 10 фоизи миқдорида жарима ундирилади. Агар ҚҚС туловчиси бўлмаган маҳсулот етказиб берувчилар товарлар (ишлар, хизматлар) реализация қилиш чоғида ҚҚСни акс эттиришса, улардан ЎзР Солиқ кодекси 135-моддаси 9-бандининг иккинчи қисмига биноан ҳисобварақ-фактурада кўрсатилган солиқ суммаси ва яна шунча микдордаги жарима ундирилади. Бунда товарлар (ишлар, хизматлар) ҳаридорлари - контрагентлар ҚҚС бўйича бюджет билан қайта ҳисоб-китоб қиладилар ва уларга нисбатан молиявий санкциялар қўлланилмайди. Солиқ ҳақидаги қонун ҳужжатлари ҚҚС тўловчиси бўлган солиқ тўловчи томонидан, ҳаридордан ЎзР Солиқ кодексининг 71-, 72-моддасига асосан ҚҚСни тўлашдан озод қилинган товарлар (ишлар, хизматлар) турлари бўйича ҚҚС ушлаб қолинган ҳолатларни назарда тутмаган. Албатта, мазкур ҳолатда гап жариманинг ундирилиши ҳақида кетиши мумкин (қ. ЎзР Солиқ кодекси 135-моддасининг 10-банди), ҚҚСнинг ноқонуний ундирилиши ҳақидаги масала бевосита маҳсулот етказиб берувчи ва ҳаридор ўртасида ҳал этилади. ЎзР Солиқ кодекси 135-моддасининг 10-банди ҳисобварақ-фактурани расмийлаштирмаганлик ёки уни белгиланмаган шаклда расмийлаштирганлик учун (солиқ туловчининг мажбурий реквизитлари курсатилмаганлиги ёки нотўғри курсатилганлиги) ҳар бир нотўғри тузилган ҳисобварақ-фактура учун энг кам иш ҳақининг 10 баравари миқдорида жарима ундирилишини назарда тутади. Объектив олиб қаралганда ушбу қоидабузарлик ҳаракат йули билан содир бўлади - субъект ҳисобварақ-фактурани ҚҚСни ҳисобга олган ҳолда ёзиб беради (бу эса ўз-ўзидан белгиланган тартибнинг бузилиши ҳисобланади), лекин ҳаридордан олинган солиқ суммасини бюджетга утказмайди. ҚҚС солиқларнинг билвосита турига кириши боис (солиқ

суммаси товар нархига қушилади), гап бу ерда ҳаридордан олинган, лекин бюджетга ўтказилмаган солиқ суммасини бериш ҳақида кетаяпти. ЎзР қонунчилиги бевосита солиқ билан 6оғлиқ бўлган бир неча маъмурий ва жиноий ҳуқуқбузарликнинг таркибларини ажратади:  даромадни, солиқ солинадиган бошқа объектларни яшириш (камайтириб курсатиш);  солиқлар ва йигимларни тўлашдан бўйин товлаш;  т ў ловлар манбаи бўлган эмас томонидан солиқнинг нотўғри ушлаб қолиниши;  солиқ солинадиган объект ҳисобининг йуқлиги ёки уни белгиланган тартибни бузган ҳолда юритиш;  солиқни ҳисоблаб чиқиш, шунингдеқ уни тўлаш учун зарур бўлган ҳужжатларни (декларацияни) тақдим этишдан бош тортиш, уни тақдим этмаслик ёки уз вақтида та қдим этмасли к;  солиқ органларида руйхатдан ўтганлик ҳақида маълумотномасиз ҳисоб-рақамларни очиш;  сохта тадбиркорлик. Маъмурий ҳуқуқбузарли к яъни қонун ҳужжатларига биноан маъмурий жавобгарликка тортиш назарда тутил ган, шахсга, фуқароларнинг ҳy қ y қл ap и ва э ркинликларига, мулкчиликка, давлат ва жамоат тартибига, табиий му ҳ итга тажовуз қилувчи ғ айри ҳуқуқий, айбли (қа сд дан ёки эҳтиётсизлик орқасида) содир этилган ҳаракат ёки ҳаракатсизлик маъмурий жавобгарликнинг амалий асоси ҳисобланади (ЎзР МЖТКнинг 10-моддаси). Ушбу таърифда маъ мурий ҳуқуқбузарликнинг умумий объекти курсатилган. Унинг учун маъмурий жавобгарлик назарда тутилган, солиқ тизими фаолият к ў рсатишининг давлат томонидан белгиланган қоидаларига тажовуз қилувчи ғайриҳуқуқий, айбли қилмиш маъмурий ножуя ҳаракат хусусиятига эга бўлган солиқ соҳасидаги ҳуқуқбузарлик ҳ исобланади. ЎзР Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодексининг 174- ва 175- моддаларида назарда тутилган маъмурий ҳуқуқбузарликлар

