Milliy iqtisodiyotning iqtisodiy potensiali – iqtisodiy va ijtimoiy prognozlashning bazasi - Экономика - Рефераты

Milliy iqtisodiyotning iqtisodiy potensiali – iqtisodiy va ijtimoiy prognozlashning bazasi

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

17.111328125 KB

Milliy iqtisodiyotning iqtisodiy potensiali – iqtisodiy va ijtimoiy prognozlashning bazasi Reja: 1. Iqtisodiy potensial tushunchasi va uning tarkibi. 2. Ilmiy-texnikaviy va sanoat – ishlab chiqarish potensiali. 3. Agrosanoat majmuasi potensiali. 4.Ijtimoiy rivojlanish potensiali.

1. Iqtisodiy potensial tushunchasi va uning tarkibi. «Potensial» atamasi lotincha so‘z bo‘lib «kuch» ma‘nosini bildiradi. Hozirgi vaziyatda u biron maqsadga erishish uchun qo‘llaniladigan manbalar, qulayliklar, vaziyatlar, zaxiralar ma‘nosini ifodalaydi. Bu yerda davlatning maqsadlari orqali xalqning yuqori moddiy va madaniy turmush darajasiga erishish masalalari ko‘zda tutilgan. Iqtisodiy potensial deganda xalq xo‘jaligidagi sanoat tarmogining jami ishlab chiqarish imkoniyati, qishloq xo‘jaligi maxsulotlari, kapital qurilishlarini amalga oshirish, yuk tashish, aholiga xizmat ko‘rsatish va boshqalar tushuniladi. Iqtisodiy potensialni belgilovchi asosiy omillar bo‘lib mavjud mehnat resurslari, sanoat, qishloq xo‘jaligi, qurilishning ishlab chiqarish kuchi, mamlakat transport tizimining rivoji, ijtimoiy infratuzilma, ilmiy-tehnikaviy taraqqiyot yutuqlari hisoblanadi. Iqtisodiy bilimlarda iqtisodiy potensialni baholash uchun quyidagi ko‘rsatkichlar qo‘llaniladi: mehnat resurslari hajmi, asosiy ishlab chiqarish va noishlab chiqarish fondlari, yalpi ijtimoiy fondlar, yalpi ijtimoiy mahsulot, milliy daromad, ishlab chiqarish kuchlari hajmi, sanoat mahsulotlari ishlab chiqarishi hajmi, qishloq mahsulotlari hajmi, ijtimoiy mahsulot, sanoat va qishloq xo‘jaligi mahsulotlarining mutlaq o‘sishi, energetika, suv hajmi yana bir qator ko‘rsatkichlar.. Mamlakatning iqtisodiy potensiali o‘zaro bog‗liq potensiallar bilan xarakterlanadi: ilmiy-texnikaviy, ishlab chiqarish, qishloq xo‘jaligi va boshqalar, bulardan har biri xalq xo‘jaligida sanoat, qishloq xo‘jaligi, qurilish mahsulotlari ishlab chiqariladigan sohalar yig‗indisi bilan belgilanadi. Iqtisodiy potensial iqtisodiy tarmoqlarning mutlaq ishlab chiqarish qobilyatiga va ulardan foydalanish darajasiga bog‗liq. Rivojlangan ishlab chiqarish kuchlari va kapital boyligi ko‘p bo‘lgan katta davlatlar yuqori darajali iqtisodiy potensialga ega. 2. Ilmiy-texnikaviy va sanoat – ishlab chiqarish potensiali. Ilmiy-texnikaviy potensial deganda fan va fan sohalariga xizmat qiladigan mehnat, moddiy va moliyaviy resurslar yigindisi, umumiy, tabiiy, texnikaviy fanlarda to‘plangan bilimlar hamda mamlakat ega bo‘lgan va ilmiy- texnikaviy

