Халқаро ташкилотларнинг аҳолини ижтимоий муҳофаза қилиш масалаларини ҳал этишдаги тажрибаси - Экономика - Рефераты

Халқаро ташкилотларнинг аҳолини ижтимоий муҳофаза қилиш масалаларини ҳал этишдаги тажрибаси

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

78.5 KB

Халқаро ташкилотларнинг аҳолини ижтимоий муҳофаза қилиш масалаларини ҳал этишдаги тажрибаси Режа: 1. Аҳолини ижтимоий муҳофазалаш масалаларини ҳал қилиш билан шуғулланадиган халқаро ташкилотлар 2. ХМТнинг асосий вазифалари 3. ХМТ фаолиятининг муҳим йўналишлари 4. ХМТнинг норматив ҳужжатлари

1. Аҳолини ижтимоий муҳофазалаш масалаларини ҳал қилиш билан шуғулланадиган халқаро ташкилотлар Аҳолини ижтимоий муҳофазалаш муаммолари алоҳида мамлакатлар ваколати ҳисобланмайди. Муаммоларнинг аксарият кўпчилик қисми инсоният цивилизациясининг ривожланишига таъсир кўрсатиши туфайли алоҳида халқаро аҳамият касб этади. Шунинг учун бу муаммолар билан турли халқаро ташкилотлар – БМТ доирасида ҳам, Халқаро меҳнат ташкилоти (ХМТ) сингари мустақил ташкилотлар ҳам фаол шуғулланади. ХМТ ижтимоий тинчликни қарор топтириш ва сақлаш, инсон ҳуқуқларини муҳофаза қилиш, ижтимоий меҳнат муносабатларини бошқариш ва меҳнат соҳасидаги бир қатор ўзига хос масалаларни ҳал қилиш мақсадида ташкил этилганди. У ўз фаолияти мобайнида музокара жараёнини ривожлантириш, юзага келадиган ижтимоий-меҳнат муаммолари ва низоларни уч томонлама музокаралар ва битимлар (трипартизм) асосида бартараф қилиш ва кўпинча меҳнатнинг конкрет муаммоларини ҳал этиш борасида катта тажрибага эга ҳамда беқиёс амалий ишни амалга оширган. ХМТ ижтимоий шерикликни ривожлантириш, соғлом ижтимоий-меҳнат муносабатларини қарор топтиришда зарур бўладиган органлар ва механизмларни яратиш ҳамда мустаҳкамлашда ҳукуматлар, ташкилотлар, меҳнаткашлар ва тадбиркорларга ёрдам кўрсатади. ХМТнинг асосий вазифалари орасида меҳнат шарт-шароитлари ва уни муҳофаза қилиш, ижтимоий суғурта ва таъминот, иш ҳақи, тиббий ёрдам, касбий тайёргарлик ва бошқа соҳаларда инсон ҳуқуқларини муҳофаза қилишни ўз ичига олувчи масалалар мажмуи муҳим ўринни эгаллайди. ХМТни ташкил этишда ижтимоий-меҳнат соҳасини халқаро бошқариш масалалари ижтимоий тараққиётнинг замини деб қаралган. «Умумий ва мустаҳкам тинчлик» – дейилади ХМТнинг асосий ҳужжатлардан бирида – фақат ижтимоий адолат асосидагина ўрнатилиши мумкин: … кўпчилик одамлар учун адолатсизлик, муҳтожлик ва йўқчиликка сабаб бўлувчи меҳнат

