Iqtisodiy taxlil fanining predmeti va usullari - Экономика - Рефераты

Iqtisodiy taxlil fanining predmeti va usullari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

292.5 KB

Iqtisodiy taxlil fanining predmeti va usullari Reja: 1. Iqtisodiy taxlilning predmeti va uning boshka fanlar bilan alokasi 2. Iqtisodiy taxlil fanining (metodi) usuli va unda kullaniladigan usullar

1. Iqtisodiy taxlilning predmeti va uning boshka fanlar bilan alokasi Xar kanday mustakil fan uzining predmetiga ega. Iqtisodiy taxlil fanining predmetiga keng ma’noda karaydigan bulsak, u iqtisodiy fan sifatida taxlil kilinayotgan obyektlarni uz ichiga oladi. Lekin xar bir iqtisodiy fan uziga xos xususiyatga, uzi urganadigan predmetga ega. Bu fakat shu fanga xos bulib, imkoni boricha boshka fanlarda takrorlanmasligi lozim. Bu talab shu fanning mustakil fan sifatida faoliyat kursatishi uchun asosiy shartlardan biri xisoblanadi. Xujalik faoliyati taxlili fanining predmeti tom ma’noda taxlil kilinayotgan obyektning xujalik faoliyatidir. Ammo buxgalteriya xisobi, statistika, moliya va kredit, audit, marketing, menejment kabi fanlarning xam predmeti keng ma’noda xujalik faoliyatidir. Taxlil fani xujalik faoliyatida sodir bulayotgan barcha ijtimoiy-iqtisodiy jarayonlarni uz ichiga oladi. Ammo bu jarayonlarning sodir bulish paytini emas, balki uning natijasini urganadi. Obyektda sodir buladigan iqtisodiy jarayonlar uning biznes rejasida kuzda tutilgan ma’lumotga asoslansa, jarayonning sodir bulishini konuniy jixatdan xujjatlashtirish bilan buxgalteriya xisobi, statistika kabi fanlar shugullanadi. Shu jarayonlarning natijasi ma’lum davrlarda jamlanib boriladi va turli xisobotlarda uz aksini topadi. Taxlil esa, aynan ana shu tuzilgan xisobotlarga, jamlangan xujjatlarga asoslanadi. Shunday kilib, iqtisodiy taxlil fanining predmeti deb- xujalik faoliyatida obyektiv (tashki) va subyektiv (ichki) omillar ta’sirida sodir bulgan, bulayotgan va buladigan ijtimoiy-iqtisodiy jarayonlarni ma’lumotlar manbaida ifodalangan kursatkichlar tizimi orkali uning xolatiga baxo berish va yaxshilash yullarini ishlab chikishni urganishdan iboratdir. Taxlilning predmetida obyektiv va subyektiv omillar aloxida urin tutadi, chunki iqtisodiy jarayonlar uz-uzidan sodir bulmaydi. Ular ma’lum ichki va tashki omillar ta’siri ostida ruy beradi.Shu omillar ta’sirini boshka fanlar urgatmaydi. Bu

