Меҳмонхона хўжалигида қўлланиладиган касбий технологик жиҳозлар эксплуатацияси - Экономика - Рефераты

Меҳмонхона хўжалигида қўлланиладиган касбий технологик жиҳозлар эксплуатацияси

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

2109 KB

Меҳмонхона хўжалигида қўлланиладиган касбий технологик жиҳозлар эксплуатацияси Режа: 1. Меҳмонхона хўжалигида қўлланиладиган касбий технологик жиҳозлар 2. Тозалаш-йиғиш машина ва механизмларнинг қўлланилиши 3. Чангни қуруқ ва ҳўл йиғгичлар эксплуатацияси 4. Пол ювиш, чанг ютгич жиҳозлари 5. Меҳмонхона хўжалигидаги кир ювиш бўлими касбий технологик жиҳозлар эксплуатацияси 6. Қабул қилиш ва жойлаштириш хизматлари жиҳозлари, уларнинг техникавий эксплуатацияси

Таянч иборалар: касбий технологик жиҳозлар, тозалаш, йиғиш, қуруқ ва ҳўл йиғгичлар, пол ювиб тозалаш, чанг ютгичлар, қуритиш, дазмоллаш, кир ювиш, калитли кодлар, талаблар, технологик талаб, эксплуатацион талаб, энергети к талаб, конструктив талаб, иш қобилияти, ишончлилик, таъмирга яроқлиги, ўзини сақлаш, жиҳознинг техникавий эстетикаси, эргономик талаб, иқтисодиё талаб, микро фильтр, пол тозалагич, супириб тозалаш. 1. Меҳмонхона хўжалигида қўлланиладиган касбий технологик жиҳозлар Меҳмонхона хўжалиги касбий технологик жиҳозларга: тозалаш-йиғиш машина ва механизмлари, чангни қуруқ ва ҳўл йиғгичлар, пол ювиб тозалаш, чанг ютгичлар, қуритиш, дазмоллаш, кир ювиш машиналари, парли тозалагичлар, дазмоллаш ва меҳмон қабул қилиш, жойлаштириш хизмати жиҳозлари, калитларни кодлаш ва бошқалар киради. Жиҳозларнинг турли туманлигига қарамай, уларни эксплуатация этишда, албатта ҳар бирига индивидуал ёндошиш талаб этилади, чунки уларнинг функционал мўлжалланганлиги, иш унумдорлиги, стационар ёки стационар эмаслиги, узлукли ва узлуксиз ишлаши, қуввати ва бошқалардан келиб чиққан ҳолда бўлиши мумкин. Лекин, шундай бўлсада уларнинг эксплуатация қилишда ҳаммасига бирдай тўғри келадиган умумий талаблар мавжуд. Меҳмонхона хўжалигида қўлланиладиган касбий технологик жиҳозларига қўйилган умумий талаблар, шартли равишда технологик, эксплуатацион, энергетик, конструктив ва иқтисодий талабларга бўлинади (расм-7.1). Жиҳозларга бўлган талаблар уларнинг тўғри эксплуатация қилиш, яратилишида оптимал вариантларини танлаш, ишлаб чиқариш

хавфсизлиги ва санитария қоидаларини амалга ошириш, ишлаб чиқариш ва хизматлар сарф харажатини камайтиришга ва ҳ.к. асосланади. Жиҳозларга қўйилган технологик талаблар деганда, уларнинг ишлаш режимининг максимал даражада бажарилишини таъминлаш, лойиха параметрларига мослигини аппарат ишчи камерасининг тузилиши, ортиш ва бўшатиш қурилмасининг иш бажариш сифатини яхшилашга тўғри келишига тушунилади. Жиҳозларнинг технологик параметрларига улардаги ҳарорат ва босим кучи, маҳсулотнинг аппарат бўйлаб ҳаракат тезлиги ва ҳ.к киради- ки, улар жиҳозларнинг иш жараёнлар талабларидан келиб чиқиб, бажарилаётган ишлар сифатига таъсир этувчи асосий омиллар ҳисобланади. Эксплуатацион талаблар, жиҳозларни ишлатишда, хизмат кўрсатишда оддийлик бажарилишини, кам меҳнат сарф этилиши, унинг коррозияга чидамлилигини кўриб чиқиш, тозалаш, таъмирлаш осон бўлиши; сабабсиз, тўхтовсиз ва шовқинсиз ишлашини таъминлашни бажаради. Эксплуатацион талаблар, жиҳозларнинг қўлланилишидаги техника хавфсизлиги ва ишлаб чиқариш санитарияси талаб ва қоидалари билан бевосита боғлиқ равишда бўлади. Уларга жиҳозларнинг ишлашида ҳавонинг тозалиги, нормал ёруғликнинг бўлиши, ионизациядан, қизил ва ультрабинафша нурлардан, элек тромагнит нурланишдан ҳимояланганлиги; шовқин, вибрация, ультратовуш, электр токини уришидан, электростатик зарядлар пайдо бўлишидан, юқори ва паст ҳароратдан, механик, кимёвий, биологик омиллардан ҳимояланиши; жиҳозларнинг ўралганлиги, электр блокировкаланиши, сигнализация ва назорат ускуналарида турли рангларнинг қўлланилиши таъминланган бўлиши керак. Энергетик талабларнинг асосий мақсади машина ёки аппарат технологик жараённи бажаришда минимал миқдорда энергия сарфлаш ёки

аппаратнинг энергия камсарфлик функцияси бўлиши ҳисобланади. Иссиқлик аппаратларида иссиқлик миқдорини, механик машиналарнинг ҳаракат қисмларининг енгиллаштирувчи воситалар бўлиши ва бошқалар кўзда тутилади. Энергетик талабнинг барча хилдаги жиҳозлари учун кўрсаткичи бу: тайёр маҳсулот бирлигига тўғри келувчи солиштирма энергия сарфи ҳисобланади. Конструктив талабнинг асосий моҳияти шундан иборатки, жиҳозлар конструкциявий тузилишининг замонавий машинасозлик даражасида бўлишидир. Жиҳозларнинг ишлаш қобилияти ишончлиги, мустаҳкамлиги, узоқ муддатда ишлай олиши, таъмирлашга яроқлиги, ўзини – ўзи сақлай олиши, ишлаб чиқариш эстетик ва эргономик талабларга жавоб бериши конструктив талабларнинг асосини ташкил этади. Иш қобилияти – бу машина ёки аппаратнинг техникавий ҳужжати талаблари бўйича, маълум берилган параметрлар функцияларининг бажарилиш қобилиятига айтилади. Ишончлиги эса, унинг маълум берилган вақтгача бузилмасдан ишлашига тушинилиб, миқдор жиҳатдан жиҳозларнинг бузилмасдан ишлаган вақтининг оптимал техникавий фойдаланиш коэффициентига кўпайтмаси билан баҳоланади. Албатта, жиҳозларнинг ишончли ишлаши уларнинг бузилмасдан узоқ муддатда, таъмирга яроқлилиги ва сақланишига боғлиқ бўлади. Жиҳозларнинг ишламай қолиши – бу уларнинг иш қобилиятининг бузилганлигидан, ишончлилигининг пасайиши ва таъмирга муҳтожлигидан дарак беради. Жиҳозларнинг ишламай қолиши тўсатдан ёки унинг эскиргани (издан чиқиши) сабабли бўлиши мумкин.

Расм. Меҳмонхона хўжалиги касбий технологик жиҳозларига қўйилган умумий талаблар. Узоқ муддатда ишлаши , жиҳозларнинг маълум чегаравий ҳолатдаги техникавий хизмат кўрсатиш ва таъмирлаш учун танаффуслардан иборат иш қобилияти тушунилади ва у жиҳознинг ресурси ёки хизмат муддати билан характерланади. Ресурс тушунчаси – бу тайёрлаган заводнинг ўрта ва Жиҳозларга қўйилган умумий талаблар Технологик Эксплуатацион Конструктив Энергетик Иқтисодий - Ишлаш режимига. - Технологик кўрсаткичлари га. - Ишчи камера тузилишига. - Ортиш, тушириш, _маҳсулотга бўлланган жараёнларни бажарилишига _Сифатли маҳсулот чиқарилишига мўлжалланган технологик - Хизмат кўрсатишнинг оддийлиги. - Кам мехнат сарфи. - Коррозияга чидамлиги. - Жиҳозларни кўришда, тозалашда, таъмирлашда осонлик. - Узлуксиз ва шовқинсиз ишлаш. - Техника хавфсизлиги ва - Машинасозлик даражасига мослиги. - Ишлаш қобилияти, (ишламоқлиги). - Мустаҳкамлиги. - Узоқ муддатда ишлаши. - Таъмирлашга яроқлиги. - Ўзини-ўзи сақлаши. - Ишлаб чиқариш эстетикаси ва эргономик - Минимал энергия сарфида жараённи бажариш. - Жиҳознинг энергия кам сарфлиги функцияси. - Солиштирма энергия сарфи. - Кам харажатлик. - Солиштирма унумдорлик. - Солиштирма энергия сарфи. - Металлилик сиғими. - Фойдали иш коэффициенти. - Солиштирма сув сарфи.