шароитлари ҳам борки, улар норозиликларга сабаб бўлади, дунёдаги тинчлик ва иноқликка раҳна солади». 2. ХМТнинг асосий вазифалари ХМТнинг бош мақсади – ижтимоий-иқтисодий тараққиётга, одамлар фаровонлигини ошириш ва меҳнат шароитларини яхшилаш, инсон ҳуқуқларини муҳофаза қилишда ёрдам беришдир. Айтилган мақсадлардан келиб чиқиб, ХМТнинг асосий вазифалари қуйидагилар ҳисобланади: -ижтимоий-меҳнат муаммоларини ҳал этишга йўналтирилган келишилган сиёсий ва дастурларини ишлаб чиқиш; -қабул қилинган сиёсатни амалга ошириш ва уларга риоя этилишини назорат қилиш мақсадида конвенция ва тавсиялар кўринишидаги халқаро меҳнат нормаларини ишлаб чиқиш ҳамда қабул қилиш; -иштирокчи мамлакатларга бандлик ва ишсизликни камайтириш муаммоларини ҳал қилишда ёрдам бериш; -инсон ҳуқуқларини муҳофаза қилиш (меҳнат қилиш, бирлашиш ҳуқуқи, мажбурий меҳнатдан, камситишдан муҳофаза қилиш ва бошқалар); -камбағалликка қарши, меҳнаткашлар турмуш даражасини яхшилаш, ижтимоий таъминотни ривожлантириш учун кураш; -меҳнат шарт-шароитларини ва ишлаб чиқариш муҳитини яхшилаш, хавфсизлик техникаси ва меҳнат гигиенаси, атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва қайта тиклаш соҳасидаги дастурларни ишлаб чиқиш; -меҳнаткашлар ва тадбиркорлар ташкилотларига ижтимоий-меҳнат муносабатларини бошқариш бўйича ҳукумат билан ҳамкорликда ишлашларида ёрдам бериш; -меҳнаткашларнинг энг заиф гуруҳларини (аёллар, ёшлар, ногиронлар, кексалар, мигрант-меҳнаткашларни) муҳофазалаш чора-тадбирларини ишлаб чиқиш.

1944 йилда Халқаро меҳнат конференциянинг 26 сессиясида қабул қилинган ХМТ мақсад ва вазифалари тўғрисидаги декларацияда МХТ фаолиятига асосий ёндашувлар тасдиқланиб, қуйидаги принциплар ажратиб кўрсатилганди: -меҳнат товар ҳисобланмайди; -сўз эркинлиги ва бирлашиш эркинлиги доимий тараққиётнинг зарурий шарти ҳисобланади; -ҳар қандай жойдаги қашшоқлик умумий фаровонлик учун хавф ҳисобланади; -муҳтожликка қарши кураш ҳар бир давлатда ҳамда ҳукумат вакиллари билан тенг ҳуқуқлардан фойдаланадиган меҳнаткашлар ва тадбиркорлар вакилларининг доимий ва келишилган ҳаракатлари воситасида халқаро кўламда ҳеч бир сусайтирмай олиб борилиши керак, бунда юқорида айтилганлар умумий фаровонликка ёрдам бериш мақсадида демократик қарорларни муҳокама ва қабул қилиш учун бирлашади. Аҳолининг иш билан бандлиги соҳасида ХМТнинг асосий мақсадлари қуйидагилар ҳисобланади: -мувозанатланган ва қўшимча иқтисодий ўсишга кўмаклашиш йўли билан иш билан бандликка ёрдам бериш; -иш билан самарали бандлик воситасида камбағаллик даражасини пасайтириш; -меҳнат бозорида фаол сиёсат ўтказиш; -иш билан бандлик барқарорлиги билан иш ҳақи барқарорлигининг оқил нисбатига эришиш; -меҳнаткашларнинг энг заиф гуруҳлари, аёллар, ёшлар, мигрантларни муҳофаза қилиш. ХМТ янги тенденциялар - ўзини-ўзи банд қилиш, тўла бўлмаган ва вақтинча иш билан бандлик ҳамда бошқа муқобил шакллар таҳлилига ҳам муҳим аҳамият беради.

