logo
  1. Главная страница
  2. Рефераты
  3. Экономика
  4. Молиявий режа

Молиявий режа

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

188 KB
Скачать
Молиявий режа Режа 1. Молиявий режанинг моҳияти ва асосий бўлимлари 2. Даромад ва харажатларни режалаштириш 3. Корхонанинг пул оқимлари, башорат баланси ва зарар кўрмаслигини режалаштириш Молиявий режа бу бизнес-режанинг якунловчи бўлимидир. Унда корхона фаолиятини молиявий таъминлаш ҳамда мавжуд пул маблағларидан жорий молиявий ахборот ва маҳсулотни сотиш башоратлари асосида энг самарали фойдаланиш масалалари кўриб чиқилади. Айнан шу бўлимдан инвестор ёки банкир олиш мумкин бўлган фойда миқдорини, қарз берувчи эса потенциал қарз олувчининг ўз қарзини қайтариш учун имкониятларини билиб олиши мумкин. Молиявий режа бизнес-режанинг бошқа бўлимларида келтирилган маълумотларга зид келмаслиги лозим. Молиявий режадаги номутаносибликлар молиячи мутахассисларнинг малакаси камлигидан ёки инсофсизлигидан дарак беради. Сифатсиз тайёрланган молиявий режа нотўғри хулоса чиқаришга ва корхона нуфузини пасайтиришга олиб келиши мумкин. Молиявий режада молиявий ресурслар (капитал) қачон, қаерда ва нима мақсадда сарфланиши, бизнеснинг муваффақиятга эришиши учун корхона олдида турган мақсадлар батафсил ёритиб берилади. Бошқача қилиб айтганда, нафақат харажатлар, балки даромадлар ва бошқа молиявий тушумлар ҳам кўрсатилади. Кўнгилдагидек тайёрланган молиявий режадан корхона заҳираларини баҳолаш ва жалб қилиш, молиявий барқарорликни мустаҳкамлаш учун фойдаланиш мумкин. Молиявий режанинг шунга ўхшаш анъанавий режалардан фарқи шундаки, у бозордаги вазиятни тўлалигича, хусусан, фонд бозоридаги вазиятни хисобга олишни мажбурий қилиб қўйган. Молиявий муҳит тўғрисидаги тўлиқ ахборотнинг мавжудлиги бизнесда муваффақиятга эришиш учун мухим замин тайёрлайди. Бироқ, айрим ахборотлар етишмаётган, бозор тўлиқ ўрганиб чиқилмаган, ишлаб чиқариш масалаларининг баъзилдари охиригача ишлаб чиқилмаган бўлса ҳам, бизнес- режанинг ушбу бўлими барибир тузилиши лозим. Бунда энг катта маъно молиявий кўрсаткичларда бўлиб, улар корхонанинг молиявий барқарорлигини таъминлайди ва бир вақтнинг ўзида инвестиция, ташкилий ва техник қарорлар қабул қилишда фойдали бўлади. Молиявий режа бизнес-режа билан бир хил муддатга ишлаб чиқилади. мавжуд тавсияларга кўра уни 3-5 йилга ишлаб чиқиш маъқул. Бунда дастлабки йил учун режадаги кўрсаткичларни ойлар бўйича, иккинчи йил учун чораклар бўйича ва кейинги давр учун йиллар бўйича гуруҳларга тақсимлаш мақсадга мувофиқ. Масалан, хорижий амалиётда бизнеснинг биринчи йили (янги корхона очилиши) учун молиявий режа кўрсаткичлари ойлар бўйича ва зар бир модда бўйича тақисмланади. Кейинги йилларда бу кўрсаткичлар йил давомида маҳсулотни сотиш хажми фоизларида аниқланади. Бундай режанинг умумий схемаси қуйида шаклда бўлиши мумкин: Бир йилда сотув хажми – 100 жумлада: ишлаб чиқариш харажатлари – 50 юклама харажаталр ва фойда – 50 шундан: а) маркетинг ва сотув харажатлари – 15 б) жорий қилиш харажатлари - 10 в) бошқарув харажатлари – 8 г) солиқлар тўланмасдан олдинги фойда – 17 Молиявий режанинг мухим қисми бу маҳсулотни сотиш хажмининг башорат қилинишидир. У корхона ўз товар ва хизматлари