Тадбиркорлик фаолиятида бизнес режа - Экономика - Рефераты

Тадбиркорлик фаолиятида бизнес режа

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

172 KB

www.arxiv.uz Режа: 1. Тадбиркорликда бизнес режанинг мохияти ва зарурияти. 2. Бизнес режа тузиш тартиби. 3. Бизнес режалар структураси ва мазмуни. 4. Бизнес режа асосий бўлимлари тавсифи.

www.arxiv.uz Тадбиркорликда бизнес режанинг моҳияти ва зарурияти Бозор иқтисодиёти бизнес режа тадбиркорликнинг барча соҳаларида қўлланиладиган гуё бир меҳнат қуролидир. У фирманинг иш жараёнини тасвирлаб, фирма рахбарлариниш ўз мақсадларига эришишларини, биринчи ўринда ишнинг даромадлилигини қай тариқа ошириш мумкинлигини кўрсатиб беради. Яхши ишлаб чиқилгаи бизнес режа фирмани ўсиб боришга, бозорда ўз мавқеини қўлга киритишига, ўз тарақиётининг истиқболларини белгилаб олишига ва янги товарлар чиқариш хамда хизмат турларини яратишга хамда мўлжалларни тўғри амалга оширишга ёрдам беради. Бизнес режа доимий хужжат бўлиб, у мунтазам янгиланиб борилали, унга хам фирманинг ичида, хам умуман иқтисодиётдаги шароитларга қараб, рўй берган ўзгаришлар киритилади. Бизнес режа фирманинг муайян бозордаги фаолиятнинг аниқ йўналишини ўрганиш мақсадида ўтказиладиган тадқиқотлар ва ташқилий ишнинг нагижаси бўлгани сабабли, у қуйидагиларга асосланади: - маьлум товарни ишлаб чиқаришнинг аниқ лойиҳасига, янги турдаги буюмлар яратиш ёки янги хил хизматлар кўрсатишга; - фирманинг заиф ва кучли томонларини аниқлаб, ўзига хос хусусиятларини ва ўзига ўхшаш бошқа фирмаларлардан фарқларини аниқлаб олиш мақсадида, хар томонлама ўтказиладиган ишлаб чиқариш, хўжалик ва тижорат тахлилига; - аниқ вазифаларни амалга ошириш учун қўлланиладиган молиявий, техник-иқтисодий ва ташқилий механизмларга.

www.arxiv.uz Бизнес режа бир қанча вазифаларни хал қилишга имкон беради, буларнинг асосийлари қуйидагиларидир:  фирма тараққиёти йўналишларининг иқтисодий жиҳатдан мақсадга мувофиқлигини асослаш;  фаолиятнинг кутилаётган молиявий натижаларни, сотув хажмларини, сармоядан олинадиган даромадлар, фойдани хисоблаб кўриш;  танлаб олинган стратегияни амалга ошириш учун керакли маблағлар манбаини, яьни молиявий ресурсларни жамлаш усулларини белгилаш;  мазкур режани амалга ошира оладиган ходимларни танлаб олиш. Режанинг хар бир бандини бошқа бандлар билан боғланган холда олиб ечиш мумкин. Бизнес режа бўлғуси шериклар билан музокоралар олиб борилаётганда бизнес таклиф учун асос бўлиб хизмат килади, у фирманинг асосий ходимларини ишга таклиф этишда катта рол ўйнайди. Бизнес режа фирманинг нафақат ички хужжати бўлибгина қолмай, балки ундан инвесторлар ва кредиторларни таклиф қилишда хам фойдаланиш мумкин. Бизнес режа у тадбиркорга танглик холатларини тўғри бахолаш имконини беради ва ундан олиб чиқиб кетиш йўлларини кўрсатади. Бу ўз навбатида бошқарув самарадорлигини ортишини характерлайди. Қўшимча маълумот келиб тушиши ва маълум тажрибага эга бўлиш билан мақсад ва вазифа мосланиб олинади. Бизнесрежанингбошмақсади - фирманининг кўзлаган мақсадига эришиши, режа-иқтисод бўлими ходимларига ва сармоядорларга танланган йўлнинг мақсадга мувофиқлигини кўрсатиб беришдир.

www.arxiv.uz Бундан ташқари бизнес режа тадбиркорларнинг қуйидаги саволларига жавоб хам беради:  Бизнеснинг жорий холати (Биз қаерда турибмиз?);  Кўзланган мақсад (қайси томонга харакат қилмоқдамиз?);  Энг қулай йўл (максадга қандай эришамиз?). Бундан шуни хулоса қилишимиз мумкинки, бизнес режада хозирги холатда кўзланган мақсадга эришишнинг самарали йўлллари кўрсатилиши жорий мақсадларга эришиши ўрта ва узоқ даврлардаги вазифалари хал этилиши акс эттирилади. Х у л о с а қ и л и б а й т и ш и м и з м у м к и н к и , б и з н е с р е ж а т а д б и р к о р л а р н и н г и ш қ у р о л и б ў л и б , р и в о ж л а н а ё т г а н к и ч и к б и з н е с с у б ъ е к т л а р и ф а о л и я т и д а к а т т а а ҳ а м и я т г а э г а . К ў п ч и л и к и ш ю р и т у в ч и л а р , т а д б и р к о р л а р , к о р х о н а ( ф и р м а ) р а х б а р л а р и « Б и з н е с р е ж а » қ а ч о н к е р а к д е й и л г а н д а , б а н к д а н с с у д а ё к и с а р м о я д о р д а н қ а р з м а б л а ғ и о л и ш д а з а р у р б ў л а д и г а н х у ж ж а т д е б х и с о б л а й д и . Ш у с а б а б л и а й р и м қ ў ш и м ч а м а б л а ғ т а л а б э т и л м а й л и г а н , к о р х о н а л а р б и з н е с р е ж а т у з м а й д и л а р . Ў з н а в б а т и д а р е ж а л а ш т и р и ш ж а р а ё н и н и т ў л и ғ и ч а т ў ғ р и т у ш у н м а й д и л а р в а у н и н г а ф з а л л и г и , ф о й д а с и х а қ и д а е т а р л и т а с а в в у р г а х а м э г а б ў л м а й д и л а р . Б у н д а й к а р а ш л а р н о т ў ғ р и х и с о б л а н а д и . М у л к ф о р м а с и д а н қ а т ъ и й н а з а р б а р ч а т а д б и р к о р л и к ф а о л и я т и у ч у н б и з н е с р е ж а з а р у р д и р . Б и з н е с р е ж а л а р к и м л а р н и к ў п р о к қ и з и қ т и р а д и . У а с о с а н х ў ж а л и к ф а о л и я т ю р и т у в ч и л а р в а и н в е с т и ц и я ( с а р м о я ) г а м у х т о ж б ў л г а н л а р у ч у н т у з и л а д и . С о д д а қ и л и б б и з н е с

