Корхона ва ташкилотларда персонал билан ишлашни бошқариш - Экономика - Рефераты

Корхона ва ташкилотларда персонал билан ишлашни бошқариш

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

118.5 KB

Корхона ва ташкилот лар да персонал билан ишлашни бош қ ариш Режа: 1. Кадрларни режалаштириш мо ҳ ияти, ма қ сад ва вазифалари 2. Персонал билан ишлашнинг тезкор режаси

Тур ғ унлик даврида республикамиз и қ тисоди ё тидаги т ў ли қ бандлик қў шимча капитал мабла ғ лар сарфлаш, иш куни соатларининг қ ис қ артирилиши ва таътилларни нг к ў пайтирилиши ҳ исобига янги ишчи ў ринларининг вужудга келтирилиши ме ҳ нат боз о рида малакали ишчиларга б ў лган тан қ исликнинг ў сишига сабаб б ў лди. Фан- техника тара ққ и ё ти ва бозор и қ тисоди ё тига ў тиш билан бо ғ ли қ ташкилий янгиликларнинг жорий этилиши ме ҳ нат шароитини яхшилаш билан бир қ аторда инсоннинг билим даражасига ва ру ҳ ий-физиологик имкониятларига янги талаблар қў йди. Бу ў з навбатида ю қ ори малакали кадрларга ва ишлаб чи қ аришнинг ру ҳ ий-физиологик талабларига жавоб берадиган кадрларга б ў лган тан қ исликни оширди. Ра ҳ барликнинг маъмурий-буйру қ бозлик усуллари бош қ ариш со ҳ асида пиши қ -пу ҳ та воситаларга эга б ў лмагани сабабли р еспубликамиз вилоятларининг баъзиларида ижтимоий кескинликка самарали бар ҳ ам беришга ё ки уни камайтиришга етарли даражада муваффа қ б ў ла олмади. Мамлакатимизда бозор муносабатларини амалга ошириш ў зига хос х усусиятларда яъни ижтимоий й ў налтирилган ҳ имоя й ў ли билан амалга оширила ё тган б ў лса - да бизга қолдирилган и қ тисодий мерос муста қ иллик даврининг бошлан ғ ич даврида маълум даражада ижтимоий кескинлик яратди. Ижтимоий кескинлик эса ҳ а ё т қ уришнинг сифатини, аввало ме ҳ нат қ илиш билан бо ғ ли қ ҳ а ё т сифатини ў стиришга б ў лган э ҳ ти ё жлар о қ иб а тида келиб чи қ ди. Бундай пайтда ме ҳ нат қ илиш билан бо ғ ли қ ҳ а ё тнинг сифат даражаси инсонга муносиб б ў лган ме ҳ нат шароитини яратиб беришда ва ҳ ар бир ходимнинг ташкилот ишларини бош қ аришда иштирок этиши мумкинлигида ў з ифодасини топди. Ҳар қ андай усулларда фойдаланган ҳолда ма ҳ сулот ишлаб чиқариш режасининг бажарилишига эриш иш ни таъминлай олмади, чунки ходимларда ме ҳ натдан қ они қ иш туй ғ уси ошмади, персоналдан фойдаланиш яхшиланмади. Одамларга ра ҳбарлик қ илишга қаратилган маъмурий усуллар инсонни сезмас, унинг талаб-э ҳ ти ё жлари билан ҳ исоблашмас эди. Узо қ муддатга м ў лжалланган, кадрлар си ё сатининг келажагига қ аратилган ва бу барча жи ҳ атларни ҳ исобга оладиган концепцияни кадрларни режалаштириш ёрдами билангина амалга ошириш мумкин. Персонални бошқаришнинг бу усули иш берувчилар билан иш олувчиларнинг манфаатларини келиштириш ва мувозанатлаштиришга қ одирдир. Кадрларни режалаштириш шундан иборатки, у одамларга зарур ва қ тда ва керакли ми қ дордаги иш ў ринларини уларнинг қ обилиятлари, майллари ва ишлаб чи қ ариш талабларига мувофи қ таъминлаб беришни вазифа қ илиб қў яди. Иш ўринлари унумдорлик ва асослаш ну қ таи назаридан ишловчиларга ў з қ обилиятларини энг ма қ бул тарзда