тажовузкорликнинг иккита объектига эга -мулк ва давлат тартиби (ЎзР МЖТКнинг 10-моддаси). Давлат солиқ органлари улар тўғрисидаги ишларни кўриб чиқиш учун ваколатланган маъмурий ҳуқуқбузарликларнинг энг кузга куринган объектлари булиб: а) солиқ солиш; б) савдо ва хизмат курсатиш соҳаси; в) тадбиркорлик фаолияти соҳасидаги муносабатлар ҳисобланади. ЎзР МЖТК давлат солиқ органларига туққизта модда бўйича маъмурий ҳуқуқбузарликлар тўғрисидаги ишлар ни кўриб чиқиш ваколатини берди (ЎзР МЖТКнинг 264-моддаси). Маъмурий ҳуқуқбузарлик хусусиятидаги солиқ ҳақидаги қонун ҳужжатларини бузганлик учун жавобгарликка фақат жисмоний ва мансабдор шахслар тортилиши мумкин. ЎзР МЖТКнинг 174 - "Солиқлар ва бошқа тўловларни тўлашдан бўйин товлаш"-моддаси шуни назарда тутадики, У солиқ олиндиган фойдани (даромадни) ёки бошқа объектларни қасддан яшириш (камайтириб курсатиш) ёхуд солиқлар, йигимлар ва бошқа мажбурий тўловлар тўлаш дан қасддан бўйин товлаш - фунқароларга энг кам иш ҳақининг уч бараваридан беш бараваригача, мансабдор шахсларга эса - беш бараваридан етти бараваригача миқдорда жарима солишга сабаб бўлади". ЎзР МЖТКнинг 175 -моддасига биноан "фойда (даромад) ёки солиқ солинадиган бошқа объектларнинг хисобини олиб бормаслик ёхуд бундай хисобни белгиланган тартибни бузган холда олиб бориш, шунингдек солиқларни ҳисоблаб чиқариш ва тўлаш учун зарур бўлган солиқ хисоботларини, ҳисоб-китобларини ва бошқа хужжатларни тақдим этмаслик ўз вақтида тақдим этмаслик ёки белгиланмаган шаклда тақдим этиш айбдор шахсларга энг кам иш ҳақининг бир бараваридан уч бараваригача миқдорда жарима солишга сабаб бўлади. Худди шундай ҳуқуқбузарлик маъмурий жазо чораси қўлланилганидан кейин бир йил давомида такрор содир этилган булса, энг кам иш ҳақининг уч бараваридан беш бараваригача миқдорда жарима солишга сабаб бўлади. Шуни назарда тутиш лозимки, маъмурий жазо чораси ҳуқуқбузарликка йул қўйилган кундан бошлаб икки ойдан кечиктирилмасдан, давом этувчи