www.arxiv.uz р е ж а л а р д а н ф о й д а л а н у в ч и л а р н и қ у й и д а г и 3 г у р у х г а к и р и т и ш м у м к и н : 1 . И ш ю р и т у в ч и л а р . 2 . М у л к д о р л а р . 3 . С а р м о я д о р л а р . И ш ю р и т у в ч и л а р о д а т д а б и з н е с р е ж а т у з у в ч и с и в а б а ж а р у в ч и х а м д и р . К а м э ъ т и б о р б е р и л с а д а , и ш ю р и т у в ч и н и н г и м к о н и я т и б и з н е с р е ж а д а э м а с б а л к и у н и р е ж а л а ш т и р и ш ж а р а ё н и д а ю қ о р и б ў л а д и . М у л к д о р н и н г б и з н е с р е ж а т у з и ш д а н м а н ф а а т д о р б ў л и ш и ў з ф и р м а с и н и к е л г у с и д а г и р и в о ж л а н и ш и х а қ и д а м а ъ л у м о т г а э г а б ў л и ш д и р . К и ч и к к о р х о н а л а р д а и ш ю р и т у в ч и б и р в а қ т н и н г ў з и д а м у л к д о р х а м б ў л и ш и м у м к и н ё к и х а р х и л р о л н и б а ж а р и ш и х а м м у м к и н , я ъ н и б и з н е с р е ж а т а ш қ и л о т ч и с и , б а ж а р у в ч и с и в а н а з о р а т о л и б б о р у в ч и с и . О д а т д а б и з н е с р е ж а л а р б а н к л а р у ч у н т у з и л а д и . / а р б б а н к л а р и н и н г к ў п ч и л и г и г а б и з н е с р е ж а л а р н и т а қ д и м э т и л и ш и м а ж б у р и й д и р . К р е д и т б е р у в ч и л а р б и з н е с р е ж а н и а х б о р о т л а р н и қ ў ш и м ч а м а н б а и с и ф а т и д а к ў р а д и л а р , я ъ н и к р е д и т б е р и ш х а қ и д а г и қ а р о р л а р н и қ а б у л қ и л и ш д а у н г а а с о с л а н а д и л а р . А м м о к р е д и т а н и қ б и р ш а х с л а р г а б е л г и л а н г а н м а қ с а д л а р и у ч у н б е р и л а д и . Б у н д а н к ў р и н и б т у р и б д и к и , м а қ с а д н и х а м б и л и б о л и ш ф о й д а д а н х о л и б у л м а й д и . Б и з н е с р е ж а т у з и л и ш и и ш ю р и т у в ч и , м у л к д о р в а с а р м о я д о р у ч у н м а н ф а а т л и д и р . Б и з н е с р е ж а х а қ и д а г а п ю р и т и ш д а н о л д и н б и з н е с н и б а х о л а ш б о ш р о л н и ў й н а й д и . Б у е р д а б и з б и з н е с н и т а х л и л э т и ш и м и з л о з и м .

www.arxiv.uz Б и з н е с т а х л и л - б у к о р х о н а л а р д а с а м а р а л и р е ж а и ш л а б ч и қ и ш н и н г з а р у р и й ш а р т л а р и д а н б и р и х и с о б л а н и б , у л а р д а т а ш қ и в а и ч к и м у ҳ и т х о л а т л а р и х а қ и д а к е н г м а ъ л у м о т б е р и л а д и . У т а ш қ и л о т н и н г и ч к и в а т а ш қ и т а л а б л а р и г а м у в о ф и қ л и г и н и а н и қ м а ъ л у м о т л а р а с о с и д а б а х о л а й д и . Ташқи муҳит тахлили жараёни бу - бошқарувчи ёки тадбиркорг а таш қ и хавфни имкониятни бахолаш, к ў зланган мақсадга эришиш д аги т ў си қ ва муаммоларни олдиндан билиш имконини беради. Ташқи муҳит омилларига қуйидагилар киради: маҳсулот ишлаб чиқариш ва тармоқ ривожланиши истиқболлари; рақобат холати; маҳсулотнинг истеъмолчилари (харидорлар); сотиш фаолияти; макромуҳит ривожланиши тендениияси ва бошқалар. (5-жадвал) Улap асосан корхонапинг мавжуд имкониятларига боғлиқ бўлмайди. 5 - Жадвал. Бизнесга таъсир этувчи муҳитлар таркиби Ташқи муҳит Ички муҳит 1. Маҳсулот ва тармоқ ривожланиши истиқболари 1. Маркетинг 2. Рақобат холати . 2. М олия 3. Маҳсулот истеъмолчилари 3. Ишлаб чиқариш фаолияти 4. Сотиш фаолияти . 4. Инсон омили (одам манбалари) 5. Макромуҳит ривожланиши тенденцияси. 5. Административ фаолият. Ички муҳит тахлили бу корхонанинг барча фаолиятига

www.arxiv.uz услубий жихатдан бахо беришдир. Унинг омилларига қуйидагилар киради: маркетинг; молия; ишлаб чиқариш фаолияти; инсон омили; админстратив (маъмурий) фаолият. Ички муҳитни тахлил этиш ёрдамида корхонанинг кучли (ижобий) ва кучсиз (салбий) томонлари аниқланади ва келгусида улардан оқилона фойдалапиш тадбирлари белгиланади. Бундан ташкари муваффақиятсизлик сабабларини ўрганиш имконияти туғилади. Ички муҳит тахлили ёки ўз-ўзини тахлил этиш корхонанинг барча фаолиятига услубий бахо беришдир. Унинг ёрдамида: корхонанинг кучли ва кучсиз томонларини аниқланади, унга ёрдам бериш йўли шакллантирилади, жорий йилда турли вазифаларни хал этиш ва муваффақиятсизлик сабабларини ўрганиш имкони туғилади. Бизнес режани тузиш тартиби Бизнес режа фирманинг ички хужжати бўлибгина қолмай, балки ундан иивесторлар ва кредиторларни таклиф қилишда хам фойдаланиш мумкин. Инвесторлар таваккал қилиб, сармоя беришдан аввал лойиҳанинг синчиклаб ишлаб чикилганлигига ишонч хосил қилишлари ва унинг самарали эканлигидан хабардор булишлари керак. Бизнес режада асосий, мухим масалалар ёритилган, унинг материали равон ва тушинарли қилиб баён этилган бўлиши керак. У хар хил тоифадаги одамларга, хатто маҳсулот ва бозор тўғрисидаги билимлари чекланган кишиларга хам тушунарли бўлмоғи лозим. Бизнес режанинг хажми 7 бетдан 50 бетгача бўлиши мумкин, имкон қадар уни 50 бетдан ошмайдиган бўлишига харакат қилиш керак. Бизнес режаларни тадбиркор,