ривожлантириш, ме ҳ нат самарадорлигини ошириш имконини бериши, инсонга х ос ме ҳ нат шарт-шароитлари яратиш ва бандликни таъминлаш талабларига жавоб бериши лозим. Кадрларни режалаштириш ташкилот манфаатлари ну қ таи назаридан ҳ ам, унинг персонали манфаатини к ў злаб ҳ ам амалга оширилади. Ташкилот учун керакли ва қ тда, керакли ў ринда, зарур ми қ дорда ҳ амда тегишли малакага эга б ў лган шундай персоналга эга б ў лиш му ҳ имки, улар ишлаб чи қ ариш вазифаларини ҳ ал қ илиш, унинг ў з ма қ садларига эришиши учун зарур б ў лади. Кадрларни режалаштириш анча ю қ ори ме ҳ нат унумдорлигини қў лга киритиш ва ишдан қ они қ иш ҳ осил қ илиш учун шарт-шароитлар яратиб бериши лозим. Одамларни биринчи навбатда ў з қобилиятларини ривожлантириш учун шарт-шароитлар яратиб берилган, ю қ ори ҳ амда доимий иш ҳ а қ и олиб туриш кафолатланган иш ў ринлари жалб қ илади. Ташкилотдаги барча персоналнинг манфаатларини ҳ исобга олиш кадрларни режалаштириш вазифаларидан бири ҳисобланади. Шуни ё дда тутиш керакки, кадрларни режалаштириш ташкилотдаги умумий режалаштириш жара ё нига қў шилиб кетган та қ дирдагина самарали б ў лади. Кадрларни режалаштириш қ уйидаги саволларга жавоб бериши лозим: Қ андай малакали қ анча ходим қ ачон ва қ аерда б ў лади? Керакли персонални ижтимоий зарар етказмаган ҳ олда қ андай қ илиб жалб қ илиш ва орти қ ча персонални қ ис қ артириш мумкин? Персонални уларнинг қ обилиятларига мувофи қ қ андай қ илиб яхширо қ фойдаланиш мумкин? Янги ю қ ори малака талаб қ иладиган ишларни бажариш учун қ андай кадрларнинг ривожланишини таъминлаш ва ишлаб чи қ аришнинг талаб-э ҳ ти ё жларига мувофи қ уларнинг билимларини қў ллаб- қ увватлаб туриш мумкин? Кадрларга доир режалаштири л ган тадбирлар қ андай харажатлар қ илинишини талаб этади? Кадрларни режалаштириш ходимлар билан ишлашнинг тезкор режасида бирлаштирилган ва ў заро бир-бири билан бо ғ ланган бутун бир тадбирлар мажмуини амалга ошириш ор қ али р ўё бга чи қ арилади. 4.2. Персонал билан ишлашнинг тезкор режаси Персонал билан ишлашнинг тезкор режасини ишлаб чи қ иш учун ма ҳ сус ишлаб чи қ илган анкеталар ё рдамида қ уйидаги ахборотни т ў плаш зарур: п ерсоналнинг доимий таркиби т ўғ рисидаги маълумотлар (исми, отасининг исми, фамилияси, турар жойи, ё ши, ишга кирган ва қ ти ва ҳ .к.).