капитал таъмирлашни ҳисобга олган ҳолда кафолатланган вақти бўлса, хизмат муддати – жиҳознинг чегаравий ҳолатгача ёки буткул ҳисобдан чиқаришгача бўлган календар эксплуатация қилиш муддатига тушунилади. Таъмирга яроқлиги – бу жиҳознинг ишламай қолиши ва бузилишини огоҳлантирувчи, аниқловчи ва уни бартараф этиш қобилияти бўлиб улар техникавий хизмат кўрсатиш ва таъмирлашга мойиллиги ҳисобланади. Ўзини сақлаш – бу жиҳозларнинг сақлашда ва транспортировка қилишда эксплуатацион кўрсаткичларини ўзгартирмасдан сақлаш тушунилади. Жиҳозларнинг техникавий эстетикаси деганда, техника ва саноатдаги бадиий (дизайнли) конструкцияланиш бўлиб, унинг воситалари ва ташкилий ишларига жиҳозларнинг бадиий тайёрланиши, ёритилиши ва шамоллашининг рационал кўринишида бўлиб, хона жиҳоз рангларининг мослиги, қулай иш кийимларининг бўлиши, замонавий санитар-гигиеник қурилмалар, турли хилдаги сигнал рангларининг бўлиши, хавфсиз белгилар ва функционал мусиқа ва ҳ.к бўлиши тушунилади. Эргономик (юнончадан ergon – иш, nomos – қонун) талабларини: гигиеник (ёруғлик, микроклимат, ҳавонинг тозалиги, магнит ва электромайдондан унинг кучланганлигини, товуш босими ва вибрацияси кўрсаткичлар нормаллиги; антропометрик (конструкциянинг юзаси) ва гавдасининг нормал ҳолати инсоннинг ва психофизиологик (одамнинг кучи, тезлиги, энергияси, кўриш, эшитиш ва сезиш қобилияти) кўрсаткичлари мослиги ва психологик нормативларига (одамнинг енгил ва тез, маълум ҳажмда ва тезликда информацияни қабул қилиши) мос бўлишлиги талаб этилади. Умуман олганда, жиҳозларнинг ўлчамлари, бошқарув пультлари ва уларнинг формаси, инсоннинг эргономик ва антропологик хусусиятларидан келиб чиққан ҳолда бўлиши керак. Меҳмонхона хўжалиги касбий технологик жиҳозларининг иқтисодий талаблари – воситалар, ускуналар, машина ёки аппаратларнинг юқори

техникавий – иқтисодий кўрсаткичларини сақлаган ҳолда унинг тайёрланиши, ўрнатилиши ва эксплуатация қилишда минимал сарф – харажат қилиш тушунилади. Меҳмонхона хўжалиги касбий технологик жиҳозларининг ҳаммаси эксплуатацион ва таъмирлаш техникавий ҳужжат билан таъминланган бўлиши лозим. Эксплуатацион ҳужжат, жиҳознинг эксплуатация қилиниши ҳақидаги йўлланмадан, уни қўллаш хавфсизлик техникаси бўйича эслатмадан, паспорти, формуляр ва улардага иловадан таркиб топган. Жиҳозларни эксплуатация қилиш ҳақидаги йўлланмада жиҳознинг тузилиши, чизмалари билан ёзуви, эксплуатация қилиш бўйича инструкцияси, техникавий хизмат кўрсатиш ва бошқа хужжатлар бўлади. Жиҳознинг паспорти, уни тайёрлаган корхона томонидан кафолатланган асосий параметрларини, тавсифини, қўйилиш комплектини, завод номерини тасдиқлайди. Формулярда, жиҳоз ҳақида умумий маълумотлар биргаликда эксплуатация қилишдан бошлаб ишлаш ресурси, режали – огоҳлантирувчи таъмирлаш режаси, таъмирлаш цикли ораси структураси бўлиши керак. Чунки, унинг ёрдамида эксплуатация давридаги ойлар ва йиллар бўйича бузилишлари, техникавий хизмат кўрсатишлар ва таъмирлаш ҳисоби олиб борилади. Ушбу ҳужжатлар корхона бошлиғининг буйруғи билан эксплуатация қилиш бўйича жавобгар шахсда сақланиши керак. Жиҳозларнинг умумий эксплуатация этиш қоидалари бўйича, ишлаш олдидан албатта жиҳозларнинг санитария – техникавий ҳолати текширилади. Бунда: электр ўтказгичлар ва ерга туташтирилганлигининг созлиги, барча ҳаракатланувчи қисмлар ва ишчи органларнинг атрофини ўраб олинганлиги, алоҳида улаш электр приборлари бўлган: рубильниклар, пакетли ўчиргичлар, магнитли уловчилар ва ҳ.к. ҳолатини; жиҳознинг полга ёки ишчи столда маҳкамланганлигини; ёғини, айрим узеллари ва механизмларини, ишчи

органлари ва ўрнатилганлигини созлигини, санитария ҳолатини, бўш ҳолатда ишлашини текшириш ва созлигини таъминлаш керак. Жиҳозларнинг эксплуатациясида меъёридан ортиқча ишлатмаслик керак. Чунки, бунда машиналар ишдан чиқиши тезлашади, ҳаракат манбаи бўлган электродвигателлар ортиқча юкда ишлаб, қизиб ишдан чиқиши ва иш сифати пасаяди. Жиҳозлар меъёридан кам ишлатилса, унда фойдали иш коэффициенти камаяди. Жиҳознинг ишлашини диққат билан кузатиш ва ортиқча товуш ёки тақиллаган овоз чиқса дарров тўхтатиш лозим. Жиҳознинг ишлаш вақтида ҳаракат қисмларини қўл билан тўғрилаш қатъиян ман этилади. Бунинг учун махсус воситалардан фойдаланиш керак. Жиҳозларнинг иш вақтида созлаш, таъмирлаш, олиш, туриш жойларини тозалаш ҳам ман этилади. Жиҳозни ишлатишдан олдин электродвигатель ва ишчи органларнинг тўғри томонга айланаётганлигига ишонч ҳосил қилиш керак. Агар тезлигини ўзгартирувчи вариатори бўлмаса, унинг тезлигини ўзгартириш фақат электродвигателини тўхтатгандан сўнг бажарилади. Жиҳозларни ишлатишдан сўнг ўчирилади, очилиши керак бўлган қисмлари очилиб тозаланади, кейин яхшилаб ювилади. Ташқи юзаси олдин ҳўл, сўнг қуруқ мато билан артилади. Ювилган қисмлар эса қуритилади, сўнг ейиладиган ва коррозия бўлиши мумкин бўлган жойларига тузсиз озиқ- овқат ёғи суртилади. Зангламас металли ва алюмендан қилинган жойлар ҳафтада бир марта ялтирагунга қадар фланелли мато билан артилади. Барча электр жиҳозлар ишламаган вақтда электр тармоғидан узиб қўйиш керак. 2. Тозалаш-йиғиш машина ва механизмларнинг қўлланилиши Ҳар бир меҳмонхонанинг имиджи, энг аввало, унинг тозалик даражасига боғлиқ бўлади. Унинг тозалиги меҳмонхоналарга санитар-гигиеник талабларга тўла жавоб бериши керак. Меҳмонхонанинг санитар-гигиеник ҳолати деганда, нафақат унинг ички хоналари, балки унга тегишли ташқи ховли жойлар тозалиги ҳам тушунилади.