ХМТнинг фаолияти ишчилар соғлиғига зарарли меҳнат шароитларини яхшилаш, ходимлар ва улар оила аъзоларига ижтимоий кафолатларнинг минимал миқдорини аниқлаш бўйича тавсияларни ишлаб чиқишга ҳам йўналтирилган. Кейинчалик бу ташкилотнинг ижтимоий муҳофаза муаммоларига ёндашуви анча кенгайиб, тиббий хизмат кўрсатиш, меҳнатни ташкил этиш ва ходимларни касбга тайёрлашнинг турли масалаларини ҳам қамраб олди. ХМТ 1944 йилда иккита муҳим ҳўжжат: «Даромадни тақсимлаш туғрисида» 67-тавсиянома ва «Тиббий хизмат тўғрисида» 69- тавсияномаларни қабул қилганидан сўнг ижтимоий муҳофазанинг кенг ва барча ишларни қамраб олувчи тизимини яратиш имконияти туғилди. Бу ҳужжатлар одамлар соғлиғига ёки уларнинг моддий фаравонлигига хавф туғиладиган вазиятларда ижтимоий кафолатлаш учун жавобгарликни давлатлар ва ҳукуматлар зиммасига юклайди. ХМТ тавсияларида ўзаро ёрдам ва ижтимоий суғурта дастурларини ягона ижтимоий муҳофаза тизимига бириктириш, жумладан, алоҳида меҳнаткашлар гуруҳларига ва уларнинг оила аъзоларига асосий кафолатлар беришнинг турли усулларидан кенг фойдаланиш таклиф этилган. ХМТ фаолятининг ривожланиш жараёнида ижтимоий муҳофазанинг миллий тизимларини яратишга оид шарт-шароитлар ишлаб чиқилди. Айтилганларни тайёрлаш сиёсатининг асосий тамойиллари қуйидагиларни назарда тутади: -барча меҳнаткашларга меҳнат қилишга тайёргарлик кўриш ва унда иштирок этиш ҳар қандай асосдаги камситишлардан холи тарзда тенг фойдаланиш таъминланиши керак; -миллий сиёсат ва дастурлар фуқароларни биринчи навбатда уларни ўз манфаатлари, шунингдек, мамлакат эҳтиёжларини назарда тутиб, меҳнат лаёқатларини ривожлантиришга ундаши керак; -таълим тизимида кадрлар тайёрлаш Миллий дастури асосида ёшлар ва катта ёшлар бутун ҳаётлари мобайнида касбий тайёргарлик кўриш талабларига жавоб бериши керак;

-касбий тайёргарлик миллий сиёсати ва дастурларини ҳукумат тадбиркорлар ҳамда меҳнаткашлар ташкилотлари билан ҳамкорликда миллий дастур асосида ишлаб чиқиши ва амалга ошириши керак. ХМТ кўп шуғулланадиган энг кескин масалалардан бири инсон ҳуқуқлари ҳисобланади. ХМТ турли мамлакатларда инсон ҳуқуқининг бузилишини кўриб чиқиш билан шуғулланадиган назорат органларининг бутун бир тизимига эга. ХМТ нинг бутун фаолияти инсон ҳуқуқлари, меҳнат қилиш ҳуқуқи ва мажбурий меҳнатдан муҳофаза қилиш, нормал меҳнат қилиш шарт-шароитига эга бўлиши, камситилишдан муҳофаза қилиш, касаба уюшмаларига бирлашиш ҳуқуқи ва бошқаларга дахлдор дейиш мумкин. 3. ХМТ фаолиятининг муҳим йўналишлари Меҳнат қилиш шарт-шароитлари, хавфсизлиги, гигиенаси, ишлаб чиқариш ва атроф-муҳит ХМТ фаолиятининг муҳим йўналишлари ҳисобланади. Булар ХМТнинг кўплаб конференцияларида муҳокама қилинган ва унинг конвенция ҳамда тавсияларида ўз аксини топган. ХМТнинг бу соҳадаги фаолияти меҳнатнинг умумий шарт-шароитларини, уни ташкил этиш ва муҳофаза қилишни, ишлаб чиқариш, хавфсизлик техникаси ҳамда меҳнат гигиенаси соҳаларини яхшилашга, меҳнатни инсонийлаштириш ва ишдан қониқишни оширишга, атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ҳамда яхшилашга йўналтирилган. ХМТ Бош директорининг 1975 йилдаги Халқаро меҳнат конференциясида қилган «Меҳнаткашнинг инсонийроқ шарт-шароитлари учун» деб номланган маърузасида меҳнат шарт-шароитларини яхшилашга эътиборсизлик билан қарашнинг оқибатлари таъкидлаб ўтилганди. Бу соҳадаги эътиборсизлик «…бу яқин келажакда биз тасаввур қилганимиздан кўра кўпроқ хавфларга сабаб бўлади, бу ижтимоий тизимда меҳнат шарт- шароитларини яхшилаш бўйича илгарироқ кўрилиши лозим бўлган