билан «эгаллаб» олишни мўлжаллаган бозор улуши ҳақида тасаввурга эга бўлишга ёрдам бериши лозим. Шу сабабли башоартни биринчидан, ишлаб чиқариш режаси билан, иккинчидан, маркетинг режаси билан боғлаш талаб қилинади. Бозорни жиддий равишда таҳлил қилмасдан утриб маҳсулот сотувини башорат қилиш у ёқда турсин, ишлаб чиқариш хажмини режалаштириш ҳам ўз аҳамиятини йўқотади. Маҳсулотни сотиш хажми башоратлари одатда корхонанинг маркетинг хизмати томонидан ишлаб чиқилади. Мавжуд тавсияларга кўра у қуйидаги кўриниш ёки шаклда бўлиши лозим. 11.1-жадвал Маҳсулотни сотиш хажми башоратлари Кўрсаткичлар Йил чораклари I II III IV йилдаРежа А мал Режа А мал Режа А мал Режа А мал Режа А мал 1. Корхонанинг бозор салоҳияти (мазкур товар бирлигида) 2. Товар нархи 3. Сотиш хажми 4. Мазкур товар бўйича тармоқ бозорида корхона улуши 5. Корхона чиқарган маҳсулотлар сони 6. Режадаги йил бошида корхона омборларида мазкур товар заҳиралари Одатда бундай башоратлар 3-5 йилга қилинади. бунинг сабаби шундаки, дастлабки йиолда корхона бозордаги вазият блан таниш бўлиб, ким учун маҳсулот ишлаб чиқаришни билади, кейинги йиллар учун эса биз буни таъкидлай олмаймиз. Шу сабабли иккинчи йилдан бошлаб корхона башорат баҳолари билан шуғулланишга мажбур бўлади. Бозор салоҳияти корхонада ишлаб чиқарилаётган мазкур товарга тармоқ бозоридаги талаб катталигини кўрсатади. У корхонанинг тармоқ бозоридаги улушини белгилаб беради. Сотув хажми кўрсаткичи корхонанинг ишлаб чиқариш имкониятлари ва бозор талаби ўртасидаги муносабатлар натижасини тавсифлайди. Сотув хажми талабдан ортмайди. Башоратларни ҳақиқий кўрсаткичларга яқинлаштириш мухим аҳамият касб этади. Гап шундаки, молиявий режанинг бошқа бўлимлари айнан шу мухим элементга асосланади. Молиявий режанинг иккинчи мухим бўлими тушум ва харажатлар баланси бўлиб, у бизнес-лойиҳанинг (янги иш, янги ишлаб чиқаришни ташкил этиш ва ҳоказо) фойда келтириши ёки келтирмаслиги, шунингдек, бундай ишлаб чиқаришни ташкил қилиш учун қанча маблағ киритиш лозимлигини баҳолашга имкон беради. Одатда у корхонанинг даромад ва харажатлари баланси деб аталади. Мазкур бўлимнинг асосий вазифаси пул маблағлари келиб тушиши ва сарфланишининг синхронлигини, яъни хар бир лаҳза учун ушбу маблағларнинг етарли эканлигини аниқлаши лозим. Бошқача қилиб айтганда, корхона активларини тезда пул маблағларига айлантириш ёки лойиҳани амалга оширишда унинг ликвидлигини англатади. Шуни эътиборга олиш керакки, ликвидлик билан боғлиқ муаммо бозор муносабатлари шароитларида корхоналарнинг муваффақиятсизликка учраши сабабларидан бири хисобланади. Умуман даромад ва харажатлар баланси корхонанинг қанчалик самарали ишлашини тавсифлайди. У шунингдек, солиқ декларацияларини тўлдириш, кредит сўраб мурожаат қилишда ҳам катта аҳамиятга эга. Молиявий режанинг ушбу бўлимида акс эттирилувчи асосий кўрсаткичлар қаторига қуйидагиларни киритиш мумкин: 1) мазкур товарни сотишдан келиб тушган пул тушуми; 2) маҳсулот ишлаб чиқариш ва сотиш билан боғлиқ ишлаб чиқариш харажатлари (моддалар бўйича); 3) умумишлаб чиқариш харажатлари (моддалар бўйича); 4) солиқ ва бошқа тўловлар; 5) соф фойда; 6) корхона тасарруфида қолувчи фойда. Юқорида кўрсатиб ўтилган кўрсаткичларни хисоблаш