Chet mamlakatlar soliq tizimi fanining predmeti va vazifalari. Rivojlangan davlatlarda soliqlarning mohiyati - Экономика - Рефераты

Chet mamlakatlar soliq tizimi fanining predmeti va vazifalari. Rivojlangan davlatlarda soliqlarning mohiyati

Загружено в:

12.01.2024

Скачано:

0

Размер:

63.5 KB

Chet mamlakatlar soliq tizimi fanining predmeti va vazifalari. Rivojlangan davlatlarda soliqlarning mohiyati Reja: 1. Rivojlangan mamlakatlarda soliq tizimi modellari va ularning belgilari. 2. Jaxon soliq modellarining o ’ziga xos xususiyatlari. 3. O ’zbekiston Respublikasi soliq tizimining jahon soliq tizimi modellari bilan solishtirma tahlili.

Rivojlangan mamlakatlarda soliq tizimi modellari va ularning belgilari. Rivojlangan mamlakatlarning soliq tizimlari ko ’pgina umumiy xususiyatlari va belgilari bilan bir-biridan ajralib turadi. Ularni biz shartli ravishda bir necha turlarga bo’lishimiz mumkin: - amerikacha model; - yaponcha model; - Evropa modeli; - noandozaviy model; Bu modellarning umumiy belgilari haqida qisqicha to ’xtalib o’tamiz: • rivojlangan qonunchilik bazasining mavjudligi, vujudga keladigan munozaralar, vazifalar hamda turli xil holatlarni hal etishning huquqiy va iqtisodiy vositalari, mexanizmlari va usullari; • soliq organlari tashkil etilishining yuksak darajasi (texnika vositalari bilan ta’minlanganligi, yuqori ish haqi, zamonaviy aloqa vositalari, jamoatchilik va ommaviy axborot vositalari bilan aloqa qilish darajasi); • soliq idoralarining soliq to’lovchilari oldida ishonchga va yuksak obro’ga ega ekanligi; • vazirliklar va idoralar vazifalarining aniq chegaralanib qo’yilganligi va ular ishida bir-birini takrorlashning yo’qligi; • hukumatning vakili bo’lgan va uning nomidan ish olib boradigan soliq agentining (inspektorining) katta ahamiyatga va obro’ga ega ekanligi; • kadrlarni tahlil etish, o’rganish, oldidan belgilash, o’qitish, soliq to’lovchilar (jamoatchilik) bilan aloqalar bo’yicha institutlarning mavjudligi; • soliqqa tortish tizimini tashkil qilish, rivojlantirish nazariyasi va amaliyoti yuksak darajada o’zaro bog’liqligi, qabo’l qilinadigan qarorlarning ilmiy asoslanganligi hisoblanadi; • soliq idoralarining, ayniqsa, axborot almashinish sohasida moliya organlari va bank tizimi bilan chambarchas bog’liqligidir;

