Qishloq xo’jaligi ishlab chiqarishining iqtisodiy samaradorligi - Экономика - Рефераты

Qishloq xo’jaligi ishlab chiqarishining iqtisodiy samaradorligi

Загружено в:

26.10.2022

Скачано:

0

Размер:

27.2783203125 KB

Qishloq xo’jaligi ishlab chiqarishining iqtisodiy samaradorligi Reja: 1. Iqtisodiy samaradorlikning mohiyati va ahamiyati. 2. Qishloq xo’jaligida iqtisodiy samaradorlikni tavsiflovchi ko’rsatkichlar va ularni aniqlash tartibi. 3. Qishloq xo’jaligida iqtisodiy samaradorlikni oshirish yo’llari.

1. Iqtisodiy samaradorlikning mohiyati va ahamiyati. Qishloq xo’jaligi tarmog’ida mulkchilikning turli shakllariga asoslangan korxonalar ishlab chiqarish faoliyatida har xil qishloq xo’jalik mahsulotlari yetishtiradilar, xizmatlarni bajaradilar. Ular dastavval natural shaklida hisobga olinadi, keyin ular sotiladi va bir qismi ichki iste’mol uchun ishlatiladi. Bunda mahsulot yetishtirish, ish va xizmatlar bajarish jarayonining samaradorligi tovar- pul munosabatlari yordamida aniqlanadi. Tadbirkorlik faoliyatidan ko’zlangan asosiy maqsad – ko’proq sof foydaga erishishdir. Har qanday iqtisodiy faoliyatni amalga oshirishda avvalo resurslar sarflanadi, ya’ni xarajatlar amalga oshiriladi. Ko’proq sof foydaga erishish uchun esa ushbu xarajatlarni to’g’ri rejalashtirish, sarflanayotgan xarajatlarning har bir birligini imkon qadar ko’proq foyda keltiradigan holda amalga oshirish talab etiladi. Iqtisodiy samaradorlik - ma’lum davrdagi iqtisodiy faoliyat davomida amalga oshirilgan xarajatlar evaziga olingan sof foyda summasi bilan aniqlanuvchi muhim ko’rsatkichdir. Iqtisodiy samaradorlik deganda amalga oshirilgan har bir birlik xarajat evaziga olingan sof foyda hajmi tushuniladi, ya’ni korxonada qilinayotgan xarajatlarning natijadorligini anglatadi. Sarflangan xarajatlar har bir birligi evaziga olingan sof foyda summasi qancha ko’p bo’lsa, iqtisodiy samaradorlik darajasi shunchalik yuqori hisoblanadi va aksincha. Qishloq xo’jalik korxonalarida yalpi mahsulot miqdorini ko’paytirish va sifatini yaxshilash, mahsulot tannarxini pasaytirish kabi chora-tadbirlar iqtisodiy samaradorlik darajasini oshirishga xizmat qiladi. Bu esa o’z navbatida, xodimlarni moddiy rag’batlantirish, mahalliy va davlat budjetiga to’lovlarni o’z vaqtida amalga oshirish va nihoyat, korxona ishlab chiqarishini kengaytirilgan takror ishlab chiqarish shaklida rivojlantirish imkoniyatini yaratadi. Natijada ishlab chiqarishga yangi texnikalar, samarali texnologiyalarni joriy etish ta’minlanadi. Bu hol mehnatning mexanizatsiyalashganlik darajasini yuksaltirib, unumdorligi oshishini ta’minlaydi.