Меҳмонхона санитар-гигиеник ҳолатини талаб даражасида бўлишлиги учун, систематик равишда мунтазам тозалаш-йиғиш ишларини олиб бориш керак бўлади. Бунда: меҳмонхонанинг хона жойларида қандай қурилиш метриалларидан фойдаланилганлиги ҳам муҳим ҳисобланади. Масалан, замонавий меҳмонхоналарда вестибюлида, зиналар майдончаларида гранит, мармар каби табиий тошлар қўлланилса, холл, коридорлар, номерларнинг полларида синтетик моддийли қопламалар қўлланилади. Уларни тозалаш учун албатта, табиий тош моддийларни артиб (ювиб) тозалаш, синтетик моддийларни чангини ютиб (ювиб) тозалаш самарали ҳисобланади. Ҳозирги вақтда меҳмонхонанинг хона ва жойларини тозалаш-йиғиш учун турли хилдаги машина ва механизмлар яратилганки, улар оддий маиший хизматдаги ёки уй-рўзғордагилардан ўзининг қуввати, иш унумдорлиги ва мустаҳкамлиги билан фарқ қилади. Уларнинг тозалаш-йиғиш ишларининг характерига мос равишда: сўрувчи машиналарга (яъни чангни ва ахлатларни ҳаво оқими ёрдамида сўриш), иширувчи ва гилам тозаловчи (қаттиқ юзли полларни, гилам ва гиламли қатламларни); пол ювувчи ва полни артиб тозаловчи (паркет полларни тозаловчи, шлифовка ва полировкаловчи, ленолеумларни артувчи, чангини ютувчи ва полларни ювувчи) машина ва механизмларга бўлинади. Бундан ташқари, махсус машина ва механизмлар борки, улар интвентарлар, санузеллар деворларни, номер жиҳозларини ва бошқаларни тозалаш ва йиғишда қўлланилади. Умуман олганда, тозалаш-йиғиш меҳмонхона жиҳозларига мўлжалланишига қараб: қуруқ тозалаш чангютгичларига, ҳўл ва қуруқ тозалаш чангютгичларига, ювувчи чанг ютгичларга, гилам тозалаш учун чангютгичларга, полювгич машиналарга, супириб тозаловчи машиналарга, пар ёрдамида тозалагич, юқори сув босими билан тозалагич аппарат ва фасадларни тозалаш жиҳозларига, кирларни ювиб тозалаш жиҳозларига бўлинади.

Бундан ташқари, тозалаш-йиғиш ишларининг охиригача олиб боришга ёрдам берувчи, қуритиш, дазмоллаш ва бошқа жиҳоз ва воситаларга бўлинади. Ҳозирги вақтда, ўзининг юқори унумдорлиги, фойдалилиги, қўллашда қулай ва оддий эканлиги, ишлашда ишончли ва эффективлиги, айниқса замонавий дизайнга эга эканлиги, эргономик талабларга жавоб бериши билан ажралиб турувчи; « Kardir » ва « Sorma » немис фирмаси, « Wetrok » Швейцария, « Electrolux » швед фирмаси чиқараётган ва меҳмонхоналарга кенг тарқалган тозалаш-йиғиш жиҳозлари қўлланилиб келинмоқда. 3. Чангни қуруқ ва ҳўл йиғгичлар эксплуатацияси Меҳмонхоналарни тозалаш ва йиғишда кенг тарқалган жиҳозлардан бири, бу қуруқ ва ҳўл чангютгичлар ҳисобланади. Жадвал-7.1 да чангни қуруқ ва ҳўл йиғгичларнинг турлари ва техникавий тавсифи келтирилган. Улар қуруқ чангютгич, ҳўл ва қуруқ, фақат ювгич ва гилам тозалагич чангютгичларга бўлинади. Уларнинг ҳозирги вақтда, меҳмонхоналарда кенг тарқалганларининг умумий кўринишлари расм-7.2 да келтирилган Расм. Қуруқ тозалаш чангютгичлар. Меҳмонхонада қўлланилган гиламлар, паркетлар намликни яхши қабул қилмайди, шунинг учун уларни тозалашда асосан қуруқ чангютгичлар ишлатилади. Чунки, агар гиламли қатламлар қўлланилса, ундаги қолдиқ намлар кирларнинг бир қисм чиришига сабаб бўлади, микроорганизмларнинг ривожланиши, тарқалишида яхши шароит яратилиши мумкин. Ундан

ташқари, кимёвий моддалар сувга эриб, сўнг шамол билан тарқалиши мумкин. Қуруқ чангютгичлар текстил юза қатламли полни, тошли ва тахтадан ёки полимер юза қатламли полларни тозалашга жуда қўл келади. Қуруқ тозаловчи чангютгич асосан умумий корпусга жойлаштирилган вентилятор (электродвигатель), бир неча қаватли қоғозли фильтр, микрофильтр, чиқиш фильтри, ҳаракат ғилдираги, бошқарув назорат асбоблари, узун электр узатгич кабелдан иборат бўлади. Унинг узлуксиз ишида кирланган ҳаво сўриш шлангининг тирқишидан (расм-7.3 ва 7.4) трубада пайдо бўлган ҳаво бўшлиғи туфайли сўрилиб, чангютгич ичига тушади. Чангютгич ичидаги икки қаватли қоғоз фильтрдан ўтиб, сўнг микрофильтр орқали, электродвигателнинг ҳимоя фильтридан ўтиб чиқиш фильтри орқали ҳаво ташқарига чиқарилиб юборилади. Бу турдаги чангютгичлар тоза йиғиштириш, иш вақтида шовқиннинг камлиги, конструкциясининг компактлашганлиги, ҳар хил урилишларга чидамлилиги, кабелининг автоматик тарзда йиғилиши, турли хилдаги насадка ва воситаларининг мавжудлиги билан бошқалардан ажралиб туради. Расм. Қуруқ тозаловчи чангютгич тузилиш схемаси: 1-икки қаватли қоғозли филтр пакет; 2-микрофилтр; 3-електродвигател ҳимоя филтри; 4-чиқариш филтри.Кирланган ҳаво Тозаланган ҳаво

Расм. Ювиш воситаси ёрдамида чангютгичлар билан гиламни тозалаш принципи. Жадвал Чангни қуруқ ва ҳўл йиғгичлар техникавий тавсифи Т /р № Тавсифи Қ уруқ тозаловчи чангю тгич Ҳ ўл ва қуруқ чангю тгич Ю вгич чангю тгич Гилам тозалагич чангю тгичлар 1 . Қуввати, Вт 850- 1250 850- 2000 1300- 2000 1150- 1250 2 . Оғирлиги, кг 8-10 9-30 10-50 3,9-9,7 3 . Резервуар сиғими, л 7-15 20-60 - 5-5,5 4 . Шамоллатгич параметри: - ҳаво сарфи л/с - бўлиқ, м бар 47-72 202- 257 50-60 178- 220 - - 43 180

5 . Унумдорлиги, м 3 /с - - 10-100 - 6 . Босимнинг сиғими, л: - тоза сувда - кир сувда - - - - 10-45 9-18 - - 7 . Пуркаш миқдори, л/ мин - - 1-5 - Ҳўл ва қуруқ йиғиштириш учун қўлланиладиган чангютгичлар (расм- 7.5): бошқарув панели, устки ечиладиган секциядан, фильтрлар ва тозаланган ҳавони чиқариб юборувчи тешик, сўриш шланги, кир сув баки, жойлаштирилган пастки секциядан иборат. Унинг ишлаш вақтида сўрувчи шлангидан сўрилган чанглар ёки суюқлик кир сув учун мўлжалланган бака тушади, ўз оғирлиги билан кир ёки чанглар сувга чўкиб ажралса, қолган майда зарралар фильтрлар ёрдамида ушланиб қолдирилади. Чангютгич шундай тузилганки, унинг ишлаш вақтида нам ёки суюқлик электродвигателга ўтиши мумкин эмас, фильтрлар доимо қуруқ бўлади. Кир сув баки тўлиши билан ундаги қўйилган кузатув электродлари ёрдамида чанг ютгич автоматик равишда ишдан тўхтайди. Уни яна ишлатиш учун бак сувини тўкиш ёки олиб тозалаб қўйиш керак. Чангютгичнинг кўпгина қулайликлари билан бирга, унинг корпуси уришга чидамли пластик ёки зангламас пўлатдан ясалган бўлади. Расм. Ҳўл ва қуруқ тозалаш чангютгичлар. Меҳмонхонадаги гиламлар, гиламли юзалар, юмшоқ мебеллар, драпировка, девор ва дераза, потолокларни ювиб тозалашда ювиб тозалаш чангютгичлари қўлланилади. Ювиш билан тозаловчи чангютгичнинг тозалаш жараёни схемасини расм-7.6 да келтирилган. Бунда, кимёвий тозалаш эритмаси босим остида

