Maishiy kimyo tovarlari - Экономика - Рефераты

Maishiy kimyo tovarlari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

50 KB

Maishiy kimyo tovarlari Reja: 1.Maishiy kimyo tovarlari 2.Yelimlarning turlari 3.Lok-buyoq tovarlari 4. Aliflar 5.Kir yuvish vositalari

1. Maishiy kimyo tovarlari Uy-ro‘zg‘orda sakkiz xil maishiy kimyoviy tovarlar ishlatiladi: yoqilg‘i, yonilg‘i va yoritish kerosini, yog‘lash moylari, kir yuvish vositalari, tozalash, sayqallash hamda dog‘ni ketkazish vositalari, lok-bo‘yoqlar, yelimlar, zaharli dorilar, madaniy o‘g‘itlar. Ko‘mirlar. O‘zbekistonda ko‘mir konlari, asosan Angren, Olmaliq, Sariosiyo (Sharg‘un shaxri) va Boysun tumanlarida joylashgan. Ko‘mirlar issiqlik berish quvvati bo‘yicha har bir kilogrammi yonganda 11,3-18,8 MJ (migojoul) issiqlik beradigan qo‘ng‘ir, 19,7-20,5 MJ issiqlik beradigan toshko‘mir va undan yuqori bo‘lgan miqdorda issiqlik beradigan antrasiplarga bo‘linadi. Yirikligi bo‘yicha 50- 200 mm.li taxta-yirik, 50-100 mm.li yirik, 25-50 mm.li yong‘oq kattaligidagi va 13-50 mm.li mayda aralash turlarga bo‘linadi. Namligi bo‘yicha 15,25-28 va 32-40 % turlarga bo‘linadi. Namlik ko‘mirlarning issiqlik berishini pasaytiradi. Benzin. Bu yengil uglevodorodlar aralashmasidan iborat, uchqundan alangalanadigan yonilg‘idir. Benzin O‘zbekistonda Oltiariq, Farg‘ona va Qarovulbozor (Buxoro viloyati) neftni qayta ishlash zavodlarida ishlab chiqariladi. Benzin portlash kuchi (ditanatsiya qobiliyati) bo‘yicha 72,76 va 93 oktan sonli turlarga bo‘linadi. Oktan soni uni portlash qobiliyati bo‘yicha izooktan (portlamaydigan) va geptan (portlanuvchi) aralashmasining portlash kuchiga tengligini ko‘rsatadi. 76 va 93 markali benzinlarni portlash kuchini pasaytirish uchun tetroetil qo‘rg‘oshinning bromli etildagi eritmasi ishlatiladi. Solyarka. Bu havoning siqilish natijasida harorat 500-6000S ga ko‘tarilganda yonadigan dizelli yonilg‘idir. Sifati setan soni bilan aniqlanadi. Bu son solyarkaning alangalanish qobilyatini ko‘rsatib, setan va metilmaftalin aralashmasini alangalanish quvvatiga teng bo‘ladi. Traktorlar uchun setan soni 40- 45 bo‘lgan solyarka ishlatiladi.

Yoritish kerosini. Molekulasi o‘rta uzunlikda bo‘lgan uglevodorodlardan tashkil topgan yoritish suyuqligidir. Tutunsiz alangasining balandligi bo‘yicha mm. hisobida kerosin K-20, K-22, K-25 va K-30 markalarga bo‘linadi. Yog‘lash moylari neftdan yonilg‘ilar olingandan keyin qolgan mazutdan olinib, harakatlanuvchi metall qismlarning ishqalanish koeffitsiyentini kamaytiradi va ularni yeyilishdan saqlash uchun ishlatiladi. Yog‘lash moylari ishlatish bo‘yicha to‘rt guruhga bo‘linadi. Tikuv mashinasi moyi sanoat moylaridan biri bo‘lib, mazutni haydashdan olinadigan boshlang‘ich suyuq moydir. Aftol bu moy motor moylaridan hisoblanib, karbyuratorli dvigatellar uchun ishlatiladi. Quyuqligi bo‘yicha yozgi va qishki turlarga bo‘linadi. Nigrol bu moy transmission moylardan biri, mashina va uskunalardagi harakatni dvigateldan ishchi mexanizmlarga o‘tkazib beruvchi qismlar g‘ichirlamasligi uchun ishlatiladi. Quyuq moylar ishlatilishi bo‘yicha olti guruhga bo‘linadi: 1.Vazelin. Mazutni haydashda keyingi fraksiyalaridan olingan moylarga parafin va serezin qo‘shib tayyorlanadi. Metall buyumlarni tashishda zanglashdan saqlash uchun ularning ustiga surtiladi. 2.Solidol. Mazutni oxirgi fraksiyalariga sovun qo‘shib olinadi. Velosipedning zanjirli uzatmasi uchun ishlatiladi. Uning yaxshi xususiyati velosipedni haydaganda erib, to‘xtaganda oqib ketmasdan qotib qolishida. 3.Arava moyi. Bu moy mauztning o‘ziga sovun qo‘shib olinadi. 4.Yuft poyafzal moyi. Mazutni oxirgi fraksiyalariga parafin, ko‘mir qatroni va yog‘ qoldiqlari qo‘shib olinadi. Poyafzal surtganda uni suv hamda nam o‘tkazmaydigan qiladi. 5.Gutalin. Neft va neft mahsulotlarini tozalashda olinadigan yuqori molekulali parafin hamda serezinlarga pegmentlar qo‘shib olinadi.