механизми уларга хос бўлган ишлаб чиқаришнинг молиявий жиҳатларини акс эттириб, худди ишлаб чиқаришни режалаштириш, маҳсулотни сотиш хажмини башорат қилиш ва бизнес-режанинг бошқа бўлимларидаги каби алоҳида жадвалда умумлаштирилади. Йиллик даромад ва харажатлар баланси чораклар бўйича, чораклик баланс эса ойлар бўйича тақсимлаган ҳолда ишлаб чиқилади. Кейинги ҳолатда ушбу хужжат оператив характерга эга бўлиб, корхонанинг молиявий фаолиятини тартибга солишга хизмат қилади. Даромад ва харажатлар баланси билан бирга корхона йил боши ва охирида актив ва пассивлар йиғма балансини туради . Бу хужжатнинг аҳамияти даромад ва харажатлар баланси каби юқори бўлмасада, бизнес- режани усиз тузиш мумкин эмас. Ушбу баланс тижорат банки мутахассислари томонидан турли типда киритиш мўлжалланаётган активларнинг мақсадга мувофиқлиги ва уларнингн суммасини баҳолаш, шунингдек, ушбу активларни қайси пассивлар хисобига молиялаштиришга харакат қилинаётганлигини аниқлаш нуқтаи назаридан синчиклаб ўрганадилар. Корхонанинг ўзи учун бу хужжат молиялаштириш манбаларининг ишончлилиги ва сифатлилигини баҳолаш учун керак бўлади. 11.2. Даромад ва харажатларни режалаштириш Даромад ва харажатларни режалаштириш бизнес-режани ишлаб чиқишнинг якунловчи босқичи бўлиб, у иқтисодий ривожланиш тенденциялари, бозор, инфляция, ишлаб чиқариш технологияси ва ташкил қилинишида рўй бериши мумкин бўлган ўзгаришлар тенденциялари ҳақидаги объектив ахборотларга таяниши лозим. Корхоналарни давлат тасарруфидан чиқариш ва хусусийлаштириш жараёни бораётган, корхоналар мустақил хўжалик субъектларига айланиб, ишлаб чиқаришдаги «плюс» ва «минус»лар учун ўзлари тўлиқ жавоб бераётган ҳозирги шароитларда даромад ва харажатлар кўрсаткичларини аниқлаш объектив заруратга айланиб бормоқда. Бироқ даромад ва харажатлар режаси – молиявий режалаштиришнинг материаллашган натижалари – бозордан олдинги иқтисодиётда хўжалик шароитларида ҳам мавжуд бўлган. У бизнес-режадаги каби, техник- молиявий-саноат режаларида ҳам якуний бўлим хисобланган. Ҳозирги ва илгари амал қилган хужжатлар ўртасида фарқ шундаки, илгари даромад ва харажатлар давлатга тегишли бўлган бўлса, ҳозирги кунда уларнинг барчаси корхона эгаси қўлидадир. Айнан у биринчи навбатда корхонанинг зарар кўрмасдан ишлаши, сарфланган харажатлар фойда келтириши, ишлаб чиқаришнинг ретабеллик даражаси юқори бўлишидан манфаатдор бўлади. Даромад ва харажатлар режасида корхонани молиялаштириш натижалари фаолият турлари бўйича фойдалилик нуқтаи назаридан келтирилади. Унда корхонанинг режадаги давр учун даромад ва харажатларининг хисоб-китоб баҳоси берилади. Молиявий натижалар ва харажатлар моддаларини режалаштириш 1999 йил 5 февралда тасдиқланган «Молиявий натижаларни шакллантириш тартиби ва маҳсулот (иш, хизмат) ишлаб чиқариш ва сотиш харажатлари таркиби тўғрисидаги Низом» 1 га асосан амалга оширилади. Ушбу қоидалар маҳсулот (иш, хизмат) ишлаб чиқариш ва сотиш харажатларини аниқлашнинг ягона методолгик асослари вакорхонанинг молиявий натижаларини шакллантириш тартибини белгилаб беради. Унда харажатлар гуруҳланиб, молиявий натижаларни шаклантиришнинг асосий қоидадари келтирилади. Корхона фаолиятининг молиявий натижалари қуйидаги фойда кўрсаткичлари