Солиққа оид ҳуқуқий муносабатлар, уларнинг объектлари ва субъектлари - Экономика - Рефераты

Солиққа оид ҳуқуқий муносабатлар, уларнинг объектлари ва субъектлари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

46 KB

Солиққа оид ҳуқуқий муносабатлар, уларнинг объектлари ва субъектлари Режа: 1. Ҳуқуқий муносабатлар тушунчаси. 2. Солиқ соҳасидаги ҳуқуқий муносабатлар.

Ҳуқуқий муносабатлар - ҳуқуқни амалга ошириш ва унинг ижтимоий мавжудлиги шаклидир. Ҳуқуқий муносабатларга ҳаракатдаги юридик меъёр сифатида қаралади. Солиқ соҳасидаги ҳуқуқий муносабатларни изчиллик билан амалга ошириш, уларнинг қонун чиқарувчи томо нидан таҳлил этилиши бу муносабатларнинг самарали ва мунтазам тузатиб борилиши учун қонунчиликка қан дай киритиш зарурлигини аниқлаш имкони ни беради. Солиқ ҳуқуқи меъёрлари билан тартибга солинган солиқлар ва йиғимларни белгилаш ҳамда ундириб олиш, солиқ ҳақидаги қонун ҳужжатларига риоя этилишини назорат қилиш жараёнида юзага келадиган жамиятдаги муносабатлар солии; соҳосидоги ҳуқуҳий муносабат лар, деб аталади. Барча ҳуқуқий муносабатларга хос бўлган умумий хусусиятлар солиқ соҳасидаги ҳуқуқий муносабатларга ҳам тегишлидир. Солиққа доир ҳуқуқий муносабатларнинг ўзига хос томонлари шундан иборатки, улар давлатнинг солиқларни белгилаш, солиқларни ундириб олиш ва солиқ ҳақидаги қонун ҳужжатларига риоя этилишини назорат қилиш бўйича фаолияти жараёнида юзага келади, шунинг дек, улар оммавий-ҳуқуқий хусусиятга эга. Солиқ соҳасидаги ҳуқуқий муносабатларда ҳамма вақт давлат (ёки у ваколат берган орган) томонларнинг бири сифатида қатнашади, иккинчи томон эса, ҳар доим биринчи томоннинг ҳукмронлиги остида бўлиб, унга бўйсунади. Солиқ тўловчининг мажбуриятлари шартномавий муносабатлардан эмас, балки қонун кўрсатмаларидан келиб чиқади. Давлат солиқ хизмати органлари ушбу мажбуриятларнинг тегишли тарзда бажарилишини назорат қилади. Солиқ тўлаш мажбуриятининг айни "оммавийлиги" ушбу конституциявий қоиданинг юзага келишига сабаб бўлди: " фуқ а ролар қонун бил а н белгил а нг а н солиқлар ва м а ҳ а ллий тўловларни тўл а шлари ш а рт. Ўз навбатида, солиқнинг тўланиши давлатнинг муайян бир солиқ тўловчи фойдасига қандайдир имкониятлар яратилиши учун қарши мажбуриятини юзага келтирмайди. Ушбу ўзига хосликни инобатга олиб, солиқ соҳасидаги ҳуқуқий муносабатлар билан, масалан, маълумки, муноса батларнинг диспозитивлиги,

уни қатнашчиларининг тенг-лиги билан тавсифланувчи фуқаролик ҳуқуқи ўртасидаги фарқни ажратиш мумкин. Солиқ соҳасидаги ҳ уқуқий му носабатлар ва молиявий муносабатлар ўртасида жуда кўп умумийликлар мавжуд: молиявий муносабатларнинг ҳажми нисбатан кенгроқ бўлиб, мулкий муносабатлар нинг анча кенг доирасини (бюджет жараёни, давлат қарзини тартибга солиш, пул муо ма ласи, ҳисоб-китоб муносабатлари ва ҳ.к.ни) қамраб олади. Солиқ соҳасидаги ҳ уқуқий муносабатларнинг юридик мазмуни улар қатнашчиларининг ҳуқуқ ва мажбуриятлари ҳисобланади, бунда энг асосийси солиқ тўловчининг бюджетга (давлат бюджетдан ташқари фондларига) те - гишли пул суммасини киритиш мажбуриятидир. Солиқ соҳасидаги ҳуқуқий муносабатларда солиқ тўловчилар (юридик шахслар, жисмоний шахслар, шу жумладан, юридик шахсни ташкил этмасдан тадбиркорлик фаолияти билан шуғулланувчи жисмоний шахслар; айрим ҳ олларда алоҳида баланс ва ҳисоб-китоб рақамига эга бўлган филиаллар ва бошқа алоҳида ажратилган бўлинмалар солиқ тўловчи мақомини оладилар), давлат солиқ органлари (молия ва божхона органлари), юридик адабиётларда “ солиқларни тўлашга кўмаклашувчи шахслар ” га киритилган учинчи шахслар (банклар, солиқ агентлари, солиқ вакили, солиқларни йиғувчилар ва б.) қатнашади. Улар солиқ ҳуқуқининг субъектлари, яъни субъектив ҳуқуқ ва мажбуриятлар эгалари ҳисобланади. Солиқ тўлашга қодирлик ҳақида шуни қайд этиш лозимки, жисмоний шахснинг ёши солиқ тўлаш мақомига таъсир этмайди: солиқ тўлашга ноқобил шахсларнинг даромадларидан олинадиган солиқни уларнинг ота-оналари ёки васийлари, ҳомийлари (бошқа қонуний вакиллари) тўлайди. Бундай шахснинг номидан мустақил декла рация берилади, уни тақдим этувчи ва солиқни тўловчи шахс солиқ вакили (агенти) деб номланади. 1997 йили В.И. Гуреев шундай фикрни айтган эдики, солиқ тўлашга қодирлик ўз ҳаракатлари билан солиқ солиниш учун шароитлар яратиш (яъни даромад олиш) қобилиятидир. Бу нуқтаи назар етарлича исботдалиллар билан танқидга учраган эди. Ҳа айрим