персоналнинг тузилиши т ўғ рисидаги маълумотлар (малакаси, жинси, ё ши, миллати; ногиронларнинг салмо ғ и, ишчилар, хизматчилар, малакали ишчилар ва шу кабиларнинг салмо ғ и); кадрлар қў нимсизлиги; бекор туриб қ олишлар, касаллик натижасида ва қ тнинг бекор сарф б ў лиши; иш кунининг давом этиши ҳ а қ идаги маълумотлар (т ў ли қ ё ки қ исман банд б ў лганлар, бир сменада, бир неча сменада ё худ тунги сменада ишловчилар; ме ҳ нат таътилларининг қ анча давом этиши; ишчи ва хизматчиларнинг иш ҳ а қ и (унинг тузилиши, қў шимча иш ҳ а қ и, устамалар, тариф б ў йича ва тарифдан таш қ ари т ў ловлар); давлат ва ҳ у қ у қ ий ташкилотлар томонидан к ў рсатиладиган ижтимоий характердаги хизматлар ҳ а қ ида маълумотлар ( қ онунларга, тариф номаларига мувофи қ , ихти ё рий равишда ижтимоий э ҳ ти ё жларга ажратиладиган харажатлар). Анкеталарни шундай тузиш керакки, токи улар ишлаб чи қ ариш мақсадлари билан бир қ аторда кадрларни режалаштиришга ҳ ам хизмат қ илсин. Персонал ҳ а қ идаги маълумотларни тартибга солиш мумкин. Персонал т ўғ рисидаги ахборот барча тезкор маълумотлар, шунингдек кадрларни режалаштириш учун уларга ишлов бериш жара ё нлари мажмуидан иборатдир. Персонал т ўғ рисидаги ахборот қ уйидаги талабларга жавоб бериши лозим: оддийлик - бунинг маъноси шуки, ахборот мазкур ани қ холатда қ анча хажмда маълумот зарур б ў лса, шунча маълумотни ў з ичига олиши даркор; к ў ргазмалилик - маълумотлар шундай та қ дим этилиши керакки, бунда энг асосий нарсаларни тез ани қ лаш, к ў п с ў злиликка бар ҳ ам берилсин. Бунинг учун жадваллар, графиклар, рангли безатилган материалдан фойдаланиш зарур; бир хиллик - маълумотлар ноани қ б ў лмаслиги, уларни тал қ ин қ илишда материалнинг семантик, синтактик ва манти қ ий жиҳ атдан бир хил б ў лишини кузатиб бориш зарур; қ и ёс ийлик - маълумотлар қ иёслаб б ў ладиган бирликларда келтирилиши ва ташкилот ичида ҳ ам, шунингдек унинг таш қ арисида ҳ ам қ и ё слаб б ў ладиган объектларга тааллу қ ли б ў лиши керак; ворисийлик - ва қ т жи ҳ атидан турли даврларда бериладиган кадрлар ҳ ақидаги маълумотлар битта ҳ исоблаб чи қ иш методикасига ва бир х ил та қ дим этиш шаклларига эга б ў лиши лозим; долзарблик - маълумотлар янги б ў лиши, тезкорлик билан ў з ва қ тида та қ дим этилиши, яъни кечикмаслиги зарур.

Персоналга б ў лган э ҳ ти ё жни режалаштириш кадрларни режалаштириш жараёнининг бошлан ғ ич бос қ ичи ҳ исобланади ва мавжуд иш ў ринлари ва режалаштирилган иш ў ринлари т ўғ рисидаги маълумотларга, ташкилий-техник тадбирлар ўтказишга, штат жадвали ва б ў ш лавозимларни эгаллаш режасига асосланади. Ҳар бир а ни қ ҳ олатда персоналга б ў лган э ҳ ти ё жни ани қ лашда тегишли б ў линмалар ра ҳ барларининг иштирок этиши тавсия этилади. Персонални жалб қ илишни режалаштиришнинг вазифаси ички ва таш қ и манбалар ҳ исобига келгусига кадрларга б ў лган э ҳ ти ё жни қ ондиришдан иборатдир. Корхона ва ташкилотда персонал билан ишлаш муаммоларидан бири кадрларни жалб қ илиш пайтидаги ме ҳ натга кў никишни бош қ аришдир. Персоналнинг ташкилот билан ў заро ҳ амкорлиги жара ё нида уларнинг ў заро мослашуви вужудга келади, унинг асосини персонал томонидан секин-аста меҳнатнинг янги касбий ва ижтимоий-и қ тисодий шарт-шароитларига кириб бориши ташкил этади. Корхона ва ташкилотда персонал билан ишлаш муаммола ридан бири кадрларни жалб қ илиш пайтидаги ме ҳ натга кў никишни бош қ аришдир. Персоналнинг ташкилот билан ў заро ҳ амкорлиги жара ё нида уларнинг ў заро мослашуви вужудга ке лади, унинг асосини персонал томонидан секин-аста меҳнатнинг янги касбий ва ижтимоий-и қ тисодий шарт-шароитларига кириб бориши ташкил этади. К ў никишнинг икки й ў налиши ажратиб к ў рсатилади: бошлан ғ ич к ў никиш, яъни касб фаолияти тажрибасига эга б ў лмаган ё ш кадрларнинг мослашуви ( одатда мазкур ҳ олатда гап ўқ ув юртларининг битирувчилари ҳ а қ ида боради); иккиламчи к ў никиш, яъни касб фаолияти со ҳ асида тажрибага эга б ў лган ходимларнинг мослашуви (одатда булар фаолият объектини ўзгартирувчилар ё ки масалан, ра ҳ бар лавозимига ў тганда касбий ролини ў згартирганлар). Ме ҳ нат бозори фаолият к ў рсата ё тган шароитда иккиламчи к ў никишнинг а ҳ амияти ортади. Бунда ё ш персоналнинг бирламчи кў н икишига катта эътибор бера ё тган хорижий фирмаларнинг иш тажрибасини ди ққ ат билан ў рганиш зарур. Персоналнинг мазкур тоифаси ташкилотлар маъмурияти томонидан ало ҳ ида ғ амх ў рлик к ў рсатишга мухтож б ў ладилар. Персонални озод қ илиш ё ки қ ис қ артиришни режалаштириш кадрларни режалаштиришда му ҳ им ама ҳ иятга эгадир. Ишлаб чи қ аришнинг ё ки бош қ аришнинг иҳчамлашуви натижасида ишчи кучининг орти қ чалиги вужудга келади. Персонални озод қ илишни режалаштириш ташқи ме ҳ нат бозорига малакали кадрларни бериб юбориш ва