fakat taxlil fanida urganiladi va uning predmetining asosini tashkil kiladi. Shuningdek, xujalik faoliyati natijasiga tugri baxo bermasdan, unga ta’sir kilgan ijobiy va salbiy omillarni urganmasdan turib kuzda tutilgan maksadga erishib bulmaydi. Shu tufayli taxlil fani predmetining markazida obyektiv va subyektiv omillarni urganish lozimligi kayd kilinishi bejiz emas. Taxlil kilishdan maksad mavjud natijaga odilona baxo berish bilan birga yul kuyilgan kamchiliklarni kelgusida bartaraf kilish va shu orkali taxlil kilinayotgan obyektning iqtisodiy va moliyaviy axvolini yaxshilashdan iboratdir. Bu esa sodir bulgan va bulayotgan jarayonlarga tugri baxo berib, buladigan jarayon andozasini xam chizib berishni takozo kiladi. Barcha ijtimoiy-iqtisodiy jarayonlar natijasi kursatkichlarda ifodalanadi. Kursatkichlar esa, ma’lumotlar manbaida (reja, me’yor va xisobot) uz aksini topadi. Bugungi kunda taxlil predmeti xususida iqtisodchi olim va mutaxassislar urtasidagi fikrlarni kuyidagi uch guruxga bulish mumkin: I. M.Z. Rubikov, P.I. Savichev, M.F. D’yachkovlar "... korxona faoliyatidagi xujalik .jarayoni taxlil predmetini tashkil etadi", degan fikrdalar. II. I.I. Poklad, N.V. Denbinskiy va boshkalar "... korxona, birlashma va yukori tashkilot xujalik faoliyati taxlil predmetini tashkil kiladi", degan fikr tarafdorlaridir. III. YE.V. Dolgopolov, G.V. Savitskaya va boshkalar "... ishlab chikarish va taksimotdagi ishlab chikarish munosabatlari va resurslaridan samarali foydalanish taxlil predmetidir", deb tushuntirmokdalar. Rivojlanishning xar bir boskichda eng dolzarb bulgan masalalar xar bir fanning oldiga kuyiladigan vazifa va muammolar ma’lum fanning predmeti xususida bildirilgan ta’rifda uz aksini topish kerak. Shu nuktai nazardan bozor iqtisodi sharoitida eng dolzarb masala bu ishlab chikarish samaradorligini oshirish

va uning natijasida yukori foyda va rentabellika erishish eng muxim vazifa xisoblanadi. Iqtisodiy taxlil mustakil fan. Lekin u boshka iqtisodiy fanlar zamirida vujudga keldi va ularning kuplariga nisbatan yangi (3-chizmaga qarang). Iktisodiy taxlilning boglikligi Iktisodiyotga oid fanlar bilan Iktisodiy nazariya Iktisodiyotga oid bulmagan fanlar bilan Falsafa Buxgalteriya xisobi Mantik Statistika Xukuk Moliya va kredit Matematika Rejalashtirish Texnologiya Менежмент Dasturlash Marketing GeometriyaAudit

3-chizma. Iqtisodiy taxlil fanining boshka fanlar bilan alokadorligi tasnifi Shunga karamay, mustakillikdan keyin iqtisodiy taxlil fani mazmuni va tarkibi jixatidan tubdan uzgargan. Oldin, rejali iqtisodiyot sharoitida barcha fanlar singari iqtisodiy taxlil fani xam rejaning bajarilishini nazorat kilish, unga ta’sir etuvchi omillarni aniklash, yukoridan kur-kurona tushirilgan, rejani asoslashga karatilgan edi. Endi iqtisodiy taxlil xakikatda xujalik yurituvchi subyektlar, mulk va ish egalariga xizmat kiladigan buldi. Oldin korxona xujalik faoliyati yukori tashkilot va davlat nuktai nazaridan taxlil kilingan bulsa, endi bevosita shu korxona, uning mexnat jamoasi va mulk egalari nuktai nazardan taxlil kilinadigan buldi. Birok barcha xolda xam davlatning manfaati xisobga olinadi. Chunki korxona bilan davlat urtasidagi aloka oldin ma’muriy buyrukbozlikka asoslangan bulsa, endi erkin uzaro manfaatli iqtisodiy munosobatlarga asoslanadi. Iqtisodiy jarayonlar va munosabatlardagi bunday uzgarishlar xar bir fan va iqtisodiy mexanizmlar mazmunini sifat jixatidan yangilashni, tubdan kayta kurib chikishni takozo kilmokda. Birok shunday murakkab davrda juda kup fanlar uz zaruriyatini yukotadi va barxam topadi. Masalan, xalk xujaligini rejalashtirish asoslari, korxona iqtisodiy (rejaga asoslangan iqtisod) va x.k. ammo bozor munosabatlari sharoitidi iqtisodiy taxlil fanining axamiyati yanada oshadi. U korxona raxbari uchun xujalikni boshkarishda asosiy dastak sifatida namoyon bulmokda. Va х.к Va х.к