моддий юзасига пуркалади, кирларни эритиши билан эритма ва кир тезликда сўрилиб олинади. Тозалаш технологиясига асосан, юза тозалангунга қадар тозаланади, сўнг агар кимёвий эритма қўлланилган бўлса, албатта тоза сув билан яна бир бора тозалаш ва қуритиш керак бўлади. Бундай йўл билан тозаланган юзадан бир мунча вақт юрмаслик талаб этилади. Расм. Ювувчи чангютгичлар. Ювиш билан тозаловчи чангютгичларда, шу мақсадлар учун иккита бак бўлиши мумкин. Кир сув баки тозаланиб турилса, сув баки ҳар вақт сув билан тўлдирилиб борилади. Меҳмонхонадаги гиламларни янада чуқурроқ тозалашда махсус гилам тозалагич чангютгичлар қўлланилади. Уларнинг бошқалардан тозалашдаги фарқи, махсус шёткали қурилманинг қўлланилишида, яъни чанг ютгичнинг пастки қисмида алоҳида электр юритмали синтетик щётка ўрнатилган. Бу билан гиламларда ёпишиб қолган ип, соч ва бошқа кирларни ажратиб, сўриб тозалайди. Гилам тозалагичларнинг бошқа чанг ютгичлардан устунлиги: гиламли моддийларни юқори сифатда тозалаши, тозалангандан сўнг уларнинг патини тиклаши, ҳавони тўрт каррали тозалаши, щёткасининг текис ва кенглиги, гиламли моддийлар патига қараб уни мослаштириш мумкинлиги ҳисобланади. 4. Пол ювиш, чанг ютгичлар жиҳозлари

Меҳмонхона жамоавий ва яшаш жойларининг поллари жойнинг мўлжалланганлиги билан линолеумли, кафелли, гранит ва мармарли, синтетик қопламали бўлиши мумкинки, уларнинг кундалик тозалашда турли хилдаги пол тозалагичлар қўлланилади. Пол тозалагичлар турли хилдаги: ишчи органи бўйича: роликли, дискли; ишлаш принципи бўйича: иссиқ ювиш эритмали, ҳаволи ва супуриб тозалагич юқори босимли сувни иситмасдан, юқори босимли сувни иситадиган, пар ёрдамида тозалагичлар ишлаб чиқарилган. Уларнинг техникавий тавсифи жадвал-7.2 да берилган. Пол тозалагич машиналарнинг ишчи органи бўлиб, роликли ёки дискли щёткалар хизмат қилади. Агар тозалаш сирти силлиқ, нотекис ва генерал тозалаш ва ялтиратиш талаб этилса, роликли, текис-силлиқ юзалар учун дискли щёткалар қўллаш таклиф этилади. Роликли щёткали полювгич- тозалагич билан мебеллар тагини, жиҳозлар атрофини, прилавкалар остини ювиб тозалаш анча қулай ҳисобланади. Чунки, дискли щёткали пол ювгич- тозалагичлар бундай жойларни тозалашда қулай ва айрим ҳолларда мумкин эмас. Жадвал Пол ювгич-тозалагичлар техникавий тавсифи № Тавсифи Юқори босим сувини иситмасдан пол ювгич машина Юқори босимли сувини иситувчи пол ювгич машина Пар ёрдамида тозалагич машина 1 . Қуввати, Вт 2,2-3,1 300-1800 2,2 2 . Массаси, кг 15-5 2,2-8,2 7,5 3 Унумдорлиги, л/с 150-600 80-150 -

. 4 . Сувнинг максимал ҳарорати, 0 C 60 80 - 5 . Босим кучи, бар 10-130 100-180 3,8 6 . Сув парининг максимал ҳарорати, 0 C - 140 150 Пол ювгич-тозалагич машиналар (расм-7.7) ўзининг тузилиши бўйича компакт, роликли ва дискли щёткалар, индивидуал электродвигателдан, махсус трубка билан иссиқ кир ювиш эритмасини берувчи бакдан, кир сув баки, кир ва сувни сўрувчи вакуумли қурилмадан, унинг ишини бошқариш учун бошқарув панелидан, ҳаракат ғилдираги, созловчи қурилма, қулай ушлагич ва электртаъминот учун электр кабелдан тузилган бўлади. Расм . Пол ювгич машиналари.

Расм. Супуриш машиналари: а – қўлли супуриш машинаси; б – вакуумли супуриш машинаси; в – автоматик супуриш-сўриш машинаси. Расм. Сувини иситмасдан юқори босимли тозалаш аппарати.

Расм. Суви иситиладиган юқори босимли тозалаш аппарати. Меҳмонхона очиқ ва ёпиқ майдончалаприни тозалашда супуриб тозаловчи машиналар кўплаб ишлатилади (расм-7.8, 7.9, 7.10). Унинг ёрдамида чанглар сўрилади, қум ва кичик ахлатлар йиғиб олинади. Улар қуввати бўйича кичик (майда хона ва жойларга мўлжалланган), вакуумли (акумлятор батарейси ёки бензинли двигателда), автоматлашган (катта майдонлар учун) бўлиши мумкин. Улар икки хил принципда: оддий ва мураккаб схемада ишлаши мумкин. Оддий схемада валик ахлатларни супуриб идишга йиғади, мураккабида эса тез айланиб ўзидан ахлатни ўтказиб, идишга улоқтиради. Агар биринчи схемада идиш 40-50 %га тўлдирилса, иккинчисида 85-100 % тўлдириши мумкин (расм-7.11). Расм. Супуриш принципи: а - оддий супуриш; б – олиб ташлаш принципи.

Супуриб тозаловчи машиналарнинг қўлли механик юритмали ва вакуумли қўлли, тўла автоматлаштириш ўз ўрнида турли қулайликларга эга бўлади. Айниқса, катта майдонларни тозалашга мўлжалланган автоматик машинада, тозаловчи – оператор машинани бошқариш учун махсус ўриндиқда ўтириб майдонни тозалаш мумкин. Ҳосил бўлган кирларни тез ва эффектив равишда тозалашда суви иситилмайдиган, юқори босимда ишловчи аппаратлар қўлланилади. Уларнинг трубаларни тозалашда, қумли оқимни қайта ишлов беришда ҳам самарали қўллаш мумкин. Меҳмонхона биносини, жихозларини, транспорт қурилмаларини, ёғли ва мойли кирларини тозалашда суви исистиладиган юқори босимда тозалагич аппаратларидан фойдаланилади. Улар ўзининг юқори эффектив тозалаши, бошқарувдаги соддалиги, уларда қулайлиги ва турли хилдаги тозалаш воситалари ва қурилмаларининг борлиги билан ажралиб туради. Турли хилдаги сиртларни тозалашда, ҳозирги вақтда энг самарилиси, бу пар ёрдамида тозаловчи аппаратлар ҳисобланади. Чунки, унинг ёрдамида тозалашдан ташқари, ҳеч бир кимёвий воситасиз тозалаш жойини дезинфекциялаш ҳам мумкин. Тозаловчи машиналарнинг эксплуатацияси вақтида, турли бахтсиз ҳодисаларнинг олдини олиш мақсадида қўйидаги қоидаларга риоя этиш зарур ҳисобланади. - жиҳозлар эксплуатация талабларини билиш ва уларга тўла риоя этиш керак; - жиҳозларни ҳўл қўл ёки ҳўл қўлқоп билан ишлатиш тақиқланади; - тозалаш вақтида, тозалагич машиналарнинг ҳаво шланги ёки электр ўтказгичлар устидан босиб ўтишига йўл қўймаслик керак; - электр токининг уришини олдини олиш учун, электр жиҳозларнинг очиқ ток ўтказиш қисмларига тегмаслик, ишлаётган электр жиҳозларни қаровсиз қолдирмаслик зарур;