меъёрдаги чора-тадбирлар иқтисодий қийматига қиёслаб бўлмайдиган бузилиш ва тартибсизликларга олиб келади». Меҳнат шарт-шароитлари, ишлаб чиқариш муҳитини яхшилаш тўғрисидаги қонунчилик ҳамда уни ҳаётга татбиқ этиш ҳаракати меҳнатни янада инсонийроқ қилиш мақсадида зарур чора-тадбирларни амалга оширишга йўналтирилади. Бунда аввало, меҳнаткашларнинг жисмоний ҳамда ақлий лаёқатларига, меҳнат қуролларини лойиҳалаш ва меҳнатни ташкил этиш, ҳаддан ташқари иш билан кўмиб юбориш ва чарчаш ҳолатларини бартараф қилишни ҳам ўз ичига олувчи иқтисодий принципларга мумкин қадар мувофиқ келадиган шарт-шароитларни яратиш назарда тутилади. 4. ХМТнинг норматив ҳужжатлари 121, 148, 155 – Конвенциялар, 31, 97, 112, 156, 164- Тавсияларга кўра давлат сиёсатининг муҳим йўналишлари қуйидагилар ҳисобланади: -меҳнат шарт-шароитлари ва уни муҳофаза қилиш соҳасида қонунлар ҳамда бошқа норматив ҳужжатларни ишлаб чиқиш ва тасдиқлаш; -меҳнатни муҳофаза қилиш, хавфсизлик техникаси ва меҳнат гигиенаси соҳасида давлат ва бошқа турдаги нуфузли ҳамда ваколатли органларни ташкил қилиш, улар фаолиятини мувофиқлаштириш; -хавфсиз техника ва технологияни ишлаб чиқиш ҳамда жорий этишни рағбатлантирадиган, хавфсиз меҳнат ва ишловчиларни ижтимоий муҳофазалаш шарт-шароитларини шакллантиришга ёрдам берадиган самарали хўжалик механизмларини яратиш; -меҳнаткашларни ижтимоий муҳофазалашни бахтсиз ҳодисалар ва касбий касалликлардан суғурталаш тизимларини, касалликларнинг олдини олиш, жабрланганларни тиббий ва касбий реабилитация қилишга мўлжалланган, асосан тадбиркорлар бадаллари ҳисобига маблағ билан таъминланадиган хизмат ва марказларни ташкил этиш йўли билан таъминлаш;

-меҳнат шарт-шароитлари ва уни муҳофаза қилиш, ишловчиларни ўқитиш ва касбий тайёрлаш. Уларнинг ахборот таъминоти муаммолари бўйича илмий-тадқиқот ишларини ташкил этиш ҳамда амалга ошириш; -турли жамоа ташкилотлари ва бирлашмалари, уюшмалар ва алоҳида шахсларнинг меҳнатни муҳофаза қилишга йўналтирилган фаолиятларини ҳар томонлама қўллаб-қувватлаш, тадбиркорлар билан барча даражадаги бошқарув ходимлари ўртасида меҳнатни муҳофаза қилиш соҳасидаги ҳамкорликка ёрдам бериш. Масалан, 155-Конвенцияда миллий сиёсатни ишлаб чиқиш, амалга ошириш ва вақти-вақтида қайта кўриб чиқиш иш натижасида, иш жараёнида ёки унга алоқадор ҳолатда юзага келадиган бахтсиз ҳодисалар, соғлиққа шикаст етказишларни йўқ қилиш, мумкин қадар камайтиришга йўналтирилган бўлиши керак. Асосий муаммоларни тақсимлаш, уларни ҳал қилиш ва натижаларни баҳолаш методларини аниқлаш мақсадида меҳнат хавфсизлиги ва гигиенаси соҳасидаги мажбуриятларни давлат, тадбиркорлар, меҳнаткашлар билан бошқа шахслар ўртасида тақсимлаш миллий сиёсат принциплари доирасига киради. Миллий даражадаги чора-тадбирлар шу соҳада барча фаолиятни мувофиқлаштиришни, меҳнат хавфсизлиги ва гигиенаси бўйича касбий тайёргарликни, илмий-тадқиқот ишлари ўтказилишини, шунингдек, инспекция тизими яратилишини таъминлаши керак. Меҳнат муҳофазаси соҳасидаги яна бир ижтимоий кафолат ходим ҳаёти ва соғлиғига хавф туғилган ҳолатда «ходимнинг ишни бошлашдан бош тортиш ёки ишни тўхтатиш ҳуқуқидир». Шуни таъкидлаш лозимки, ХМТ ўз фаолиятида, хусусан, ходимларни ижтимоий муҳофазалаш соҳасида амал қиладиган энг муҳим принцип келишилган миллий ижтимоий сиёсатни ишлаб чиқишда учтомонлама ҳамкорлик, яъни давлат – тадбиркорлар-ходимлар ҳамкорлигидир. Бундай ёндашув қарорларни ишлаб чиқишнинг барча босқич ва бошқарув даражаларида кесишувга эришишнинг муҳим шартидир. Қарорлар қабул