билан тавсифланади: 1. Маҳсулотни сотишдан олинувчи ялпи фойда , маҳсулот сотишдан келиб тушган соф тушум билан сотилган маҳсулотнинг ишлаб чиқариш таннархи ўртасидаги фарқ сифатида аниқланади: ЯФқ ССТ - ИТ, бу ерда ЯФ – ялпи фойда; 1 «Молиявий натижаларни шакллантириш тартиби ва мащсулот (иш, хизмат) ишлаб чи=ариш ва сотиш харажатлари таркиби ты\рисидаги Низом» 1999 йил 5 феврал ССТ – сотишдан келиб тушувчи соф тушум; ИТ – сотилган маҳсулотнинг ишлаб чиқариш таннархи; 2. Асосий фаолиятдан кўрилган фойда - маҳсулот сотишдан олинувчи ялпи фойда билан вақт харажатлари ўртасидаги фарқ сифатида плюс бошқа даромадлар ва минус асосий фаолиятнинг бошқа харажатлари: АФФ қ ЯФ - ДХ Қ БД - БЗ, бу ерда АФФ –асосий фаолиятдан олинган фойда; ДХ – давр харажатлари; БД – асосий фаолиятнинг бошқа даромадлари; БЗ - асосий фаолиятдан кўрилган бошқа зарарлар; 3. Умумхўжалик фаолияти натижасидан фойда (ёки зарар), қуйидагича хисобланади: асосий фаолиятдан олинувчи миқдори плюс даромадлар минус молиявий фаолият бўйича харажатлар. УФ қ АФФ Қ МД - МХ, бу ерда УФ- умумхўжалик фаолияти натижасидаги фойда; МД – молиявий фаолият даромадлари; МХ - молиявий фаолият харажатлари; 4. Солиқ тўланмасдан олдинги фойда , умумхўжалик фаолиятидан олинувчи фойда плюс фавқулодда фойда минус фавқулодда харажатлар сифатида аниқланади. СТФ қ УФ Қ ФП - ФЗ, бу ерда СТФ - солиқ тўланмасдан олдинги фойда; ФП - фавқулодда вазиятларда олинган фойда; ФЗ - фавқулодда вазиятларда кўрилган зарар; 5. Йиллик соф фойда , солиқлар тўлангандан сўнг хўжалик субъекти тасарруфида қолади, солиқ тўланмасдан олдинги фойдадан даромад (фойда) солиғи ҳамда қонунчиликда белгиланган бошқа солиқ ва мажбурий тўловларни чиқариб ташлаш йўли билан топилади: СФ қ СТФ - ДС - БС, бу ерда СФ – соф фойда; ДС – даромад (фойда) солиғи; БС – бошқа солиқ ва тўловлар. Низомга кўра барча харажатлар қуйидаги гуруҳларга тақсимланади: маҳсулотнинг ишлаб чиқариш таннархига киритилувчи харажатлар: а) бевосита ва билвосита моддий харажатлар; б) бевосита ва билвосита меҳнат харажатлари; в) бошқа бевосита ва билвосита харажатлар, жумладан, ишлаб чиқариш характеридаги юклама харажатлари; ишлаб чиқариш таннархига киритилмаган, бироқ давр харажатлари таркибига киритилувчи харажатлар, асосий фаолиятдан олинувчи фойдани аниқлашда хисобга олинади: а) сотиш харажатлари; б) бошқарув харажатлари (маъмурий харажатлар); в) бошқа операцион харажатлари; хўжалик субъектининг молиявий фаолияти бўйича харажатлар, унинг умумхўжалик фаолиятида олувчи фойда ёки зарарини аниқлашда хисобга олинади: а) фоизлар бўйича харажатлар; б) хорижий валюталар билан операцияларда валюта курсидаги салбий арқлар; в) қимматли қоғозларга киритилган маблағларнинг қайта баҳоланиши; г) молиявий фаолият бўйича бошқа харажатлар; фавқулодда харажатлар, даромад (фойда) солиғи тўланмасдан олдинги фойда ёки зарар миқдорини аниқлашда хисобга олинади. Даромад ва харажатлар баланси қуйидаги кўринишга эна бўлади: № Кўрсаткич номи Сумма (минг сўм) 1 2 3 Даромадлар ва пул тушумлари 1 Маҳсулот, иш ва хизматларни сотишдан олинувчи фойда 2 Бошқа активларни, хусусан, моддий заҳира ва номоддий активларни сотишдан олинувчи фойда 3 Асосий воситаларни сотишдан олинувчи фойда 