Demak, iqtisodiy samaradorlikning o’sishi korxonalarning ham, davlatning ham iqtisodiyoti yuksalishi negizidir. Shuning uchun bu masalaga respublikamizda alohida e’tibor berilmoqda. Respublikamiz hukumati tomonidan qishloq xo’jalik korxonalari faoliyatining samaradorlogini oshirishga katta e’tibor qaratilmoqda. Jumladan, ularga kredit olishda, soliqlar to’lashda imtiyozlar yaratilmoqda, chet el investitsiyalarini jalb etishda yordam ko’rsatilmoqda. Bularning barchasi korxonalar faoliyatining iqtsodiy samaradorligi yuksalishini ta’minlashga qaratilgandir. Buning uchun korxonalar o’z faoliyatlari bilan bog’liq bo’lgan huquqiy, tashkiliy, texnologik hamda iqtisodiy tadbirlarni o’z vaqtida va sifatli o’tkazishlari zarur. 2. Qishloq xo’jaligida iqtisodiy samaradorlikni tavsiflovchi ko’rsatkichlar va ularni aniqlash tartibi. Iqtisodiy samaradorlikka baho berishda mutlaq va nisbiy ko’rsatkichlardan foydalaniladi. O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasinining 1999-yil 5- fevraldagi 54-sonli Qarori bilan tasdiqlangan “Mahsulot (ishlar, xizmatlar) ishlab chiqarish va sotish xarajatlarining tarkibi hamda moliyaviy natijalarni shakllantirish tartibi to’g’risida”gi Nizomga muvofiq qishloq xo’jalik korxonalarining iqtisodiy samaradorlik ko’rsatkichlari aniqlanadi. Mahsulotlarni sotish, xizmatlar ko’rsatish natijasida xo’jalikning hisob-kitob raqamiga kelib tushgan mablag’lar uning yalpi pul tushumini tashkil etadi. Yalpi pul tushumidan egri soliqlar (qo’shilgan qiymat solig’i, aksiz solig’i, bojxona to’lovlari) summasini ayirish orqali sof pul tushumi aniqlanadi. Qishloq xo’jalik korxonalarining yalpi daromadi yalpi mahsulot qiymatidan ishlatilgan asosiy vositalarning amortizatsiya summasini ayirish orqali aniqlanadi. Uni quyidagi formula yordamida aniqlash mumkin: YaD = YaM – As

Bunda: YaD – yalpi daromad summasi; YaM – yalpi mahsulot qiymati; As – ishlatilgan asosiy vositalarning amortizatsiya summasi. Iqtisodiy samaradorlikka baho berishda foydalaniladigan asosiy ko’rsatkichlardan biri – foydadir. Foyda summasi orqali ishlab chiqarishning iqtisodiy samaradorligi va korxonaning iqtisodiy salohiyatiga baho berish mumkin. Iqtisodiy samaradorlikka baho berishda foydaning quyidagi turlari aniqlanadi: 1) yalpi foyda summasi. Ushbu ko’rsatkich mahsulot sotishdan tushgan sof pul tushumidan sotilgan mahsulotlarning ishlab chiqarish tannarxiga kiruvchi xarajatlarni ayirish natijasida aniqlanadi. Uni quyidagi formula yordamida aniqlash mumkin: YaF = ST - TKX Bunda: YaF – yalpi foyda summasi; ST – sof pul tushumi; TKX – sotilgan mahsulotlarning ishlab chiqarish tannarxiga kiruvchi xarajatlar. 2) asosiy faoliyatdan olingan foyda. Ushbu ko’rsatkichni aniqlash uchun yalpi foydadan davr xarajatlarini ayirish va asosiy faoliyatdan olingan boshqa daromadlarni qo’shish hamda asosiy faoliyatdan ko’rilgan boshqa zararlarni ayirish orqali aniqlanadi. Bunda quyidagi tenglikdan foydalanish mumkin: AFF = YaF - DX + AFBD - AFBZ Bunda: AFF – asosiy faoliyatdan olingan foyda; DX – davr xarajatlari;

