Молиявий оқимлар индикатив режалаштириш ва тартибга солишнинг объекти сифатида - Экономика - Рефераты

Молиявий оқимлар индикатив режалаштириш ва тартибга солишнинг объекти сифатида

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

64 KB

Молиявий оқимлар индикатив режалаштириш ва тартибга солишнинг объекти сифатида Режа: 1. Бюджетлаштириш ва бюджетнинг асосий тушунчалари. 2. Бюджет ресурслари ва давлатнинг макроиқтисодий сиёсатида уларни бошқаришнинг аҳамияти. 3. Давлатнинг бюджет режаси, бюджетни режалаштириш шакллари. Мамлакат бюджетини кўриб чиқиш ва тасдиқлаш тиртиби. 4.Давлат бюджети - молиявий сиёсатнинг асосий қуролидир. 5. Фискал сиёсат ва унинг йўналишлари.

1. Бюджетлаштириш ва бюджетнинг асосий тушунчалари. Давлат томонидан ўз зиммасига юклатилган функцияларнинг бажарилиши унда зарур молиявий ресурсларнинг мавжудлиги билан боғлиқ, бу биринчи навбатда давлатда ҳосил бўладиган пул маблағлари бир қисмининг бюджетда жамланишини талаб қилади. Ушбу маблағларнинг бюджетга йўналтирилиши ва улардан фойдаланиш жараёнида давлат, солиқ тўловчилар ва бюджетдан маблағ олувчилар ўртасида молиявий муносабатлар юзага келади. Ушбу муносабатлар ҳокимият органлари томонидан ишлаб чиқиладиган ва амалга ошириладиган молия-бюджет сиёсатига мувофиқ қурилади. Молия-бюджет сиёсати давлат ва ҳудудий ҳоқимият органларининг солиқ, пул-кредит, нарх-наво ва молиянинг бошқа соҳаларидаги ҳаракатларини ўз ичига олади. Молия-бюджет сиёсати (бюджетлар) – бу ҳокимият органлари томонидан амалга ошириладиган ўз функцияларини бажариш учун молиявий муносабатлардан фойдаланиш ва бюджет тизимини бошқариш бўйича ҳаракатлар ва тадбирлар йиғиндисидир. Молия-бюджет сиёсати молия соҳасидаги мақсадлар ва вазифаларни белгилашни, пул маблағларини бюджетга сафарбар этиш механизмини ишлаб чиқишни, бюджет маблағларидан фойдаланиш йўналишларини белгилашни, молия ва бюджет тизимини бошқаришни, молия-бюджет воситалари ёрдамида иқтисодий ва ижтимоий жараёнларни ташкил этишни назарда тутади. 2. Бюджет ресурслари ва давлатнинг макроиқтисодий сиёсатида уларни бошқаришнинг аҳамияти. Давлат молияси ёрдамида ва унинг ҳисобидан умумий талаб рағбатлантирилади; таркибий ва илмий-техник сиёсат амалга оширилиб, иқтисодиёт барқарорлаштирилади. Давлат молияси воситасида турмушнинг маълум даражасига эришишни таъминловчи ижтимоий дастурлар ва тадбирлар амалга оширилади. Молиявий сиёсатнинг асосий вазифаси умумий талаб билан умумий таклиф ўртасида макроиқтисодий барқарорликка эришишдан иборат. Бюджет қуйидаги вазифаларни бажаради:

• ЯИМни қайта рақсимлаш; • иқтисодиётни давлат йўли билан тартибга солиш ва рағбатлантириш; • бюджет соҳасини молиявий таъминлаш ва давлатнинг ижтимоий сиёсатини амалга ошириш; • пул маблағларининг марказлаштирилган фондларини шакллантириш ва улардан фойдаланишни назорат қилиш. Бюджетнинг тақсимлаш функцияси давлат ва ҳудудий ҳокимият ва бошқарув даражалари бўйича пул маблағларининг марказлаштирилган фондларини шакллантириш орқали намоён бўлади. Ривожланган мамлакатларда турли даражадаги бюджетлар орқали ЯИМнинг 50 фоизигачаси қайта тақсимланади. Бюджет ёрдамида давлат бюджет