- носоз электр жиҳозларини ишлатмаслик, кучланиш мос келмайдиган электр жиҳозларини бир-бирига уламаслик керак; - кабели вилкаларни токдан ўчиришда, кабелдан тортмасдан, вилкани ушлаб розеткадан узишг зарур; - иш вақтида бирор бир носозлик аниқланса ёки ножўя товуш чиқса дарҳол машина тўхтатилиши электр токидан узилиши керак; - аниқланган барча носозликларни малакали мутахассис ёрдамида созлаш зарур. 5. Меҳмонхона хўжалигидаги кирювиш бўлими касбий технологик жиҳозлар эксплуатацияси Меҳмонхона хўжалигининг муҳим бўлимидан бири, бу кирланган чойшаб, ошхона дастурхон ва сочиқлари, меҳмонлар ва персонал кийимларини тозалаш бўлими ҳисобланади. Кирювиш бўлими кир чойшаблар, ёстиқлар ғилофи участкасига, ювиш ва дазмоллаш, бельё, меҳмонларга маиший хизмат кўрсатиш бўлимидан таркиб топади. Меҳмонхона иш фаолиятида мунтазам равишда алмаштирилган чойшаблар, сочиқлар, ёстиқ ва одеял ғилофлари, ошхона бельёси ва бошқалар махсус қопларда йиғилиб, аравачаларда кирювиш бўлимига етказилиб берилади. Кирювиш бўлимида улар турига қараб: сортланади, ювилади ва сиқилади, крахмалланади; кир турига қараб: кимёвий қайта ишлов берилиши ва тозаланиши, дазмолланиб бир тартибда йиғилади. Ушбу жараёнларнинг ҳажми мураккаблиги бўйича у ерда ишловчилар меҳнатини енгиллаштириш учун меҳмонхона кирювиш бўлимининг қувватига қараб турли хилдаги жиҳозлар қўлланилиши мумкин. Ҳозирги вақтда меҳмонхона кирювиш бўлимида: ювувчи-сиқувчи машиналар, қуритиш, моддийларни кимёвий қайта ишлов бериш, дазмоллаш

машиналари, пресслар, парлиманкенлар, қатлаб тортибга солувчи машиналардан фойдаланиб келинмоқда. Дунё бўйича бундай жиҳозларни Американинг “ Uni Mac ”, Буюк Британиянинг “ BMM Wecton Ltd ”, “ HI Weir Engineering Co Ltd ”, Белгиянинг “ Primus ” ва бошқа фирмалари кўплаб ишлаб чиқарилмоқда. Белгиянинг “ Primus ” фирмаси ишлаб чиқарилган жиҳозлар техникавий тавсифлари жадвал-7.3 да ва расм-7.13, 7.14, 7.15, 7.16 да келтирилган. Ҳозирги вақтда, ушбу жиҳозлар турли салоҳиятли меҳмонхоналарда самарали фойдаланиб келинмоқда. Барча меҳмонхоналардаги кирювиш машиналари асосан: станина, корпус, бакдан, ортувчи люкли барабан, кирювиш воситаси дозатори, юритма қурилмасидан, дастурлаш қурилмаси, сув иситиш қурилмасидан иборат бўлиб (расм-7.12) комплект конструкцияда автоматик Расм. Кир ювиш-сиқиш машинаси тузилиш схемаси: 1-станинаси; 2-привод тузилиши; 3- корпуси; 4-бак; 5-барабан; 6-солиш люки; 7-ювиш воситаси дозатори; 8-дастурлаш қурилмаси; 9-сув иситиш қурилмаси. бошқарув ҳолида ишлайди. Уларнинг иш вақтидаги вибрациясини камайтириш учун кучли амартизаторли қурилмалар қўлланиладики, машинанинг иш вақтида шовқин сезилмайди. Жадвал

Бельгия давлати « Primus » фирмасининг автоматик кирювиш машиналари техникавий тавсифи № Тавсифи Ювиш-сиқиш машинаси Гигиеник тозалаш машинаси F 22 F 33 F 40 F 5 M B22 M B33 M B44 M B66 1 . Қуруқ бельёнинг юкланиш массаси, кг 2 2 3 3 4 0 5 5 2 6 3 3 4 4 6 6 2 . Иситиш Электр парли 3 . Сиқиш айланиш сони, айл/мин 8 50 8 45 8 30 8 30 9 60 9 60 9 15 9 15 4 . Масса, нетто, кг 5 85 1 366 1 466 1 566 9 40 1 040 1 190 1 340 5 . Ўлчамлари: баландлиги эни узунлиги 1 640 9 85 1 075 1 902 1 190 1 220 1 902 1 190 1 430 1 902 1 190 1 610 1 50 1 350 9 00 1 50 1 500 9 00 1 600 1 50 1 100 1 600 2 100 1 100 Машина бакидаги сув электриситгич ёки парли иситгич орқали қиздирилади. Кирювиш вақтида ювиш воситаси, дозаларда автоматик равишда берилиб борилади, унинг ювилаётган моддий билан тўғридан-тўғри учрашиш кузатилмайди, чунки бакнинг Расм. Кир ювиш-сиқиш “ Primus ” машинаси

фақат пастки қисмида ювиш эритмаси тайёр бўлади. Шунинг учун кийимларнинг бузилиш хавфи йўқ даражада бўлади. Кирлар ювилиб бўлингандан сўнг ишлатилган сув бакнинг тагида ўрнатилган қуйиш шлангидан чиқарилиб юборилади. Машина бакига бир вақтнинг ўзида 7 дан 5 кг кир солиш мумкин. Машинанинг моделига боғлиқ равишда ювиш вақтида айланиш тезлиги 36-45 айл/мин, сиқиш вақтида 400-1000 айл/мин бўлади. Унинг иши маълум машинада киритилган дастур бўйича автоматик равишда олиб борилади. Унда 5 та стандарт ювиш дастури мавжудки, улар рангланмаган ва рангланган моддий учун, синтетик, нейлон, шерстли моддийлар учун алоҳида бўлади. Бундан ташқари, крахмалланмаган, оқартирувчи ва бошқа қўшимча дастурлар ҳам киритиш мумкин. Ушбу дастурлар бўйича машинада ўрнатилган микропроцессорлар ёрдамида эркин ювиш вақтини, температура режимини, бакдаги сув даражасини, чайиш ва сиқиш сонини, кирювиш воситасининг бўллаш миқдорини ва бошқаларни олдиндан белгилаш мумкин (жадвал). Жадвал Кирювиш бўлими қуритгичи ва дазмоллаш катоклари техникавий тавсифи № Тавсифи Барбанли қуритгич Дазмолловчи каток D A9 D A11 D A13 D A15 125- 100 , 120, 140 130 -160 1 . Ҳўл бельёнинг массаси, кг 8 1 0 1 1 1 4 - - 2 . Иситиш Электр энергияси, пар Электр энергияси 3 . Барабан Зангламас пўлат 4 Цилиндр - - - - 250 300

. диаметри, мм 5 . Цилиндр узунлиги, мм - - - - 1000, 1200, 1400 160 0 6 . Ўлчамлари: баландлиги эни узунлиги 1 097 6 83 7 11 1 622 7 11 9 87 1 622 7 11 1 140 1 622 8 00 1 140 1005 420 1400, 1600, 1800 106 0 500 220 0 7 . Массаси, кг 5 7 1 49 1 58 1 65 110, 118, 126 248 Кирювиш машиналари гигиеник ювиш машиналари ҳам бўлиши мумкин. Бундай машиналарда кирлар бир томондан машинага солинса, тозаланган албатта, қарама-қарши томондан олинади. Уларнинг қўлланилиши билан кирювиш бўлими тоза ва кир қисмларга бўлинади. Чунки, ишнинг бундай ташкил этилиши билан юқори даражада гигиена талаблари бжарилади. Яъни кир билан тоза нарсалар бир-бири билан алоқада бўлиши мумкин эмас. Кирювиш бўлимида ювилган кирларни қуритиш учун барабанли қуритгичлар, дазмоллаш учун махсус катоклар қўлланилади, бу жиҳозларнинг айримлари Расм. Гигиеник кир ювиш “ Primus ” машинаси Расм. Барабанли “Primus” қуритгичи

