Инновацияни ўзлаштириш жараёнига таъсир етувчи омиллар - Экономика - Рефераты

Инновацияни ўзлаштириш жараёнига таъсир етувчи омиллар

Загружено в:

01.05.2023

Скачано:

0

Размер:

919.5 KB

Инновацияни ўзлаштириш жараёнига таъсир етувчи омиллар Режа: 1. Инновацион муҳитни бошқариш 2. Корхона инновацион фаолиятини шакллантириш муҳитлари 3. Фирма инновацион фаолиятига таъсир етувчи омиллар

Инновацион муҳитни бошқариш Тадбиркорликни инновацион муҳити - бу инновацион фаолият юксалишини таъминловчи ёки бўғувчи бир қатор ижтимоийиқтисодий, ташкилий-ҳуқуқий ва сиёсий муҳит мажмуидир. Тадбиркорликни инновацион муҳити: бу хўжалик юритувчи субъектлар, уларнинг ҳаракатлантирувчи кучларига ёндошма таъсир кўрсатувчилар уларнинг таркиби қуйидаги расмда яққол кўрсатилган яни: сиёсий, демографик, илмий- техник, ижтимоиймаданий, табиий ва ҳалқаро муҳит. Ички муҳит - бу фирма имконият доирасида ҳамкорлар, мижозлар билан мақсадли муносабат олиб бораётган актив субъектлар ва кучлар йиғиндисидир. Ички муҳитда кучлар фирмани ўзи ва имкониятларига боғлиқ муносабатлардир. Инновацион корхоналар фаолияти натижалари маълум бир даражада ички ва ташқи муҳит омиллари билан аниқланади. Ўз навбатида, тадбиркорлик инновацион муҳитини шакллантирувчи омиллар таъсир доирасига қараб тўғри ва ёндошма таъсирга бўлинади. расм . Тадбиркорлик инновацион муҳити таркиби Tadbirkorlik innovatsion mu h it tarkibi Siyosiy Demografik Ilmi y texnik Ijtimoiy - madaniy Tabiiy Xalqaro

Барча ташқи муҳитнинг омилларини 2 та гуруҳга бирлаштириш мумкин. 1. Корхона фаолиятига тўғридан тўғри таъсир етувчи (қонунлар, тартибга солувчи давлат ташкилотлари, мол ййетказиб берувчилар, материал, қурилма, енергия, рақиблар, бутловчи маҳсулотлар, маҳсулот истеъмолчилари, савдо, молия, транспорт ва бошқа воситачилар). 2. Корхона фаолиятига ёндошма таъсир етувчи - бу иқтисодиётнинг аҳволи, илмий-техник тараққиёт, сиёсий, демографик, табиий ва бошқа омиллар. Инновацион фирмаларни бошқариш кўплаб елементлар ўрамида амалга оширилади: бозор, унинг ҳолати ва таклифи, аксиядорлар, уларнинг дивиденд олишдан манфаатлари, давлатнинг ҳуқуқий ва солиқ талаблари, шериклар, қайсики корхона ўз олдига мажбурият олган, технологияни ўзгариши, маҳсулот сифатига талаблар, ёлланма ишчиларга талабни ўсиб бориши, рақиблар фаолияти, иқтисодий инқироз оқибатлари ва бошқалар.

Корхона инновацион фаолиятини шакллантириш муҳитлари Mikromuhit расм. Корхона инновацион фаолиятини шакллантириш муҳитлари Бир сўз билан айтганда, муҳит фирма фаолиятига таъсир этади. Шу боисдан инновацияни бошқарувчи юқоридаги таъсирларни ҳисобга олиши керак. Ташқи муҳит доимий ҳарактерга ега эмаслигини Чарлз Ф.Сейбл ва Джейн Е Прокоп ўзининг “Стабилизация через реорганизацию” ҳамда Майкл Ҳаммер ва Джеймс Чампи ўзининг “Реорганизация корпорации” номли асарларида таъкидлаб ўтишган. 1975-йилларга қадар ташқи муҳит нисбатан турғун бўлган, кескин силжиш ва ўзгаришлар сезиларли эмас еди. Ўша давр бошқарувчилари асосан қуйидаги ҳолатларни ҳисобга олган. Улар: - товарнинг ҳаётийлик даврини нисбатан юқорилигини; - янги маҳсулотлар яратишга вақтнинг кўплигини; Ichki muhit Ishlab chi q arish mu h iti Boshqaruv mu h iti Faoliyatning iqtisodiy natijalari Mikromu h it Siyosiy Demografik Ilmiy - texnik Ijtimoiy Tabiat Xalqaro a h vol Mol y etkazib beruvchilar Vositachilar Raqiblar Iste ‟ molchilar Bozor

