O’rta asrlarda tovar ishlab chiqarishning yuksalishi. Bozorlar va yarmarkalar - Экономика - Рефераты

O’rta asrlarda tovar ishlab chiqarishning yuksalishi. Bozorlar va yarmarkalar

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

51 KB

O’rta asrlarda tovar ishlab chiqarishning yuksalishi. Bozorlar va yarmarkalar Tovar xo’jaligining paydo bo’lishi. Sexlar nazoratiga qaramasdan hunarmandlar savdo uchun tayyorlagan buyumlari soni ko’paygan. Natijada xomashyoga va qishloq xo’jalik mahsulotlariga talab ham oshib boradi. O’z navbatida yirik yer egalari va dehqonlarning yetishtiradigan mahsulotlarini ko’payishidan manfaatdorligi oshib boradi. O’z mahsulotlarini sotib, hunarmandchilik buyumlari xarid qiluvchilar ko’paya boshlaydi. Yirik shaharlar faqat atrofidagi viloyatlardagina emas, chet mamlakatlar bilan ham savdo aloqalarini o’rnatadi. Ilk o’rta asrlardagi natural xo’jalik o’rnini Tovar xo’jaligiga bo’shata boshlaydi. Yodda tuting! Tovar xo’jaligi – mahsulotlarni bozorda sotish yoki ayrboshlash uchun ishlab chiqaruvchi xo’jalikdir. Savdoning joylanishi yo’llarni yaxshilashni talab etadi. Fransiyada qirol farmoniga binoan asosiy yo’llarga tosh yotqizila boshlanadi. Daryolar ustida yog’och va toshdan ko’priklar qurish ishlari yo’lga qo’yiladi. Savdoning yuksalishi kemasozlik va dengizchilik san’atining o’sishiga omil bo’ladi. Sharq mamlakatlari bilan savdo. Suriya, Misr, Eron va O’rta Osiyogacah brogan yevropalik savdogarlar sharq bozorlarida shoyi gaazlamalar, zeb-ziynat buyumlari, ziravorlar xarid qiladilar. G’arb va Sharq mamlakatlari orasidagi aloqalarni yuksalishida Xitoydan boshlanib O’rta Osiyodan o’tgan Buyuk Ipak yo’lining ahamiyati beqiyos edi. Bu karvon yo’li O’rta dengizning sharqiy sohiliga qadar davom etgan. G’arbiy Yevropada XIII-XV asrlarda: Ispaniya, Italiya, Janubiy Fransiyani dengiz orqali Vizantiya hamda Osiyo mamlakatlari bilan bog’laydigan Levantl, shimolda Boltiq dengizi orqali London, Bryugge, Lyubek, Novgorod shaharlarini bog’laydigan Shimoliy savdo yo’llari harakatda bo’lgan. Shimoliy savdo yo ’ li bo ’ ylab joylashgan Germaniyaning 70 dan ziyod katta - kichik shaharlari Ganza shaharlar ittifoqi ga kirgan . Yodda tuting! Yodda tuting! Levant – O’rta dengizning sharqidagi Suriya, Falastin, Turkiya, Yunoniston va kiprning umumiy nomi. Ular orqali dunyo savdo yo’llaridan biri – Levant o’tgan.