Shu jixatdan iqtisodiy taxlil fani boshka fanlar bilan uzviy alokada bulishi bilan birga ular urtasida uziga xos uringa xam ega. Shuni e’tirof etish kerakki, ushbu fan fakat iqtisodiy fanlar bilan emas, balki iqtisodiyotga oid bulmagan fanlar bilan xam uzviy boglikdir. Bularning tasnifi 3-chizmada keltirilgan Iqtisodiy taxlil fanining (metodi) usuli va unda kullaniladigan usullar Metod (metod- keyingi urinlarda usul deb yuritamiz) kadimgi grek tilidan olingan bulib, tabiat xamda jamiyatda sodir buladigan xodisalarni, jarayonlarni urganish va bilish usulidir. Tabiat va jamiyatda sodir buladigan xodisa va jarayonlar bir-biri bilan uzviy boglik va alokadordir. Taxlil fani usuliga ta’rif berish buyicha olimlar bir kancha guruxlarga bulinadilar. Ba’zi olimlar iqtisodiy taxlil usulini tadbik kilib, ishlab chikarish kuchlarining ishlab chikarish munosabatlariga tugri kelishi va usullarning tizimi deb karaydilar. YE.V. Dolgopolov «Iqtisodiy taxlil usuli bu iqtisodiyotning dinamik usishini, ishlab chikarish munosabatlarini ishlab chikarish kuchlari bilan uzviy birlikda, ularning tendensiya va konuniyatlarini, omil va rezervlarini uzluksiz va kompleks tadbik kilish usullari tizimi va tamoyilidir» deb kursatadi. Bu ta’rifda iqtisodiy taxlilning uziga xos xususiyatlari ochilmasdan kolgan. N.R. Veytsman xujalik faoliyati taxlili usulining elementlari katoriga kuyidagilarni: - xisob ma’lumotlarini ukish; - ushbu ma’lumotlardan korxonaning va tashki bogliklarni ochish uchun kompleks foydalanish; - ushbu boglanishlarni urganish;

- taxlilga jalb kilingan ma’lumotlarni ukish, ulchash va boglikligini aniklash jarayonida rakamlarini solishtirish kabilarni kiritadi. Bular taxlil usulining eng muxim kirralari. Lekin uning usullarini tulik ifoda etmaydi. S.K. Tatur xam fanning usulini bir kancha usullar yigindisidan iborat deb xisoblaydi «taxlilda kuyidagi usullardan, ya’ni iqtisodiy xodisalarni ulchaydigan, ularga ta’sir kiluvchi omillarni aniklaydigan, shu omillar ta’sirini xisoblaydigan, omillar urtasidagi boglikliklarni aniklaydigan va ularni ulchaydigan usullar»dan foydalanadi. Xususan, V.I. Ganshtak taxlilning usullariga kuyidagilarni kiritish lozim deb xisoblaydi: «solishtirish, kursatkichlarni ketma-ket ravishda joylashtirish, guruxlash, kursatkichlarni tashki omillar ta’siridan tozalash, muvozanat va indeks usullari». I.L. Batuxtin esa, xujalik faoliyati taxlili usulini ikki guruxga buladi: umimiy dialektik usul aloxida usul. Bunda taxlilda kullaniladigan usullar ruyxatini keltiradi: «Solishtirish usuli, deduksiya, induksiya, bulaklarga bulish, umumiylashtirish, xisob-kitob, shaxsiy kuzatish, tajriba-namuna, matematik, chizikli va muvozanat usullari». Birok bu usullar I.L.Batuxtinning taxlil fanining usuli, deb xisoblagan usullar ruyxatiga kirmasdan kolgan. Ammo uning kitobida uzi e’tirof etmasada, biz ta’kidlagan usullardan keng foydalanilgan. M.I.Bakanov «Xujalik jarayonlarining shakllanishi va tarakkiyotini urganishga dialektik yondoshish usuli iqtisodiy taxlilning usulidir», deb ta’kidlaydi. Xuddi shunday fikrni A.D.SHeremet, O.R.Kmitsikevich va I.I. Karakoz kabi olimlar xam kullashgan. Bir gurux mualliflar YE.P.Jarkovskaya, K.G.Romanova va S.S. Romanovalar xujalik faoliyati taxlili fanini iqtisodiy fan sifatida karab, uning usulining nazariy