6.Pol bo‘yoq. Gutalinga konifol va skipidar qo‘shib hosil qilinadi. 2. Yelimlarning turlari Yelim buyum qismlarini bir-biriga yopishtirish uchun ishlatiladi. Uning adgezon xususiyati 0,5 nm (nanometr) oraliqda joylashgan molekulalarning disreksion, indiksion va elektrostatik kuchlar tufayli o‘zaro tortish kuchlariga asoslangan. Sun’iy yelimlar ishlatilishi bo‘yicha uch guruhchaga bo‘linadi: 1. Rezina yelimi. Butadten, xlorpren va boshqa sintetik kauchuklarni benzinda eritish natijasida olinadi. Velosiped kameralarini yelimlash uchun ishlatiladi. 2. Nitrotsellyuloza yelimi. Sellyulozaga azot kislotasi ta’sir qilib olingan kolloksilinning egiluvchanligini oshiradigan plastifikatorlarga qo‘shib, keton va murakkab efirlarda eritish natijasida tayyorlanadi. 3. O‘simlik yelimlari. Gul qog‘oz yelimi kraxmalni qaynatish natijasida qisman parchalanib hosil bo‘lgan dekstindan olinadi. Gul qog‘oz yelimi tez buzilmasligi uchun mis kuporosi va taxta kanaga qarshi dexlordefiniltrixlormetilmetan qo‘shiladi. Hayvonot olamidan olinadigan yelimlar xomashyo bo‘yicha uch guruhga bo‘linadi: 1. Mezdra yelimi qo‘shxona va charm zavodlarida hosil bo‘ladigan teri chiqindilari va ularning ichki qatlamini (mezdrasini) ohak bilan yumshatib qaynatish natijasida glyutin va jelotozlarga parchalangan kollagen oqsilidan olinib, duradgorlik ishlarida qullaniladi. 2. Suyak yelimi ossei oqsilidan tarkib topgan suyak kemirchaklariga osh tuzi kislotasi ta’sir qilib qaynatish natijasida olinadi. 3. Kaziyen yelimi yog‘sizlantirilgan sutdan oltingugurt kislotasi ta’sirida olinadi. Sintetik yelimlar xom ashyosi bo‘yicha besh guruhga ajratiladi:

Universal BF. Fenoformaldegid va polivenilbutirol qatronlarining spirtdagi eritmasi bo‘lib, metal, shisha, chini va plastmassa buyumlarini yelimlashda hamda gazlama, charm buyumlarini yelimlashda ishlatiladi 2. PVA. Polivenilatsetat qatronidan olinib, qog‘oz, charm va plastmassalarni yelimlashda ishlatiladi. 3. Poliuretan. Izotseanat va oligo efirlar aralashmasidan olinib, universal yelim sifatida hamma yelimlash ishlarida ishlatiladi. 4. Karbomid. Mochavinaformaldegid qatronidan olinib, mebel va faner ishlab chiqrishda qo‘llaniladi. 5. Epoksid. Definelolpropan va epilxlorgidrin aralashmasidan olinib, universal yelimligi tufayli keng tarqilgan. 6. Madaniy yelimlar asosan natriy va kaliy silikatlarining suvdagi eritmasidan tayyorlangan silikat yelimi kiradi. 3. Lok-buyoq tovarlari Lok-buyoq tovarlari guruhiga alif, lok va bo‘yolar kiradi. Lok va buyoqlar surtilgan yuzada kislorod ta’sirida polimerizatsiyalanib, tovarlarga bezak beradigan pishiq parda hosil qiladi. Surtilgan yuzada tez qurish uchun ularga naftinat, lenoliat va rezinatlarning kobalt, marganets hamda qo‘rg‘oshinli tuzlaridan tayyorlangan sikkativ qo‘shiladi. Qurish tezligi yod soni bilan belgilanadi. Bu son 100 gramm organik moda necha gramm yodni biriktira olishini bildiradi. Tarkibida qo‘shma bog‘liq molekulalar ko‘p bo‘lgan organik moddalar yodni ko‘p moqdorda biriktira oladi. O‘zbekistonda lok-buyoq mahsulotlari Toshkent “Rangli lak”firmasi, “O‘zro‘zg‘orkimyo” birlashmasida va “Olmaliqro‘zg‘orkimyo” zavodida ishlab chiqariladi. 4. Aliflar