Endi bo ’lardan tashqari har bir modelning bir-biridan farq qiladigan alohida belgilari to’g’risida to’xtalamiz, birinchi bo’lib amerikacha modelni ko’rib chiqamiz. Amerikacha model quyidagi belgilari bilan klassifikatsiyalanadi: - soliq tizimi bo ’ yicha soliq to ’ lovchilarining tushunishi uchun murakkabligi , shu sababdan mamalakatda 50 mingdan ortiq mustaqil holda xususiy soliq maslahatchilari ish olib borib , shu tizimga doir bo ’ lgan muammolarni echishga harakat qilmoqda ; - mamlakatning soliq tizimi juda katta boshqaruv tizimi hamda ijrochilik apparatiga egaligi bilan alohida ajralib turadi; - soliq organlari umumiy tuzilishini mamlakat miqyosida qat ’iy markazlashtirishning yo’qligi, mamlakat soliq idoralarining 3 darajali, ya’ni federal, shtat va shahar darajalarining har bir vakilining to’liq qarashligi va mustaqilligi; - naqd pul bilan ishlaydigan kichik biznesning (savdo rastalaridan savdo qiluvchilar, ko ’chadagi savdo va xizmatlar va shularga o’xshagan faoliyat turlari) daromadlarini nazorat qilishning samarali usullari AQShda yo’lga qo’yilmagan; - noqonuniy daromad manbalari (o ’z daromadlarini yashiruvchilar va soliqlarni to’lashdan bo’yin tovlovchilar) to’g’risida ma’lumot beruvchi ko’ngilli axborotchilar tarmog’ining mavjudligi; Jahon soliq tizimining Yaponcha modeli quyidagi asosiy belgilari bilan xarakterlanadi: - moliya, soliq, bank, sug ’urta, bojxona xizmatlari va shu kabi davlat byudjetini sarmoyaga to’ldiradigan tizimlar Yaponiya Moliya Vazirligi nazorati ostida hisoblanadi; - Yaponiyada juda yuksak darajada vatanparvarlik ruhi, mamlakatga, davlat boshqaruv organlariga, vazirliklarga, mehnat bo ’limi bitimini imzolagan kompaniyaga, firmaga, muassasaga sodiqlik hissi mavjudligi va natijada kadrlar qo’nimsizligining yo’qligi, shu jumladan soliq organlari tizimida ham ko’zatilmaydi. - quyidan to yuqorigacha bo ’lgan boshqaruv apparati o’rtasidagi o’zaro

munosabatlarda subordinatsiya tamoyiliga qat’iy rioya qilinishidir. Olis istiqbol uchun oldindan belgilangan ko’rsatkichlarning tuzilishi. Masalan, borib-borib soliq to’lovchilar va byudjetdan nafaqa oluvchilarning sonining oshib ketish tsiklini yaponlar hisoblab chiqqan bo’lib, buning natijasida nafaqaxo’rlar sonining oshib ketishi va soliq to’lovchilar sonining kamayib ketishini aniqlangan. Evropacha model quyidagi belgilari bilan boshqa modellardan ajralib turadi: - Evropadagi mamlakatlar o ’rtasida iqtisodiy birlashishga doimiy intilish mavjud. Shuning uchun ularning iqtisodiyotdagi ayrim boshqaruv tizimlarini ko’rib chiqadigan bo’lsak, ular bir-biriga juda yaqin. Shu boisdan ularning soliq tizimi jahon amaliyotida «Evropacha model» deb yuritiladi; - soliq faoliyatining unitar shakllari mavjud bo ’lib, bo’larga yagona andozalar, yondashuvlar, talqin qilishlar, soliq deklaratsiyalarining shakllari, ish printsiplarini kiritish mumkin. Noandozaviy yoki moslashgan modellar odatda ayrim kichik hududli yoki orollarda joylashgan davlatlarda, erkin iqtisodiy zonaga ega (offshor zonali) davlatlarda va qator boshqa davlatlar (masalan, Kipr, Lyuksemburg, Maldiv orollari) soliq tizimlarida mana shu model amal qilishi mumkin. Ular uchun turli soliq imtiyozlari va engilliklari, «soliq ta’tillari» deb nomlanadigan hududlar shular jumlasidandir. Jaxon soliq modellarining o ’ziga xos xususiyatlari. Amerikacha modelda: - Federal, shtat, shahar (mahaliy) soliqlar mavjud. • Federal soliqning asosiy xususiyati shundaki, federal byudjet tarkibida to’g’ri soliqlarning ulushi katta. Aholidan olinadigan daromad solig’i federal byudjetning asosiy qismi hisoblanadi.