yutuqlarni amaliyotiga joriy qilish va foydalanish mumkin bo‘lgan ishlab chiqarish tajribasi tushuniladi. Ilmiy-texnikaviy potensialda faoliyat sohasini belgilaydigan axborotlarni to‘plash, qayta ishlash va yetkazish bilan bog‗liq, xalq xo‘jaligining faoliyat ko‘rsatishiga zarur bo‘lgan axborot potensiali muhim rol o‘ynaydi. Ilmiy-texnikaviy potensialning asosiy qismi jamiyat ega bo‘lgan ilmiy – texnikaviy bilimlar yig‗indisi sanaladi, chunki ularga asoslangan holda xalq xo‘jaligi strukturasida muhim, sifatli siljishlarga, iqtisodiyotning rivojlanish sur‘atlarini tezlashtirishga erishish mumkin. Ilmiy-texnikaviy potensialni xarakterlantiruvchi kuchlar sifatida quydagilarni sanab o‘tish mumkin: ilmiy qidiruv, ilmiy- texnikaviy va ishlab chiqarish qarorlari. Bular bilimni yaratadilar va chuqurlashtiradilar, ishlab chiqarish tajribasini sistema holiga keltiradilar va rivojlantiradilar, yangi turdagi mehnat vositalari, mehnat predmetlari va iste‘mol predmetlari ko‘rinishida ishlab chiqarish sohasiga zamonaviy ilmiy-texnikaviy inqilob yutuqlarini moddiylashtiradilar hamda mavjud bilim va tajribalarni qo‘llaydilar. Sanoat ishlab chiqarish potensiali moddiy ishlab chiqarish sohalari, qurilish sanoati, transport va aloqa, mehnat resurslari, ishlab chiqarish quvvatining yig‗indisini ifodalaydi. Sanoat ishlab chiqarish potensialining asosiga asosiy fondlar va mehnat resurslari kiradi. Sanoat ishlab chiqarish potensialini oziq-ovqat majmui va ijtimoiy infratuzilma potensiallari bilan yaxlit aloqada bo‘lishini ko‘rsatish zarur. Sanoat ishlab chiqarish potensiali zamonviy bosqichida rivojlanishining asosiy omillaridan biri sanoat ishlab chiqarishining mehnat resurslari bilan ta‘minlanganligi hisoblanadi. Sanoat ishlab chiqarish potensialining quvvatini belgilovchi asosiy mezon – bu, korxonalar soni hisoblanadi. 3. Agrosanoat majmuasi potensiali.

Agrosanoat majmuasi potensiali, tushunchasi agrosanoat majmuasi tarkibiga kiruvchi tarmoqlar to‘plamining quvvati, ya‘ni ishlab chiqarish, qayta ishlash, saqlash, mahsulotlarni axoliga va iste‘molchi tarmoqlarga ilmiy asoslangan hajmlarda yetkazib berish va sotishni ifodalaydi. Agrosanoat majmuasi tarmoqlari tarkibiga qishloq xo‘jaligi, oziqovqat, go‘sht, sut, mikrobiologiya, un va yem- xashak sanoatlari, traktorchilik va qishloq xo‘jaligi mashinasozligi, chorvachilik va yem – xashak mashinasozligi, sanoatning oziq-ovqat soxasi, mineral – o‘gitlar va o‘simliklarni muxofaza qiluvchi kimyoviy moddalar ishlab chiqarish hamda savdo tashkilotlari va korxonalari, tayyorlov va iste‘mol shirkatlari kiradi. Qishloq xo‘jaligining rivojlanishi, ya‘ni yer, suv va o‘rmon resusrlaridan samarali foydalanish, malakali kadrlar tayyorlash, qishloq xo‘jaligi ishlab chiqarishini sanoatlashtirish mamlakat iqtisodiyotining rivojlanishiga katta ta‘sir ko‘rsatadi. Agrosanoat majmuasining mavjud potensialidan samrali foydalanish uchun boshqaruvning yangi usullarini ishlab chiqish hamda xalq xo‘jaligining ichki sohalari bo‘lgan iste‘mol mahsulotlarini ishlab chiqaradigan, qayta tayyorlaydigan va yetkazib beradigan sohalari rejalashtirish zarur. Agrosanoat majmuasi rivojlanishini muhim darajada jadallashtirish yer, suv va o‘rmon resurslari potensialidan samarali ravishda foydalanishga bogliq. Lekin bu jarayonda iqtisodiy tomondan juda muhim bulgan masala yotadi, ya‘ni o‘rab turgan tabiatni saqlash, suv resusrlaridan oqilona foydalanish, ular ifloslanishi va tugashining oldini olish zarur. 4.Ijtimoiy rivojlanish potensiali. Ijtimoiy rivojlanish potensiali o‘z ichiga noishlab chiqarish tarmoqlariga mansub har xil turdagi ijtimoiy faoliyat, bino va qurollanish, ishchilarning u yoki bu ma‘muriy-iqtisodiy ob‘ekt aholisi hayot faoliyatini ta‘minlovchi korxona va muassasalar yig‗indisini qamrab oladi.

