Prognozlashda yig’ma jadvallar tuzish uslubi - Экономика - Рефераты

Prognozlashda yig’ma jadvallar tuzish uslubi

Загружено в:

12.01.2024

Скачано:

0

Размер:

74.5 KB

Prognozlashda yig ’ma jadvallar tuzish uslubi Reja: 1. Soliqlarni prognoz qilishda yig ’ma jadvallarning mazmuni va uni tuzishdan maqsad. 2. Yig ’ma jadvallarning turlari. 3. Hududlar, korxonalar, soliq turlari bo ’yicha yig’ma jadvallar tuzish. 4. Korxonalar faoliyati turlari, mulk shakllari va boshqa belgilariga ko ’ra yig’ma jadvallar tuzish uslubiyoti va uni yanada mukammalashtirish yo’llari.

1. Soliqlarni prognoz qilishda yig ’ma jadvallarning mazmuni va uni tuzishdan maqsad. Soliq va yig ’imlarni to’lash yuridik shaxslardan pulsiz, jismoniy shaxslar tomonidan esa, naqd pul bilan va pul o’tkazish yo’li bilan amalga oshirildi. Soliq to ’lovchi soliqlar va yig’imlarni ortiqcha to’lagan taqdirda soliq to’lovchining yozma arizasiga ko’ra o’ttiz kun ichida qaytarib beriladi yoki kelgusi to’lovlar hisobiga o’tkaziladi. Soliqlar va yig ’im byudjetga quyidagi tartibda o’tkazidladi: asosiy summa; hisoblab chiqilgan pench; jarimalar. Soliq ishini yuritish masalalariga to ’liq amal qilgan holda va uni bajarish sharti bilan prognoz bo’limi tashkil qilishadi va unga bo’lim boshlig’i rahbarlik qiladi. Har bir soliq inspeksiyasida soliq to ’lovchilarni hisoboti olib boriladi va hisoblangan va byudjetga o’tkazilgan soliq va to’lovlarni, moliyaviy jarimalarni va ko’rilgan tadbirlarni hisobini olib boradi. Soliq tushumlarii bashorat ko ’rsatkichlarini nazorat qilish, boqimanda summalarini kamaytirishda, muddatida to’lanmagan soliq va boshqa majburiy to’lovlarni, Davlat boji summalarini korxona va tashkilotlarning mol-mulki xisobidan undirish, ko’rilgan ishlarni kechiktirmasdan ho’jalik sudlariga uzatilishini ta’minlashda ular boshqarmaga kelayotgan statistik xisobotlarni tahlil qilish bilan cheklanmasdan, joylarga chiqib tekshirish o’tkazadilar. Zarur bo’lsa amaliy yordam ko’rsatadilar. Soliq to ’lovchilarning to’lagan summalari, kelib tushgan, qayd qilingan va qaytarib yuborilgan to’lovlar xisobi, aniqlangan qonunbuzarliklar soni, ko’rilgan jazo choralari va undirilgan jarimalar miqdori haqidagi ma’lumotnomalar ilova qilinadi. Davlat byudjeti daromadlar hisobida quyidagi ishlar amalga oshiriladi. Tuman (shahar) davlat soliq inspektsiyalarida va yuqori soliq organlarida davlat byudjeti daromadlar qismiga Moliya vazirligi tomonidan tasdiqlangan byudjet daromadlar qismiga asosan xo ’jalik yurituvchi sub’ektlardan undiriladigan soliq va byudjet