www.arxiv.uz менежер, консалтинг ташкилоти тайёрлаши мумкин. Менежерда янги маҳсулот тайёрлашни ўзлаштириб олиш, янги хил хизмат кўрсатиш фикри пайдо бўлган бўлса ёки у ўз концепииясини мустақил равишда амалга оширишга ахд қилган бўлса, у ўз бизнес режасини яратади. Бизнесни режалаштиришнинг биринчи қадамларидан бири юқори малакали кадрларга асосланган ишчи гурухни ташкил этиш хисобланади. Ушбу гурухга ў та мас ъ улиятли вазифа юклатилиб, корхо н а учун б изнес режа ишлаб чи қ иш в а бозор шароитида муваффа қ иятли ишлаш имкони н и яратиб бер и ш д ир. Бутун бир «Бизнес режа» ва унинг бўлимлари кенг ва хар томонлама мухокама килиниши зарур. Бизнес турига қараб ишчи гурух таркибига маркетологлар, хуқуқшунослар, инженер-техник ходимлар, иқтисодчилар, социологлар жалб этилиб улар таркибидан майда ишчи гурухлар ташкил этилиши мумкин. Хар бир группага маъсулиятли шахс ёки рахбар тайинланади. Бизнес мохиятидан келиб чиқиб аниқ топшириқлар берилали ва уларни бажаришнинг аниқ муддати белгиланади. Агар бизнес режа ишлаб чиқишда маълум бир чегараланган шахслар иштирок этса, ушбу бизнес ўта юқори муваффақиятга эришмайди. Ш y мақсадда бизнес режа ишлаб чиқишга корхонанинг барча асосий бўлимлари бошлиқлари (менеджерлари)ни жалб этилиши мақсадга мувофиқлир. Чунки улар доимий равишда рахбарият олдида режа бажарилиши хақида хисобот бериб турадилар. Бизнес режани яратишда унда иштирок этадиган концепция муалифларидан ташқари кредит бозорининг хусусиятларини, қаерда бўш сармоялар борлигини, мазкур

www.arxiv.uz бизнесни таваккалчилик даражаси, хатарли томонларини биладиган молия ходимлари хам фаоллик билан қатнашадилар. Бизнес режани ишлаб чиқадиган мутахассислар гурухининг асосини иқтисодчилар, маркетолог ва молиячилар ташкил этади. 3. Бизнес режанинг структураси ва мазмуни . Бизнес режалар таркибий тузилиши (структураси) дейилганда биз унда ёритиладиган материаллар қисқача тавсифига эътибор берамиз. Агар корхона ўз фаолиятига четдан сармоя (капитал) жалб қилишни назарда тутса, банклар ва инвестицион компаниялар учун бизнес режа визит карточкаси вазифасини ўтайди. Унинг яна бир вазифаси имкониятли (потенциал) инвесторни корхона билан яқиндан таништириш ва хамкорликда ушбу лойиҳани жорий эттишга ундаш хисобланади. Хар бир корхона ўз-ўзига бизнес режа тузади, уларнинг режа тузишдаги тутган йўллари, режанинг тузилиши бизнес характеридан, аниқ мақсадидан ва қарз берувчининг алоҳида талабларидан келиб чиқади. Масалан: саноат маҳсулоти ишлаб чиқарувчиларнинг бизнес режаси билан аҳолига сервис хизмат кўрсатувчилар режаси бир биридан тубдан фарқ қилади. Бизнес режага қўйилган талаблар ўзгариб туради: биринчидан; у инвестиция жалб этишга қаратилганми; иккинчидан; корхонага рахбарлик қилишдаги ички хужжат вазифасини ўтайдими. Аммо бизнес режалар тузилиш шаклилан қатъий назар, шундай асосий саволлар борки, бизнес режа тузишда улар хар томонлама ўйланиши, баҳолиниши ва акс эттирилиши даркор. Хозирги кунда ж аҳон амалиётида б изнес режаларнинг 5

www.arxiv.uz бўлимдан тортиб 18 бўлимгача тузиб чи қ илган кўринишлари мавжуд. Бизнес режалар таркиби одатда бизнес мазмуни, моҳияти, доираси ва даражасидан келиб чиқиб белгиланади. Аниқ тасаввур хосил қилиш мақсадида айрим мисоллар келтирамиз. Бизнес режалар тахминий тузилиши. 1 бўлим. Фирма имкониятлари (кириш). 2 бўлим. Товарлар (хизматлар) турлари. 3 бўлим. Товарларни (хизматлар)ни сотиш бозорлари. 4 бўлим. Сотиш бозорида рақобат холати. 5 бўлим. Маркетинг режаси. 6 бўлим. Ишлаб чиқариш режаси. 7 бўлим. Ташкилий режа. 8 бўлим. Фирма фаолияти хуқуқий таъминоти. 9. бўлим. Таваккалчиликни бахолаш ва суғурта. 10 бўлим. Молия бўлими. 11 бўлим. Молиялаштириш стратегияси. Бизнес режалар таркибий тузилишини аниқ бир стандарти мавжуд эмас шу сабабдан хар бир тадбиркорлик субъекти ўзининг имкониятлари ва мақсадидан келиб чиқан холда ўз режасини тайёрлайди. Юқорида келтирилган бўлимлар тахминий бўлиб, улар ўзгариши мумкин. Лекин шуни айтиш зарурки хар қандай бизнес режалар таркиби қуйидаги бўлимлар асосида ташкил этилади, яъни ушбу бўлимлар хар қандай бизнес режалар таркибида бўлади. 1. Титул рўйхати ва кириш. 2. Маркетинг режаси. 3. Ишлаб чиқариш режаси. 4. Ишлаб чиқаришни ташкил этиш ва бошқариш режаси. 5 Молиявий режа.