asosi dialektik materializm bilan birgalikda siyosiy iqtisod fani xam deb uktiradilar. Ularning ta’kidlashicha « Xujalik faoliyati taxlili usulining ilmiy asosi dialektik materializm va siyosiy iqtisoddir». Bu fikrni oydinlashtirish maksadida kuyidagilarni yozadalar: «Iqtisodiy taxlil xodisalarning umumiy kursatkichlarini aloxida kismlarga bulish (taxlil) va xodisalarning aloxida omillarini umumlashtirish (sintez) yuli bilan uzaro bogliklikda urganadigan dialektik usulga asoslanadi». Shunday ta’rifni D.I. Derkach xam kullaydi. I.I.Poklad «Iqtisodiy taxlil usuli korxona xujalik faoliyatida yoki ularning yukori buginlarida kursatkichlar rejasi bajarilishini bir butun va aloxida kismlari buyicha solishtirish, reja bajarilishi kursatkichlari darajasiga ta’sir etuvchi omillarni, ichki rezervlar mikdorini aniklash va taxlil natijasini umumlashtirishni kompleks, uzaro boglik ravishda urganishga aytiladi» deb ta’rif berdilar. P.I.Savichevning aytishicha «Korxona ishi iqtisodiy taxlil usuli uning anik vazifalaridan kelib chikadigan va xalk xujaligining aloxida tarmoklari xususiyatlarini uzida ifodalaydigan usullardir». Ushbu koidada taxlil usuli uning vazifalariga buysindiriladi. Birok xar kanday fanning usuli uning predmetini urganishga karatilmogi lozim. Jumladan, P.I.Savichev fanning predmetidan ancha uzoklashganligini kuramiz. Bu borada V.A. Rayevskiy ancha tugri yondoshgan. «Korxonaning moliya xujalik faoliyatini urganish usulini taxil kilish usuli, deb tushiniladi, Moliya xujalik faoliyati taxlili usuli dialektik nazariyasiga asoslanib, korxonaning faoliyatini uzaro bogliklikda urganishdir» deb kusatadi. U fakat «mikdor» va «sifat» kursatkichlari bilan chegaralanib koladi. Bulardan tashkari urtacha, nisbiy, reja, me’yor kabi kursatkichlar xam mavjud. Bu borada V.I.Samborskiy «Korxonalar ishi iqtisodiy asoslash maksadida ular faoliyatini kursatkichlar tizimi orkali urganish uchun kullaniladigan usul va uslubiyatlar majmuidir». Xakikatda bu koidada kursatichlar tizimidan foydalanish tavsiya kilinadi.

L.I.Kravchenko taxlil usuliga « Xujalik faoliyati taxlili usuli-iqtisodiy jarayonlarni tadbik kilishga dialektik yondoshish, ish natijalarini obyektiv baxolash, xujalik yuritishning samaradorligini oshirish imkoniyatlarini aniklash va safarbar kilish, iqtisodiyotni optimal ravishda boshkarish karorlarini kabul kilish uchun tegishli ma’lumotlar yetkazib berish maksadida korxona, uning bulimlari va birlashmalarining ijtimoiy, iqtisodiy va uzga faoliyatlarini bir-biriga boglik xolda tizimli ravishda, kompleks urganishdir» deb ta’rif beradi. Bunda korxonalarning mulk shakli. Reja bajarilishi va nazorat kilinishi kabi masalalar ifoda etilmagan. Bozor iqtisodiyoti shakllanayotgan bir paytda taxlil usulining shunday koidasi yaratish lozimki, u obyektning yoki tuzumning uzgarishi bilan uzgarmaydigan bulsin, chunki xar kanday fan, xususan taxlil fani xam nazariy jixatdan asoslangan usulga ega bulishi lozim. Bundan kelib chikib, kuyidagi fikrlarni kiritish mumkin: - xar kanday fan usulining nazariy asosi bulishi kerak; - unda nimani urganish va uning kayerda ifodalanishi kurinib turmogi lozim; - kayerni, kaysi obyektni va kaysi davrni uz ichiga olishigi ifodalashi darkor; - nima maksadda amalga oshirilishi kurinib turishi kerak; - shu maksadni amalga oshirish uchun nimalar kilinishi aloxida ta’kidlanishi lozim. Bu nazariy xulosalardan kelib chikib, taxlil fanining usuliga kuyidagicha ta’rif beramiz: Iqtisodiy taxlilning usuli deb,- dialektik usulga asoslangan bulib, uning predmetini makon va zamonda, axborotlar manbaida ifodalangan kursatkichlar tizimi asosida xar tomonlama kompleks urganish, mavjud ichki va tashki imkoniyatlarni aniklash, obyektning samaradorligini oshirish, uning iqtisodiy kudratini yuksaltirish, moliyaviy barkarorligini ta’minlash, boshkarishni takomillashtirish maksadida kullaniladigan usullar majmuidan iboratdir.

