Иқтисодий таҳлилнинг мазмуни, предмети ва вазифалари - Экономика - Рефераты

Иқтисодий таҳлилнинг мазмуни, предмети ва вазифалари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

51.5 KB

www.arxiv.uz Режа: 1. Бозор иқтисодиёти шароитида таҳлилнинг тутган ўрни ва аҳамияти. 2. Таҳлилнинг предмети.

www.arxiv.uz Бозор иқтисодиёти шароитида таҳлилнинг тутган ўрни ва аҳамияти Табиат ва жамиятдаги ходисалар сингари иқтисодий ходисаларнинг хам таркибий қисмларини урганмай туриб, яъни анализ қилмай туриб уларни илмий жихатдан билиб булмайди. Анализ ибораси "analisys" сузидан олинган булиб "буламан", "хал этаман" деган маънони билдиради. Бинобарин анализ мураккаб ходиса ва предметларни таркибий қисмларга булиш, ажратиб куйиш асосида курсаткичларни таккослаш ва урганиш демакдир. Айникса тадкик қилиш методи булиб, шу метод воситасида ходисалар уртасидаги сабабий богланиш ва узаро богликлик урганилади. Ишлаб чикаришнинг шартларининг бажарилишини назорат қилишда шунингдек, резервларни ҳўжаликни бозор иқтисодиёти талаблари даражасида олиб боришда иқтисодий таҳлил муҳим аҳамият касб этади. Чет эл амалиёти шуни курсатадики "ҳисоб ва ҳисобот" 2 қисмга булинади: 1.Бошқарув ҳисоби: 2.Молиявий ҳисоб (умум бухгалтерия ҳисоби). Шунга мувофик таҳлил хам 2 қисмга, яъни ички ва ташки таҳлил (молиявий таҳлил)га булинади. Иқтисодий ислохатларни амалга оширишдаги йул куйилган камчиликларни аниклаш ҳўжалик механизмидаги номутаносибликни олдини олишда таҳлил муҳим роль уйнайди. Иқтисодий таҳлил кенг ва тор маънода бир-биридан тубдан фарк қилади. Масалан: 1) ҳалқ ҳўжалик таҳлили; 2) корхоналар ҳўжалик фаолиятининг таҳлили. Ҳалқ ҳўжалик таҳлилда ҳалқ. ҳўжаликнинг бутун тармоғи айрим регионларнинг иқтисодий курсаткичларини динамикаси, усиш даражаси уларнинг ривожланишдаги узига хос хусусиятлари ва қонуниятларини урганилади. Бундай таҳлил оркали ижтимоий ишлаб чикариш самарадорлиги хамда мамлакатнинг иқтисодий потенциали аникланади. Бундай таҳлил учун манба

www.arxiv.uz булиб йигма статистик маълумот асос була олади. Ҳалқ ҳўжалик таҳлили иқтисодий билимлар мажмуасида алохида фан булиб шаклланган. У иқтисодий назария тармоқ иқтисоди, ҳалқ ҳўжаликни режалаштириш ва статистика фанларини урганишда қисман иштирок этади. Ҳўжалик фаолиятини таҳлили корхона ва бирлашмаларнинг иш фаолиятига объектив бахо бериш ва ҳўжаликни юритишнинг самарадорлигини янада оширишдан иборатдир. Бундай таҳлил натижалари корхонанинг ҳўжалик фаолиятини доимо назорат қилиб туришни, унга рахбарлик қилишда хатога йул куймасликни олдини олишни хизмат қилади. Ҳўжалик фаолиятини таҳлил қилиш куйидаги принципларга амал қилган ҳолда амалга оширилади: 1. Илмий асосланган тамойили; 2. Объектлик тамойили; 3. Системали ва комплекслик тамойили; 4. Оперативлик тамойили; 5. Умумийлик тамойили. Таҳлил вазифалари: 1. Корхонанинг хар томонлама фаолиятини унинг иқтисодини ривожлантириш даражаси ва суръатини урганиши. 2. Бизнес режаларини объективлигига бахо бериш ва унинг бажарилиши устидан назорат урнатиш. 3. Таъсир этувчи омилни аниклаш ва уларни микдор жихатидан улчаш улар асосида моддий мехнат ва молия ресурсларидан фойдаланиш самарадорлигини аниклаш. 4. Ҳўжаликни юритиш самарадорлигини оширувчи резервларни ва устидан фойдаланиш йулларини аниклаш. 5. Бошқарувнинг оптимал ечимларини танлаш.