AFBD – asosiy faoliyatdan olingan boshqa daromadlari; AFBZ – asosiy faoliyatdan ko’rilgan boshqa zararlar. Asosiy faoliyatdan olingan boshqa daromadlarga quyidagilar kiradi: - undirilgan yoki qarzdor tomonidan e’tirof etilgan jarimalar, penyalar, vaqtida to’lanmagan qarzlar va xo’jalik shartnomalari shartlarini buzganlik uchun jarimalar, shuningdek yetkazilgan zararlarni undirish bo’yicha daromadlar; - hisobot yilida aniqlangan o’tgan yillar foydasi; - asosiy fondlar va boshqa mol-mulklarni sotishdan olingan daromadlar; - da’vo bildirish muddati o’tgan kreditorlik va deponent qarzlarni hisobdan chiqarishdan olingan daromadlar; - xo’jalikning umumiy ovqatlanish shaxobchalaridan tushumlar va yordamchi xizmatlardan daromadlar sifatidagi boshqa daromadlar; - davlat subsidiyalari va xolisona moliyaviy yordamlar. 3) umumxo’jalik faoliyatidan olingan foyda. Ushbu ko’rsatkichni aniqlash uchun asosiy faoliyatdan olingan foydaga moliyaviy faoliyatdan olingan daromadlarni qo’shish va moliyaviy faoliyat bo’yicha xarajatlarni ayirish orqali aniqlanadi. Bunda quyidagi formuladan foydalanish mumkin: UFF = AFF + MFD – MFX Bunda: UFF – umumxo’jalik faoliyatdan olingan foyda; MFD – moliyaviy faoliyat daromadlari; MFX – moliyaviy faoliyat bo’yicha xarajatlar. Moliyaviy faoliyatdan olinadigan daromadlarga quyidagilar kiradi: - olingan royaltilar va sarmoya transferi; - O’zbekiston Respublikasi hududida yoki uning tashqarisida boshqa xo’jalik yurituvchi subyektlar faoliyatida ulush qo’shgan holda qatnashishdan olingan daromad, aksiyalar bo’yicha olingan dividendlar hamda obligatsiyalar va xo’jalikka tegishli qimmatli qog’ozlar bo’yicha daromadlar; - mol-mulkni uzoq muddatga ijaraga berishdan olingan daromadlar;

- chet el valyutasi bilan operatsiyalar bo’yicha ijobiy kurs tafovuti; - qimmatli qog’ozlarga, sho’ba korxonalarga va boshqalarga sarflangan mablag’larni qayta baholashdan olingan daromadlar; - moliyaviy faoliyatdan boshqa daromadlar. Moliyaviy faoliyat bo’yicha xarajatlarga quyidagilar kiradi: - olingan kreditlar bo’yicha to’lovlar; - mol-mulkni uzoq muddatga ijaraga olish (lizing) bo’yicha foizlarni to’lash xarajatlari; - chet el valyutasi bilan operatsiyalar bo’yicha salbiy kurs tafovutlari va zararlar; - qimmatli qog’ozlarga, sho’ba korxonalarga va boshqalarga sarflangan mablag’larni qayta baholashdan ko’rilgan zararlar; - o’z qimmatli qog’ozlarini chiqarish va tarqatish bilan bog’liq xarajatlar; - moliyaviy faoliyatdan boshqa xarajatlar. 4) soliq to’langungacha bo’lgan foyda. Ushbu ko’rsatkichni aniqlash uchun umumxo’jalik faoliyatidan olingan foydaga tasodifiy (ko’zda tutilmagan) daromadlarni qo’shish va tasodifiy zararlarni ayirish orqali aniqlanadi. Bunda quyidagi formuladan foydalanish mumkin: STF = UFF + TD – TZ Bunda: STF – soliq to’langungacha bo’lgan foyda; TD – tasodifiy (ko’zda tutilmagan) daromadlar; TZ – tasodifiy zararlar. Tasodifiy foyda - bu ko’zda tutilmagan, tasodifiy tusga ega bo’lgan, xo’jalik yurituvchi subyektning odatdagi faoliyati doirasidan chetga chiqadigan tusdagi operatsiyalar natijasida paydo bo’ladigan va olinishi kutilmagan foydadir. Tasodifiy zararlar - bu xo’jalik yurituvchi subyektlarning odatdagi faoliyatidan chetga chiquvchi hodisalar yoki operatsiyalar natijasida vujudga keladigan va ro’y berishi kutilmagan odatdan tashqari xarajatlar moddalaridir. U

