Iqtisodiy tahlilda iqtisodiy matematik usullardan foydalanish - Экономика - Рефераты

Iqtisodiy tahlilda iqtisodiy matematik usullardan foydalanish

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

130 KB

Iqtisodiy tahlilda iqtisodiy matematik usullardan foydalanish Reja: 1. Iqtisodiy tahlilda iqtisodiy- matematik usullardan foydalanishning ahamiyati. 2.Staxostik bog’lanishdagi iqtisodiy ko’rsatkichlarni o’rganishda korrelyasionregression tahlil usullarining qo’llanilishi 3.Natijaviy ko’rsatkich o’zgarishiga tasir etuvchi omillarni hisoblashda integral usulidan foydalanish

1. Iqtisodiy tahlilida iqtisodiy- matematik usullardan foydalanishning ahamiyati. Iqtisodiy tahlilda matematik usullarni qo’llash tahlil natijalarini obyektiv baholashda, uning samarasini oshiradi. Uni qo’llash natijasida quyidagi samaralarga erishish mumkin: 1.Tahlilni bajarish muddati tezlashadi., 2.Natijalarning o’zgarishiga omillarning ta’sirini aniq hisoblash mumkin bo’ladi; 3.Statistik usullar bilan hisoblab bo’lmaydigan murakkab omillar va ko’p omilli ko’rsatkichlarning ta’sirini to’liq aniqlash imkoniyati tug’iladi. 4.Natijaning o’zgarishiga har bir ta’sir etuvchi omilning miqdor va sifat jihatlarini aniq ko’rsatib berish imkoniyati to’g’iladi. 5.Elektron hisoblash mashinalaridan foydalanish osonlashadi va hakozo. Staxostik bog’lanishdagi iqtisodiy ko’rsatkichlarni o’rganishda korrelyasion - regression tahlil usullarining qo’llanilishi Jarayonlar orasidagi aloqa va bog’liqlik funksional va korrelyasion shaklda namoyon bo’ladi. Natijaning o’zgarishiga omillar ta’sirlarining yig’indisi to’liq mos kelishligini ifodalovchi bog’liqlik funksional bog’liqlik deb yuritiladi, agar mos kelmasa u korrelyasion bog’liqlik bo’lib hisoblanadi. Funksional bog’liqlik har bir alohida sodir bo’lgan hodisa va jarayonda namoyon bo’ladi, korrelyasion bog’liqlik esa har bir sodir bo’lgan hodisada emas, balki u kuzatilayotgan ko’p sonli hodisaning o’rtacha ko’rsatkichida namoyon bo’ladi. Shuning uchun iqtisodiy jarayonlarni o’zaro bog’liqligini o’rganishda ko’p sonli hodisa va jarayonlarni qamrab olgan statistik to’plamdan foydalanib, korrelyasion tahlil usulini qo’llab, tahlilni amalga oshirish kerak. Korrelyasiya tahlil usulining mohiyati shundan iboratki, natijaviy ko’rsatkich bilan omilli ko’rsatkichlar orasidagi miqdoriy bog’liqlikni aniqlashdan iborat. Korrelyasion bog’liqlik bir omilli va ko’p omilli turlarga bo’linadi.

Natija bilan bir omil orasidagi bog’liqlik oddiy korrelyasiya, natija bilan bir necha omilli ko’rsatkichlar orasidagi bog’liqlik esa ko’p omilli korrelyasiya deyiladi. Masalan, oddiy korrelyasiyaga misol qilib, tuproq sifati bilan paxta hosildorligi orasidagi bog’liqlikni olish mumkin. Bunda omil bo’lib, tuproq sifati, natija bo’lib, paxta hosildorligi hisoblanadi. Bu ikki ko’rsatkich orasida bevosita korrelyasion bog’liqlik mavjud, ya’ni tuproq sifati (bali) oshgan sayin, paxta hosildorligi ham oshib boradi. Ushbu qonuniyatni alohida olingan bir jarayon bo’yicha (bir uchastkada sodir bo’lgan jarayon bo’yicha) aniqlash mumkin emas, faqat ko’p sonli jarayonlarning (bir necha uchastkada, xo’jalikda sodir bo’lgan jarayonlarning) o’rtachasi bo’yicha aniqlanadi. Natijaviy belgining o’rtacha darajasi ( ) bilan omil ( ) o’rtasidagi korrelyasion bog’lanishni ifodalaydigan regressiyaning chiziqli tenglamasi quyidagicha aniqlanadi: Yani natija bilan omil orasidagi bog’liqlik bevosita bo’lganda ushbu tenglamadan foydalanib, tahlilni amalga oshirish mumkin. Bunda, - natijaning o’rtacha miqdori (o’rtacha hosildorlik darajasi); – har bir omilli ko’rsatkichning darajasi (tuproqning bali); tenglamaning parametrlari; nolga teng bo’lganda hosildorlik darajasi ga yani natijaviy ko’rsatkichga teng bo’lishligini bildiradi; – bir birlikka o’zgarganda o’rta qanchaga o’zgarishini ifodalovchi koeffisiyent( - regressiya tenglamasining koefaisiyenti Nomalum parametrlar qiymati ( ) eng kichik kvadratlar usuli orqali aniqlanadi. Bunda quyidagi formulalardan foydalaniladi: va