ҳуқуқбузарлик содир этилган ҳолларда у аниқланган кундан бошлаб икки ойдан кечиктирилмасдан қулланиши мумкин. Давом этувчи деб оз ёки куп вақт давомида узлуксиз амалга ошириладиган ҳуқуқбузарлик тан олинади. У ягона тартибининг узлуксиз амалга оширилиши билан тавсифланади. Масалан, даромадлар тўғрисида декларация тақдим этишдан бўйин товлаш (ЎзР МЖТК 174-моддасининг 2-қисми) давом этувчи ҳуқуқбузарлик ҳисобланади. Фойда (даромад) ёки солиқ солинадиган бошқа объектларнинг ҳисобини олиб бормаслик (ЎзР МЖТК 175-моддасининг 1-қисми) бунга яна бир мисол булиб хизмат қилади. Мазкур ҳолатда икки ойлик муддат ҳуқуқбузарлик ҳоли давлат солиқ хизмати органининг мансабдор шахси томонидан аниқланган кундан бошланади. Уларнинг йиғиндиси ягона ҳуқуқбузарликни ташкил этув чи қатор ўхшаш, бир-бири билан узвий богланган ҳyқуқбузарликлардан вужудга келувчи маъмурий ножуя ҳаракат давомий ҳисобланади. У ҳуқуқга хилоф ҳаракатлардан ташкил топади, демак узлуксиз эмас, балки бир-биридан вақт бўйича ажралган алоҳида ҳаракатлар билан содир этилади. Бироқ ушбу ҳаракатлар айнан ўхшашдир, чунки асосий юридик белгилар (айбнинг шакли, ҳаракатнинг мақсади, субъекти, объекти, жойи ва хусусияти ва б.) бўйича тулиқ мос келади, уларнинг ҳар бири мустақил ҳуқуқбузарлик сифатида баҳоланади. Бундай қилмишлар сони ҳаракатларни ҳуқуқбузарлик сифатида таснифлаш учун аҳамиятли эмас, лекин жазони тайинлаш чоғида инобатга олиниши мумкин. Масалан, корхонанинг бух галтерия (солиқ агенти) томонидан солиқларни ушлаб қолиш ва (ёки) утказиш бўйича мажбуриятнинг бажарилмаслиги (бунинг учун жавобгарлик ЎзР Солиқ кодекси 63-моддасининг иккинчи қисмида белгиланган) давомий ҳуқуқбузарлик ҳисобланади. Бир ягона фойдани ёдда тутиш лозим: жойлардаги дав лат ҳокммияти органлари солиқ солиш масалалари бўйича маъмурий жавобгарликни белгилаш ҳуқуқига эга эмас . Шу билан бирга, вилоятлар ва Тошкент ш. Маҳаллий давлат ҳокимияти органлари ЎзР Солиқ кодексининг 7-моддасига

мувофиқ қатор маҳаллий солиқлар ва йиғимларни жорий этиш ҳуқуқига эга. Маҳаллий солиқлар ва йиғимларга тааллуқли қоидабузарлик учун муайян жавобгарлик ЎзР Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодекси ва Жиноят кодексининг тегишли моддаларида назарда тутилади. Маълум шароитларда маъмурий ҳуқуқбузарлик жиноятга айланади, яъни Жиноят кодекси билан тасдиқланган, айбли ижтимоий хавфли қилмиш жазо қуллаш тартиби билан жиноят деб топилади (ЎзР Жиноят кодекси 14- моддасининг биринчи қисми). Агар ҳуқуқбузарлик маъму рий жазо ижро этилган кундан бошлаб бир йил давомида такроран содир этилса, маъмурий ҳуқуқбузарлик жиноятга айланади. Етказилган зиённинг миқдори ҳам маъмурий ҳуқуқ6yзарликни жиноятдан чегараловчи белги булиши мумкин. Фойда (даромад) ёки солиқ туланадиган бошқа объектларни қасддан яшириш, камайтириб курсатиш, шунингдек давлат томонидан белгиланган солиқларни, йиғимларни, бож ёки бошқа туловларни тўлашдан қасддан бўйин товлаш, башарти туланмаган сумма анча микдорни ташкил қилса, ЎзР Жиноят кодекси 184-моддасининг биринчи қисми бўйича жиноий тартибда жазоланади. Туланмаган сумма кам миқдорни, яъни энг кам иш ҳақининг 30 бара варигача бўлган суммани ташкил қилса, айбдор эмас ЎзР МЖТК 174-моддасининг биринчи қисми бўйича маъму рий жавобгарликка тортилади. Солиқ жиноятининг объекти деганда, жиноий ҳуқуқ тизимининг меъёрлари билан қуриқланадиган, икдисодий, молиявий фаолият жараёнида юзага келадиган ижтимо ий муносабатлар тушунилади. ЎзР Жиноят кодексининг 184-моддасига мувофиқ "фой да (даромад) ёки солиқ туланадиган бошқа объектларни қасддан яшириш, камайтириб курсатиш, шунингдек давлат томонидан белгиланган солиқларни тўлашдан қасддан бўйин товлаш, башарти тўланмаган сумма анча миқдорни ташкил қилса, энг кам ойлик иш ҳақининг эллик баравари гача миқдорда жарима ёки икки йилгача ахлоқ тузатиш ишлари ёхуд мол-мулк мусодара қилиниб ёки мусодара қилинмай олти ойгача қамоқ билан жазоланади".