Ganza - XIV-XV asrlardagi shimoliy nemis shaharlarining savdo va siyosiy ittifoqi. Uning bosh shahri Lyubek. Yevropaning shimolidagi savdoda yetakchi bo’lgan Ganza, qit’aning boshqa hududlari orasidagi savdoda ham vositavhilik qilgan. Levant yo’lida joylashgan Venetsiya va Genuya lar kuchli dengiz floti tuzib, ularning savdodagi raqobati ba’zida urushlarga ham aylangan. Savdogarlar va bozorlar. Shaharliklar hayoti faqat to’qnashuv yoki isyonlardan iborat bo’lmagan. Ularda harakatchan, ishbilarmon qarzga pul berishni, aql bilan nimaga pulni sarflashni yaxshi bilganlar. Tinib-tinchimas savdogarlar boyib ketish maqsadida uzoq va xatarli sayohatlarga chiqishgan. O’rta dengiz sohillari bo’ylab italiyalik savdogarlar o’zlarining savdo manzilgohlari – faktoriyalar tizimini yaratishgan. Ularning ko’pchiligi genuyalik va venetsiyaliklar bo’lishgan. Bu dengiz respublikalari ajoyib savdo va harbiy flotlariga ega bo’lishgan. Ularning kemalari yaqin sharqdan Yevropaga qimmatbaho mollar: shoyi matolar, chinni idishlar, turli ziravorlar va boshqa narsalarni olib o’tardi. Venetsiyalik savdogarlar Pololar oilasi vakillari XIII asrda mo’g’ullar xonining Osiyoning ichkarisidagi qarorgahiga yetib boradi. Marko Polo 25 yil davom etgan sayohatning 17 yilini Xitoyni egallagan mo’g’ullar xoni Xubilay saroyida xizmatda o’tkazib, yevropaliklardan birinchi bo’lib bu sirli o’lkalarni o’z kitobida tavsiflaydi. Yevropaliklar faqat XIX asrdagina dengiz orqali o’tib, XIII asrda Marko Polo sayohat qilgan o’lkalarni o’z ko’zlari bilan ko’radilar. Marko Poloning kitobidagi Sharq mamlakatlarining afsonaviy boyliklari 200 yildan so’ng genuyalik dengizchi Xristofor Kolumb da shunchalik katta taassurot qoldiradiki, u nimabo’lganda ham Hindistonning boy aohillarida yetishga qaror qiladi. Yevropaning aksari shaharlarida dastlab bozorlar haftaning 1-2 kunida bo’lgan. Doimiy bozorlar faqat yirik shaharlarda uchragan. Mol ayirboshlash va savdoning o’sishi shaharlarda bozorlar qurilishiga ehtiyoj tug’diradi. Jumladan, Londondagi birinchi yopiq bozor Blekuelxoll 1397-yili qurib bitkazilgan. Bozorlar ma’lum buyumlar yoki mahsulotlarni sotishga ixtisoslasha borgan. Tuluza da 1203-yili g’lla bozori ishga tushadi. Shaharda boshqa bozorlar ham bo’lib, birida vino, boshqasida mo’yna,teri, poyabzallar sotilgan.

Banklar, yarmarkalar va birjalar. Dastlabki banklar XIV-XV asrlarda Italiyaning yirik shaharlarida paydo bo’ladi. Yodda tuting! Bank - italiyan tilida banko – kursi, sarrof do’konidagi o’rindiq nomidan olingan. Yarmarkalar mol ayirboshlashning kengayishiga xizmat qilgan. Yarmarkalarni yuksaltirish maqsadida hukmdorlar turli imtiyozlar berishgan. Yarmarkalar savdo-sotiqdan tashqari, xalq sayllari, bayramlari markaziga ham aylangan. Unda sayyor artistlar tominidan musiqa, qo’shiqlar, sahna tomoshlari ko’rsatilgan. Atrof qishloqlardan kelgan aholi uchun bu tomoshlar, mushakbozliklar yilda bir marta bo’ladigan ko’ngilochar tadbir hisoblangan. Yodda tuting! Yarmarka - ulgurchi savdo bo’ladigan, turli mamlakat savdogarlari qatnashadigan, mol sotish va ayirboshlash joyi nomi bo’lgan. Sen-Jermen yarmarkasida spektakllar qo’yilgan. Venetsiya yarmarkasida ikki hafta davomida 100 ming kishi qatnashgan. Manbalarda lionlik qaxvaxona egalaridan birining yarmarkaga kelgan bitta boy, yaxshi xonada yashashni istagan savdogarga o’nta eng arzon xona yoki bepul tunash istagidagi kishilar to’g’ri kelishi haqidagi xotiralari saqlanib qolgan. O’rta asrlar Yevropasining eng mashhur yarmarkasi Fransiyaning shimoliy-sharqidagi Shampan grafligi da bo’lgan. Yodda tuting! Birja atamasi Bryugge shahridagi “ Burse ” mehmonxonasi yaqinida savdogarlar to’planadigan joy nomidan olingan. Birjalar Bryuggeda – 1409, Antverpenda – 1460, Lionda – 1462-yilda tashkil topgan. Shu tariqa XI-XV asrlarda Yevropada hunarmandchilik va savdoning yuksalishi bozor, banklar, birjalarni vujudga keltirdi. IJODIY ISH

Похожие

Ishlab chiqarishning omillari, ularning o’zaro ta’siri va rivojlanishi

Sug‘urta, moliyaviy bozorlar va institutlar

Qishloq xo’jaligi yalpi va tovar mahsulotlarini kengaytirilgan takror ishlab chiqarish

Tovar (ish, xizmat) lar ishlab chiqarish xarajatlari hisobi

Sug‘urta, moliyaviy bozorlar va institutlar. Sug‘urtaning mohiyati