маблағларини тармоқлар, минтақаларни қўллаб-қувватлаш ёки ривожлантиришга йўналтирган ҳолда мамлакатнинг хўжалик фаолиятини, иқтисодий муносабатларни тартибга солади. Шу тариқа иқтисодий муносабатларни тартибга солиш орқали давлат ишлаб чиқариш суръатларини оширшига ёки пасайтиришга, сармоялар ва хусусий жамғармалар ўсишини жадаллаштиришга ёки сусайтиришга, талаб ва истеъмол таркибини ўзгартиришни тартибга солади. ЯИМни бюджет орқали қайта тақсимлаш бир вақтнинг ўзида ва узлуксиз кечадиган иккита ўзаро боғлиқ босқичга эга: 1) бюджет даромадини шакллантириш; 2) бюджет маблағларидан фойдаланиш (бюджет харажатлари). 3. Давлатнинг бюджет режаси, бюджетни режалаштириш шакллари. Мамлакат бюджетини кўриб чиқиш ва тасдиқлаш тиртиби. Бюджет даромадларини шакллантириш жараёнида ижтимоий такрор ишлаб чиқариш жараёнида яратилган ЯИМнинг бир қисми давлат фойдасига 6.Молия бозори ва солиқ сиёсатини такомиллаштириш йўллари. мажбуран олиб қўйилади. Шу асосда давлатнинг солиқ тўловчилар билан молиявий муносабатлари пайдо бўлади. Бюджет даромадлари уларни тўловчилар, солиқ солиш объектлари, олиб қўйиш усуллари, тўлаш муддатлари бўйича катта фарқ қилади. Лекин шу билан бирга улар ягоналиги билан фарқ қилади, чунки турли даражадаги бюджетларнинг даромад қисмини шакллантиришдан иборат ягона мақсадни кўзлайди. Уларга пул шакли ва нақсизланиш хос хусусиятдир. 4.Давлат бюджети - молиявий сиёсатнинг асосий қуролидир. Давлат бюдети мамлакат молия тизимининг марказий унсури бўлиб макроиқтисодий барқарорликни таъминлашда муҳим рол ўйнайди. Давлат бюджети молиявий баланс сифатида икки қисмдан иборат бўлиб, бу қисмларни содда қилиб даромадлар ва харажатлар деб аташ мумкин. Давлат бюджети даромадлари солиқ ва солиқ бўлмаган тушумлар ҳисобига шакллансада, макроиқтисодий таҳлилда у солиқлар ҳисобигагина шаклланади деб қаралади. Давлат бюджети харажатлари таркибида иқтисодиётга харажатлар, марказлашганг инвестицияларни молиялаштириш, ижтимоий ҳимоя,

ижтимоий соҳа, давлат бошқарув ва суд идораларини молиялаштириш моддалари мавжуд. Умумдавлат ва ҳудудий даражаларда молиявий режалаштириш қиймат ифодасидаги моддий ва меҳнат мувазанати билан боғланувчи моли вий режалар тизими билан таъминланади. Ҳар бир молия йили бошқарувнинг муайян бўғинида молияни ташкил қилиш ва бошқариш вазифаларини ҳал қилади. Молиявий режалар тизимига қуйидагилар киради: • истиқболли молиявий режалар; • бошқарувнинг умумдавлат ва ҳудудий даражаларида тузиладиган йиғма молиявий баланслар. • иқтисодий ва ижтимоий ривожланиш ҳамда молиявий сиёсатни мувофиқлаштиришни таъминлаш; • режалаштирилаётган тадбирларнинг бажарилишини таъминлаш учун зарур бўлган молиявий ресурслар ҳажмини прогноз қилиш; • ислоҳотлар, дастурларнинг молиявий натижаларини прогноз қилиш; • молия соҳасидаги турли тадбирларни амалга ошириш имкониятларини аниқлаш. 5. Фискал сиёсат ва унинг йўналишлари. Пул кредит сиёсати давлат томонидан белгиланади ва уни Марказий Банк амалга оширади.

Пул кредит сиёсатини амалга оширишнинг пировард мақсадлари иқтисодий ўсиш, тўлиқ бандликни, баҳоларнинг ҳамда тўлов балансининг барқарорлигини таъминлашдан иборат. Бу мақсадларга эришиш учун миллий валютани муомаладаги пул массаси, фоиз ставкаси ва миллий валюта алмашинув курсининг оптимал катталикларини таъминлаб туриш зарур бўлади. Бу вазифаларни амалга ошириш учун Марказий Банк қатор вазифалардан фойдаланади. Пул-кредит сиёсатининг учта асосий воситаси ажратиб кўрсатилади: 1. Ҳисоб ставкаси; 2. Мажбурий захиралар нормаси; 3. Очиқ бозордаги операциялар. Марказий банк улар ёрдамида пул ёки асосан банк депозитлари кўринишидаги пул массасига ёки фоиз ставкасига таъсир ўтказади, таклифини ўзгартиради ва шулар орқали пул-кредит муомаласини тартибга солиб туради. Пул-кредит сиёсатини юритиш воситаларидан бири –мажбурий банк

заҳира меъёрини ўзгартириш сиёсатидир. Мажбурий заҳиралар – бу, кредит мақсадлари учун ишлатилмайдиган банк омонатларининг бир қисмидир.. Заҳира нормаси икки асосий функцияни бажаради: банк ликвидлигини жорий тартибга солиш учун шароит яратади ва кредит эмиссиясини чеклайди. Марказий банк тижорат банклари Марказий банкда ушлаб туришга мажбур бўлган захираларнинг энг қуйи нормасини ўрнатади ва шу восита ёрдамида улар кредитлаш қобилиятига, имкониятига таъсир этади. Бу меъёр қанчалик юқори бўлса, ортиқча захиралар шунчалик кам ва тижорат банкларининг кредит бериш йўли билан пулларни барпо этиш қобилияти паст бўлади. Молиявий ресурсларни ҳосил қилиш, тақсимлаш, қайта тақсимлаш ва истеъмол қилиш жараёнларини бошқариш моли вий режалаштириш ёрдамига амалга оширилади, пул маблағлари эса унинг объекти ҳисобланади. Молиявий режалаштириш орқали халқ хўжалигининг мутаносиблиги,