тавсифи жадвалда келтирилган. Ювилган кир айланувчи, ички сирти перфорацияли барабанга солиб, айлантирилади. Барабаннинг айланиши натижасида ҳосил бўладиган марказдан қочма куч натижасида ҳўл кирлар перфорацияли сиртга қисилиб суви ажралиб чиқади. Барабаннинг узлуксиз ҳаракати натижасида кирлар силкиниши, тарқалиши ва иссиқ шамол билан шамолланиши натижасида қурийди. Машина дастур асосида, кирнинг моддийига мос равишда турли режимда ишлаши мумкин. Ювилган кирлари қуритиш, ҳамда дазмоллаш учун қуритиш-дазмоллаш катоклари ишлатилади. Дазмоллаш катоги зангламас хромланган 350, 500 мм диаметрли валдан иборат бўлиб, энергия манбаи бўлган электр, газ ёки пар ёрдамида қиздириладли, махсус электр юритма ёрдамида 0,8 дан 8,0 м/мин тезликда айланади. Кирларни юқори сифатда дазмоллаш учун валнинг бўйича кирни валга осиб, дазмоллаш учун тасмалар ўрнатилган. Дазмоллаш вақтида чойшаблар, ғилофлар ва бошқалар вал ва тасма орасига берилади, тасма ёрдамида қиздирилган вал юзасига кирлар тахланиб ҳам қуритилади, ҳам дазмолланади. Катокнинг ишлаш принципиал схемаси расм-7.16, 7.17 да келтирилган. Расм. Дазмоллаш қуритиш катогининг ишлаш технологик схемаси:

1-чойшаб; 2-истеъмол столчаси; 3-қисиш валики; 4-силиндр; 5-дазмоллаш тасмаси; 6-дазмоллаш вали; 7-кўндаланг тахлаш қурилмаси. Расм. Дазмоллаш-қуритиш « Peimus » машинаси. 6. Қабул қилиш ва жойлаштириш хизматлари жиҳозлари, уларнинг техникавий эксплуатацияси Маълумки, меҳмонхона меҳмонни қабул қилиш ва жойлаштириш асосий функционал хизматига меҳмонхонага жойни бронлаш, меҳмонларни қайд этиш ва жойлаштириш, яшаш учун расчет (ҳисоб-китоб) қилиш, қўшимча хизматлар кўрсатиш, турли хилдаги информацияларни бериш ташкил этади. Замонавий меҳмонхоналарда бу ишлар билан шуғулланувчиларнинг (администраторлар, портье, ҳисоб-китоб оператори, паспорт столи ишчиси ва бошқалар) иш жойлари тўла механизациялашган (автоматлашган) бўлиб, ҳаммаси компьютерлар системасига уланган бўлади. Ушбу мақсадда: персональ копьютерлар ва улар билан ишловчи қурилмалар, назорат-касса машиналари, электрон калитларни кодлови комплекс жиҳозлар, пулларни ҳақиқийлигини текширувчи детектор, пул санаш машинаси, нусха олиш аппарати, замонавий алоқа воситалари ва ҳавони салқинловчи ёки кондиционерловчи аппаратлар қўлланилади.

Меҳмонхона фаолиятидаги турли хилдаги ахборотларни йиғиш, сақлаш, қайта ишлов бериш, маълумотлар базасини яратиш, ҳужжатлар яратиш, печат қилиш, қайта ишлов бериш персонал IBMPC компьютерларида олиб борилади. Персонал компьютернинг турли воситалари ҳисобланиши: клавиатураси, монитори, сканери, принтери, модем, ксерокс, факс ва бошқалар ҳам компьютерлар комлпектида қўлланилади. Меҳмонхона хизматида “ IBM ”, Сопрад, Apple , Dcc , Dell ва бошқа фирмалар персональ компьютерлари кенг қўлланилиб келинмоқда. Ҳозирги вақтда унинг суюқ кристалли ясси ( LCD ) монитори ўзининг кам энергия сарфи ва кучсиз электромагнит нурланиши билан бошқаларидан фарқ қилади. Худди шунингдек, матрицали, оқимли ва лазерли принтерларидан, мақсадга мувофиқ лазерли принтерлар замонавий ҳисобланади. Турли хилдаги меҳмонхона ҳужжатларини кўпайтириш, ксерографикли жиҳозларда бажарилиши лозим. Ҳозирда, “ Rank Xerox ” инглиз фирмаси томонидан ишлаб чиқарилган ксерокслар меҳмонхоналарда мувоффақиятли қўлланилиб борилияпти. Меҳмонхона иш фаолиятида муҳим ҳисобланган сканерларда турли ҳужжатлар тасвирини олиш, уни махсус дастурлар асосида қайта ишлов бериш имкониятини яратади. Сканерлар ҳам рангли, қора-оқ, турли формат кўринишда бўлиши мумкин. Меҳмонхона учун энг яхшиси HP ScanJet 5200 C – рангли, юқори тезликдаги А4 форматдаги сканер ҳисобланади. Меҳмонхона алоқасининг глобал тармоқ Интернетга чиқиши учун модем қўлланилади. Модем – бу сигналларни тўғридан ва тескари айлантирувчи қурилма бўлиб, маълум каналда қўллаш учун қабул қилинади. Улар ички ва ташқи бўлиши мумкин. Замонавий коммуникацион системаларда ADSL – модемлар кенг қўлланилиб келинмоқда.

Худди шунингдек, масофада туриб ҳужжатлар нусхасини олиш ёки бериш учун факсимал алоқа ишлатилади. Меҳмонхоналарда уларнинг термографикли хиллари кенг қўлланилиб келинмоқда. Меҳмонхоналар билан бўладиган кўрсатилган хизматлар учун ҳисоб- китобларда назорат-касса аппаратларида бажарилади. Меҳмонхона хизматларига тўланадиган пул тушумларини ишончли ва сифатли ҳисобини олиб боришни таъминлаши зарур. Уларнинг ҳисоб-китоби нафақат пулга, балким тўлов пластик карталарига ва ҳ.к. бажарилиши керак. Кўрсатилган хизмат бўйича тўғри солиқларни тўлаб бориш учун, назорат касса аппаратлари ҳар куннинг (ҳар ойлик) тушумлар ҳақидаги тўла ахборотни олиш учун уларда фиксал хотира қўлланилади. Назорат-касса аппаратлари бундан ташқари, хизматлар бўйича истеъмол талабини ҳам аниқлаб бориши мумкин. Меҳмонхоналар таркибида электрон касса-назорат аппаратлари бўлган автоматлаштирилган марказларнинг бўлиши, истеъмолчиларга хизмат кўрсатиш тезлигини, ўтказиш қобилиятини, хизмат кўрсатиш сифатини ошириши, кассирлар хатосини олдини олиши, бир кассир иш унумдорлигини ошириши, кассирлар сонини камайтириши мумкин. Назорат-касса аппаратлари хусусияти бўйича: автоном назорат касса машинасига, назорат касса машиналар пассив системасига, назорат-касса машиналар актив системасига, фиксал регистраторга бўлиниши мумкин. Автоном назорат-касса машинаси – шундай назорат касса машинасики, унинг функционал эҳтиёжини фақат қўшимча кириш-чиқиш, бошқариш қурилмаларини қўшиши билан кенгайтириш мумкин. Назорат-касса машиналар пассив системасига, компьютер-касса системасида ишлаши мумкин, лекин бошқарув имконияти йўқ, автоном қўллаш мумкин. Назорат касса машинаси актив системасига унинг компьютер – касса системасида ишлаши, бошқарилиши мумкинлиги, фиксал хотираси борлиги