www.arxiv.uz Таҳлилнинг предмети Хар бир фан уз преметига эга. Масалан: Фалсафа табиат-жамият ва тафаккурининг умумий қонунларини урганади. Иқтисодий назария эса ишлаб чикариш муносабатларини, ишлаб чикариш кучи билан узвий богланган ҳолда ишлаб чикаришнинг объектив иқтисодий қонуни таксимот айрибошлаш ва моддий неъматини истеъмолини урганади. Булардан ташкари тармоқлар буйича хам иқтисодий фан мавжуд булиб, у тармоқка хос булган қонуниятини урганади. Бугунги кунда таҳлил хаётий зарурдир. Энглс бундай деган эди: "Бир-бири билан боглик элементларни кандайдир бирлаштиришда канча таффакур булса, предметларни унинг элементларига булиб ажратишда хам шунча таффакур бор. Анализсиз синтез булмайди. Демак, анализ билан синтез бирлиги объектив олам ходисаларини хар томонлама урганишга имкон беради. Бугунги кунда таҳлил предмети хусусида иқтисодчи олим ва мутахассислар уртасида маълум бир тухтамга келинмаган. Уларнинг таҳлил предмети хусусида фикрларини куйидаги 3 гурухга булиш мумкин: I. М.З.Рубиков, П.И.Савичев, М.Ф.Дъячков "Корхона фаолиятидаги ҳўжалик жараёни таҳлил предметини ташқил этади деб тушунтиради. II. И.И.Поклад, Н.В.Денбинский ва бошкалар, "Корхона бирлашма ва юкори ташқилот ҳўжалик фаолияти таҳлил предметини ташқил қилади"- дейди. III. Е.В.Долгополов, Г.В.Советская ва бошкалар, " Ишлаб чикариш ва таксимотдаги ишлаб чикариш муносабати ва ишлаб чикариш ресурсларидан самарали фойдали таҳлил предметидир " - дейди. Ривожланишнинг хар бир боскичда энг долзарб булган масалалар хар бир фаннинг олдига куйиладиган вазифа ва муаммолар фаннинг предмети хусусида билдирилган таърифда уз аксини топиш керак. Шу нуктаи назардан бозор иқтисоди шароитида энг долзарб масала бу ишлаб чикариш самарадорлигини ошириш ва уч натижасида юкори фойда ва рентабеллика эришиш энг муҳим вазифа ҳисобланади. Кейинги йилда нашр этилган таҳлил

www.arxiv.uz бошкача адабиётларда унинг предмети хусусида куйидагича фикр билдирилган:  корхона бирлашма ассосацияси социал иқтисодий самарадорлигини ва унинг фаолиятини молиявий натижасини объектив ва субъектив омил таъсирида иқтисодий ахборот оркали вужудга келишида ҳўжалик фаолиятини таҳлилининг предметини ташқил этади. Таҳлил предметида мулкчиликнинг турли хил шаклларидан катъий назар ишлаб чикаиш самарадорлигини ошириш ва уч натижасида фойда ва рентабелликни ошириш имкониятини уз аксини топган. Молиявий натижа.юкори ишлаб чикариш самарадорлигига эришиш куп жихатдан субъектив омилга, яъни рахбарнинг тадбиркорлиги билим даражаси ишни яхши ташқил эта билишга богликдир. Предмет хусусидаги тарифда объектив омил хусусида хам суз юритилади. Объектив омил киши фаолиятига боглик булмай амал қилади. Унга хом-ашё, минерал ёқилги, нархлари узгариши, иш хаки буйича тарифининг узгариши, транспорт тарифларининг узгариши ва бошкалар киради. Предмет хакидаги таърифда информация маълумотлари хусусида хам суз юритилади. Таҳлил иқтисодий ахборотлар асосида амалга оширади. Таҳлилнинг турлари:  тезкор таҳлил.  жорий таҳлил.  истиқболли таҳлил. Тезкор таҳлил-ҳўжалик системасини оператив бошқаришда муҳим роль уйнайди. Тезкор таҳлилнинг асосий вазифаси ҳўжалик системасини фаолиятини юритишни доимо назорат қилиш, хамда махсулот ишлаб чикариш ва реализацияси буйича режанинг бажарилиши уз вактида ички ишлаб чикариш резервларини аниклаш, уларни базис режани бажарилишига сафарбар этишдан иборат.