- Amerikada har bir jismoniy shaxs o ’zining soliq maqomiga ega: er- xotinning birgalikda yoki alohida soliq deklaratsiyasini to’ldirishi oilaviy ahvolga qarab guruhlanadi va soliq to’lovchiga ma’lum imtiyozlar beriladi. Daromadlarni hisoblash 3 bosqichdan iborat, ya ’ni: 1. yalpi daromad (tushum) 2. hisoblangan daromad 3. soliqqa tortiladigan daromad, yalpi daromaddan ayrim chegirmalar va ajratmalar chegiriladi. Evropacha modelda: Buyuk Britaniya soliq tizimi 5ta yirik guruhga bo ’linish xususiyati bilan ajralib turadi: 1. To ’g’ri soliqlar; 2. Egri soliqlar; 3. Mahalliy soliqlar; 4. Ishbilarmonlikka soliq; 5. Boshqa soliqlar; Bo ’larning ichida to’g’ri soliqlar yuqori salmoqqa ega. Bundan tashqari: - Buyuk Britaniyada daromad solig ’i boshka davlatlarnikidan farq qiladi, ularda jismoniy shaxslar daromad solig’i shedullar asosida hisoblanadi; - egri soliqlar ichida eng yuqorisi QQS, 2-o ’rinda aktsiz solig’i hisoblanadi; - Buyuk Britaniya soliq tizimi markazlashgan va mahalliy soliqlardan iborat; Markazlashgan soliqlarga: daromad solig ’i, korporatsiyalar faoliyatidan olinadigan soliq, ish haqiga daromad solig ’i, QQS, aktsiz, bojxona bojlari va boshqalar kiradi. Mahalliy soliqlarga: mol-mulk solig ’i, biznesdan olinadigan soliq, qimmatbaho qog’ozlar operatsiyalaridan olinadigan daromad solig’i, ko’chmas mulkdan olinadigan soliq va boshqalar kiradi. Frantsiya soliq tizimining o ’ziga xos xususiyatlari. Hozirda Frantsiyada 3ta yirik soliq guruhlari mavjud: 1. Daromadlarni olish vaqtida to ’lanadigan daromad solig’i; 2. Daromad sarflanayotganda undiriladigan iste ’mol solig’i;

3. Kapital solig ’i; Frantsiya soliq tizimida QQS eng asosiy soliq turlaridan biri bo ’lib hisoblanadi. Aktsiz solig ’ining ba’zilari davlat byudjetiga, ba’zilari esa mahalliy byudjetga borib tushadi. Frantsiyada ham soliq turlari bo ’yicha imtiyozlar va chegirmalar mavjud. Mahalliy soliqlar va yig’imlar 4ta asosiy guruhga bo’linadi: - qurilish qilingan erlarga solinadigan soliq yoki yig ’im; - qurilish qilinmaydigan erlarga solinadigan soliq yoki yig ’im; - turar joylarga soliq; - kasb-hunarga soliq; Frantsiyaning davlat byudjeti tarkibida egri soliqlarning salmog ’i katta. Germaniya soliq tizimining o’ziga xos xususiyatlari. Germaniya soliq tizimi federal, er va mahalliy soliqlarning mavjudligi bilan xarakterlanadi. Germaniyada soliq turlari soni juda ko ’p bo’lib, ular quyidagilardan iborat: Federal soliqlar: spirtli mahsulotlarga soliq, boj yig ’imlari, kapitalning harakatiga soliq, sug’urta solig’i, veksel solig’i, iste’mol mahsulotlariga soliqlardan iborat. - Qo ’shma soliq (federal va er) lar: ish haqidan olinadigan daromad solig’i, capital daromadiga va korporatsiya solig’i, QQS, hunarmandchilik soliqlaridan iborat. Erlar soliqlari: mol-mulk solig ’i, er maydonini sotib olishga soliq, transport vositalariga soliq, pivoga soliq, lotereya o’yinlariga soliq, yong’in havfsizligini ta’minlash solig’i, bilyard o’yinlaridan olinadigan daromad soliqlardan iborat. Munitsipal soliqlar: er solig ’i, mahalliy iste’mol solig’i, it egalaridan olinadigan soliq, kosibchilik soliqlaridan iborat. Ulardan daromad va kosibchilik soliqlari uchala byudjetga ham borib tushadi. Germaniyada aholini ijtimoiy himoya qilish maqsadida soliqlarni sinflarga