тармоқлараро улушлар таъминланиб, меҳнат, моддий ва молиявий ресурслардан оқилона фойдаланиш йўллари аниқланади. Умумдавлат ва ҳудудий даражаларда молиявий режалаштириш қиймат ифодасидаги моддий ва меҳнат мувазанати билан боғланувчи моли вий режалар тизими билан таъминланади. Ҳар бир молия йили бошқарувнинг муайян бўғинида молияни ташкил қилиш ва бошқариш вазифаларини ҳал қилади. Молиявий режалар тизимига қуйидагилар киради: • истиқболли молиявий режалар; • бошқарувнинг умумдавлат ва ҳудудий даражаларида тузиладиган йиғма молиявий баланслар.

Истиқболли моли вий режалаштириш ҳокимиятнинг барча даражаларида қуйидаги мақсадларда амалга оширилади: • иқтисодий ва ижтимоий ривожланиш ҳамда молиявий сиёсатни мувофиқлаштиришни таъминлаш; • режалаштирилаётган тадбирларнинг бажарилишини таъминлаш учун зарур бўлган молиявий ресурслар ҳажмини прогноз қилиш; • ислоҳотлар, дастурларнинг молиявий натижаларини прогноз қилиш; • молия соҳасидаги турли тадбирларни амалга ошириш имкониятларини аниқлаш. 6.Молия бозори ва солиқ сиёсатини такомиллаштириш йўллари. Солиқлар мажбурий тўловни ифода этувчи пул муносабатларини билдириб, бу муносабатлар солиқ тўловчилар (ҳуқуқий ва жисмоний шахслар) билан солиқни ўз мулкига айлантирувчи давлат ўртасида юзага келади. Солиқлар фискал, қайта тақсимлаш, рағбатлантириш ва назорат функцияларини бажаради. Марказлашган пул фондини ва давлатнинг бошқа фондларини мажбурий ташкил этадиган солиқ ва йиғимлар турларининг йиғиндисига солиқлар тизими деб аталади. Ўзбекистон Республикаси Солиқ Кодексига биноан солиқлар тизими умумдавлат солиқлари ҳамда маҳаллий солиқлар ва йиғимларни ўз ичига олади. Солиқлар солиққа тортиш объектига караб тўрт гуруҳга булинади: -оборотдан олинадиган солиқлар; -даромаддан олинадиган солиқлар; -мол-мулк кийматидан олинадиган солиқлар; -ер майдонига караб олинадиган солиқлар.. Иқтисодий моҳиятига караб солиқлар эгри ва тўғри солиқларга ёки бевосита ва билвоста булинади. Тўғри солиқларни бевосита солиқ тўловчиларнинг ўзи тўлайди, яъни солиқни ҳуқуқий тўловчиси ҳам, ҳакикий тўловчиси ҳам битта шахс бўлади. ТЎгри солиқ юкини бошқаларга ортиш Ҳолати бу ерда бЎлмайди. Бу солиқларга ҳамма даромаддан туланадиган ва барча мулк солиқлар и киради. “Тўғри солиқлардан тўғридан-тўғри даромаддан солиқ тўланганлиги

учун солиқлар ставкасининг камайтирилиши корхоналар даромадининг кўп қисмини уларга колдириб, инвестиция фаолиятини кенгайтириш имконини яратиб, бозор иқтисодиётини ривожлантиради. Бу солиқлар нинг ставкалари купайтирилса, бизнес имкониятлари камая бориб, иқтисодий ривожланишни сусайтиради. Демак бу гуруҳ солиқларнинг ставкалари тўгридан-тўгри бозор иқтисодиёти билан чамбарчас боғлангандир”*. Эгри солиқларни ҳуқуқий тўловчилари маҳсулот (иш, хизматни) юклаб юборувчилардир (хизмат кўрсатувчилардир). Лекин солиқ оғирлигини ҳақиқатдан ҳам бюджетга тўловчилари товар (иш, хизмат) ни истеъмол қилувчилардир, яъни хакикий солиқ тўловчилар бу ерда яширинган. Бу солиқлар товар (иш, хизмат) киймати устига устама равишда қўйилади.

Похожие

Молиявий оқимлар индикатив режалаштириш ва тартибга солишнинг объекти сифатида 2

Индикатив режалаштириш усуллари

Индикатив режалаштириш ва иқтисодий ҳодисаларнинг тамойиллари

Индикатив режалаштириш ва иқтисодий ҳодисаларнинг тамойиллари

Бозор иқтисодиётида режалаштиришнинг моҳияти ва роли