omil belgi qiymatlarining jami summasi.. omil belgi qiymatlari kvadratlarining jami summasi., natijaviy belgi qiymatlarining jami summasi., omil belgi bilan natijaviy belgi qiymatlari ko’paytmasining jami summasi., Quyida keltirilgan malumotlar asosida yuqoridagi tenglamalarning parametrlarini aniqlash usulini ko’rib chiqamiz.Buning uchun quyidagi jadval ma’lumotlaridan foydalaamiz. T.R. Paxta hosildorligi, s/ga Tuproq sifati, ball Tuproq sifatiga bog’liq bo’lgan hosildorlik 1 15 45 2025 675 17.80 2 20 72 5184 1440 24.25 3 22 50 2500 1100 18.99 4 18 48 2304 864 18.51 5 20 52 2704 1040 19.47 6 22 60 3600 1320 21.38 7 26 90 8100 2340 28.55 8 24 65 4225 1560 22.58 9 26 70 4900 1820 23.77

10 32 95 9025 3040 29.74 Jami 225 647 44567 15199 225 Tuproq sifati bilan paxta hosildorligi orasidagi bohliqlikni aniqlash uchun zarur bo’lgan malumotlar hisob-kitobi Nomalum a va b koefisiyentlarni aniqlaymiz.Buning uchun har bir tenglama qiymatlarini a oldidagi koefisiyentga bo’lib,quyidagi natijaga ega bo’lamiz: Ikkinchi tenglamadan birinchi tenglamani ayirib, b parametr qiymati aniqlanadi: Endi, a koefisiyent qiymatini aniqlaymiz. Buning uchun b parametrining qiymatini olingan tengmalarning biriga qo’yib aniqlaymiz: Olingan tenglama chiziqli korrelyasion bog’liqlik tenglamasi deb ataladi. Parametr b regressiya koefisiyenti bo’lib hisoblanadi. Bu koefisiyent tuproq sifati 1 ballga oshgan tag’dirda paxta hosildorligi o’rta hisobda o,239 sentnerga oshganligini bildiradi. 1.0

Natijaning o’zgarishiga ikki va undan ortiq omil tasir qilsa, ko’p omilli korrelyasiya qo’llaniladi. Ko’p omilli korrelyasiyaning to’g’ri chiziqli tenglamasi formulasi kuyidagi ko’rinishga ega: Ushbu tenglama parametrlarining qiymatlari eng kichik kvadratlar usuli orqali aniqlanadi: (1) ∑x - omil belgi qiymatlarining jami summasi ., ∑ - omil belgi qiymatlari kvadratlarining jami summasi. , ∑y - natijaviy belgi qiymatlarining jami summasi .,

Adabiyotlari ro’yxati 1.Abdullayev Yo va boshqalar. Iqtisodiy tahlil. 100 savol va javob. O’vuv qo’llanma. T. 2001 2.Pardayev M.Q. – Iqtisodiy tahlil nazariyasi. Darslik. Samarkand: 2001. 3.Vahobov A.V. va boshqalar. Moliyaviy va boshqaruv tahlili. Darslik. T.: 2005. 4.Urdushev H. va boshqalar. Microsoft Winlows XP va Microsoft Office XP da Ishlash. Samarqand , 2007 5.Qudratov T., Ibrohimov M., Karimova M. Iqtisodiy tahlil. O’quv qo’llanma. –T.: “Ilm ziyo” nashriyoti, 2005-2014 (6-marta nashr qilingan). 6.Qudratov T., Fayziyeva N. Qishloq xo’jalik korxonalari faoliyatining tahlili. Darslik.Samarqand: 2010. 7.Qudratov T. Fayziyeva N. Korxonalar faoliyatining tahlili va nazarjti. Darslik. –T.: “Voris” nashriyoti.2012. 8.Qudratov T.K. – Iqtisodiy tahlil nazariyasi (maruzalar kursi). Samarqand: 2013

Похожие

Iqtisodiy tahlilda qo’llanilgan omillar va an’anaviy usullar

Iqtisodiy ko’rsatkichlardan foydalanish imkoniyatlari

Iqtisodiy matematik modellar va ularning klassifikatsiyasi

Korporativ boshqaruv jarayonlarini iqtisodiy matematik modellashtirish faniga kirish

Iqtisodiy tahlilning iqtisodiy - matеmatik usullari