- баҳо корпорациянинг бош омили еканлигини; - пирамида тизимида корхоналар ҳажмини ортиб боришини; - компания таркибида ўзининг хусусий експертларнинг мавжудлигини; - ялпи ишлаб чиқаришни; - тайёр маҳсулот ва хомашё учун катта миқдорда омбор майдонини ушлаб туриши ва бошқаларни ҳисобга олган. Тахминан 70-йилларнинг охири 80- йилларнинг бошларига келиб аҳвол мураккаблашди. Унинг асосий сабабчиси илмийтехниканинг кескин ривожланиши бўлиб ташқи муҳитни ўзгаришига олиб келди. Ташқи муҳитни ўзгаришининг асосий талаблари: • размер (ҳажм)нинг қисқариши; • реорганизация (қайта ташкил этиш); • ўзгаришга нисбатан тез таъсирнинг юзага келиши; • ритмик ишлаб чиқаришнинг йўлга қўйилиши. Ташкилот билан ташқи муҳит орасида ажратиб турувчи чегара бўлиши керак. Чегаралар топшириқлар доирасида, иш ҳақи даражаси, ижтимоий шартлар ташкилот мавқеида яққол кўринади. Инновацион фаолиятга таъсир кўрсатувчи ички омилларга қуйидагилар киради: • ишлаб чиқаришни илмийлик сиғими юқорилиги; • бирламчи хомашёни қайта ишлашнинг мураккаблиги даражаси; • олинадиган қўшимча қиймат даражаси; • ишлаб чиқариш сиклининг давомийлиги; • тармоқ ишлаб чиқариш активлигига мавсумий ҳарактернинг таъсири; • ишлаб чиқариш енергияси сиғими; • ишлаб чиқариш фонд сиғими;

• ишлаб чиқаришнинг техник даражаси; • маҳсулот сифат даражаси; • екологик хавфли ишлаб чиқаришнинг мавжудлиги; • асосий фондларнинг ескириши; • кадрларнинг малака даражаси; • тежамкор технологияни ишлаб чиқаришга татбиқ этиш имкониятлари; • истеъмол бозорининг аниқлиги ва бошқалар. Фирма инновацион фаолиятига таъсир етувчи омиллар Ташқи муҳит дейилганда иккита мустақил тизимчалар йиғиндиси тушинилади: кенг қамровли ва доимий равишда қамраб турувчи (расмларга қаранг).

р асм. Тўғридан тўғри таъсир ўтказувчилар Bozor Korxona Davla t organlari va q onunlar i Bu d jet va soli q tizimi Mol y etkazib beruvchila r Ra q ibla r Ma h sulot ist e ‟ molchilari Vositachilar