to’lovlari hisobini yuritish, bundan tashqari hujjatli tekshirishlar natijasida qo’shimcha hisoblangan soliqlar va byudjet to’lovlari, ularga hisoblangan moliyaviy jarimalar hisobini yuritish, soliq qonunchiligini buzgan fuqarolarga qo’llanilgan ma’muriy jarimalarni hisobga olish, boshqa yig’imlar va tushumlarning hisobini yuritishdan iborat. Yig ’ma jadvallarning turlari. Davlat byudjetiga soliqlar va to ’lovlarni hisobga olishda quyidagi hujjatlarga asoslanadi va hisobot tayyorlanadi: - moliya bo ’limlaridan va banklardan olingan soliq va byudjet to’lovlari ko’chirmalariga asosan; - bank tomonidan tasdiqlangan to ’lov topshiriqnomalari nusxalariga asosan; - qat ’iy hisobdagi to’lov hujjatlariga asosan: Yuqoridagi to ’lov hujjatlariga asosan moliya va soliq organlaridagi forma №25 jamlama reestrga soliq hamda byudjet to’lovlari tushiriladi. Forma №25 reestr bo’yicha hisobga olinadigan soliqlar va yig’imlar tuman davlat soliq inspektsiyasidan ro’yxatdan o’tgan soliq to’lovchi yuridik va jismoniy shaxslarning soliq hamda byudjet to’lovlari bo’yicha ochilgan shaxsiy varaqalari har bir soliq turi bo’yicha alohida yuritiladi. Soliq to ’lovchilarning shaxsiy hisob-varaqalari quyidagi hujjatlar asosida to’ldiriladi: - Soliq to ’lovchilar tomonidan to’ldirilgan yillik va chorakli bo’nak to’lovlari to’g’risidagi ma’lumotnomaga asosan; - Soliq to ’lovchilarning soliq hisobotlariga, soliq to’lovlari hisob-kitoblariga, daromadlar to’g’risidagi deklaratsiyaga, to’lov topshiriqnomasi va boshqa soliq solish bo’yicha hujjatlarga asoslangan. - Tekshirish dalolatnomalariga, soliq inspektsiyasi va nazorat organlarining bayonnoma va qarorlariga asosan. Agarda tekshirish natijalari bo ’yicha, ya’ni soliq inspektsiyasi va nazorat qiluvchi organlar xodimlari tomonidan qo’shimcha hisoblangan soliqlarga,

moliyaviy va ma’muriy jarimalarga soliq to’lovchining har bir soliq turi uchun alohida shaxsiy varaqalari yuritiladi. Forma № 25 jamlama reestrga asoslanib, Forma № 1-N (qisqa) kunlik va Forma № 2 (to’liq) hisobotlar, tuman davlat soliq inspektsiyalarida va yuqori soliq organlarida davlat byudjetining daromadlari qismiga tushadigan to’lovlar bo’yicha kunlik, oylik, choraklik va yillik haqiqiy tushum uchun hisobot tuziladi. Moliya vazirligi tomonidan tasdiqlangan byudjet daromadlar qismi klassifikatsiyasiga asosan hamda soliq kodeksiga binoan quyidagi hisob varaqlarda soliqlar va yig ’imlar hisobi yuritiladi: - Qo ’shilgan qiymat solig’i va aktsiz solig’i kartochka №3 va №6 shakllarda; - yuridik shaxslarning daromad (foyda) va mol-mulk solig ’i kartochka shaklda; - shuningdek kartochka №4 shaklda yangi daromad solig’i bo’yicha, qo’shma korxonalar bo’yicha, yagona soliq to’lovchilar bo’yicha, xususiy korxonalar soliqlari bo’yicha hisoblar olib boriladi. - kartochka №9 shaklda qo’shma korxonalarning aktsiya, obligatsiya va qimmatli qog’ozlar bo’yicha olgan dividendlari hisobi, chet el yuridik shaxslarining Respublikamizda olgan daromadlari bo’yicha to’lovlar hisobi yuritiladi; - Davlat tomonidan musodara qilingan tovar va moddiy qiymatliklar, egasiz mollar bo ’yicha tushumlar hisobi kartochka №8 shaklda; - ma ’muriy va moliyaviy jarimalar hisobi forma №11 kitobida yoki №25 reestrda; - jismoniy shaxslardan undiriladigan daromad solig ’i, mol-mulk solig’i va er solig’i hisobi №1 va №26 shaxsiy hisob daftarlarida olib boriladi. Xulosa sifatida aytadigan bo ’lsak, bozor iqtisodiyotiga o’tish sharoitida soliqlar bo’yicha hisoblarni va hisobotlarni takomillashtirish muhim muammolaridan biridir.