Ijtimoiy rivojlanish potensiali ishlab chiqarish sohasida band bo‘lgan ishchilarning, oila va maishiy, madaniy, ijtimoiy, siyosiy hayot sohalarida band bo‘lganlarning samarali turmush foaliyatini ta‘minlaydigan ijtimoiy infratuzilmaning rivojlanish darajasi bilan belgilanadi. Ijtimoiy rivojlanish potensialining tarkibiga shunaqa tarmoqlar potensiali kiradiki, bular sogliqni saqlash, madaniyat va san‘at, sport, turizm, umumiy va kasbiy ta‘lim, kadrlar tayyorlash, xizmatlar sohasi va boshqalar. Ijtimoiy infratuzilmaning xarakterli belgilaridan biri uning moddiy mahsulot va mamlakat milliy daromadi, sanoat va qishloq xo‘jaligi korxonalari ishi samarasiga ahamiyatli ta‘sir ko‘rsatishi hisoblanadi. Ijtimoiy rivojlanish potensiali mehnat va moddiy reusurlar hajmi, kadrlar, muhandis, texnik va xizmatchilarning kasbiy tayyorgarlik sifati hamda xalqning farovonlik darajasi bilan belgilanadi. Qisqacha xulosalar. Iqtisodiy potensial deganda xalq xo‘jaligidagi sanoat tarmogining jami ishlab chiqarish imkoniyati, qishloq xo‘jaligi mahsulotlari, kapital qurilmalarini amalga oshirish, yuk tashish, aholiga xizmat ko‘rsatish va boshqalar tushuniladi. Ilmiy texnikaviy potensial deganda fan va fan sohalariga xizmat qiladigan mehnat, moddiy va moliyaviy resurslar yig‗indisi, umumiy, tabiiy, texnikaviy fanlarda to‘plangan bilimlar hamda mamlakat ega bo‘lgan va ilmiy texnikaviy yutuqlarni amaliyotga joriy qilish tushuniladi. Agrosanoat majmuasi potensiali tushunchasi agrosanoat majmuasi tarkibiga kiruvchi tarmoqlar to‘plamining quvvati tushuniladi. Agrosanoat potensialidan samarali foydalanish uchun tarmoqni tartibga solishni zamonaviy bozor iqtisodi usullaridan foydalanish lozim. Buning uchun ishlab chiqarish hamda iqtisodiyotni ichki sohalari bo‘lgan iste‘mol mahsulotlarini ishlab chiqaradigan, qayta tayyorlaydigan va yetkazib beradigan sohalarni kompleks dasturlarini ishlab chiqarish zarur.

Adabiyotlar ruyhati 1. Фарейчева Г.В. Система обхественнух потребностей и ее макрорегулирование в условиях глобализации М. МГУ. ТЕИС. 2004. 456с 6. Ершова И.В. Предпринимательство и право М. 2003. 258с. 7. Воркуев Б.Л. Модели макроэкономика М.ТЕИС. 2004. 230с. 8. Т.А.Агапова, С.Ф.Серегина Макроэкономика тесту Учебное пособие изд «АСА» 2003. 357с. 9. Irmatov M.M., Хaydarov M.Т. «Iqtisodiy va ijtimoiy rivojlanishni prognozlashtirish» O‘quv qo‘llanma Т.: ТDIU 2004 yil. 10. Липшиц И.В. Экономика. Учебник для курсов ОМЕГА-Л М 2004 656с. 11. Н.Л.Шагас, Е.А.Туманова Макроэкономика – 2. Учебное пособие Выпуск новый Долгосрочный аспект М.ТЕИС 2004. Экономический факультет им М.В. Ломоносова МГУ 122с. 12. Тарассвич Л.С., П.И.Гребенников, А.И.Леусский Макроэкономика Учебник 5-е издание М. Юраѐт 2004г. 654с. 13. Г.А.Куторшевский «Экономика» основу теория Учебное пособие изд. «Экономика» 2004. 382с. 14. Под. Редакций К.А.Хубиева Экономический рост и фактор развития современной России М. ТЕИС 2004. 726с. 15. Р.С. Вечканов, Г.Р. Вечканова Макроэкономика 2-изд. М. 2004. 376с. 16. Ефимова М.Р. и др. Практикум по обхей теории статистика М. 2004.

Похожие

Iqtisodiy o‘sishni tahlil qilish va prognozlashning ekonometrik modellari

Iqtisodiy taraqqiyot, iqtisodiy o`sish va milliy boylik

Iqtisodiy o’sish va milliy boylik

Iqtisodiy va ijtimoiy prognozlash usullari

Iqtisodiy-ijtimoiy prognozlash modellari