www.arxiv.uz Бизнес режа бўлимлари ўртасидаги ўзаро боғлиқликни таъминлаш мақсадида баъзи маълумотлар бир неча бўлимларда қайтарилиши мумкин. Бизнес режалар текст шаклида ёритилиши зарур, унда келтирилган хар бир жадвал маълумотлари тахлили келтирилиши керак. Бизнес режа асосий бўлимлари тавсифи. Бизнес режа мўлжалланаётган лойиҳанинг табиатидан келиб чиқиб, уни ўзига хос хусусиятларини акс эттирадиган бўлиши керак. Аммо бизнес режалар аксарият холларда хужжатнинг мазмунидан қатъий назар бир қатор саволларга жавоб бериши керакки, кўппинча бу умумий кўринишни хосил қилади. Қуйида бизнес режа бўлимларининг мазмуни ва таркиби хақида қисқача тўхталамиз. 1 бўлим: Титул рўйхати ва кириш. Бизнес режа титул рўйхатида қуйидаги маълумотлар акс эттирилиши керак: ♦ корхона номи; ♦ манзили, телефон ва факс; ♦ мулк шакли; ♦ ташкилотчилар исми шарифи, фамилияси, манзили; ♦ корхона фаолияти ва бизнес характери; ♦ банк реквизитлари; ♦ лойиҳа қиймати; ♦ молиявий маблағларга бўлган эхтиёж ва молиялаштириш манбалари, шартлари; ♦ бизнес режа тузилган кун; ♦ бизнес режа тузувчи исми ва фамилияси;

www.arxiv.uz Бизнес режани кириш қисмида бизнеснинг мазмуни қисқа ва аниқ тасвирланган бўлиши керак. Бундан бизнеснинг мақсади ва стратегияси ёритилиши, маҳсулот ва кўрсатилган хизматнинг алоҳидалиги ифодаланиши керак. Бир сўз билан айтганда кириш қарз берувчи ва инвесторни бизнес режада ёритилган текст билан тўла танишишга мажбур этиши зарур. Агар корхона бизнес режасининг кириш қисми инвесторни жалб қила олган бўлса , ишнинг ярми бажарил ди деб хисоблаш мумкин . Чунки бу қисм инвестор учун етарли бўлади, белгиланган миқдорда карз бериш учун бизнес режани тўла матни билан танишиши шарт эмас. Шундай қилиб бизнес режада асосий холатлар, молиявий маблағга эхтиёж, бозор имкониятлари ва бошқа холатларга асосланган маълумотлар кўрсатилиши керак. Одатда кириш резюме (хулоса) шаклида ёзилиб, у 2 - 4 бетни ўз ичига олади. У бизнес режанинг барча бўлимлари тузиб чиқилгандан сўнг ёзилади. Кириш қисмини ёзишда тадбиркорлардан қуйидагиларга алоҳида эътибор бериш талаб этилади:  корхона фаолият кўрсатиши учун кўзда тутилган технология холати;  ўтган фаолият даври хақида қисқача хисобот (тахлил) маълумотлари;  етарли даражада малакали ходимлар мавжудлиги хақида маълумотлар;  кўзлаган мақсад ва молиявий нагижаларни қисқача мазмуни ва натижалари;  зарурий маблағнинг хажми, шаклланиш механизми, муддати ва кредитни қайтариш қобилияти ва хоказо.

www.arxiv.uz 2 бўлим: Корхона фаолияти ва уни келтусида ривожлантириш. Бизнес режанинг ушбу бўлимида корхона фаолиягига кенг ва хар томонлама тавсифнома берилади. Тавсифномада ўтган даврда эришилган ютуқлари, бугунги кундаги холати ва келгусида ривожланиши учун зарур холатлар тахлили кенг ёритилади. Бу бўлимни асосий элементлари қуйидагилардан иборат бўлади:  корхонанинг ўтган даврдаги фаолияти, мулк шакли даражаси бугунги кундаги ва келгусидаги мақсади;  фаолият тури (чакана савдо, ишлаб чиқариш, хизмат кўрсатиш);  корхонанинг тармоқда тутган ўрни (аниқ бир маҳсулот, бозор сегменти ва мавжуд рақобатчилар бўйича);  корхонанинг асосий мақсадлари;  бизнесни ташкилий шакли ва кутилаётган ўзгаришлар;  ташкилотчилар, асосий инвесторлар ва рахбарлар;  ўтган даврдаги ютуқлари ва хозирги кундаги кучли томонлари;  ўтган даврдаги муаммолари ва хозирги кундаги кучсиз томонларн;  фойдаланилаётган технологиянинг холати;  корхонанинг жойлашган ўрни, афзаллиги, камчилиги. Юқоридагилардан кўриниб турибдики, бу бўлимдаги маълумотларнинг кўпчилиги ўтган давр ва хақиқий холатга асослангандир. Кам холатларда келгуси даврда ривожланиш хақида маълумотлар берилади. Барча талаб этилган

www.arxiv.uz маълумотларнинг ёритилиши бизнес режа сифатини ошишини таъминлайди. 3 бўлим: Ишлаб чиқариладиган маҳсулот (кўрсатиладиган хизмат) турлари. Ишлаб чиқариладиган маҳсулот (кўрсатилган хизмат) турлари корхона бизнес режасини асосий бўлимларидан биридир. Бу бўлимда асосий эътибор ишлаб чиқарилаётган маҳсулотга тўла тавсифнома бериш ёки маҳсулотнинг рақобатбардошлиши, афзалликлари ва камчиликларини ёритишга қаратилади, яъни: * маҳсулотга тавсифнома (товарнинг ижобий томонлари, алоҳидалиги ва бошқа маҳсулотлардан фарқ қилиши сабаблари); * маҳсулотлар (хизматлар) ассортименти; * маҳсулот ёки хизмат тури бўйича фойда ва реализация қилинган маҳсулотлар таннархи; * харидор, яъни маҳсулотни охирги истеъмолчиси; * ишлаб чиқариш ва хизмат кўрсатиш хуқуқи; Айрим холларда бўлимга қўшимча бўлинма киритилиши мумким. Масалан: янги турдаги маҳсулотлар ишлаб чиқариш, янги технологияни жорий этиш кабиларни алоҳида бўлим сифатида ёритилиши мақсадга мувофиқдир. Ушбу бўлим кўп холларда маркетинг тахлили бўлими таркибига киритилади. 4 бўлим: Тармоқ фаолият тахлили. Тармоқ фаолияти тахлили. Бизнес режанинг асосий бўлимларидан бири хисобланади. Бўлимнинг вазифаси

www.arxiv.uz корхона фаолият кўрсатаётган тармоқ ишини тахлил этиш хисобланади. Бизнес режада тармоқда яратилган ва ишлаб чиқариш кўзда тутилаётгаи янги маҳсулотлар хақида хам маълумотлар бериб борилади. Бу бўлимнинг яна бир асосий қисми рақобатни (бахолаш) тахлил этишдир. Шунинг учун бизнес режада рақобатчилар, уларнинг кучли ва кучсиз томонларини ёритиш мақсадга мувофиқдир. Бундан ташқари асосий мол етказиб берувчилар ва харидорлар хақида хам тўла маълумотлар бериб борилишига эътибор қаратилиши лозимдир. Ушбу бўлимни ишлаб чиқишда қуйидаги саволларга жавоб бсришимиз керак: * корхонани келгусида ривожланишига таъсир этувчи тўсиқлар, янги корхоналарни тармоқ таркибига қўшилиши ва тармоқ таркибидан чиқарилиши; * технологияни модернизация ва янгилашда тармоқнинг роли; * фаолиятни тартибга солишни хуқуқий асослари; * тармоқнинг режадаги ривожланиши; * сўнгги йилларда тармоқ таркибга кирган корхоналар сони; * тармоқда охирги йилларда юзага келган янги маҳсулотлар; * асосий рақиблар ва уларнинг бозордаги ўрни; * асосий рақибларнинг маҳсулот ишлаб чиқариш хажмини ортиш суръатлари; * хар бир рақибнинг кучли ва кучсиз томонлари; * бош рақибнинг молиявий аҳволи; * асосий истеъмолчилар хақида маълумот; * рақиб махсулотларига нисбатан харидорларнинг асосий фикрлари ва хоказо.