Iqtisodiy taxlil usulning uziga xos xususiyatlari xam mavjud bulib, ular kuyidagilardan iboratdir: korxona xujalik faoliyatini ifodalashda kursatkichlar tizimidan foydalanish; kursatkichlar tizimi va ular buyicha ma’lumotlarning uzgarish sababini urganish; uzgarish sabablarini, ularning bir-biri bilan uzviy boglikligi xamda ijtimoiy iqtisodiy samaradorlikka ta’sirini aniklash. Iqtisodiy taxlilning asosiy xususiyatlari kuyidagilardan iboratdir: birinchi xususiyat - bu xujalik jarayoni va vokiylikni kursatkichlar tizimini tuzish orkali iqtisodiy axborot manbaini shakllantirish; ikkinchi xususiyati - korxona xujalik faoliyatidagi kursatkichlar uzgarishi sabablarini urganish va ularga ta’sir etuvchi omillar ichida eng asosiysini aniklash xamda uning ta’sirini mikdor jixatdan xisoblashdan iborat; uchinchi xususiyati - kursatkichlarning bir-biri bilan uzviy boglikligini aniklash va xisoblashdan iboratdir. Xujalik faoliyatini taxlil etishda kupgina usuldan foydalaniladi. Bu usullarni umumiy ravishda kuyidagi ikki guruxga ajratish mumkin: an’anaviy usul; iqtisodiy matematik usul; (4-chizmaga karang). An’anaviy usul – eng kadimgi usullar bulib, ular taxlil vujudga kelgan kundan boshlab kullanib kelinayotgan usullardir. Bularga kuydagilarni: takkoslash, kayta xisoblash, balans usuli, guruxlarga ajratish, zanjirli boglanish, indeks usuli, mutlok, nisbiy va urtacha mikdor kursatkichlari kiritish mumkin. Matematik usullar- taxlil fanining takomillashuvi bilan, unga EXMlarni kullash va matematik usullardan foydalanish jarayonida kirib kelgan. Buning talay usullari bilan birga bir kancha tiplari xam mavjud. Bular: multiplikativ model, additiv model, kasrli model, uzaytirish, kengaytirish, kiskartirish kabilardir. Taxlilda eng kup kullaniladigan usul bu takkoslash usuli bulib, kuyidagi shakllari mavjud: xakikiy kursatkichni biznes reja bilan takkoslash; utgan yildagisi

bilan takkoslash; urtacha kursatkich bilan takkoslash; ilgor korxona kursatkichlari bilan takkoslash. Iktisodiy taxlilda kullaniladigan usullar An’anaviy Takkoslash Iktisodiy matematik Usullari Balans Chizikli Zanjirli boglanish Korrelatsiya Kayta xisoblash Dasturlash Integral Uyin nazariyasi Indeks Matritsalash Nisbiy kursatkichlar Multiplikativ model Additiv model Kasrli model Uzaytiri Kengaytirish Kiskartirish