Hududlar, korxonalar, soliq turlari bo ’yicha yig’ma jadvallar tuzish . Ma ’muriy boshqaruv tizimi sharoitida pul daromadlarining va yig’imlarining taqsimlanishi va turkumlanishi, ularning markazlashgan va markazlashmagan fondlarda pul mablag’larining guruhlanishi direktiv rejalashtirish orqali aniqlanar edi. Bozor iqtisodiyoti sharoitida rejalashtirish boshqaruv funktsiyasi sifatida, ijtimoiy va iqtisodiy faoliyatning barcha tomonlarining umumiy shaklini qabul qila olmaydi. Bundan kelib chiqqan holda, bozor iqtisodiyotida ishlab chiqarish jarayonida hamda tovarlar va xizmatlar realizatsiyasida xukmron va aniqlovchi usul bo’lib – pul, baho, qiymat qonuni, talab va taklif qonunini o’z ichiga olgan bozor mexanizmi bilan tashkil qiladi. Bozor mexanizmining bunday muhiti rejalashtirish elementlari ishtirokida ishlab chiqarish va almashuv natijalarini aniqlovchi prognoz uslubiyoti amal qilishini aniqlab beradi. Bozor iqtisodiyoti sharoitida mamlakatning rivojlanishida moliyaviy rejalashtirishga talab kamaygani yo ’q. U avvalgiday ishlab chiqarish fondlarining kengaytirilgan doiraviy aylanishini moliyaviy resurslar bilan ta’minlashga, moliya- xo’jalik faoliyatida samaradorlikning yuqori ko’rsatkichlariga erishishga, korxonaning moliyaviy chidamkorligini va to’lovga qobiliyatini mustahkamlashga sharoit yaratib berishga qaratilgandir. Hozirgi paytda avvalgi direktiv rejalashtirish tizimi davriga qaraganda moliyaviy rejalashtirish sifatini oshirish maqsadga muvofiqdir, chunki bozor munosabatlarida o’z faoliyatining samarasizligi, shu bilan birgalikda moliyaviy rejalashtirishda noto’g’ri hisob-kitoblarni yuritishda javobgarlikni korxonaning o’zi tortadi. Yangi xo ’jalik yuritish sharoitida o’zining katta rolini saqlab qolgan moliyaviy rejalashtirish o’z navbatida qayta qurilgan bo’lishi lozim. Uning mazmuni va amaldagi shakllari xo’jalikning yangi iqtisodiy sharoitlari bo’lgan o’zgarishlari bilan bog’liq holda amalga oshiriladi. Hozirgi paytda moliyaviy rejalashtirish bozorning kon ’yukturasini hisobga olgan holda biror bir voqelikning bo’lish ehtimoli borligini va shu bilan birgalikda

moddiy, mehnat va moliyaviy resurslarning holatining o’zgarishini hisobga olgan holda korxonaning faoliyati asoslarini ta’minlamog’i lozim. Moliyaviy va xo ’jalik mustaqilligini mavjud sharoitida korxonaning o’zi mustaqil tarzda o’zining rejalarini ishlab chiqadi va bunda uning yagona maqsadi- xo’jalikni yuqori samaradorlikka etkazishdir. Shuning uchun ham moliyaviy rejalashtirishda katta e’tiborni korxona o’zining ichki rezervlarini to’liq namoyon qilishga, ishlab chiqarish vositalaridan samarali foydalanishga, moddiy mehnat va pul resurslardan unumli foydalanishga, ishlab chiqarishni to’g’ri va yaxshi tashkil qilishga va boshqalarga qaratilgandir. Bozor iqtisodiyotiga o ’tish bilan bog’liq o’zgarishlar moliyaviy rejalashtirish usullarida o’z aksini topadi. Agar yaqin vaqt ichida bozorning konyukturasi va u bilan bog ’liq korxonaning amal qilishi to’g’ri va aniq hisob-kitob qilingan bo’lsa, unda korxonaning taraqqiyoti uzoq muddatli jarayonlar orqali faqatgina prognozlashtiriladi. Shuning uchun ham moliyaviy rejalashtirish, bir tomondan yaqin vaqt ichida moliyaviy ko ’rsatkichlarni aniq hisob-kitobiga va ularning belgilangan moliyaviy xujjatdagi balans bog’lanishiga qaratilsa, ikkinchi tomonda extimollik va ko’p variantlik xarakterga ega bo’lgan prognoz hisob-kitoblariga qaratilgandir. Moliyaviy rejalashning yangi mazmuni bosh vositasini ham talab qiladi, ya ’ni avval moliyaviy ko’rsatkichlarni hisob-kitobida foydalanilgan usullar qatorida, iqtisodiy matematik usullardan va modellashtirishdan keng foydalanish zarurdir. Bir yil davomida qamrab olingan moliyaviy jarayonlar o ’z aksini korxonaning moliyaviy rejasida topadi. Moliyaviy reja avvalgidek daromadlar va xarajatlar balansi shaklida daromadlarning va yig ’imlarning kelib tushishi, mablag’larning sarflanishini aks ettiruvchi korxona moliya xo’jalik faoliyatining hamma tomonlarini aks ettiradi. Albatta, bunda balansning tuzilishi korxona faoliyatining barcha sohalari bo’yicha ishlab chiqilgan, ya’ni ishlab chiqarish, maishiy, investitsion, ijtimoiy va boshqa faoliyatlari bo’yicha reja hisob-kitoblaridan foydalanishni talab etadi.