4 Бошқа корхоналардаги улушлардан олинувчи фойда 5 Акция, облигация ва бошқа қимматли қоғозлардан олинувчи фойда 6 Валюта курсидаги фарқлар, ким ошди савдоларида валюта сотиш ёки сотиб олишдан олинувчи даромад 7 Асосий воситаларни тўлиқ тиклаш учун амортизация ажратмалари 8 Узоқ муддатли банк ссудалари 9 Лизинг бўйича мулк қийматидан юқори ижара тўлови 10 Айланма воситаларнинг ўсишига ссуда 11 Бошқа даромадлар ва пул тушумлари Жами даромадлар ва пул тушумлари Харажатлар ва пул ажратмалари 1 Фойда солиғи 2 Мулк солиғи 3 Акциядорларга берилувчи дивидендлар 4 Капитал қўйилмалар (узоқ муддатли инве стиция) 5 Узоқ муддатли молиявий қўйилмалар 6 Узоқ муддатли ссудалар ва улар бўйича фоизларнинг тўланиши 7 Айланма воситаларнинг ўсиши 8 Айланма воситаларинг ўсишига берилувчи ссудаларнинг тўланиши 9 Товарларни арзонлаштириш 10 Умидсиз қарзларни тўлаш заҳираси 11 Жамғарма фонлига ажратмалар 12 ИИТКИ фондига ажратмалар 13 Ижтимоий эхтиёжларга йўналтирилувчи маблағлар фондига ажратмалар 14 Моддий ёрдам фондига ажратмалар 15 Суғурта (заҳира) фонди 16 Бошқа харажат ва ажратмалар Жами харажат ва ажратмалар Мисол (давоми). Инвестиция лойиҳасидан фойдаланган ҳолда « Star » компьютер клубига мазкур лойиҳани амалга ошириш учун 14000 минг сўм керак бўлади. Бу пуллар асбоб-ускуналар харид қилиш ва 11-жадвалда келтирилган турли хил хизматлар учун тўлашга сарфланади. 11-жадвал. Молиялаштириш манбалари ва инвестицияларга эхтиёжни хисоблаш Қурилмалар номи сони 1 тасининг нархи, минг сўм Ҳаммаси нархи, минг сўм Компьютерлар 10 1223 12230 Столлар 10 80 800 Стуллар 10 40 400 Сканер 1 110 110 Принтер 1 160 160 Жами асосий фондлар - - 13700 Транспорт харажатлари - - 200 Қурилмаларни ўрнатиш, ходимларни ўқитиш - - 100 Жами инвестициялар Шундан кредит ресурслари Корхонанинг ўз ресурслари - - 14000 2000 12000 Лойиҳани молиялаштириш манбаси йилига 80% ставкада 21 ойга (1,75 йилга) кредит ажратувчи банк бўлиши мумкин. Кредитни тўлаш хар бир чорак охирида бир хил миқдорда пул тўлаш йўли билан амалга оширилади. Кредитни тўлаш тартиби 12-13-жадвалларда акс эттирилган. 12-жадвал. К р е д и т н и т ў л а ш г р а ф и г и , м и н г с ў м Кредитни тўлаш ой Кредит суммаси 2003 йил 2004 йил асосий қарз фоизлар асосий қарз фоизлар январь 76,2 февраль 76,2 март 2000 285,7 76,2 апрель 133,3 57,1 май 133,3 57,1 июнь 285,7 133,3 285,7 57,1 июль 114,2 38,1 август 114,2 38,1 сентябрь 285,7 114,2 285,7 38,1 октябрь 95,2 19,1 ноябрь 95,2 19,1 декабрь 285,7 95,2 285,8 19,1 Жами 2000 857,1 1028,1 1142,9 571,5 Тўланган кредит хажми -2000 Тўланган кредит хажми –1600 13-жадвал. Қ а р з м а ж б у р и я т л а р и н и т ў л а ш н и х и с о б - к и т о б қ и л и ш , м и н г с ў м Кўрсаткичлар Жами 2003 2004 Кредит миқдори 2000 Йил бошига кредит бўйича қарзлар 2000 Кредит учун хисобланган % 1600 Тўланган % 1028,1 571,5 Асосий қарзни тўлаш 857,1 1142,9 Йил охирига кредит бўйича қарзлар 1142,9 0 Жами қарзга хизмат қилиш қиймати 1885,2 1714,4 11.3. Корхонанинг пул оқимлари, башорат баланси ва зарар кўрмаслигини режалаштириш Пул маблағларининг харакатланиш режаси нақд пулнинг шаклланиши ва четга чиқиши, шунингдек, корхонада қолган пул маблағлари динамикасини тавсифлайди. У молиявий