www.arxiv.uz Юқоридаги саволларни етарли даражада ёритилиши бизнес режа муваффақиятининг гаровидир. 5 бўлим: Маркетинг тахлили. Бизнес режанинг яна бир мухим бўли м и маркетинг тахлили бўлими дир . Бизнес режани ушбу бўлими жуда катта эътибор берилган холда чуқур тахлил этилиб тайёрланиши керак. Бозорни маркетинг тахлили ўта аниқ, реал асосланган бўлиши шарт. Сабаби бозор холати имкониятли инвестор билан тадбиркор ўртасидаги муносабатни шакллантиради. Айрим холларда жуда яхши маҳсулот хам тижорат муваффақиятига эга бўлмаслиги мумкин. Чунки инвестор уни керакли деб хисобламайди. Яъни бозор имкониятларини тўла тахлил эта олмайди ёки бир сўз билан айтганда маҳсулотни тўла бахолай олмайди. Бу бўлимнинг бош вазифаси бозор имкониятларидан келиб чиқиб корхона кўзлаган мақсадига эриша олишлигини кўрсата билишидир. Маҳсулотни бозорда муваффақиятли сотилиши, маҳсулотни ишлаб чиқаришдаги берилган эътиборга хам боғлиқдир. Бизнес режаларда маркетинг стратегиясини шакллантириш мақсадида қуйидаги саволларни ёритилиши шартдир: * танланган бозор хақида маълумотлар; * танланган бозор сегментлари; * рақиблар: номи; хажми; бозордаги хиссаси; афзаллиги ва камчиликлари; * харидорлар, уларнинг маҳсулот тўғрисидаги фикрлари, сотиб олишнинг асосий сабаблари; * Корхонанинг хозирги кундаги ва келгусида кўзланган

www.arxiv.uz бозордаги хиссаси; * кафолат ва сотишдан кейинги хизматлар соҳасидаги сиёсати; * маркетиннинг тадқиқотлар ўтказишнинг аниқ усуллари; * бахони шаклланиши, бозор тахлилидан келиб чиқиб уни белгилаш ишлаб чиқарилаётган маҳсулот ва кўрсатилган хизмат харажатларига асослаш; * товарлар ташқи кўриниши маҳсулотлар сифатга тавсифномаси; * маҳсулотни тақсимлаш ycy ли ва йўллари; * сотиш стратегияси; * имкониятли харидорлар сони ва уларни қайерда жойлашганлиги; * қайси бозорлар тўғридан-тўғри сотиш бўйича қамраб олиш мумкин, қайсиларига товар хом ашё биржалари, брокерлар, диллерлар ва дистрибьюторлар оркали кирилади; * реклама қандай кўринишда танланган ва уни бозорга мослаштирилганлиги. Юқоридаги маълумотлар илмий жихатдан асосланган бўлиши фойдадан холи эмас. Маркетинг режаси бизнес режанинг мухим қисмидир. Унда маҳсулотлар тақсимланиши, баҳони ўрганиш, бозорда маҳсулот харакати хақида маълумотлар доимо бериб турилади. Бундан ташқари айрим маҳсулотлар турлари бўйича фойдалилик хақида олдиндан маълумотлар берилиши мумкин. Потенциал инвесторлар маркетинг режани корхона иши муваффақиятининг критик шартлари деб қарайдилар. 6 бўлим: Корхона ишлаб чиқариш режаси.

www.arxiv.uz Корхона ишлаб чиқариш режаси бўлими б изнес режанинг ядровий бўлимларидан бири хисоб л ана д и. Ишлаб чиқариш фаолият и ни техник иқтисодий жихатдан асослари бизнес характеридан келиб чи қ иб белгила н ади. Бу ерда режада ишлаб чиқарилиши керак бўлган маҳсулот бўйича мавжуд кўзда тутилган жараёнлар ва активлар тасвирлаб берилади. Агар корхона қайта ишловчи ёки саноат маҳсулотлари ишлаб чиқарадиган бўлса ишлаб чиқариш режаси зарур бўлади. Бу бўлимда ишлаб чиқариш ва технологик жараён тўла тасвирланган бўлиши керак. Режадаги тадбирлар босқичлар бўйича жуда аниқ шаклга эга бўлиши лозим. Масалан янги турдаги маҳсулотни ишлаб чиқиш, тайёрлаш муддати, истеъмол бозорини ташкил этиш, бозорга маҳсулотни олиб чиқиш даври ва хоказо. Бундан ташқари бу бўлимда ишлаб чиқариш куввати, ходимлар сони, хом ашё материаллар манбаи ва сотишдан кейинги хизматлар стратегияси кўрсатилган бўлиши керак. Корхона ишлаб чиқариш режаси бўлимини ишлаб чиқишда қуйидаги саволларга тўла жавоб берилиши керак. Бу бўлимни ишлаб чиқишда қуйидаги саволлар ёритилиши шарт:  ишлаб чиқариш харажати хажмини жорий ва режадаги миқдори;  ишлаб чиқариш жараёнини назорат қилиш тартиби ва ишлаб чиқарилаётган маҳсулотлар сифати;  хом ашёларни сотиб олиш билан боғлик бўлган харажатлар;  хом-ашё ва материалларни асосий етказиб берувчилар: номи, жойлашган ўрни, маҳсулот етказиб бериш шарти,

www.arxiv.uz афзалликлари ва камчиликлари, кутилаётган ўзгаришлар:  жой мавжудлиги, жойга бўлган тўла эхтиёж, уни таъминлаш йўллари (хусусий ёки ижара);  корхонада мавжуд ишлаб чиқариш қувватлари, шуларнинг қайси қисми корхонани ўзига қарашлилиги, афзаллиги, камчилиги, таклиф зтилаётган ўзгаришлар;  мавжуд технологияни холати, уларни таъмирлаш ва модернизация қилиш тартиби;  ишлаб чиқариш учун зарур бўлган қурилмалар рўйхати, келгусида қурилмалар сотиб олиш учун ажратилаётган капитал маблағлар; Ташқи инвесторлар ишлаб чиқариш режасииинг стратегик элеметларига қизиқадилар, яъни хақиқий ва режадаги ишлаб чиқариш қувватларидан фойдаланиш даражаси, инфраструктура холати, тармоқнинг меҳнат муносабатлари, стратегик иттифоқчилари (шериклари) технологик имкониятлари ва захира (манба)лари билан. Инвестор учун энг зарури янги капитални миқдоридир. Уни келгуси ишлаб чиқаришни ривожланишини таъминлашга, янги бозор ташкил этишга ишонч хосил қилдириши ва мавжуд бозорларни сақлаб қолишидан фойда кўришининг кафолати бўлиб хизмат қилади. Корхона учун эса ишлаб чиқариш режаси катта ахамиятга эга. Ишлаб чиқариш ва молиявий манбаларни бошқаришни осонлаштиради. Айниқса, ишлаб чиқариш қувватини ишчи кучи, молия ва материал манбаларга бўлган эхтиёжни аниқлайли. Ишлаб чиқариш