Ушбу модданинг иккинчи қисми шуни назарда тутадики, "ўша қилмишлар: а) такроран; б) кўп миқдорда содир этилган булса, "энг кам ойлик иш ҳақининг эллик бараваридан етмиш беш бараваригача миқдорда жарима ёки икки йилдан уч йилгача ахлоқ тузатиш ишлари ёхуд мол-мулк мусодара қилиниб ёки мусодара қилинмай, уч йилга ча озодликдан маҳрум қилиш билан жазоланади. Худди шундай қилмишлар жуда куп микдорда содир этил ган булса, "энг кам ойлик иш ҳақининг етмиш беш бараваридан юз бараваригача миқорда жарима ёки мол-мулк мусодара қилиниб ёки мусодара қилинмай, уч йилдан беш йилгача озодликдан маҳрум қилиш билан жазоланади"(ЎзР Жиноят кодекси 184-моддасининг учинчи қисми). қонунчиликда бўзилган ҳуқуқни тиклаш (етказилган зиённи қоплаш ва ҳ.к.) билан боғлиқ мажбуриятларни ихтиёрий равишда бажариш имконияти берилган. Масалан, ЎзР Жиноят кодекси 184-"Солиқ ва бошқа туловларни тўлаш дан бўйин товлаш"-моддасининг учинчи қисмида шундай меъёр белгиландики, унга кўра қасддан яширилган, камай тириб курсатилган фойда (даромад) бўйича солиқ ва бошқа тўловлар тўлиқ тўланган ҳолларда озодликдан маҳрум қилиш жазоси қулланилмайди. Дастлаб бу, ЎзР Жиноят кодексига 1999 йил 20 августда қабул қилинган қонун билан юқорида қайд этилган модда бўйича жиноят содир этган шахсларни, мазкур эмас ушбу жиноят туфайли етка зилган зиённи тулиқ қоплаган ҳолларда, жиноий жавобгарликдан озод этишга доир қўшимча киритилганда қулланилди. Ушбу озод этилиш махсус ҳолат ҳисобланади ва у ЎзР Жиноят кодекси 71- моддасининг биринчи қисмида назарда тутилмаган. Унда айбдорнинг пушаймон булиши билан боглиқ жазодан озод қилиш назарда тутилади, бун - да иккита ҳолат тўғридан-тўғри курсатилади: 1) "ижтимоий хавфи катта бўлмаган ёки унча оғир бўлмаган жиноятни биринчи марта содир этган эмас", 2) "агар у жиноят содир этганидан кейин ўз ихтиёри билан айбини бўйнига олиш тўғрисида арз қилган булса".