Daromadlar va harajatlar balansi bozor iqtisodiyoti sharoitida rioya qilish shart bo ’lgan bir necha umumiy tamoyillari bo’yicha boshqarilishi kerak. Shuning uchun ham moliyaviy resurslardan foydalanishning aniq yo’nalishini aniqlayotgan paytda tushayotgan tushum darajasining farqini hisobga olish va xarajatlarni tanlash va bu orqali yuqori rentabellikni ta’minlash nazarda tutilmog’i lozim. Uzoq muddatli sarf xarajatlarni tanlashda eng iqtisodli moliyalashtirish usullarni ko ’zda tutmoq lozim. Daromadlar va harajatlar balansini tuzayotgan paytda albatta korxona faoliyatiga kuchli ta ’sir qiluvchi inflyatsiya jarayonini hisobga olish kerak. Ishlab - chiqarish xo’jalik faoliyatidan keluvchi foyda, ya’ni amortizatsiya ajratmalarning kelib tushishi, ishlab chiqarish sferasiga va ijtimoiy infratuzilmasiga keluvchi kapital qo’yilmalariga kelgan harajatlar, korxona uchun bajarilgan ishlar va ko’rsatilgan xizmatlarga to’lovlar, rezerv fondiga badallar inflyatsiya ta’sirida bo’ladilar. Shuning uchun ham daromadlar va harajatlar balansida inflyatsiyaning o’sish indeksini hisobga olgan holda ularning korrektirovkasini nazoratda tutmoq lozim. Korxonaning moliyaviy rejasida ko’rsatkichlarning umumiy doirasi bo’yicha reja hisob – kitoblarining yakuniy natijalari ko’rsatiladi. Bu ko’rsatkichlar turli hil moliyaviy resurslarning kelib tushishi va ulardan foydalanishning yo’nalishlarini xususiyatlaydi. Korxonaning daromadlar va xarajatlar balansining mazmuni moliyaviy jarayonlarni aks ettirib, tarkibiy tuzilishi 4 ta bo ’limdan iborat. 1 – bo’lim. “Daromadlar va mablag’larning kelib tushishi”. Bunga barcha bankdan va davlatdan (byudjet va byudjetdan tashqari fondlar) kelib tushadigan mablag’lardan tashqari, korxonaning barcha moliyaviy resurslari kiradi. Bu bo’limning ko’rsatkichlari tarkibiga quyidagilar kiradi: asosiy faoliyatdan kelgan foyda, qimmatli qog’ozlar bo’yicha foizlar va dividendlar, ilmiy tadqiqot xarakteridagi shartnoma bo’yicha ishlardan keladigan daromadlar, amortizatsiya ajratmalari, hisobdan chiqarilgan mulkning sotilishidan tushgan mablag ’lar va boshqalar.