қилиш жараёнида ижтимоий шерикларнинг иштирок этиши икки афзалликни таъминлайди: қарорларнинг асосланганлигини мустаҳкамлайди ва бу қарорлар маҳсулини адолатлироқ тақсимлашни тайминлайди. Тадбиркорлар ва ишчиларнинг фаол ҳамда мустақил ташкилотлари меҳнат шарт-шароитлари ва ижтимоий муҳофазалашнинг бошқа барча таркибий қисмларини яхшилашда жиддий рол йўнайди. Уларнинг таъсир доираси аввало, ахборот олиш ва у билан ишлаш, кадрларни тайёрлаш, ходимларни ижтимоий муҳофазалашнинг иқтисодий-ҳуқуқий механизмларини (ижтимоий суғурта тизимини, меҳнатни муҳофаза қилиш қўмиталарини) яратишни қамраб олади. Иш берувчилар ва ишчилар вакилларининг ҳамкорликдаги интилишлари билан ишлаб чиқилган тавсиялар кўп ҳолларда жамоа шартномалари ва чегарали тариф битимларини тузишда тадбиркорлар билан касаба уюшмалари ўртасидаги музокараларда пировард қарорларни шакллантиришда ҳал қилувчи рол ўйнайди. Айтиб ўтилган иккала томон (бир вақтда ва ҳамкорликда) вакилларининг меҳнатни муҳофаза қилиш масалаларида парламент аъзолари ва ҳукуматга маслаҳат беришлари, қонунчилик ва бошқа норматив ҳужжатларни ишлаб чиқишда турли миллий қўмиталар ишида иштирок этишлари ўзини оқлайдиган ҳамда мақсадга мувофиқ амалиёт сифатида тан олинади. ХМТнинг «ишчилар соғлиғини муҳофаза қилиш тўғрисида»ги 97-сон Тавсияномаси (1959 йил) иш жойида меҳнаткашлар соғлиғини муҳофаза қилишнинг икки асосий методи: зарарли ва хавфли ишлаб чиқариш омилларидан муҳофазалашнинг техник чора-тадбирлари ҳамда ишловчилар соғлиғини тиббий кузатишни назарда тутади. Бу методларга муқобиллар сифатида қаралмайди, улар бир вақтда қўлланилади, бир-бирини тўлдириб туриши керак. ХМТ ижтимоий соҳада катта ишларни олиб боради, бу даставвал ижодий фаолият нормасига тегишлидир. 30дан ортиқ конвенция ва деярли

20та тавсия ана шу муаммога бағишланган. Бу масала бошқа халқаро ҳужжатларда ҳам ўз аксини топган. 1952 йилда қабул қилинган 102-сонли «Ижтимоий таъминотнинг минимал нормалари тўғрисида»ги Конвенция муҳим норматив ҳужжат ҳисобланади. Бу норматив ҳужжат аҳолининг барча қатламларини ва ижтимоий суғурта ҳамда таъминотнинг ҳамма турларини қамраб олувчи ижтимоий таъминотнинг универсаллик принципини илк бор халқаро ҳуқуқда тасдиқлади. Конвенция турли нафақалар минимал нормасини олдинги иш ҳақи даромадлар умумий суммасидан фоизларда белгилайди. Унда нафақаларни ҳисоблашда асос қилиб олинадиган турли меҳнаткашлар тоифалари иш ҳақи ва даромадларини аниқлаш мезонлари кўрсатиб ўтилган. Ижтимоий таъминот масалалари ХМТнинг техник ёрдам дастурларида катта ўрин эгаллайди. Ривожланаётган деярли ҳар бир мамлакат ХМТнинг ижтимоий таъминот бўйича маслаҳатчиларидан ёрдам олди. Улар миллий сиёсатни белгилашда ёрдам, бу масалалар юзасидан маъмурлар ва мутахассисларга маслаҳатлар беришди. Кўпгина иқтисодий ривожланган давлатлар ҳам бу соҳадани миллий қонунчиликни ишлаб чиқишда ХМТ тажрибасидан фойдаланди. Умуман, ХМТнинг бутун фаолияти аҳолининг меҳнат фаолияти, бандлик ва ижтимоий муҳофазалаш соҳасидаги халқаро тан олинган ҳуқуқий нормаларни давлатлар қонунчилиги ҳамда амалиётига жорий қилишга йўналтирилган. Бу нормаларнинг тан олиниши ҳамда улардан фойдаланилиши ҳар бир давлатнинг халқаро ҳамжамиятнинг тўла ҳуқуқли аъзоси ҳисобланишидан ҳамда ўзида бу соҳадаги умумтан олинган стандартларни ривожлантираётганлигидан далолат беради.