Aliflar yogog‘ buyumlarining yuzasiga yopishqoqligini oshirish maqsadida bo‘yashdan oldin surtiladi va yog‘lik bo‘yoqlarni eritishda foydalaniladi. Xom ashyosiga qarab ikki guruhga bo‘linadi: 1. Tabiiy aliflar. Tez quriydigan zig‘ir va kanop yog‘laridan ochiq qozonlarda 1600S yoki yopiq qozonlarda 2800S qizdirish natijasida olinadi. 2. Yarim tabiiy aliflar. Ular yuqori haroratda qizdirilgan yoki kimyoviy qayta ishlangan o‘simlik yog‘lariga erituvchi moddalar qo‘shib olinadi. Loklar. Turli qatron va yog‘larning organik erituvchi moddalardagi eritmasi bo‘lib, buyumlar yuzasida tiniq hamda yaltiroq parda hosil qilish uchun foydalaniladi. Xom ashyosi bo‘yicha to‘rt guruhga bo‘linadi: 1. Yog‘li laklar - alkid va fenoformaldegid qatronlari, kalsiy, Rux rezinatlari hamda konifol efirlarini o‘simlik yog‘lari bilan birga qizdirib uayt-spirit va skipidarda eritib olinadi. 2. Qatronli laklar xom ashyosi bo‘yicha yetti turga bo‘linadi: spirtli, alkid, mochivena va melamenolalkid, poliefir, poliakrilad, poliuretan hamda epoksid laklari. 3. Nitrolaklar sellyulozaga azot kislotasi ta’sirida olingan nitrotsellyulozani atseton, etil, butillarning birida eritib olinib, tez quriydigan, qattiq, pishiq va suv hamda benzinga chidamliligi uchun avtomashina, mebel, charm hamda klyonkalarni laklashda foydalaniladi. 4. Asfaltobitum laklari bitum va ko‘mir qatronini benzin, skipidar yoki solven- naftda eritib olinadi. Bo‘yoqlar. Parda hosil qiluvchi moddalar va bo‘yoq kukuni aralashmasini erituvchi moddalarda eritib olinadi. Bu guruhga gruntovka hamda shpaklyovkalar ham kiradi. Bo‘yoqlar gruntovka va shpaklyovkalar uchun ishlatiladigan pegmentlar rangi bo‘yicha yetti guruhga bo‘linadi. Xom ashyosi bo‘yicha bo‘yoqlar olti guruhga bo‘linadi:

1. Yog‘li bo‘yoqlar. Pegmentlar aliflarda eritish natijasida olinib, suvga va tashqi muhitga chidamli bo‘lganligi sababli turli ichki hamda tashqi bo‘yashlarda ishlatiladi. 2. Emallar pegmentlar laklarda eritib olinadi. Lakning turi bo‘yicha yog‘li emal bo‘yoqlar, alkid bo‘yoqlar, machivena, machivena-melamenoalkid va nitro emallarga bo‘linadi. 3. Suv emulsiyali bo‘yoqlar. Pegmentlarni polivenilatsetat, akril va stirol butadion qatronlari bilan suv aralashmasida eritish natijasida olinib, tez quruvchan, tashqi muhit, kimyoviy moddalarga chidamliligi tufayli har xhil bo‘yash ishlarida qo‘llaniladi. 4. Kaziyen sut mahsulotlari qoldiqlari, ohak yoki trinatriyfosfat va pegmentlarni suvda eritib olinib, tashqi devorlarni bo‘yashda qo‘llaniladi. 5. Yelimli bo‘yoqlar karboksimetilsellyuloza, polivenil spirti, kraxmal va hayvonot olamidan olingan yelimlarni pegmentlar bilan qo‘shib suvda eritish natijasida olinadi. 6. Silikatli bo‘yoqlar pegment va bo‘rli kaliy silikatlaridan olingan yelim suv aralashmasida eritib olinadi hamda devorlarni bo‘yashda ishlatiladi. 4. Kir yuvish vositalari Kir yuvish vositalariga xo‘jalik sovuni va sintetik kir yuvish vositalari kiradi. Xo‘jalik sovuni tarkibida odatda 60-72 % yog‘ kislotalari bo‘ladi. Bu sovunlar organik moddalardan olinganligi sababli yuvindilari mikroblar ta’sirida parchalanib, tashqi muhitni ifloslamaydi. Ular ozuqabop xom ashyodan tayyorlanib, tarkibidagi natriy suvda ishqor hosil qilganligi uchun tabiiy ipak, jun va lafsandan tikilgan kiyimlarga salbiy ta’sir ko‘rsatadi. Bundan tashqari suvdagi kalsiy va magniy karbonatlari bilan yopishqoq tuz hosil bo‘lmasligi uchun kir yuvishda suvni natriy karbonati (soda) bilan yumshatishni talab qiladi. Sintetik kir yuvish vositalari ishlatilishi bo‘yicha uch guruhga bo‘linadi:

1. Paxta va zig‘ir gazlamalaridan tikilgan kiyimlarni yuvish uchun ishlatiladigan Kir yuvish vosilari. 2. Ipak va jun gazlamalari uchun ishlatiladigan kir yuvish vositalari. 3. Universal kir yuvish vositalari. Tozalash, dog‘ni ketkazish va sayqallash vositalari ishlatilishi bo‘yicha quyidagi guruhlarga bo‘linadi: 1. Kulolchilik, sirlangan va alyumin buyumlari uchun tozalash vositalari kir yuvish vositalariga ishqorli tuzlar qo‘shib olinadi. 2. Yarim qimmatbaho metal buyumlari uchun tozalash vositalari Kir yuvish vositalarini yog‘ni eritadigan moddalarda eritib tayyorlanadi. 3. Shisha buyumlarini tozalash vositalari kir yuvish vositalarini yog‘ni erituvchi moddalarda eritib olinadi. Deraza oynalarini tozalash vositalari tarkibiga xladon qo‘shilgan aerozol shaklida ishlab chiqariladi. 4. Gilamlar, mo‘yna va fitr buyumlari uchun ishlatiladigan tozalash vositalari kir yuvish vositalari hamda amoniy gidrokis yog‘ erituvchi moddalardan eritib olinadi. 5. Idishlarda hosil bo‘ladigan kalsiy karbidini erituvchi vositalar karbomid va osh tuzi yoki sirka kislotasi aralashmasidan olinadi. 6. Mebel va parket pollarini sayqallash vositalri serizin, vazilen, oliyen kislotasi hamda mumlarni benzin yoki skapidarda eritib olinadi. 7. Poyafzallarni sayqallash parafin va bo‘yoqlarni skipadarda eritib olingan vositalar bilan amalga oshiriladi. 8. Dog‘larni ketkazish vositalari. Yog‘ dog‘larini atsetat gazlamalardan ketkazish uchun benzin, boshqa gazlamalarni esa atseton aralashmasi, vino, meva dog‘larini yo‘g‘otishda spirt va vino kislotasi, siyoh dog‘larini ketkazish spirt hamda sirka kislotasi, zang dog‘larini tozalashda vino yoki shovul kislotasi ishlatiladi.

Adabiyotlar: 1.Агбаш. В.Л. Товароведение непродовольственных товаров. М., Экономика 1989. 2.Справочник товароведение непродовольственных товаров М., Экономика 1989 1-2-3т. 3.Николаева. М.А. Товароведение потребительских товаров. М., Норма 1997. 3. А.Ф. Шепелев, А.С. Туров, Ю.Д. Елизаров. «Технология производства непродовольственных товаров» – Ростов н/Д, Феникс, 2002 4. Н.С.Козюлина «Товароведение непродовольственных товаров» . М .: 2002 5.Р.Норма ҳ матов, К . Отамуродов, Ф.Ахмеджанова, Т.Мақсудов « Товаршу нослик» . Т.: «Меҳнат», 2004 6. www.edu.ru - Россия Федерация олий ўқув юртларида ўқитилаётган фанлар бўйича ўқув-услубий комплекслар. 7. www . som . pu . ru - Санкт-Петербургский Государственный Университет , факультет мене д ж мент

Похожие

Elektr tovarlari

To‘qimachilik tovarlari.

Mebel tovarlari

Kulolchilik va sopol tovarlari

Parfyumeriya va kosmetika tovarlari