2 – bo’lim: “Xarajatlar va mablag’larni ajratish”. U o’zida ishlab chiqarishni kengaytirishga moliyaviy resurslardan foydalanishni, faoliyatning eng yaxshi natijalarini iqtisodiy rag’batlantirishni, operativ va boshqa xarajatlarni aks ettiradi. Bu bo’lim o’z ichiga qo’yidagilarni oladi: kapital qo’yilmalar, iqtisodiy qo’yilmalar, rivojlanish fondiga ajratmalar, qimmatli qog’ozlarni xarid qilishga ketgan xarajatlar, turli xil ajratmalar va boshqalar kiradi. 3 – bo’lim: ”Korxonaning bank muassasalari bilan o’zaro kredit munosabatlari”. Bunda korxonaning olgan ssuda bo’yicha qarzlari nazarda tutiladi, ularning qaytarilishi va kreditdan foydalanishi uchun foiz to’lovlari aks ettiriladi: Bu bo’lim 2 qismdan iboratdir: daromad qismida korxonaning olgan ssudalari aks ettiriladi, xarajat qismida – ularning vaqti bilan qaytarilishi va ulardan foydalanganlik uchun foiz to’lovlari aks ettiriladi. 4 –bo’lim: Korxonaning byudjet va byudjetdan tashqari fondlar bilan o’zaro munosabatlari”. Bu bo’limga bir tomondan byudjet va byudjetdan tashqari fondlardan mablag’larning kelib tushish tartibi aks ettiriladi. Notijorat faoliyati bilan shug ’ullanuvchi tashkilot va muassasalar o’zlarining moliyaviy rejalarini mustaqil ravishda ishlab chiqadilar. Bunda byudjet mablag’lari hisobiga moliyalashtirilgan muassasalar xarajatlar smetalarini tashkil qiladilar, o’zining talablariga nafaqat byudjet mablag’lari hisobiga, balki moliyaviy resurslarning boshqa xil turlari bilan javob bergan tashkilot, muassasalar xarajatlar va daromadlar smetalarini ishlab chiqaradilar. Tijorat faoliyati bilan shug’ullanuvchi korxonalarning moliyaviy rejalaridan smetaning asosiy farqi shundan iboratki, smetada xarajatlar to’liq ko’rsatiladi, daromadlar esa turli xil manbalarning qismlaridangina namoyon bo’ladi. Shu munosabat bilan soliq to ’lovlarini byudjet yoki byudjetdan tashqari fondlarga qay tarzda to’lanish usullarini ko’rib chiqish lozim. Soliq qonunchiligiga asosan ular 3 usuldan iborat: - Pulli, ya ’ni naqd pulli yoki naqd pulsiz;

- Mol-mulk hisobiga to ’lash (natura holda), shu jumladan valyuta mablag’larini va qimmatbaho qog’ozlarini; - Mol-mulkni musodara qilish va debitorlik qarzlar hisobiga; Ko ’rsatib o’tilgan soliq to’lash usullarini to’lanishiga ko’ra ham guruhlash mumkin, ya’ni o’z ish haqi bilan mustaqil to’lash yoki uning majburiy undirilishi, soliq to’lovchi to’lovni soliq organlari qistoai bilan amalga oshiradi, masalan: soliq organlarining soliq boqimandalarini soliq to’lovchilarning mol-mulki yoki debitorlik qarzlari hisobiga qoplaydilar, (agar ular pul mablag’lariga ega bo’lmasa). Lekin aksariyat to’lovlar so’mdanaqdsiz hisob-kitob yo’li bilan amalga oshiriladi, ya’ni soliq to’lovchining bankdagi hisob-kitob raqamidan berilgan to’lov topshiriqnomasiga asosan shu bankdagi byudjet raqamiga o’tkaziladi. Soliq to ’lovlarining asosiy manbai yuridik shaxslarning daromadi hisoblanib, ular quyidagi tartibda amalga oshiriladi: - Avvalo qonunchilik asosida bilvosita soliqlar hisoblanadi; - Keyin egri soliqlardan tashqari barcha umumdavlat soliqlari ham er va mol- mulk solig ’i hisoblanadi; - So ’ngra soliq qonunchiligiga muvofiq foyda (daromad) solig’i hisoblanadi; - Nihoyat boshqa mahalliy soliqlar va yig ’imlar hisoblanadi. Soliqlarni byudjetga o ’tkazish uchun hisoblangan soliq summalarini yuqorida ko’rsatilgandek qo’llangan holda amalga oshirilishi kerak. Demak soliqlarni byudjetga o ’tkazish va hisobini olib borish to’g’ri tashkil etilgandagina byudjetga tushadigan mablag’lar barqarorlashadi. Korxonalar faoliyati turlari, mulk shakllari va boshqa belgilariga ko ’ra yig’ma jadvallar tuzish uslubiyoti va uni yanada mukammalashtirish yo ’llari. Soliq byudjet tizimining isloh qilinishi uchun quyidagilar amalga oshirilishi kerak: 1. Soliqqa tortish tizimini bir xillashtirish borasidagi ishlar; 2. Resurs soliqlari va to ’lovlari borasida; 3. Soliqqa tortiladigan bazani kengaytirish barasida;