www.arxiv.uz режаси хом ашё холати, сотиш хажми ва маркетинг тахлилига асосланиши керак. Бу бўлимда хар бир маҳсулотлар тури бўйича меҳнат ва материалларни нисбий нормативи аникланиши ва ёритилиши керак, шу билан бирга маҳсулот ишлаб чиқариш жараёни тўла кетма-кетликда берилиши зарур. Меҳнат ресурси ва қурилмаларга, бўлган эхтиёж ишлаб чиқариш хажмига асосланган холда аниқланади. Улардан харажат сметаси, ишчи кучидан фойдаланиш режаси ишлаб чиқариш графигини тузишда фойдаланилади. 7 бўлим: Изланувчанлик ва янгиликларни жорий этиш режаси. Агар ишлаб чиқариладиган маҳсулотлар ёки кўрсатиладиган хизматларни келгусида янада такомиллаштириш зарур бўлса, бизнесни доимий равишда илмий изланиш ва тажриба конструкторлик ишлари билан боғлик равишда олиб борилиши шартдир. Шу мақсадда асосий эътиборни изланувчанлик ва янгиликларни жорий этиш бўлимида қуйидаги масалаларни ёритишга қаратмоғимиз лозим: ♦ технологияни жорий этиш ва ишлаб чиқариш жараёнининг хозирги холати; ♦ иш хажми, жараённи якунлаш учун зарур бўлган ходим, моддий техник база, харажат ва молиялаштириш манбалари хамда кутилаётган муаммолар; ♦ кўзда тутилаётган ва ўтказилаётган янги илмий изланишлар: вазифа, маблағ, эхтиёж, харажат ва молиялаштириш манбалари хамда ундан кутилаётган ютуқлар.

www.arxiv.uz Бу бўлимда маҳсулотлар рақобатбардошлигини оширишдаги илмий изланиш ва тажриба конструктордик ишлари ахамиятиши аниқ кўрсата билиш зарур. Бўлимни ёритишда маҳсулот афзаллигига, харажатларни қоплаш муддатини юқорилигига алоҳида эътибор бериш керак. Янги турдаги маҳсулот ёки янги технологик жараёнлар яратилишини, мавжуд маҳсулотларни модернизация на модификация қилишни алоҳида ажратиб кўрсатиш лозимдир. Шy жумладан корхонадан барча турдаги капитал маблағлар талаб қилувчи тадбирлар хам ушбу бўлимда кўрсатилиши мақсадга мувофиқдир. Ушбу бўлим кўп холларда ишлаб чиқариш режаси таркибида ёритилади. 8 бўлим: Корхонада меҳнатни ташкил қилиш ва бошқариш режаси. Корхона (фирма)ларда меҳнатни ташкил қилиш ва бошқариш бизнес режаларнинг мухим бўлимларидан биридир. Бизнес режанинг ушбу бўлимида корхонанинг ташкилий бошқарув тузилиши (бошқарув структураси) ва асосий рахбарларига тавсифнома берилади. Бошқарув тизмини расм кўринишида тасвирлаш мақсадга мувофиқдир. Бу ерда хар бир рахбарнинг хуқуқи, бурчи ва жавобгарликлари кўрсатилиши керак. Бўлимда қуйидаги тартибда саволларга жавоб бериш керак: * хозирги ташкилий тузилиш ва кутилаётган ўзгаришлар; * корхона ташкилий хуқуқий даражаси ва мулк шакли; * агар ўртоқлик уюшмаси бўлса - шериклар ва уларнинг асосий шартлари:

www.arxiv.uz * агар хиссадорлик жамияти бўлса - ким асосий хиссадор, унинг акциядаги хиссаси (улуши); * чиқарилган акция тури, миқдори, овозга эга ва зга эмаслиги; * қарор қабул қилиш жараёни ва унинг умумий тартиби; * асосий рахбарлар ва мулк эгалари: маълумоти, мутахассислиги, тажрибаси бурчи ва жавобгарлиги, тақдирланиши; * хар бир менежерлар ойлик иш хақлари, мукофотлар ва бошқа турдаги такдирланишлари. 9 бўлим: Таваккалчиликни бахолаш. Хар қандай бизнес ўз фаолияти давомида маълум бир таваккалчилик билан боғлиқ бўлади. Ушбу таваккалчилик тармоқ хусусияти, рақобат шартлари, республика иқтисоди ва сиёсий холатлардан келиб чиқади. Демак бизнес режада корхонанинг келгуси 2-3 йил ичида дуч келадиган муаммо ва қ ийимчиликлари хисобга олиниши керак. Бу ерда асосийси, рахбарнинг таваккалчиликни аниқлаши ва у билан курашишнинг самарали йўлини танлашига боғлиқ . Бизнес режани ушбу бўлимида мумкин бўлган таваккалчилик холатларини имкониятли муаммоларини ёритиш керак. Чунки улар корхона стратегиясини амалга оширишда тўсқинлик қилиши мумкин. Бизнесда таваккалчилик рақибларни тўғри бахолай олмасликда, ишлаб чиқариш, маркетинг ва бошқариш ходимларини малакаси пастлиги, техника соҳасида янги ютуқларни юзага келиши оқибатида юзага келади. Янги техникани юзага келиши ўз навбатида ишлаб чиқарилаётган маҳсулот маънавий эскиришга олиб келади.