менеджерга келгусидаги пул оқимларини баҳолаш, қолган пул маблағларини оптимал даражада ушлаб туриш ҳамда пулнинг ортиқчалиги ва тақчиллигининг олдини олишга имкон беради. Пул оқимлари режаси одатда тўртта асосий бўлимдан иборат бўлади: - пул тушумлари бўлими, давр бошидаги пул маблағлари қолдиғи, мижозлардан келиб тушувчи пул тушуми ва бошқа пул тушумларидан иборат; - пул маблағлари харажатлари бўлими; - пул маблағларининг ортиқчалиги ёки тақчиллиги бўлими (пул маблағларининг келиб тушиши ва сарфланиши ўртасидаги фарқ); - қарз маблағлари ва уларни тўлаш батафсил баён қилинувчи бўлим. Пул оқими режасидаги якуний рақам корхона фойдасини эмас, балки унинг пул маблағлари айланмаси сальдосини акс эттиради. Даромад ва харажатлар режасидан фарқли равишда, пул оқимлари режаси барча манбалардан амалда келиб тушувчи пул маблағларини, хусусан, маҳсулот (иш, хизмат) сотишдан келиб тушувчи тушумлар, акциялар ва корхонанинг бошқа активларини сотишдан келиб тушувчи тушумларни акс эттиради. Харажатларга келадиган бўлсак, пул оқимлари режасига амалда тўланувчи барча аражатлар киритилади. Молиявий режанинг кейинги асосий хужжати бу башорат баланси бўлиб, унинг асосий вазифаси режалаштириш оралиқлари бўйича корхона мулкининг (активлар) ўзгариши ва унинг шаклланиш манбалари (пассивлар) динамикасини акс эттириш хисобланади. Башорат баланси йириклаштирилган шаклдаги буғгалтерия балансининг анъанавий шаклида хисоблаб чиқилади. Башорат баланси корхона учун кўнгилсиз натижалар келтириб чиқарувчи қарорларни аниқлаш, молиявий коэффициентларни хисоблаш ва молия бозори талаблари нуқтаи назаридан уларнинг даражасини баҳолаш, келажакдаги молиявий манба ва мажбуриятлар структурасини ажратиб кўрсатишга имкон беради. Молиявий режанинг, шунингдек, хар қандай тадбиркорлик лойиҳасининг якунловчи босқичи зарарсизлик нуқтасини таҳлил қилиш, яъни маҳсулотни сотишдан олинувчи даромад уни ишлаб чиқариш харажатларига тенг бўлувчи маҳсулот ишлаб чиқариш хажмини аниқлаш хисобланади. Зарасизлик нуқтаси корхонанинг ишлаб чиқариш қувватларидан фойдаланишнинг маълум бир даражаси сифатида ифодаланиши ҳамда маҳсулотни сотиш нархининг ( Ц ) сотилган маҳсулотлар сони ( Х ) ва жами ишлаб чиқариш хажминиг доимий харажатлари миқдори ( И доим ) плюс жами ўзгарувчан харажатлар (И ўзг ) кўпайтирув сотилган маҳсулотлар сони ( Х ) кўринишида акс эттирилиши мумкин: Ц  Х қ И доим Қ И ўзг  Х Бундан келиб чиққан ҳолда зарарсизлик нуқтаси доимий ишлаб чиқариш ( И доим ) харажатларининг нарх (Ц) ва маҳсулот таннархининг ўзгарувчан (И ўзг ) таркиби ўртасидаги фарққа нисбати сифатида аниқланади Х қ И доим / (Ц – И ўзг ) Зарарсизлик нуқтасини график шаклида кўрсатиш ҳам мақсадна мувофиқ бўлиб, у корхона фойда олишни бошлайдиган ишлаб чиқариш хажмини (критик дастур) аниқлашга имкон беради. Графикни қуриш учун доимий ва ўгарувчан харажатларни, сотув хажмини билиш зарур. Зарарсизлик нуқтаси графикда схема кўринишида бўлиб, ишлаб чиқариш хажми, сотув нархи ва маҳсулот таннархининг фойдага кўрсатувчи таъсирини акс эттиради. У қуйидаги кўринишга эга бўлиши мумкин. 