Шундай қилиб, ЎзР Жиноят кодексининг 184-моддаси ушбу модда бўйича жиноят содир этган эмаснинг ихтиёрий равишда келишини талаб қилмайди ва агар ҳуқуқни мухофаза қилувчи органларга содир этилган жиноят хақсида маълум бўлган холларда жазодан озод этилишга рухсат беради. Мазкур холатда давлат жиноий жавобгарликка тортилишдан эмас , балки етказилган зиённинг қопланишидан манфаатдордир. Бундан ташқари, 1918 йилиёқ Н.И.Тургенев у хасида ёзган холатни эттиборга олиш зарур. ЎзР қонунчилигида у ёки бу ҳаракатларни солиқ сохасидаги хуқуқбузарлик сифатида таснифлаш билан боглиқ усуллардан тез-тез фойдаланилади ва бунда ЎзР Солиқ кодексининг 135-моддасида назарда тутилган молиявий санкциялар қулланилади. Масалан, корхоналар томонидан чет эл валютасини хорижий банклардаги хисобрақамларда белгиланган тартибда рухсатсиз саклаш ёки уни бошқага бериш валюта тушумини яшириш деб тан олинади. Ушбу хуқуқбузарлик аникланганда, солиқ орган лари томонидан ЎзР Солиқ кодекси 135-моддасининг 3-бандига мувофиқ санкция қулланилади. ЎзР Президентининг 1996 йил 9 августдаги ПФ-1504-сонли "Бюджет билан хисоб-китоблар учун хужалик юритувчи субъектларнинг масъулиятини ошириш чора-тадбирлари тўғрисида"ги Фармони шундай тартибни белгилаб бердики, унга кура тижорат банкларига етказиб берилган махсулот (бажарилган ишлар, хизматлар) учун бевосита етказиб берувчиларга туловни амалга ошириш юклатилди, туловларнинг учинчи шахслар ҳисобидан ундирилишига йул қуйилмайди. Ушбу тартибни бўзиш даромадни яшириш сифатида бахоланади ва айбдорга нисбатан ЎзР Солиқ кодексининг 135-моддасида назарда тутилган санкциялар қулланилади. ҳуқуқбузарликларнинг мустақил тури солиқ хизмати органларинингулар томонидан ноқонуний хужжатлар ва қарорлар чиқарилишидан иборат ҳаракатларини ташкил этади. Ноқонуний хужжат ёки қарорлар чиқарилиши хуқуқий хужжатлар тизимида қонун устуворлиги институтига тажовуз хисобланади. Ушбу хуқуқбузарликнинг объек тив ва субъектив томонлари

айбдор солиқ органи томо нидан қонунда талаб этилган юридик хужжатларни чоп этиш тартиби, шакллари, мазмуни ёки мақсадларининг бўзилиши билан тавсифланади. Шунинг учун давлат ноқонуний хужжатни бекор қилиш каби специфик хуқуқни тиклаш санкциясини қуллаш мумкинлигини назарда тутади. Шундай қилиб, солиқ сохасидаги хуқуқбузарликнинг мохияти, тамойиллари, асослари, таркиби ва белгиларини куриб чиқиш бизга юридик жавобгарликнинг қуйидаги таърифини ифодалаш имконини беради: бу давлат солиқ хизмати органлари (функционал ҳокимиятнинг бошқа субъектлори) томонидан солиқ сохасидаги ҳукуфузарликка қарши махсус чораларнинг ҳуқуқнинг турли соҳалари қонунчилик хужжатларининг меъёрлари билан белгилан ган асосда ва тартибда қулланиши ва амалга оширилишидан иборат бўлган комплекс хукуқий жавобгарликдир.

Похожие

Солиқлар ва йиғимлар соҳасидаги ҳуқуқий ҳужжатларни бузганлик учун жисмоний шахсларнинг жавобгарлиги

Давлат солиқ идоралари ва уларнинг ҳуқуқий мақоми

Божхона хакидаги конун хужжатларини бузилиши тушунчаси ва жавобгарлик

Божхона қонунчилигини бузганлик учун жавобгарлик

Божхона қонунчилигини бузганлик учун жавобгарлик