www.arxiv.uz Хар бир кўрилаётган таваккалчиликга унинг таьсирини камайтириш тадбирлар режаси берилиши керак. Бу режа ва стратегиялар мавжуд холат юзага келганда тузилади ва потенциал инвесторга рахбар таваккалчиликни асосий томонларини тушуниши ва тегишли қарор қабул қилишига тайёр эканлигини кўрсатади. Бу бўлимнинг асосий кўрсаткичи рахбарнинг корхона олдига қўйган мақсадига эришишига хавф туғдирадиган холатни сезиши ва самарали йўл тутишига тайёр эканлиги хисобланади. 10 бўлим: Корхона молиявий режаси. Молиявий режа ишлаб чиқариш, ташкил этиш ва маркетинг режалари каби бизнес режанинг асосий бўлимларидан биридир. У ишлаб чиқариш ва бизнес учун зарур бўлган имкониятли инвесторни аниқлайди ва шу билан бир қаторда б изнес режа иқтисодий жихатдан бажарилиши мумкин эканлигини кўрсатади. Бизнес режа тузиш аввалида корхона фаолиятини фойдали эканлигига тўла бахо берилиши керак. Бу бахо биринчи навбатда имкониятли инвесторлар учун хам зарур. Бизнес фойдалими? Қанча маблағ зарур бўлади, бизнесни бошлаш ва қисқа муддатли молиявий эхтиёжни қондиришда қай йўл билан бу пул олиниши мумкин? Юқоридаги муаммоларнинг барчаси бизнес режанинг молиявий режа бўлимида хал этилади. Маҳсулот ишлаб чиқаришнинг кутилаётган хажми ва ўша даврга мос харажатлар уч йилга умумлаштирилган бўлиши керак: биринчи йилги кўрсаткичлар ойларга бўлиб

www.arxiv.uz кўрсатилиши шарт. Бу ерда маҳсулот таннархи, умумий ва маъмурий харажатлар хисобланиши зарур. Шундан сўнг белгиланган солиқлар тартиби ва ставкалари асосида корхонанинг солиқ тўлангандан сўнгги соф фойдасини аниқлаш шарт. Кутилаётган маҳсулотларни сотиш хажми ва харажатлар суммаси биринчи ўн икки ойга ва кейинги йилларга аниқлашда бозор хақидаги маълумотларга таяниш керак. Молиявий соҳадаги ахборотнинг иккинчи асосий томони, бу икки уч йил ичидаги пул оқими харакати яьни, биринчи йилга ойлар бўйича кутилаёгган пул оқимларини бахолаш ва тахлил этиш корхонани харажатларини йилнинг тегишли муддатларида қоплай олишини билдиради. Пул оқимларини олдиндан билиш учун бошланғич нақд пул маблағларига кутилган дебиторлик қарз суммаси ва бошқа тушумларни аниқлаши шарт. Шу жумладан ойлар бўйича йил давомидаги барча тўловлар ёритилиши керак. Тўловлар йилнинг хар хил муддатларида амалга оширилар экан, нақд пулга бўлган эхтиёж ойлар бўйича аниқланиши зарур, айииқса биринчи йилида бунга кўпроқ аҳамият берилади. Бизнес режаларнинг молиявий режа бўлими ўз навбатида бир неча қисмларга бўлиниб, биринчи қисмида қуйидаги молиявий режа ва хисоботлар киритилиши шарт:  корхонанинг ўтган давр холати бўйича молиявий маълумотнома;  охирги уч йил бўйича фойда ёки зарар хисоботлари;  корхонанинг охирги уч йилдаги баланслари;  келгуси уч йилликка кутилаёгган фойда ёки зарар хисоботи (ойлар ва кварталлар бўйича ):  келгуси уч йил бўйича кутилаёгган мавжуд маблағлар

www.arxiv.uz хисоботи;  келгуси уч йил бўйича кутилаётган баланслар;  з арарсизлик ну қ таси тахлили;  ўтган ва кутилаётган молиявий коэффициентлар (ушбу тармоқ ўртача кўрсаткичига тақосланган холда);  молиявий хисоботларни олидиндан белгилашда фойдалан ил ган хужжатлар;  барча хисобланган хисобот шакллари бўйича илова ва хисоблар;  молиявий режа асосланган бухгалтерия хисоби схемаси;  аудитор хулосаси; Бўлимнинг кейинги қисмида молиялаштириш усуллари ва манбалари ёритилади, бунда корхонанинг мавжуд шахсий маблағлари билан бирга, бизнес режада фойлаланилишини кўзда тутилаётган қўшимча маблағлар манбаи хам келтирилади. Қуйидаги маълумотлар ушбу бўлимда ўз аксини топиши шарт.  молиявий маблағга бўлган умумий эхтиёж;  молиялаштириш шартлари, корхонанинг қарз берувчи ва инвесторлардан молиявий ёрдам олишга интилиши, қанча миқдорда ва қандай шартларда;  қарзни қайтариш графиги;  инвестиция хисобига фойдани бахолаш;  зарурий маблағларни олиш манбалари. Бизнес режаларнинг молиявий режа бўлими тадбиркорлик фаолиятини келгусида қай даражада истиқболли эканлигини белгилаб берувчи асосий бўлимлардан хисобланиб унинг қай даражада сифатли тузилиши режа тузувчилар махоратига хам боғлиқдир.

www.arxiv.uz 11 бўлим: Сезгирлик тахлили. Бизнес режалар тузишдан аввал хар бир тадбиркор ў зи амалга оширишни к ў злаётган бизнесни мо ҳ иятини т ў ла тушиниб олиши керак. Ушбу масалада сезгирлик тахлили ўтказилиши катта ёрдам беради. Асосан сезгирлик тахлили тегишли бизнесга боғлиқ бўлган муаммоларни, таваккалчиликни ўрганиш асосида истиқболли молиявий хисоботлардан фойдаланилган холда ўтказилали. Сезгирлик тахлили ўтказишда олдинги бўлимларда айтиб ўтилган учта асосий молиявий хисобот натижаларидан фойдаланиш тавсия этилади. Сезгирлик тахлили ўтказишда қуйидагиларга алоҳида эътибор бериш зарур:  воқеани ривожланишининг энг яхши вариантини танлаш;  мақсадга яқин холатни тўғри бахолаш;  мақсадга мувофиқ бўлмаган холат (ёмон)ни аниқлаш. Бу бўлимда хар бир сезгирлик тахлилига тушунча бериш керак. Бунда лойиҳани нимага асосланиши, унинг йўналиши ва корхонага фойдали ва зарарли томонлари ёритилиши керак. Айрим холларла ушбу бўлим молия режаси таркибига хам киритиб юборилиши мумкин. Масалан: кичик бизнес корхоналари учун бизнес режалар ишлаб чиқишда. 12 бўлим: Рақобатбардошликни бахолаш . Хозирги кунда рақобатбардошликни бахолаш ни бизнес