11.1-расм. Зарарсизлик нуқтасини аниқлашнинг график усули. (А –зарасизлик нуқтаси – критик дастур, яъни кассада нақд пул тўплана бошлайдиган сотув хажми; А* - ишлаб чиқариш зарарсизлик нуқтасига чиққандаги маҳсулот сотиш хажми; А** - сотув хажмининг зарарсизлик катталиги). Умуман олганда молиявий режанинг мақсади корхона (бизнес) 1 2 3 4 5 6 7А**А* салоҳиятини кўрсатиш ва молиявий ҳаёт лаёқатига эришиш графигини тақдим этишдир. Келгусида ундан корхонанинг молиявий ресурсларини оператив бошқаришда фойдаланиш мумкин. Мисол (давоми). Фойда ва зарар хажми сотув даражасига боғлиқ бўлади. Корхонанинг фойда олиши учун сотув даражасининг қандай бўлишини аниқлаш учун зарарсизлик нуқтасини таҳлил қилиш зарур. Матнни чоп эттириш каби хизмат тури бўйича зарарсизлик нуқтасини таҳлил қилиб кўрамиз. Бунинг учун график усулдан фойдаланамиз. Хар бири 120 сўмдан 15000 варақ матнни принтердан чиқариш мўлжалланган. Кўрсатиладиган хизмат хажми сотув хажмига тенг, яъни 1800 минг сўм. Доимий харажатлар 430,5 минг сўмни ташкил қилади. Битта хизмат учун ўзгарувчан харажатлар – 41,8 сўм, режадаги хизмат кўрсатиш хажми учун эса -627 минг сўм, фойда миқдори 742,5 минг сўмга тенг бўлади (1800-627-430,5). Фойда, хизмат кўрсатиш хажми ваунинг таннархи ўртасидаги боғлиқлик0 500 1000 1500 2000 0 5000 10000 15000 20000 X, дона Y, минг сум тушум, минг сум узгарувчан харажатлар, минг сум постоянные издержки,тыс. руб. Горизонтал бўйича кўрсатиладиган хизмат хажми ( неча вара қ), вертикал бўйича хизмат таннархи ва сотувдан олинувчи тушумдан иборат бўлган фойда акс эттирилади . График бўйича сотув хажми қандай бўлганда фирма фойда олишини аниқлаш мумкин . Шунингдек , харажатлар сотувдан олинувчи пул тушумига тенг бўлган нуқтани , яъни зарарсизлик нуқтасини ҳам аниқлаш мумкин . Бизнинг мисолда бу нуқта сотиладиган хизматлар хажмининг тахминан 35% атроида бўлади . Қисқача хулосалар Бизнес - режанинг молиявий режаси даромад ва харажатлар режаси , баланс - режа ва пул оқимлари харакатланиши режасидан иборат бўлади . Молиявий режани ишлаб чиқиш маҳсулот сотиш хажмини башорат қилиш , режадаги фойдани хисоблаш ва зарарсизлик нуқтасини таҳлил қилишни назарда тутади . Даромад ва харажатлар режасида фаолият турлари бўйича фойдалилик нуқтаи назаридан корхона фаолиятининг натижалари акс эттирилади . Пул оқимлари характаланиши режаси пул маблағларининг шаклланиши ва четга чиқишини , шунингдек , корхонада қолган пул маблағлари динамикасини тавсифлайди . Зарарсизлик нуқтаси маҳсулотни сотишдан олинувчи даромад ишлаб чиқариш харажатларига тенг бўлувчи маҳсулот ишлаб чиқариш минимал хажмини аниқлаб беради . Мавзу бўйича таянч иборалар молиявий режа , маҳсулотни сотиш хажми , тушум ва харажатлар баланси , даромад ва харажатлар режаси , маҳсулотни сотишдан олинувчи ялпи фойда , асосий фаолиятдан кўрилган фойда , умумхўжалик фаолияти натижасидан фойда ( ёки зарар ), солиқ тўланмасдан олдинги фойда , йиллик соф фойда , маҳсулотнинг ишлаб чиқариш таннархига киритилувчи харажатлар , давр харажатлари таркибига киритилувчи харажатлар , хўжалик субъектининг молиявий фаолияти бўйича харажатлар , фавқулодда харажатлар , пул оқимлари режаси , башорат баланси , зарарсизлик нуқтаси .

Похожие

Тадбиркорлик фаолиятида бизнес режа
Ташкилий режа ва менежмент
Кичик бизнес корхоналарида бизнес режа
Молиявий таҳлил
Молиявий назорат