4-chizma. Taxlilning usullari Guruxlarga ajratish - urganilayotgan xodisani bir xil alomatiga karab tarkibiy kismga ajratish tushuniladi. Guruxlarga ajratish taxlilning muxim usulidir. Biron bir natijaga ta’sir etuvchi omil bir kancha bulsa, ulardan eng asosiysini aniklashda xam shu usuldan foydalaniladi. Balans usuli - bu bir-biri bilan bogliklik bir kancha mikdorning muvozanatiga ishonch xosil kilish yoki bir necha ma’lum omil yordamida no’malum omilning ta’sirini aniklash zarur bulgan xolda kullaniladi. Z y.b. ( KT ( T ( Xch ( Z o.x Bunda Zo.b.- Tovar zaxirasi xisobot yili boshiga koldigi: KT- kelib tushgan tovarning xisobot yilidagi xajmi: T-tovar oboroti: Xch- tovarlarning chikib ketishi: Zo.x.- tovar zaxiralarining xisobot yili oxiridagi koldigi. Omillar ta’sirini aniklashda esa: T ( T z.y.b. ( Tk.t ( Tx.ch ( Tz.o.x. Zanjirli boglanish usuli - ishning natijasi uzgarishiga uchta va undan kup omillar ta’sir kilsa, ular urtasidagi bogliklik funksional bulsa, ushbu usuldan foydalaniladi. Masalan tovar oboroti (T) uzgarishi xodimlarning ruyxatdagi soni (X), ularning urtacha ish kunlari (K) va bir kunlik mexnat unumdorligi (M) kursatkichlari bilan funksional boglikdir. Bu kuyidagi formula bilan ifodalanadi: Т  Х х К х М 1-жадвал

Maxsulot xajmining biznes rejaga nisbatan uzgarishiga ishchilar soni va maxsulot unumdorligi ta’siri tahlili Kursatkichlar Reja Xakikatda Rejadan farki 1.Maxsulot xajmi (ming sum) 220388 254550 (34162 Ishchilar soni. 649 601 -48 3.Bir ishchiga tugri keladigan maxsulot (ming sum) (1s:2s) 339,58 423,54 (83,96 1-Jadval ma’lumotlaridan shunday xulosa kilish mumkinki, maxsulot xajmi rejaga nisbatan 34162 ming sumga oshgan, ishchilar soni esa 48 kishiga kiskargan, 1 ishchiga tugri keladigan maxsulot rejaga nisbatan 83,96 ming sumga ortgan. Maxsulot xajmini rejaga nisbatan uzgarishiga ta’sir kiluvchi omillarni kuyidagi zanjirli boglanish usullari orkali aniklaymiz. Maxsulot xajmini rejaga nisbatan uzgarishiga ta’sir kiluvchi omillar tahlili 2-жадвал Таъсир этувчи омиллар Алмашув даврийлиги Ишчила р сони 1 ишчига тугри келадиган жами махсулот. Махсулот хажми (минг сум) Фарки (  ;-) Узгариш сабаблари А 1 2 3 (1 х 2) 4 5 Биринчи режа Режа режа - - 649 339,58 220388 Иккинчи хакикий режа режа -16300 Ишчилар сонининг камайиши601 339,58 204088

Uchinchi xakikiy 601 xakikiy 423,54 xakikiy 254550 (50462 Mexnat unumdor- ligining ortishi хакикий 601 хакикий 423,54 хакикий 254550  50462 Мехнат унумдор- лигининг ортиши Tekshirish: -16300 ( 50462 ( 34162 ming sum. Amalda xar ikki omil ta’sirining farkini ushbu usul orkali aniklash mumkin. Bu usulga muvofik biron bir natijaga ta’sir etuvchi omillar ikkita bulsa, ularning biri mikdor omili, ikkinchisi esa, sifat omili xisoblanadi. Mikdor omilining ta’sirini aniklash uchun ushbu mikdor xakikiy kursatkichning rejadan farki rejadagi sifat omiliga kupaytiriladi. Sifat omilining ta’sirini aniklash uchun shu kursatkichning rejadan farki xakikiy mikdor omiliga kupaytiriladi.