мазкур ходимлар учун ижтимоий қ ийинчиликлар вужудга келтиришга барҳам бериш имконини ту ғ диради. Персонални бош қ ариш со ҳ асидаги мазкур фаолият кейинги ва қ тларгача амалда ватанимиз ташкилотларида ривожланмади. Ишдан бўша ё тган персонал ишларини режалаштириш б ў шаш турларини таснифлашга асосланади. Таснифлаш мезони сифатида персоналнинг ташкилотдан ў з ихти ё ри билан кетиш даражаси ҳ исобланади: - персонал ташаббуси, яъни ў з ихти ё ри билан; - иш берувчи ё ки маъмуриятнинг ташаббуси билан; - пенсияга чи қ иши муносабати билан. Ташкилотдан кетиш сингари во қ еанинг му ҳ имлиги туфайли б ў шовчи ходимлар билан ишлашда персонални бош қ ариш хизматларининг асосий вазифаси мана шу бош қ а ишлаб чи қ ариш, ижтимоий, шахсий вазиятга ў тишни иложи борича юмшатишдан иборатдир. Булар айни қ са б ў шашларнинг кейинги икки турига тааллу қ лидир. Пенсияга чи қ иш о қ ибатида ташкилотдан кетиш б ў шашларнинг аввалги турларидан фар қ қиладиган бир қатор х усусиятлари билан ажралиб туради. Биринчидан, пенсияга чи қ иш олдиндан к ў зда тутилган ва ва қ т жи ҳ атидан етарли даражада ани қ лик билан режалаштирилган б ў лиши мумкин. Иккинчидан, бу во қ еа шахсий со ҳ ада жиддий ў згаришлар билан бо ғ ли қ дир. Учинчидан, кишининг турмуш тарзида му ҳ им ў згаришнинг содир б ў лиши унинг атрофидагилар учун я ққ ол к ў зга ташланиб туради. Ни ҳ оят, пенсияга кетишни ба ҳ олашда инсонга хос бўлган икки томонлама фикр юритиш, ў з ў зи билан муайян ихтилофга бориш хосдир. Ташкилотларнинг ёши ул ғ айиб қ олган ходимларга муносабати ( шунингдек тегишли давлат си ё сати ҳ ам) бош қ арув маданияти даражасининг ва и қ тисодий тизим маънавийлик даражасининг мезони ҳ исобланади. Кадрлардан фойдаланишни режалаштириш штатдаги лавозимларни тўлдириш режасини тузиб чи қ иш воситасида амалга оширилади. Иш ўрнини белгилашда малака белгиларини ҳ исобга олиш билан бир қ аторда инсонга т ўғ ри келадиган ру ҳ ий ва физиологик юмушларни (нагрузкаларни) ва бу соҳада даъвогарнинг имкониятларини ҳ ам хисобга олиш зарур. Персоналдан фойдаланишни режалаштириш ва қ тида уларга шундай талаблар қў йиладики, токи ходим касб касалли ги га учрамасин, эрта ногирон б ў либ қ олмасин, ишлаб чи қ аришда шикастланмасин. Инсонга муносиб б ў лган ме ҳ нат шароитларини таъминлаб бериш керак. Кадрлардан фойдаланишни режалаштиришда ё шлар, хотин- қ излар, кекса ходимлар, жисмоний ва ру ҳ ий имкониятлари чекланган шахсларнинг