yoki bu xarajat moddasining favqulodda zararlar moddasi sifatida aks ettirilishi uchun u quyidagi mezonlarga javob berishi kerak: - korxonaning odatdagi xo’jalik faoliyatiga mos emaslik; - bir necha yil mobaynida takrorlanmasligi kerak; - boshqaruv xodimi tomonidan qabul qilinadigan qarorlarga bog’liq emasligi. Tegishli xarajat moddalarini favqulodda zararlar moddasiga kiritish yoki kiritmaslik to’g’risida qaror qabul qilishda ishlar amalga oshiriladigan sharoitlarni ham hisobga olish lozim. Masalan, agar xo’jalik yurituvchi subyekt alohida iqlim sharoitlarida joylashgan bo’lsa, u holda iqlim sharoitlariga bog’liq holdagi ishlamasdan turib qolishlar favqulodda deb baholanishi mumkin emas, chunki ushbu modda bir necha yil mobaynida takrorlanmasligi kerakligi to’g’risidagi mezonga mos kelmaydi. 5) sof foyda. Ushbu ko’rsatkichni aniqlash uchun soliq to’langungacha bo’lgan foydadan to’lanadigan soliqlar summasini ayirish lozim. Bunda quyidagi formuladan foydalaniladi: SF = STF – ST Bunda: SF – sof foyda; ST – to’lanadigan soliqlar va boshqa to’lovlar summasi. Sof foyda xo’jalik yurituvchi subyekt ixtiyorida qoluvchi foyda bo’lib, u muhim ahamiyatga ega. Iqtisodiy samaradorlikka baho berishda asosan sof foyda summasiga e’tibor berish kerak. Iqtisodiy samaradorlikka baho berishda mutlaq ko’rsatkichlar bilan bir qatorda nisbiy ko’rsatkichlardan ham foydalaniladi. Ulardan biri rentabelluk darajasidir. Rentabellik darajasi korxonalar faoliyatining iqtisodiy samaradorligiga baho berishda qo’llaniladigan asosiy mezon ko’rsatkich hisoblanadi. Rentabellik darajasi qilingan xarajatlarning samaradorligini tavsiflaydi, ya’ni qilingan har bir birlik xarajat evaziga qancha sof foyda olinganligini ko’rsatadi. Uning darajasini

aniqlash uchun sof foydani tannarxga kiritilga xarajatlarga taqsimlab, natija 100 ga ko’paytiriladi. Bunda quyidagi tenglikdan foydalaniladi: Bunda: Rd – rentabellik darajasi, foizda. Bu ko’rsatkich yordamida korxona, tarmoq miqyosida yoki alohida mahsulotlar turlari bo’yicha xarajatlarning iqtisodiy samaradorlik darajasi aniqlanadi. Bu ko’rsatkichlar darajasi qanchalik yuqori bo’lsa, bu iqtisodiy samaradorlik darajasi ham shunchalik yuqori ekanligidan dalolat beradi. Masalan, rentabellik darajasi 20 foiz bo’lsa, bu korxonada sarflangan har 1000 so’m xarajat evaziga 200 so’m sof foyda olinganligini anglatadi. Korxona faoliyatining iqtisodiy samaradorligiga baho berishda rentabellik me’yori ko’rsatkichidan ham foydalaniladi. Ushbu ko’rsatkichni aniqlash uchun sof foyda summasi xo’jalikda foydalanilayotgan barcha ishlab chiqarish fondlari umumiy qiymatiga taqsimlanadi va natija 100 ga ko’paytiriladi. Bunda quyidagi tenglikdan foydalaniladi: Bunda: Rm – rentabellik me’yori, foizda; OFq – aylanma fondlarning o’rtacha yillik qiymati, ming so’mda; AFq – asosiy fondarning o’rtacha yillik qiymati, ming so’mda; Bu ko’rsatkich korxonada sarflangan barcha ishlab chiqarish fondlarining bir birligi evaziga qancha sof foyda olinganligini anglatadi. Hukumatimiz tomonidan barcha tarmoqlarda bo’lgani singari qishloq xo’jaligida ham iqtisodiy samaradorlikni oshirish bo’yicha islohotlar izchil amalga