расм. Ёндашма таъсир ўтказувчилар Кенг қамраб олиш – фирмани шакллланишининг умумий шартларидир. Кўп ҳолларда кенг қамраш алоҳида олинган фирмага нисбатан алоҳидалик ҳарактерига ега эмас. Аммо унинг фирма инновацион фаолиятига таъсири ҳам бир хил эмас. Бу уларнинг фаолият соҳаларининг турлилигига боғлик. Кенг қамровнинг иқтисодий таҳлили – бу инновацион манбалар қандай шаклланади ва тақсимланади, ялпи миллий маҳсулотдаги улуши қандай, инфляция даражаси, ишсизлик даражаси, фоиз ставкаси, меҳнат унумдорлиги, солиққа тортиш нормалари, тўлов баланси, жамғарма нормасини, фирма инновацион фаолияти таъсирини ифода этади. Иқтисодий соҳани ўрганишда қуйидаги факторларга еътибор бериш алоҳида аҳамият касб этади: • иқтисодий ўсишнинг умумий даражаси; • қазиб олинаётган табиий бойликлар (манбалар); Noshriy omillar Demografik omillar Tabiiy omillar Manba omil Korxona Ijtimoiy va madaniy omillar Ilmiy - texnik omilla r Iqtisodiy h olat Pul muomilasi va moliya - kredit omillari

• табиий иқлим; • рақобатбардошлик муносабатларини ривожланиши даражаси; • аҳоли таркиби; • ишчи кучининг маълумот даражаси ва иш ҳақи миқдори; Ҳуқуқий тартибга солишни таҳлил этиш бу инновацион фаолиятнинг ҳуқуқий томонларини ўрганиш, муносабатлар ва ҳуқуқий нормаларни белгилашдан иборат. Бу йерда норматив актларни мазмунини ўрганиб бориш билан чегараланиб қолмаслик зарур, енг зарури доимий такомиллаштириб бориш ва амалиётга татбиқ этишдир. Сиёсий томони бу инновацион фаолият борасида давлатнинг тутган йўлидир. Таҳлилда қуйидаги масалаларга еътибор қаратилади: • қандай инновацион дастурларни ҳаётга татбиқ этиш кўзда тутилмоқда • давлатни турли соҳа ва режаларга муносабати қандай • янги қабул қилинган қонун ва норматив ҳужжатларга киритилган ўзгаришлар Ижтимоий омилларни таҳлил этишда фирма инновацион фаолиятига таъсир етувчи муносабатлар ўрганилади. Яъни инсонларни меҳнатга муносабати, удум ва қадриятлар, жамиятни демографик тузилиши, маълумот даражаси, ходимларни активлиги, яшаш жойини ўзгартиришга тайёрлиги. Бир сўз билан айтганда, ижтимоий муносабат ҳам алоҳида аҳамият касб этади. Технологик муҳитни таҳлил этишда янги турдаги маҳсулотлар ишлаб чиқариш, уларни такомиллаштириш имкониятларининг мавжудлиги, жумладан, маҳсулот тайёрлаш ва сотишни модернизация қилишга еътибор қаратилганлигини олишимиз мумкин. Инновацион фирма фаолиятига ташқи муҳит омилларини таъсирини баҳолашда юқоридагилар билан бир қаторда истеъмолчилар, маҳсулот

йетказиб берувчилар, воситачилар ва рақиблар ҳолати ҳам таҳлил етиб борилади. Фирма инновацион ишлари самараси ўз фаолияти маҳсулига истеъмолчи топишга боғлиқ ва уни эҳтиёжини таъминлаши лозим. Истеъмолчи қандай инновацияни қайси баҳода керак, бу билан фирма иш натижасини баҳоловчи бош омилдир. Одатда, рақиблар - ташқи муҳит омили ҳисобланади. Ҳар бир фирма раҳбари буни яхши тушунадики, агар у ишлаб чиқараётган маҳсулотлари билан истеъмолчи эҳтиёжини таъминлай олмаса, у ишни дэмак рақиб бажармоқда. Кўп вақтларда истеъмолчи эмас балки қандай баҳода сотиш ҳам муҳимроқдир. Инновацион жараёнларни ташкил этишнинг шакллари кўплигига қарамасдан, уларни асосий омилларини гуруҳларга бўлишимиз мумкин, қайсики фирма инновацион фаолияти шаклланишига таъсир этади. (жадвал) Инновацион фаолиятни ривожлантиришга таъсир етувчи омиллар Омиллар гуруҳи Тўсиқлик қилувчи омиллар Фаолиятга кўмаклашувчи омиллар • инвестицион лойиҳаларни молиялаштириш учун маблағларни этишмаслигиматериал, моддий техник базани кучсизлиги ва ескирган жиҳозлар • захира қувватининг мавжуд эмаслиги • молиявий, материал техник ва прогрессив технология захирасининг мавжудлиги • зарурий хўжалик ва илмий- техник инфратузилмани мавжудлиги Иқтисодий-технологик