бандлиги масалаларига эътибор бериш талаб қ илинади. Персоналнинг бу тоифаларидан уларнинг малакаси ва имкониятларига мувофи қ фойдаланиш айни қ са му ҳ имдир. Ана шу ма қ садда ташкилотда тегишли иш ў ринларини заҳира тарзида са қ лаб туриш зарур. Ташкилотларда таълим олишга эҳтиёж мавжуд б ў либ, у ходимларни қ айта тай ё рлаш ва уларнинг малакасини оширишни ҳам қ амраб олади. Персоналга таълим беришни режалаштириш корхона ичидаги, ундан таш қ аридаги таълимни ва муста қ ил тай ё ргарлик к ў ришни ў з ичига олади. Персоналга таълим беришни режалаштириш ишловчиларнинг ў з ишлаб чи қ ариш ресурсларидан фойдаланиш, таш қ и ме ҳ нат бозоридан ю қ ори малакали кадрлар изламаслик имконини беради. Бундан ташқари, бунда й режалаштириш ходимнинг харакатчанлиги ва ўзини ў зи бош қ ариши учун шарт-шароитлар яратиб беради. У ходимнинг ишлаб чи қ аришдаги ў згаргарган шароитга ў ша иш ў рнининг ў зида мослашуви жара ё нини тезлаштиради. Амали ё тда корхона ва ташкилот персоналини ўқ итиш (таълим бериш)нинг икки шакли мавжуд: иш ў рнида ва ундан таш қ арида таълим бериш. Иш ў ринда таълим бериш анча арзонга тушади ва тезкорлик билан ажралиб туради. У кундалик иш билан бо ғ ли қ б ў либ, персоналнинг таълим жараёнига киришини осонлаштиради, бу айникса аудиторияларда таълим олишга ў рганмаган ходимлар учун қулайдир. Иш ў рнидаги таълимнинг му ҳ им усуллари топшириқларнинг мураккаблаштириб борилиши усули, иш ўрнини алмаштириш, тажриба хосил қ илиш, ишлаб чиқариш й ў л- й ў ри қ лари бериш, ходимларнинг ассистен т лар сифатида ишлашини й ў лга қў йиш, бир қ исм вазифаларини ва жавобгарлигини бош қ аларга беришдир. Иш жойидан ташқарида таълим бериш анча самарали ҳ исобланади, лекин у қў шимча молиявий харажатлар билан ва ходимни хизмат вазифаларини бажаришдан чал ғ итиш билан бо ғ ли қ дир. Бунда му ҳ ит онгли равишда ў згартирилади ва персонал кундалик ишдан узилиб қ олади. Иш жойидан таш қ арида таълим беришнинг му ҳ им усуллари: маъруза лар ўқ илиши, ишбилармонлик ў йинлари ўтказиш, ани қ ишлаб чи қ ариш вазиятларини та ҳ лил қ илиш, конференция ва семинарлар ў тказиш, тажриба алмашиш гуру ҳ ларини ташкил этиш, сифат тў гаракларини ташкил қ илишдан иборатдир. Персоналга сарфланадиган харажатлар ташкилотнинг ишлаб чи қ ариш ва ижтимоий к ў рсаткичларини ишлаб чи қ иш учун асос б ў либ хизмат қ илади. Персоналга сарфланадиган харажатлар улуши ма ҳ сулот таннархида ортиб боради, бу эса қ уйидаги омиллар билан бо ғ ли қ дир:

- ме ҳ нат унумдорлиги билан ходимларга сарфланадиган харажатлар ў ртасида бев ос ита бо ғ ли қ ликнинг й ўқ лиги; - персоналнинг малакасига тобора ю қ ориро қ талаблар қў ядиган янги технологияларнинг жорий қ илиниши; - ме ҳ нат ҳ у қ у қ и со ҳ асидаги қ онунларнинг ў згариши, янги тарифларнинг пайдо б ў лиши, энг зарур товарлар (кундалик э ҳ ти ё ж учун керак б ў ладиган) нархларининг ортиши (ташки омиллар). Персоналга сарф этиладиган харажатларни режалаштиришда биринчи навбатда харажатларнинг қ уйидаги моддаларини назарда тутиш зарур: асосий ва қў шимча иш ҳ а қ и, ижтимоий су ғ уртага мабла ғ лар ажратиш, хизмат сафарлари чи қ имлари; кадрлар тай ё рлаш, уларни қ айта тайёрлаш ва малакасини ошириш харажатлари; умумий ов қ атланиш учун қў шимча ҳа қ тўлаш, уй жой маиший хизмат к ў рсатиш, маданият ва жисмоний тарбия, со ғ ли қ ни са қ лаш ва дам олиш, болалар муассасалари билан таъминлаш, ма ҳ сус кийим бошлар билан таъминлаш . Шунингдек ме ҳ натни ва атроф му ҳ итни му ҳ офаза қ илиш, ме ҳ нат қ илиш учун янада шарт-шароитларни яратиш (ме ҳ нат психо- физиологияси ва эргономикаси, техника эстетикаси талабларига риоя қ илиш) ташкилотда со ғ лом психологик вазият вужудга келтириш харажатлари, ишчи ў ринлари ташкил этиш харажатлари. Агар кадрлар қў нимсизлиги катта б ў лса, у холда янги ишчи кучини излаш, унга й ў л-й ў ри қ лар бериш ва ишни ў злаштириш билан бо ғ ланган қў шимча харажатлар пайдо б ў лади. Кадрлар қў нимсизлиги ю қ ори б ў лган та қ дирда ишдан таш қ ари ва қ тларда қ илинадиган меҳнатга ҳ а қ т ў лаш миқдори ортади, яро қ сиз ма ҳ сулот ишлаб чи қ ариш ва бекор туриб қолишлар к ў паяди, касалланиш, ишлаб чи қ аришда шикастланиш даражаси ортади, эрта ногирон бўлиб қ олиш бошланади. Буларнинг ҳ аммаси персонал билан бо ғ ли қ б ў ладиган харажатларни оширади, ма ҳ сулот таннархининг к ў тарилишига ва унинг рақобатга бардош бериши даражасини пасайтиришга олиб келади.

Адабиётлар рўйхати 1. Ўзбекистон Республикасининг “Аҳолини иш билан таъминлаш тўғрисида” ги Қонуни. (Янги таҳрир) - Т.: “Адолат”, 1998. 2. Ўзбекистон Республикасининг “Корхоналар тўғрисида”ги Қонуни.-Т.: “Адолат”, 1992. 3. Ўзбекистон Республикасининг Меҳнат кодекси. - Т.: “Адолат”, 1996. 4. Ўзбекистон Республикасининг “Кадрларни тайёрлаш миллий дастури”. Тошкент, 1998. 5. И.А.Каримов. Ўзбекистон иқтисодий ислоҳотларни чуқурлаштириш йўлида. “Тошкент”, “Ўзбекистон”, 1996. 6. И.А.Каримов. Ўзбекистон буюк келажак сари. - Т.: “Ўзбекистон”, 1998. 7. Қ.Х.Абдурахмонов. Управление трудовым потенциалом региона. - Т.: “Меҳнат”, 1994. 8. Егоршин А.П. Управление персонал: учебное пособие. Н.Новгород: НИМБ, 1996. 9. Экономика труда: (учебник). Под ред. Шукова М.И, Погосяна Г.Р. - М.: “Экономика”, 1991. 10. www.ziyonet.uz

Похожие

Корхона ва ташкилотларда персонал хулқ- атворини бошқариш

Корхона ва ташкилотларда персонални бошқариш стратегияси

Корхона ва ташкилотларда ходимларнинг хизмат-касб жиҳатидан кўтарилишини бошқариш

Персонал ва инсон ресурсларини бошқариш

Корхона активларини бошқариш