oshirilmoqda va bu o’zining ijobiy natijalarini bermoqda. Jumladan, ishlab chiqarish resurslaridan to’liq foydalanish natijasida tarmoqning yalpi mahsuloti hajmi oshmoqda va samaradorlik darajasi ham yaxshilanib bormoqda. 3. Qishloq xo’jaligida iqtisodiy samaradorlikni oshirish yo’llari. Qishloq xo’jalik korxonalarining iqtisodiy samaradorlik darajasiga bir qancha omillar ta’sir etadi. Ularning asosiylari quyidagilar: • qishloq xo’jaligi yerlarining holati, ulardan foydalanish darajasi; • xo’jaliklarning ishlab chiqarish fondlari bilan ta’minlanganlik va ulardan foydalanish darajasi; • mehnat resurslaridan foydalanishning holati va mehnat unumdorligi darajasi; • ishlab chiqarishning intensivlashganlik darajasi; • qishloq xo’jaligi ekinlarining hosildorligi va chorva hayvonlarining mahsuldorligi; • baholar, soliqlar va to’lovlar darajasi; • suv resurslaridan foydalanishning holati; • qishloq xo’jaligi korxonalarining moddiy-texnika resurslari bilan ta’minlanganlik holati; • xodimlarning moddiy va ma’naviy manfaatdorlik darajasi; • davlat, mahalliy budjetdan ajratilayotgan mablag’ va boshqalar. Qishloq xo’jaligining daromadlarini, yalpi va sof foydalarini kelajakda yanada ko’paytirish uning barcha tarmoqlarida bozor iqtisodiyoti talablariga mos keladigan tashkiliy, texnikaviy, texnologik hamda iqtisodiy tadbirlar tizimi hayotga o’z vaqtida, sifatli tatbiq etilishini obyektiv ravishda taqozo etadi. Qishloq xo’jaligining iqtisodiy samaradorligini oshirish uchun quyidagi tadbirlarga e’tibor berish lozim: 1) Qishloq xo’jaligi yalpi mahsulotinini ko’paytirish va uning sifatini yaxshilash tadbirlari:

• ekinlarning serhosil navlarini, chorva hayvonlarining esa sermahsul zotlarini yaratish, ularni ishlab chiqarishga joriy etilishini ta’minlash; • yerlarning meliorativ holatini yaxshilash, suv ta’minoti tadbirlarini rivojlantirish, sug’orishning tejamkor usullarini joriy etish; • chorva hayvonlarini sifatli ozuqa bilan ta’minlash va oziqlantirishni talab darajasida amalga oshirish; • ekologiyani e’tiborga olgan holda ishlab chiqarish jarayonlarida mahalliy va mineral o’g’itlardan hamda kimyoviy vositalardan maqsadga muvofiq ravishda foydalanishni talab darajasida ta’minlash; • mahsulotlarning sifatini, ularni tashish va saqlash jarayonlarini yaxshilash tadbirlarini tezkorlik bilan amalga oshirish va boshqalar. 2) Qishloq xo’jaligi mahsulotlari tannarxini pasaytirish chora-tadbirlari: • ishlab chiqarishni samarali joylashtirish, ixtisoslashtirish va tashkil etishni jadallashtirish; • yangi texnikalarni, ilg’or texnologiyalarni joriy etish, mavjud ishlab chiqarish vositalaridan samarali foydalanish natijasida ish jarayonlarini to’liq mexanizatsiyalashtirish, avtomatlashtirish va elektrlashtirish; • ishchi-xizmatchilarni rag’batlantirish tizimini rivojlantirish; • davr hamda moliyaviy faoliyat xarajatlarini tejash va boshqalar. 3) Qishloq xo’jaligi tarmog’iga bozor munosabatlarini joriy etishni jadallashtirish tadbirlari: • sanoat hamda qishloq xo’jalik mahsulotlari baholari o’rtasidagi mutanosiblikni ta’minlash, sotish jarayonini erkinlashtirish; • kichik biznes va xususiy tadbirkorlik turlarini rivojlantirish; • investitsiyalar jalb etilishini ta’minlovchi iqtisodiy mexanizmlarni joriy etish; • qishloq xo’jaligida infratuzilma sohalarini rivojlantirish; • qishloq xo’jaligiga xorijiy investitsiyalarni jalb etishni jadallashtirish; • qishloq xo’jaligi mahsulotlarini xorijiy mamlakatlarga eksport qilishni qo’llab-quvvatlash va hokazo.