ўзида ахборотларни сақлаши, қайта ишловни тасвирлаши ва киритиши, чиқариши мумкин. Фиксал регистратори деганда, электрон назорат-касса машинаси тушуниладики, улар фақат компьютер-касса системасида, алоқа каналидан олинган маълумотларда ишлайди. Фиксал регистратор электрон назорат- касса машиналарига қўйилган барча талабларга жавоб беришдан ташқари, қатта имконият ва параметрларга эга. Бунга, унинг назорат ва пул счётчикларини, кассир ва бўлимларни, ундан ортиқ кўпайтириши, дастурида 1000 дан зиёд миқдорда нархлар бўлиши мумкин. Корхонага қўлланиладиган барча назорат-касса машиналари қатъий равишда солиқ инспекцияси регистрациясидан ўтиши, шундан сўнг эксплуатация этишга рухсат берилади. Солиқ инспекцияси текширишда, машина паспорти (эксплуатацияга киритилганлиги, таъмирланганлиги белгиси билан), кассир-оператор китоби; ҳисоб даврида қўлланилган назорат лентаси, кунлик касса китоби, олинган пул ва даромад ҳақида ҳисоб ва тўлов ҳужжатларини кўриб чиқади. Жадвал-7.5 да овқатланиш ва савдода кенг қўлланилиб келаётган назорат-касса машиналарининг техникавий тавсифи келтирилган. Назорат-касса машиналарини турли мамлакат корхоналарида ишлаб чиқарилаяпти. Агар “АМС-100Ф” машинасини Сосен асбобсозлик заводи ёки ОАО “КАСБН” Калугада (Россия) ишлаб чиқарилса, “Электроника92-06РФ”. София шаҳри Болгариядаги “Электроника ЕАД” фирмаси томонидан, “Электронмаш- NGR 2113-1103Ф”, “Электронмаш” (Россия, Санкт- Петербург); “ЭЛВЕС-01-03Ф” Тула асбобсозлик заводи (Россия); “ SAMSUNG ER 4615 RF ”ни Samsung electronics , Жанубий Кореяда ишлаб чиқарилган. Улар турли фирма ва давлатларда ишлаб чиқарилсада, лекин кўп хусусиятлари билан бир-бирига ўхшаш ҳисобланади. Ҳозирги вақтда 100 дан ортиқ моделлар қўлланилади, моделлар бир- биридан конструкцияси, техникавий тавсифи, бажарадиган операциялар хили

билан фарқ қилади. Лекин конструкцияси ва асосий қисмлари билан бир- бирига монандликка эга (расм). Жадвал Назорат-касса машиналари техникавий тавсифлари Кўрсаткичлар Машиналар типииА М С-100Ф Электроника 92-06РФ Электронмаш -N PE 2113 1103Ф ЭЛВЕС-01Ф SA M SU N G ER4615RF Индикатор табло сони, 2 2 2 2 2 Табло разряди 13 8 10 9 10 Секциялар сони 4 10 30 9 15 Ишловчи кассирлар сони 4 4 6 39 4 Тармоқ ўчганда информация сақлаш вақти, соат 500 0 - - 150 0 72 0 Информацияни хотирада сақлаш муддати, йил 5 5 6 Киритилган сумма разряди 9 8 7 9 7 Кассирлар ва бўлимлар бўйича разрядлиги 10 10 10 10 Жами счётчиклар разрядлиги 16 15 12 14 12 Дастурланадиган товарлар миқдори 100 180 180 600 50 0 Клавишлар сони 33 38 35 39 59 Печат қилиш тезлиги, қатор/ сек 4 2,5 3 Қуввати, Вт 25 20 25 25 Машина массаси, кг 5 14 11 18 Чек лентасининг эни, мм 57 38 38 37, 44

5 Рулон диаметри, мм 15 80 83 Хизмат муддати, йил 6 Назорат-касса машиналари қўйиш механизмидан (сонли, секционли, функционал клавиатурасидан), индикатор блоки (кассирга, истеъмолчига), бошқа қурилмасига (матрицали урувчи ёки оқимли типли), қулфи ва калити, корпусдан ва фиксал хотира, электрон ҳимояланган назорат лентасидан ташкил топган. Расм. Назорат касса машиналари ташқи кўриниши: 1-клавиатура; 2- кассир индикатори; 3- истеъмолчи индикатори; 4-печатловчи қурилма; 5-печатловчи қурилма қопқоғининг қулфи; 6-ишловчи машиналар учун қулфлар; 7-машина шнури вилкаси; 8-пул қутиси; 9-тармоқ ёндиргичи. Машина қўйиш механизмида 45 та тугмачалар бўлиб, улар орқали машинадан ўтаётган сумма, машина шифри, бўлим рақами, товар рақами; чекни ва бажарилган операциялар дастурланади, турли режимга ўтиш командаси берилади. Клавиатурадаги ҳамма кнопкалар: сонли, секционли ва функционалли бўлади. Дастурлаш режимида чекнинг боши ва охирида алфавитли сонлига (клавиатуранинг бурчагида жойлашган) ўтилади.

Индикатор блоки икки алоҳида индикатордан ташкил топиб, бири кассирга, иккинчиси истеъмолчига киритилган пул, вақти ва ҳ.к. ҳақида хабар беради. Печатловчи қурилмалар пул ҳужжатларига бажарилган операция ҳақида қайд қилишда қўлланилади. Чек ва назорат лентаси маҳсулот олинганда қайд қилиниб берилади. Турли машиналарда, турли энли ленталар: 37,5; 38; 40; 44 мм, рулонининг диаметри 70-85 мм га тенг бўлади. Айрим машиналарда иссиқлик кимёвий қоғоз қўлланилади. Машинанинг қулфи ва калити ёрдамида машинани информация ололмаслик, қўллай олмаслик даражасигача маҳкамланиб қўйилади. Машина қулфи тўрт ҳолатда бўлиши, учта калити (кассир, бошкассир ва администрация ёки солиқ инспектори калити) бўлади; К – касса режими; О – ҳисоблаш режими; ОГ – ҳисоблаш ўчириш билан; П – дастурлаш; Т – машинада тостлаш; Р – заҳира режимида эканлигини билдиради. Машина корпуси барча механизацияларини ёпиб, металли ёки пластмассали ғилофни, ҳозирги замон дизайнида ташкил этади. Машина фиксал хотираси, бу дастурли-аппаратли восита бўлиб, кунлик (ойлик) қайдларни бажарувчи, узоқ муддатда энергияга боғлиқ бўлмаган ҳолда бажарилган операциялар ҳақида ахборотни машина хотирасида сақлашга мўлжалланган. Улар машинага алоҳида бир ёки бир неча махсус микросхема шаклида киритилади ва машинасининг пломбаланган ғилофи ичида бўлади. Машина назорат лентаси ҳам ҳимояланган бўлади. Электрон назорат- касса машинасининг кўриниши расм-7.19 да келтирилган. ЭКР 2101.1Ф – электрон назорат-қайдловчи машина кичик корхоналарга, электрэнергияси вақт-вақти билан ўчиб турадиган жойларга мўлжалланган. Чунки, Расм 7.19. SAMSUNG ER 4615 RF электрон назорат-касса машинаси

аппаратда 1500 чек беришга етарли энергия манбаига эга зарядланувчи аккумляторга эга. Машинанинг қулай клавриатураси ҳам кассир, ҳам истеъмолчи индикатори мавжуд бўлиб, 4 кассир ва 8 сотувчи, 12 бўлимга ишлаб, 4 хил солиқни автоматик равишда ҳисоблаб, печат қилиб бериши ва фиксал хотирага сақлаши мумкин. ЭКР4101.2Ф – назорат-касса машинаси овқатланиш корхонасида жуда кам фойдаланилади. SAMSUNG ER 4615 RF – электрон назорат-касса машинаси (расм 7.19) қуйидаги операцияларни: сотувни регистрацияси, пул суммаси ҳисоби, оралиқ ҳисоб-китоб, бериш, жамлаш, автоматик равишда босмага чиқариш; кредитга, нақд пулга, чекка сотишни бажариш, кирим – сарф касса операцияларини бажариш таралар ҳисобини олиб бориш, солиқ солиши ва ажратиш, упаковкани, қўшимча ва чегирмаларни фоизини ҳисоблаш, валютани ҳисобини қилиш, оператор хатосини тўғирлаш, қайтариш, бекор этиш ва такрорлаш, калькулятор режимига ўтиш ва ҳ.к. операцияларни бажаришга мўлжалланган. Назорат-касса машинасининг барча ёзувлари рус тилида бажарилади. Машина комплектида ERP -300 V икки секционли матрицали принтери бўлади. Фиксал хотираси кунига 3000 жамланган маълумотни ёзиш имкониятига эга. АМС-100Ф - автоном назорат-касса машинаси, ҳисобни автоматик тарзда олиб боришга, бирламчи қайта ишлов ва назоратга қоғозни лентага қайд этишга мўлжалланган. Машина ҳам SAMSUNG машинаси каби кўп функцияли бўлиб, RS -232 интерфейс билан персонал компьютерга ёки электрон тарозига чиқиши мумкин. Назорат-касса машиналари эксплуатациясида , авваламбор машина ўрнатилган иш жойининг ёритилганлиги 450-500 лк. бўлиши лозим. Расм 7.20. АМС-100Ф назорат