• сиёсий турғунликни мавжуд эмаслиги • ташқаридан монополияга солиқ, амортизация, патент, лицензия таъсирини чеклаш борасида ҳуқуқий базани чекланганлиги  инновация фаолиятини давлат томонидан қўллаб-қувватланиши ва рағбатлантириш чора- тадбирларини шаклланганлиги • ташкилий тузилишни функсионал • ўртикча марказлашув • бошқарувнинг авторитар усули • маълумотларни вертикал оқимини устуворлиги • тармоқ ва тармоқлараро алоқалардаги қийинчиликлар • режалаштиришнинг қатъийлиги • қисқа муддатга қоплашга асосланганлиги • инновацион жараён қатнашчиларининг келишуви қийинлиги • ташкилий тузилмани жараёнларга нисбатан ёндашуви • демократик бошқарув усули • маълумотларни горизонтал оқимини устуворлиги • ўз-ўзини режалаштириш • тузатма киритиш имкониятини мавжудлиги • сифатни бошқариш тизимини жорий етилиши • марказлашувдан қочиш, автономия мақсадли гуруҳлар шакллантириш Сиѐсий-ҳуқуқий Ташкилий-бошқарув

• янгиликка қаршилик қилиш • ноаниқликдан чўчиш  муваффақияцизлик юзасидан чорадан сақланиш • маънавий рағбатлантириш • ўз-ўзини амалга ошириш имкониятларини таъминланганлиги яратувчанлик меҳнатини озод бўлиши • нормал руҳий иклим меҳнат жамоаси орасида Ижтимоий-психологик ва маданий

Адабиётлар : 1. Ўзбекистон Республикасининг Фуқаролик кодекси, Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси томонидан тасдиқланган. 1995 - йил 21 - декабр № 163-1 ва 1996-йил 29-август №256-1 [кўчирма] –Т.: «Иқтисодиѐт ва ҳуқуқ дунѐси» 1999- йил. 2. Ўзбекистон Республикаси «Ихтиролар моделлар ва саноат намуналари ҳақида»ги Қонуни 1994-йил 6- май, – Тошкент.: «Иқтисодиѐт ва ҳуқуқ дунѐси» 1999 йил. 3. Ўзбекистон Республикасининг «Маъсулиятлар ва хизматларни сертификатлаш тўғрисида»ги Қонуни 1993-йил 28-декабр №1006- хи,Тошкент.: «Иқтисодиѐт ва ҳуқуқ дунѐси» 1999-йил. 4. Ўзбекистон Республикасининг «Стандартлаштириш тўғрисида»ги Қонуни 1993-йил 28-декабр №1002-хи,-Тошкент.: «Иқтисодиѐт ва ҳуқуқ дунѐси» 1999-йил. 5. И.А.Каримов. Истиқлол имкониятлари ва ислоҳотлар самаралари. Халқ сўзи. 2009-йил. 6. Ўзбекистон Республикаси Президентининг фармойиши “Баркамол авлод йили” давлат дастурини ишлаб чиқиш ва амалга ошириш бўйича ташкилий чора тадбирлар тўғрисида. Тошкент 2009йил 9-декабр. 7. А.Абдуллаев, Қ.Муфтайдинов, Х.Айбешов “Кичик бизнесни бошқариш” дарслик. Тошкент Молия 2003й.

Похожие

ТВТ Самарадорлиги ва унга таъсир этувчи омиллар

Инвестицион бозор даромадлари ва уларга таъсир этувчи омиллар

Товарлар сифатига таъсир қилувчи омиллар ва уларнинг физик хусусиятлари

Инновацион фирмаларни стратегик бошқариш

Инновацион менежментнинг методологияси