Ishchi sonini uzgarishi (mikdor) –48 x 339,58 -16300 ming sum. Bir ishchiga tugri keladigan maxsulot (sifat omili) ( 83,96 x 601( (50462 ming sum. Tekshirish: -16300 ( 50462 ( 34162 ming sum. Integral usul – bu usul bir tomondan an’anaviy usullarga, ikkinchidan esa, matematik usulga mansub takomillashgan usuldir. Natija kursatkichlariga aloxida omillar ta’sirini integral usuli bilan aniklash, farklash, zanjirli almashtirish kabi usullarning takomillashgan shaklidir. Integral usulning ijobiy tomoni shundaki, agarda zanjirli boglanish yoki farklash usullarida omillar ketma-ketligi uzgarsa, ularning natija uzgarishiga ta’siri xar xil buladi. Bu usulda u yoki bu omilning ta’sirini xisoblashda ketma-ketlikka rioya kilish talab etilmaydi. Omillarning ketma-ketligi uzgarishidan ka’tiy nazar, ular ta’siri xamisha bir xil, eng muximi tugri topiladi. Asosiy ishlab chikarish fondi va fond kaytimini uzgarishini maxsulot xajmiga ta’sirini integral usul orkali aniklaymiz (3-jadvalga qarang). Asosiy ishlab chikarish fondi va fond kaytimini uzgarishini maxsulot xajmiga ta’siri tahlili 3- жадвал № Kursatkichlar Shartli belgi Utgan yili (u) Xisobot yili (x) Farki (K,-) Utgan yilga nisbata n 1 Maxsulot xajmi (ming sum) M 209252 220388  11136 105,3

2 Asosiy ishlab chikarish fondlarining urtacha kiymati AF 162285 178110  15815 109,75 3 Fond kaytimi (sumda) (1s:2s) FK 1,289 1,237 -0,052 96,0 3-jadval ma’lumotlaridan shunday xulosa kilish mumkinki, maxsulot xajmi utgan yilga nisbatan 11136 ming sumga kupaygan. Xulosa Iqtisodiy taxlil orkali korxonaning ishlab chikarish samaradorligini va mamlakatning iqtisodiy saloxiyati aniklanadi. Xujalik faoliyatini taxlil kilishdan maksad korxona va birlashmalarning ish faoliyatiga obyektiv baxo berish va xujalik yuritishning samaradorligini yanada oshirishdan iboratdir.

Асосий адабиётлар 1. Ахмаджанов И., Рахимов М. Бошқарув тахлили. –Ò.: «Ìîëèÿ», 2003. 2. Абдукаримов И.Т., Пардаев М.Қ. ва бошқалар. «Корхонанинг иқтисодий салоҳияти таҳлили» 4-чиқарилиши Т.; Иқтисодий ваҳуқуқ дунёси, 2003 йил. 3. Богоров В.В. «Финансовый анализ» учеб. пос. М.: СПб Новгород ПИТЕР 2003. 4. Напетова И.А. Анализ финансово хозяйственной деятельности. Учеб. Метод. Пособ. -М.: Форум-Инфра-м, 2004 5. Новодворский В.Д., Сабанин Р.Л. «Бухгалтерский и налоговый учет доходов и расходов: практическое пособие по организации и введению. – М.: СПб, - 2003. 6. Палий В. Ф. Международный стандарты учета и финансовой отчетности. Учебник М.: Инфра -М.: 2004 7. Савицкая Г.В. «Анализ хозяйственной деятельности предприятия» учебник 2-е издание – М.: ИНФРА 2003 8. Шремет А.Д., Негамев Е.В. Методика финансового анализа деятельности коммерческих организациях. - М.: ИНФРА-М. 2004 Интернет маълумотлари 1. http:// www. mkdgaap. narod. ru 2. http:// www. konto. ru 3. http:// www. referat. ru 4. http:// www. access-accounts. com 5. http:// www. accounting. megareferats. ru 6. http:// www. bankreferatov. ru

Похожие

Iqtisodiy ta’limotlar tarixi fanining predmeti va o’rganish usullari

Iqtisodiy statistikaning predmeti, ob’ekti o‘rganish bosqichlari va usullari

Jismoniy shaxslarni soliqqa tortish fanining predmeti va uni o‘rganish usullari

“Agrosanoat majmuasi iqtisodiyoti” fanining predmeti vazifalari va o`rganish usullari

Statistika fanining predmeti va uslubi