www.arxiv.uz Жорий таҳлил-бухгалтерия ва статистик ҳисоботлар асосида корхона фаолиятининг йил, квартал, ой давомидаги иш фаолияти натижаларига бахо беришда ишлатилади. Истиқболли таҳлил-узига хос хусусияти булиб, ҳўжалик фаолиятидаги узгариш ва жараёнларни таҳлил этишда улардан келгусида фойдаланишини максад қилиб куяди. Хулоса : Ҳўжалик фаолиятининг таҳлили купгина иқтисодий фанлар билан узвий богликлик, жумладан иқтисодий назария, бухгалтери ҳисоби, статистика, тармоқ иктитсоди ва бошкалар. Бухгалтерия ҳисоби-таҳлил учун асосий манбаа ҳисобланади. Бухгалтерия ҳисоботида корхона маблаглари ва унинг манбалари бир-бири билан узвий богликлик ҳолда уз аксини топган. Таҳлил жараёнида бухгалтерия ҳисоби ва ҳисоботи маълумотларига ишлов бериш натижасида бухгалтерия ҳисобини янада такомиллаштириш буйича уз фикр- мулохазаларини билдиради. Таҳлил аудит билан хам узвий богланган. Статистик усуллардан уртача микдор, гурухга ажратиш, индекс усуллари таҳлилда кенг кулланилади. Статистик усулдан фойдаланиш статистика билимига унинг услубидан хабардор булишини таказо этади.

www.arxiv.uz Фойдаланилган адабиётлар : 1. И.А.Каримов. "Ўзбекистон ислохатларни чукурлаштириш йулида". Тошкент 1995 й. 2. И.А. Каримов "Ўзбекистон XXI аср бусагасида: хавфсизликка тахдид, баркарорлик шартлари ва тараккиёт кафолатлари" Т.: 1997 й. 3. М.И. Баканов, А.Д. Шеремет, "Теория экономического анализа" М 1996. 4. Шоалимов А. "Саноат корхоналарида ҳўжалик фаолиятини таҳлил этиш" Тошкент 1992 йил. 5. Муравьев А.И. и др. Анализ внешнеэкономической деятельности предприятий. М. 1991 г. 6. Ўзбекистон Республикаси "Корхоналар тўғрисидаги Қонуни" 1991 й. 7. Ўзбекистон Республикаси "Бухгалтерия ҳисоби тўғрисидаги Қонуни" 1996 й. 8. Григорьев Ю.А. Учет, анализ и контроль валютных операций. М. 1993 г. 9. www.ziyonet.uz

Похожие

Бизнес этика курсининг предмети вазифалари ва мазмуни

«Персонални бошқариш» фанининг мазмуни, моҳияти, предмети ва асосий вазифалари

Бошқарув таҳлилнинг миллий истиқлол ғоясига мослигини таъминлаш муаммолари, мазмуни, таркиби ва асосий вазифалари

Макроиқтисодий таҳлил ва прогнозлаш фанининг мазмуни, предмети, мақсади ва вазифалари

Курснинг предмети ва вазифалари