Bu tadbirlar, avvalo yetishtiriladigan mahsulotlar miqdorini talab darajasida ko’paytirishga va ularning sifatini yaxshilashga qaratilgan bo’lishi zarur. Mahsulotlar miqdori ekin maydonlarini kengaytirish hamda ularning hosildorligini oshirish hisobiga ko’paytirilishi mumkin. Ekin maydonlarini ko’paytirish uchun yangi yerlarni o’zlashtirish talab etiladi, lekin buning imkoniyatlari cheklangan. Shuning uchun asosiy e’tiborni ekinlarning hosildorligini oshirishga qaratish zarur. Buning uchun ekinlarning yangi, serhosil, tezpishar navlarini yaratish, irrigatsiya va melioratsiya inshootlari holatini yaxshilash, agrotexnik tadbirlarni o’z vaqtida amalga oshirish natijasida tuproqning unumdorligi oshishini ta’minlash lozim. Shu bilan birgalikda ekinlarni almashlab ekishni ilmiy asoslangan holda keng joriy etish maqsadga muvofiq. Alohida e’tibor ishchi-xizmatchilarni moddiy va ma’naviy rag’batlantirishga qaratilishi zarur. Yuqoridagilar bilan birga ishlab chiqarish, davr hamda moliyaviy xarajatlarni tejab amalga oshirish ham muhim ahamiyat kasb etadi. Yangi texnika, ilg’or texnologiyalarni hayotga joriy etish natijasida mehnat xarajatlari kamayishiga erishish mumkin. Bu jarayon ishlab chiqarishni ixtisoslashtirish, agrosanoat integratsiyasining rivojlantirilishi bilan bevosita bog’liqdir. Chorva hayvonlari mahsuldorligini ham oshirish lozim, buning uchun naslchilik ishlarini rivojlantirish zarur. Chorva hayvonlarini to’yimli ozuqa bilan ta’minlashga erishish maqsadga muvofiqdir. Bu tarmoqda ham barcha xarajatlarni tejash bilan bog’liq bo’lgan tadbirlar sifatli amalga oshirilishini ta’minlash zarur. Korxonalarda iqtisodiy samaradorlikni ta’minlashda iqtisodchi kadrlarning ham o’rni bor. Eng avvalo, ular yil boshida korxonaning biznes rejasini mukammal tuzishlari va iqtisodiy tahlil usullaridan foydalangan holda korxonaning xo’jalik faoliyatini tahlil qilib borishi lozim. Amalga oshirilgan tahlil natijasida korxonada samaradorlikni oshirish borasida yo’l qo’yilayotgan kamchiliklarni o’z vaqtida aniqlash va uni bartaraf etish bo’yicha takliflarni ishlab chiqib, korxona rahbariyatiga taqdim etishi lozim. Yalpi foydaning ko’payishi mahsulotlarni sotish bilan bog’liq bo’lgan xarajatlar tejalishini ham taqozo etadi. Shuning uchun mahsulotlarni sotish bilan

bog’liq bo’lgan jarayonlarni takomillashtirish lozim. Yuqorida ta’kidlangan tadbirlarni amalga oshirish qishloq xo’jaligi tarmog’ining iqtisodiy samaradorligi oshishini ta’minlaydi.