Машина индикаторига қуёш нурининг тўғридан-тўғри тушишини олдини олиш керак. Машиналар 220 В кучланишли разеткалар орқали уланганда уларда ерга улаш сими ҳам бўлиши керак. Хонадан ташқарида қўлланиладиган автоном энергияда ишловчи бўлади. Оператор-кассир иш жойида пул яшиги ва унинг устига назорат-касса машинаси ўрнатилса мақсадга мувофиқ бўлади. Ишдан олдин машина печат қилиш қурилмасини ишга тайёрлаш керак. Бунинг учун машинага назорат ва чек лентаси солинади, ранглайдиган кассета қўйилади. Машинани ишга туширишда сонли клавиатура билан число, ой, йил формасида иш куни соат ва минутлар кўрсатилиб вақт белгиланади. Сўнг тўрт кассирлар номеридан бири критилади ва кассирнинг пароли берилади. Охирги, олтинчи парол сони киритилгандан сўнг кассир индикаторига машинанинг ишга тайёрлиги ҳақида хабар беради. Агар парол нотўғри бўлса, унда машинада товушли сигнал пайдо бўлиб қайта киритишни тавсия этади. Машинани ишлатишда бажарилган тўғри ҳаракатлардан сўнг машина: дастурлаш, ёки касса режими, кўрсаткичларни олиш ва ўчириш, ЭВМ билан ёки тарози билан ишлаш, тест ўтказиш режимларидан бирига ўтказилади ва ишлатилади. Бу режимларда ишлаш тартиби ҳар бир машина техникавий паспортига батафсил келтирилган. Назорат-касса машиналарининг эксплуатация ишларининг аниқ қўйилиши, улардан самарали фойдаланишни, ҳамда овқатланиш корхоналарида хизмат кўрсатишни тезлаштиради. Назорат-касса машиналарга ишлаш учун, маълум тайёргарликдан ўтган, техника хавфсизлиги ва электрхавфсизлик қоидалари билан танишганлар қўйилади. Ишдан олдин кассир корхона жавобгар шахсидан (директори, катта кассир ва ҳ.к.) касса калитини олади. Биргаликда, счётчик кўрсатмаларини касса китобига ёзади. Шундан сўнг, кассир машинага чекли ва назорат лентасини солади, иш вақти ва кунини белгилайди, бир икки маротаба

СДБ-2ВН пул санаш машинасининг тузилиши схемаси расм-7.22 да келтирилган. Унинг иш унумдорлиги 1200 дона/мин., бир бора 300 та банкнотни солиш ва 100 талаб тахлаши, қуввати 85 Вт, 220 В. Машина конструкциясининг ўрта қисмида варақларни ажратадиган, тахлайдиган, ортиш қурилмаси жойлашган. Бу блок ёрдамида ғижимланган купюраларни ҳам осонликча ажратиб санаш мумкин. Саналган миқдор сони юқорида ўрнатилган индикаторга ёритилади. Бошқарув блоки ёрдамида машина турли хилдаги режимларда қўлланилиши мумкин бўлади. Замонавий меҳмонхоналарнинг номерларида электрон қулфлар ва улар учун электрон калитлар қўлланилади. Электрон калит деб, индивидал кодли пластик магнит карточкаси тушунилади. Ҳар бир меҳмон учун алоҳида кодланади. Меҳмон жойлашиш вақтида унга шу кодланган электрон калитлар берилади. Электрон калитларни кодлаш учун махсус жиҳозлар қўлланилади. Электрон калитларни кодлаш учун меҳмонхона қабул қилиш ва жойлаш машина-терминали расм- 7 .2 3 ва 7.24 да келтирилган.Расм. СДБ-2В/1 пул санаш машинаси

Расм. Электрон калитларни дастурлаш мини-терминали. Расм. Электрон калитларни бевосита қабул қилиш ва жойлаштириш компютерида дастурлаш. Электрон калитлар махсус м атериал дан тайёрланиб, ҳар бир қулфга мос даражада аниқ этиб бажарилади. Улар механик таъсирларга чидамли, электростатик токларни йиғмайдиган, чанг ва намликка чидамли моддийдан

қилинади. Уларга компьютер-терминали орқали ҳоҳлаган тасвирни, ёзувни белгиларни қўйиш мумкин. Махсус кодлаш қурилмаси ёрдамида калитнинг магнит йўлагига ёзиш билан бажарилади. Калитда индивидуал номер қулфи коди, вақт, қачон жойлашган, меҳмоннинг кетиш вақти кўрсатиладики, меҳмон кетганданг сўнг унинг ўрнига шу код билан яшаб туриш мумкин бўлмайди. Улар ёрдамида меҳмонлар гуруҳини қайд этиш ҳам мумкин. Улар кўп функцияли бўлади. Калитларни дастурлаш мини-терминал орқали бажарилади. Янги калит кодланиши билан эскиси автоматик равишда бекор қилинади. Электрон калитларни турли режимда қўйиш мумкин. Уларга мижоз, горничный, кирювгич, хонада хизмат кўрсатиш, мини-бар, мухандислик хизмати, директор, авария, заҳирадаги калит, бир маротабали калит режимларида дастурлаш мумкинки, улар фақат дастурда қандай белгиланган бўлса, фақат шуни ўзини бажариши мумкин. Меҳмонхона қабул қилиш ва жойлаштириш хизматини жиҳозларини эксплуатациясида қуйидаги техникавий хизмат кўрсаткичларга бўлинади: - ишловчининг ўзи техникавий хизмат қилиши; - профилактик – регламент ишлар; - таъмирлаш ишларини бажаришга. Профилактик-регламент ишларни шартнома асосида фақат махсус ташкилотлар олиб бориши мумкин. Меҳмонхона администратори, порьтеси ва ҳисоб-китоб оператори ўз иш ўринларининг тозалигига қарашлари, чангдан, қоғоз толаларидан, чек рулони ва назорат лентаси, ранг лентаси, картриджлардан ҳар куни тозалаб туришлари лозим. Ҳисоб-китоб оператори камида бир ҳафтада бир маротаба пул яшигини 5 %ли формани ёки бошқа дезинфекцияловчи эритмага ҳўлланган латта билан артиб бориши талаб этилади.

Агар жиҳозлар иш фаолиятида бирор-бир носозлик учраса, дарҳол ишни тўхтатиб, катта администраторга маълум қилиш керак. Иш сўнгида барча аппаратлар (жиҳозлар) электр энергиясидан узилиб ўчирилиши лозим.

Фойдаланилган адабиётлар рўйхати : 1. “Ўзбекистон Республикасида 2006-2010 йилларда хизмат кўрсатиш ва сервис соҳасини ривожлантиришни жадаллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида” Ўзбекистон Республикаси Президентининг қарори. – Тошкент, “Халқ сўзи” газетаси, 18 апрел 2006 йил. 2. Ляпина И.Ю. Организация и технология гостиничного обслуживания. – М. АСАДЕМА. 2002. – 207 с. 3. Ляпина И.Ю., Игнатьева Т.Л., Безрукова С.В. Моддийьно-техническая база и оформиление гостиниц и туркомплексов. – М.: АСАДЕМА. 2004. – 251 с. 4. Ахмедов Х.И., Аддаберганов А.А. Организация обслуживания в гостинице. – Ташкент, “ To ’ lqin ”. 2007. – 222 б. 5. Филлиповский Е.Е., Л.В.Шмарова. Экономика и организация гостиничного хозяйства. – М.: “Финансы и статистика”. 2003. – 175 с. 6. Туризм и гостиничное хозяйство (под редакции А.Д.Чудновского). – М.: “ЮР Книга”. 2005. – 447 с.

Похожие

Меҳмонхона умумий хўжалиги эксплуатацияси

Меҳмонхона ва туристик комплекслар хўжалиги техникавий таъминоти ва эксплуатацияси

Ресторанда ишлаб чиқариш инфраструктурасининг умумий тавсифи

Меҳмонхоналар хўжалигида сервис хизматини ташкил этиш. Меҳмонхоналар бошқаруви

Хоналар фонди ва менежер иши