4. Foyda solig ’i borasida; 5. Qo ’shilgan qiymat solig’i borasida; 6. Byudjetning daromadlarini mustahkamlash borasida muhim o ’zgartirishlar va shu masalalar bo’yicha byudjet tasdig’ida keng miqyosida tahlil qilishni rejalashtirish va kelajakda amalga kiritish kerak. Davlat xarajatlari siyosatining yaqin istiqboldagi asosiy yo ’nalishi davlat sarflaydigan mablag’lardan foydalanishi samaradorligini oshirish va ularning aniq maqsad va manzilga yo’naltirish tamoyilidan iborat bo’ladi. Byudjet siyosatining makroiqtisodiy nisbatlarini tartibga solishning samarali vositasi ekanligini hisobga olib davlat byudjetining shakllanishida inflyatsiya darajasini pasaytirish asosida ishlab chiqarishning barqarorligini mustahkamlash va iqtisodiy qudratni yanada oshirish uchun shart-sharoitlarni yaratish, moliyaviy resurslarni iqtisodiyotni rivojlantirishning ustivor yo’nalishlaridan to’plash vazifalari o’rtaga qo’yiladi. Ijtimoiy barqarorlikning ta ’minlanishi, aholining turmush darajasini oshirish uchun shart-sharoitlarning yaratilishi byudjet siyosatining muhim vazifasidir.

Adabiyotlar: 1. O ’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi T.: “Adolat” 1999. 2. O ’zbekiston Respublikasi Soliq Kodeksi T.: “Adolat” 1999. 3. I.A. Karimov O ’zbekiston Buyuk kelajak sari. T.: “O’zbekiston” 1998. 4. I.A. Karimov O ’zbekiston: Milliy istiqlol, iqtisod, siyosat, mafkura. T.: “O’zbekiston” 1996. 5. V.S. Beganov, M.Ya. Qurolov, D.I. Shaulov, U.T. Kan, Finansovaya politika, nalogi i nalogooblojenie. T.: “Mir ekonomiki i pravo” 1998. 6. M.Yo ’ldoshev, E.Tursunov. Soliq huquqi, T.: 2000. 7. D.I. Shaulov, U.T.Kan., “Soliq qonunchiligi asoslari”. T.: “Iqtisodiyot va huquq dunyosi” 2000. 8. L.B. Xvan. Soliq huquqi T.: “Konsauditinform” 2000. 9. Q.A. Yahyoev, Soliqqa tortish nazariyasi va amaliyoti T.: “§ofur §ulom” 2000. 10. Sergeev I, Shipilin A. «Operativnie finansovoe planirovanie na predpriyatii». M: finansi i statistika. 2002 g. 11. T. G. Morozova, A. V. Pikulkina. «Prognozirovanie i planirovanie v usloviyax rinka» Uchebnoe posobie. M: YuNITI-DANA. 2000 g. 12. Solovev. I. «Nalogovie prestupleniya: praktika raboti organov nalogovoy politsii i sudov» M: IDFBK-PRESS. 2002 g. 13. Kochetkov. A. «Analiz nalogovix oshibok». Uchebnoe posobie. M: «Delo i servis». 2000 g.

Похожие

Statistik jadvallar va grafiklar

Prognozlashtirishning axborot bazasi

Menejment madaniyati va uslubi

Statistika predmeti va uslubi

Soliqlar va to’lovlar yig’indisini prognozlash