мамлакатлар қонунчилигида шун дай мисоллар борки, 15 ёшгача бўлган балоғатга етмаган шахсларнинг даромади уларнинг ота-оналари ёки васийлари томонидан ўз даромадлари таркибида декла рация қилинган, 15-18 ёшдаги ўсмирлар эса, ўз даромадларини мустақил равишда декларация қилади. Ўзбекистон қонунчилиги бўйича 14 ёшгача бўлган балоғатга етмаган болалар учун уларнинг ота-оналари (бошқа қону ний вакиллар) солиқ тўлайди яъни балоғатга етмаган шахс юридик солиқ тўловчи, ота-онаси эса, унинг вакили ҳисобланади. Шу сабабли иқтисодий адабиётларда учрайдиган солиқ тўлаш қобилияти шахсларнинг ўз ҳаракатлари билан даромад олиши натижасида юзага келадиган қобилият сифатида шахс 18 ёшга тўлганидан кейин бошланади деб таъкидланишлар нотўғри. Солиқ соҳасидаги ҳуқуқий муносабатлар объекти, одатда, моддий бойликлар бўлиб, улар туфайли субъектлар ҳуқуқий муносабатларга киришади ҳамда ўз ҳуқуқ ва мажбуриятларини амалга оширишади. Солиқ соҳасидаги ҳуқуқий муносабатларнинг объекти бўлиб ҳар доим солиқ тўловчиларнинг даромадлари кўринишидаги кўчар мулк ҳисобланади, деган фикр унчалик тўғри эмас. Бунинг учун мулк солиғининг объекти ва предмети нимадан иборат эканлигини эслашнинг ўзи кифоя. Объектнинг хусусиятлари ҳуқуқнинг ушбу соҳаси предметининг ўзига хослиги билан белгиланади. Давлат ҳуқуқ меъёрларида у томонидан юридик аҳамиятли, яъни улар юридик оқибатларни юзага келтиради деб тан олинган ҳолатлар ва далилларнинг турларини белгилайди. Қонун ҳуқуқий муносабатларнинг (муайян субъектив ҳуқуқлар ва юридик мажбуриятларнинг) юзага келиши, мавжуд бўлиши, ўзгариши ёки тўхтатилишини улар билан боғлайдиган ҳаётий ҳолатлар юридик далиллар, деб аталади. Юридик далил турлича бўлиб, бир қанча асослар бўйича таснифланади. Масалан улар ҳаракат (ҳаракатсизлик) ва в о қеа-ҳодисаларга бўлинади. Солиқ ҳуқуқида субъектнинг солиқ тўлаш мажбуриятини юзага келтирадиган солиқ солиш объекти (товар, ишлар, хизматларни сотиш бўйича оборотларни амалга ошириш, товарни республика ҳудудига олиб кириш,

бошқа қимматли қоғозлар олди-сотдиси бўйича битимларни тузиш) юридик далил сифатида қатнашади. Шуни қайд этиш керакки, ҳаракатлар қонуний ва ноқонуний ҳаракатларга ажратилади. Қонуний ҳаракатларга қонунчилик талабларига мувафиқ келадиган) ҳуқуқни амалга оширишга йўналтирилган ҳаракатлар киритилиши мумкин. Уларга одатда ҳуқуқни қўллаш ҳаракатлари, яъни ҳуқуқий муносабатларни юзага келтириш, ўзгартириш ёки тугатишга тўғридан-туғри ва бевосита йўналтирилган ҳаракатлар киради. Масалан солиқ хизмати органи томонидан солиқ тўловчига жорий йилнинг 1 майидан кечиктирилмаган муддатда жисмоний шахсларнинг мол-мулкига солинадиган солиқни тўлаш ҳақидаги тўлов хабарномасининг топширилиши, шундан сўнг ушбу солиқни тўлаш ёки жисмоний шахс томонидан жами йиллик даромад тўғрисидаги декларацияни жорий йилнинг 1 апрелидан кечиктирмаган ҳолда тақдим этилиши зарурати пайдо бўлади. Бошқа ҳолатларда муайян бир фаолиятнинг натижаси юридик далил бўлади, масалан, фаол тадбиркорлик амалиёти натижасида даромад олинганидан сўнг солиқ тўловларини тўлаш мажбуриятининг юзага келиши. Объектив равишда, инсон хоҳиш-иродасига боғлиқ бўлмаган ҳолда ҳуқуқий муносабатларнинг юзага кели ши учун шарт-шароитлар яратадиган юридик далилларга келсак улар муайян ҳаракатларни (масалан, табиат ҳодисаларини) амалга ошириш учун сабаб бўлиб хизмат қилувчи юридик ҳодисалар, деб номланади.

Похожие

Стратегик режалаштиришнинг объектлари ва субъектлари

Божхона хукуки тушунчалари, объектлари ва субъектлари

“Персонал” тушунчасининг мазмуни, бошқариш субъектлари ва объектлари

Молиявий ҳуқуқий нормалар, молиявий ҳуқуқий муносабатлар

Солиқ назарияси фанининг предмети, мақсади ва аҳамияти