Qisqacha xulosalar Bozor munosabatlari sharoitida barcha xo’jalik yurituvchi subyektlarning o’z faoliyatidan ko’zlagan pirovard maqsadi – iqtisodiy samaradorlikka erishishdir. Iqtisodiy samaradorlik korxonada sarflangan investitsiyalarning foydalilik darajasini anglatadi. Bunda mutlaq va nisbiy ko’rsatkichlardan foydalaniladi, ushbu ko’rsatkichlar ichida rentabellik darajasi mihim ahamiyatga ega. Qishloq xo’jaligi tarmog’ida faoliyat yurituvchi tadbirkorlik subyektlari iqtisodiy samaradorlikni oshirib borishga e’tibor berishlari lozim. Iqtisodiy samaradorlik qanchalik yuqori bo’lsa, korxonani rivojlantirish, xodimlarni moddiy rag’batlantirish, kengaytirilgan ishlab chiqarishni tashkil etish, zamonaviy texnologiyalarni joriy etish bo’yicha imkoniyatlari shunchalik yuqori bo’ladi.

Nazorat va muhokama uchun savollar: 1. Iqtisodiy samaradorlik deganda nimani tushunasiz? 2. Iqtisodiy samaradorlik darajasini qanday ko’rsatkichlar ifodalaydi? 3. Yalpi daromad deganda nimani tushunasiz? 4. Yalpi daromad summasi qanday aniqlanadi? 5. Sof foyda nima va u qanday aniqlanadi? 6. Rentabellik darajasi nima va u qanday aniqlanadi? 7. Foyda me’yori deganda nimani tushunasiz va u qanday aniqlanadi? 8. Qanday tadbirlar qishloq xo’jalik mahsulotlari miqdorini oshirib, sifatini yaxshilaydi? 9. Qanday tadbirlar moddiy, mehnat va pul xarajatlari tejalishini ta’minlaydi? 10. Qishloq xo’jaligida iqtisodiy samaradorlikni oshirish uchun qanday tadbirlarni amalga oshirish kerak?

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI 1. Abdug’aniyev A.A., Abdug’aniyev A.A. Qishloq xojaligi iqdisodiyoti. Darslik. - T: “Adib Nashriyoti”, 2011. – 400 b. 2. David L. Debertin. Agricultural Production Economics Textbook. 2nd ed. Published by McMillan. University of Kentucky, USA. 2012. 3. Rustamova I.B., Sheripbayeva U.A., Dehqonova N.S., Ahmedova V. Qishloq xo’jaligi iqtisodiyoti. O’quv qo’llanma. –T.: TDAU, 2015. 174 b. 4. Samatov G’.A, Rustamova I.B., Sheripbayeva U.A. Qishloq xo’jaligi iqtisodiyoti va menejmenti. Darslik. –T.: “Cho’lpon” nomidagi nashriyot-matbaa ijodiy uyi, 2012. -320 b. 5. Umurzoqov O’.P, Toshboyev A.J., Rashidov J., Toshboyev A.A.. Qishloq xo’jaligi iqtisodiyoti va menejmenti. Oquv qo’llanma. –T.: “Iqtisod- Moliya”, 2008. -264 b. 6. Murtazayev O, Ahrorov F.B. Qishloq xo’jaligi iqtisodiyoti. Darslik. –T.: “ILM ZIYO”, 2017. -415 b.

Похожие

Sanoat ishlab chiqarishining iqtisodiy va ijtimoiy samaradorligi

Qishloq xo’jaligi ishlab chiqarishini rejalashtirish

Qishloq xo’jaligi yalpi va tovar mahsulotlarini kengaytirilgan takror ishlab chiqarish

Sanoat ishlab chiqarishining aylanma fondlari va mablag’lari

Qishloq xo’jaligida investitsiyalar va ulardan foydalanish samaradorligi