www.arxiv.uz режанинг алоҳида бўлим и сифа т ида тузиш, бизнесни муваффа қ иятли амалга о ши шида катта ахамиятга эгадир. Чунки хар қандай инвесторлар, ишбилармон шериклар ишлаб чиқарилаётган маҳсулот (кўрсатилаётган хизмат)ларга мавжуд бозордаги рақобат холатини билишга қизикади. Шундай экан ушбу саволга хам бизнес режада етарли жавоб берилиши шарт. Барча турдаги бизнес режаларда рақобатбардошлик юзасидан қуйидаги саволлар тўлиқ ёритилиши лозим. Бизнесмен (тадбиркор)ларга рақобатбардошликни бахолаш ўз бизнеси (тадбиркорлик фаолиятини) кучли ва кучсиз томонларини бахолаш имконини беради. Ушбу тахлил келажакда тадбиркорнинг стратегияси ва бизнесининг муваффакиятли амалга ошишини кафолати хам хисобланали. Рақобатбардошликнинг иқтисодий мазмуни қуйидаги холатларда аниқланади:  мавжуд манбалар хажми ва сифати (ишчилар сони, асосий ишлаб чиқариш фондлари, материал захиралари, молиявий ва номатериал манбалар) патент, лицензия (рухсатнома), ахборот, технология ва хоказо;  рахбарнинг корхона имкониятларидан фойдаланиш қобилиятлари;  инновация қобилиятлари , яъни фирманинг ишлаб чиқаришини янгилаш қобилияти , технология ва маҳсулот таркибини алмаштириш ва хоказо ;  ахборот (информация) қобилиятлари яъни ишлаб чиқариш мақсадларида ахборотларни тўплаш ва қайта ишлаш қобилиятлари;  молиявий қобилиятлар, яъни молиявий турғунлик, кредит

www.arxiv.uz бериш имконияти мавжудлиги ва хоказо. Юқорилагиларнинг барчаси йиғиндиси корхонанинг, башқа бир корхона билан таққослаганда унинг рақобатбардошлигини характерлайди. Корхонанинг рақобатбардошлиги имкониятларига қиёсий тавсифнома дейилганда бошқа корхоналар, давлат андозаларига нисбатан ўзининг асосий. ў лчамлари (кўрсаткичлари)га бахо беришидир. Illy жумладан миллий ва жаҳон андозалари. Рақобатбардошликни бохолашнинг бир қатор усуллари бўлиб, улардан асосийси кўп қиррали усулдир. Бу усул мохияти рақобатбардошликни бахолашда корхона ўзининг кучли ва кучсиз томонларини рақибга нисбатан таққослайди. Бу ерда савол туғилади, қайси имкониятларни тан олиш ва улардан хозирда фойдаланиш. Ушбу ёндашувнинг асоси кўп қиррали хисобланиб, корхоналарнинг имкониятлар даражаси асосий 8 та қирра (йўналиши) бўйича бахоланади. У қуйидаги 2- чизмада яккол акс эттирилган. Сифат Махсулот концепцияси Бахо Инвестиция Молиявий маблағлар

www.arxiv.uz Ижтимоий алокалар Тижорат усуллари ва савдо воситалари Сотиш ва сотишдан кейинги хизмат 3-чизма . Рақобатбардошлик қирралари. Бу ерда асосий эътибор кўп бурчакли рақобатбардошликга қаратилади, ун да корхона имкониятлар даражаси юқоридаги асосий саккизта йўналиш бўйича бахолонади. Умуман рақобатбардошликни бахолашда қуйидагиларни хам ўрганиш мухим аҳамият касб этади: * кўрсатилган хизмат ва товарлар консепцияси; * сифат, бозорда маҳсулотнинг юқори даражасини бахоловчи кўрсаткич; * маҳсулот ва хизмат бахоси; * молия ва тез жалб этилувчи молиявий маблағлар; * тижорат усуллари ва савдо воситалари; * сотиш ва сотишдан кейинги хизматлар; * ижтимоий алоқалар; * и нвестиция ва ишчи кучи соҳасидаги сиёсат; * ички бозор тузилиши; * валюта курси; * банк фоизи даражаси; * савдо уюшмалар; * ташқи иқтисодий алоқалар. Ушбу бўлим хам айрим холарда молия режаси таркибига киритиб юборилиши мумкин. 13 бўлим: Лойиҳа рентабеллиги.

www.arxiv.uz Ушбу бўлимда қуйидаги саволлар ёритилади:  корхонани барпо этишда сарфланадиган инвестицион харажатларнинг турлари умумий ва маҳсулот бирлиги хисобга олинади, яъни қанча ва қанақа?;  режалаштирилаётган корхонани ишга тушириш ва маҳсулот ёки хизматларни ў тказиш ишларини ташкил этиш қанчага тушади?;  маҳсулот ёки хизматларни реализация қилишдан тушадиган умумий даромадлар қанча бўлиши мумкин?;  режалаштирилаётгган корхона қандай солиқларни тўлаши керак?:  заём маблағларини қайси муддатларда ва қанақа хажмларда қайтариш режалаштирилмоқда?;  ушбу корхонанинг умумий фойдаси қанча бўлиши мумкин унинг меъёри. Кичик корхоналар фаолиятида бу бўлим хам молия режаси таркибида ёритилиши мумкин. Фойдалани шга тавсия этиладиган адабиётлар 1. Ўзбекистон Р еспубликаси К онституцияси Тошкент 1992 йил. 2. Ўзбекистон Республикаси «Т адбиркорлик тў ғ рисида » ги Қ онуни Тошкент 1991 йил. 3. Ўзбекистон Республикаси «Тадбиркорлик фаолияти эркинлигини кафолатлари тў ғ рисида»ги Қонун. Тошкент Адолат 2000 йил. 4. Ўзбекистон Республикаси « Хусусий корхона тў ғ рисида » ги Қ онун 2004 йил. 5. Ўзбекистон Республикасининг «К адрлар тайёрлаш миллий дастури » Тошкент 1997 йил.

www.arxiv.uz 6. Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг Қарори «Лицензиялашни бекор қилиш хамда истеъмол товарларини олиб келиш ва Ўзбекистон Республикасининг ичик бозорида сотишни такомиллаштириш чора- тадбирлари тў ғ рисида” Хал қ сўзи 21.08.2002 йил. 7. И.А.Каримов “Ўзбекистон ўз исти қ лол ва тараққиёт йўли” Тошкент Ўзбекистон 1997 йил. 8. И.А.Каримов “Ўзбекистон XXI асрга интилмоқда” Тошкент Ўзбекистон 1999 йил. 9. И.А.Каримов “Иқтисодий ислохотларни чу қ урлаштириш йўлида” Тошкент Ўзбекистон 1997 йил. 10. И.А.Каримов “Ўзбекистон XXI аср бўсағасида хавфсизликка тахдид барқарорлик шартлари ва тараққиёт кафолатлари” Тошкент «Ўзбекистон» 1997 йил.

Похожие

Кичик бизнес корхоналарида бизнес режа

IT тадбиркорлик фаолиятида режалаштириш

IT тадбиркорлик фаолиятида маркетинг

Кичик бизнес ва тадбиркорлик

Туризмда маркетинг фаолияти ва бизнес режа