Хулоса Аҳолини ижтимоий муҳофазалаш муаммолари алоҳида мамлакатлар ваколати ҳисобланмайди. Муаммоларнинг аксарият кўпчилик қисми инсоният цивилизациясининг ривожланишига таъсир кўрсатиши туфайли алоҳида халқаро аҳамият касб этади. Шунинг учун бу муаммолар билан турли халқаро ташкилотлар – БМТ доирасида ҳам, Халқаро меҳнат ташкилоти (ХМТ) сингари мустақил ташкилотлар ҳам фаол шуғулланади. ХМТ ижтимоий тинчликни қарор топтириш ва сақлаш, инсон ҳуқуқларини муҳофаза қилиш, ижтимоий меҳнат муносабатларини бошқариш ва меҳнат соҳасидаги бир қатор ўзига хос масалаларни ҳал қилиш мақсадида ташкил этилганди. Аҳолининг иш билан бандлиги соҳасида ХМТнинг асосий мақсадлари қуйидагилар ҳисобланади: -мувозанатланган ва қўшимча иқтисодий ўсишга кўмаклашиш йўли билан иш билан бандликка ёрдам бериш; -иш билан самарали бандлик воситасида камбағаллик даражасини пасайтириш; -меҳнат бозорида фаол сиёсат ўтказиш; -иш билан бандлик барқарорлиги билан иш ҳақи барқарорлигининг оқил нисбатига эришиш; -меҳнаткашларнинг энг заиф гуруҳлари, аёллар, ёшлар, мигрантларни муҳофаза қилиш. ХМТ янги тенденциялар - ўзини-ўзи банд қилиш, тўла бўлмаган ва вақтинча иш билан бандлик ҳамда бошқа муқобил шакллар таҳлилига ҳам муҳим аҳамият беради. Умуман, ХМТнинг бутун фаолияти аҳолининг меҳнат фаолияти, бандлик ва ижтимоий муҳофазалаш соҳасидаги халқаро тан олинган ҳуқуқий нормаларни давлатлар қонунчилиги ҳамда амалиётига жорий қилишга йўналтирилган.

Адабиётлар рўйхати 1. Ўзбекистон Республикаси Конституцияси. –Т.: Ўзбекистон, 2002. 2. И.Каримов “Ватан равнақи учун ҳар биримиз масъулмиз”-Т.: Ўзбекистон, 2001. 3. И.Каримов “Ҳалқимиз фаровонлигининг барқарор ўсишини таъминлаш- устувор вазифа” Ҳалқ сўзи, 2001 йил 12 январь. 4. Абдураҳмонов Қ.Х. Меҳнат иқтисодиёти ва социологияси, дарслик, «Ўқитувчи», 2001 й. 5. Абдураҳмонов Қ.Х., Тохирова Х.Т. Аҳолини ижтимоий муҳофаза қилиш (ўқув қўлланма). Т.: 2004. 6. Куликов и др . Современная экономика труда: монография- М.: ЗАО «Финстатинформ»- 2001, с.660. 7. Исамиддинова Д. Социальные фонды: их роль в условиях экономических реформ. Экономическое обозрение. Апрель, 1998, с.55. 8. Инсон тараққиёти тўғрисида маъруза - Т.: 1999й, 2000 й.

Похожие

Аҳолини ижтимоий муҳофаза қилиш тизимининг ташкилий тузилмаси

Иқтисодий ривожланган мамлакатларда аҳолини ижтимоий муҳофаза қилиш хусусиятлари

Ўзбекистон республикасида аҳолини ижтимоий муҳофаза қилиш тизимининг ўзига хос хусусиятлари

Халқаро савдода халқаро ташкилотларнинг роли

Фавқулодда вазиятлар, улардан аҳолини ва ҳудудларни муҳофаза қилиш