bo ’lgan, ya’ni soliq to’lovchilarning turmush darajasi, oilaviy ahvoli, bolalar sonini hisobga olgan holda amal qiladi. Germaniyada cherkovlar, internatlar, bolalar bog ’chalari, kasalxonalar er solig’idan ozod qilingan. Germaniyada mahalliy soliqlarning stavkalari mahalliy boshqaruv organlari tomonidan belgilanadi. Yaponiya soliq tizimining o ’ziga xos xususiyatlari. Yaponiyada soliqlar davlat va mahalliy soliqlarga bo ’linadi. Davlat soliqlarining ichida to ’g’ri soliqlarning salmog’i yuqoridir. To ’g’ri soliqlarga: jismoniy shaxslar daromadiga soliq, korporatsiya daromadiga soliq, merosga soliq va er soliqlari kiradi. Davlat soliqlarining ichida egri soliqlar ham mavjud, ya’ni iste’mol solig’i (QQS), spirtli ichimliklarga soliq, tamaki mahsulotlariga soliq, yoqilg’i mahsulotlariga soliq, bojxona bojlari, avtomobil quvvatiga soliqlardir. Mahalliy soliqlar quyidagilardan iborat: 1. Prefekturalar (shaharlar) solig ’i; 2. Munitsipal (shahar tipidagi hududlar) soliqlar. Yaponiya soliq tizimini 4 guruhga bo ’lib o’rganish mumkin: - daromaddan olinadigan soliq; - mol-mulkdan olinadigan soliq; - iste ’mol solig’i; - maxsus mahsulotlarga belgilangan soliqlar; Yaponiyada aholi daromad solig ’ining hisoblanishiga ko’ra 10ta guruhga bo’linadi: 1. Turli xil foizlardan olinadigan foyda; 2. Dividentlardan olinadigan foyda; 3. Asosiy fondlarning ijara haqi; 4. Biznes daromad; 5. Ish bilan band bo ’lganlarning daromadlari; 6. Nafaqa yoshdagilarining daromadlari; 7. O ’rmon mahsulotlarini sotishdan olingan daromad;

8. Kapital tushumlar; 9. Favqulodda daromadlar; 10. Turli-tuman daromadlar. O ’zbekiston Respublikasi soliq tizimining jahon soliq tizimi modellari bilan solishtirma tahlili. Amerikacha model bilan solishtirma tahlili. O ’zbekiston Respublikasi soliq tizimining AQSh soliq tizimi bilan o’xshash jihatlari: - soliqlardan imtiyozlar va chegirmalar mavjud. Masalan, AQShda jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig ’ining stavkalari ham O’zbekiston mamlakatiga o’xshash, ya’ni soliqning tabaqalashtirilgan uchta stavkasi mavjudligi. Evropacha model bilan taqqoslama tahlili. Buyuk Britaniya mamlakati soliq tizimi. Hozirgi paytga kelib Buyuk Britaniya soliq tizimi beshta yirik guruhlardan iborat: - To ’g’ri soliqlar; - Egri soliqlar; - Mahalliy soliqlar; - Ishbilarmonlikka soliq; - Boshqa soliqlar; Buyuk Britaniyada ham, O ’zbekistonda ham byudjet daromadlari tarkibida to’g’ri soliqlar yuqori salmoqqa ega. Asosiy ulushi daromad solig’iga to’g’ri keladi. Buyuk Britaniya jismoniy shaxslarning daromadini soliqqa tortishning farqli jihati shundaki, daromad solig’i shedullar asosida to’zilgan. Germaniya mamlakati soliq tizimi. Germaniyada soliqlar byudjetga tushishiga qarab uchga bo ’linadi: federal, erlar (hudud) va mahalliy. Ularda 40ga yaqin soliq turi amal qiladi.

Bizning soliq tizimimizdan farqli o ’laroq, Germaniyada byudjetlarning asosini to’g’ri soliqlar tashkil etadi. Yana bir farqli jihati, Germaniyada jismoniy shaxslar daromadiga soliq hisoblanganda oilaviy sharoiti hisobga olinadi. Frantsiya mamlakati soliq tizimi. Frantsiya soliq tizimi bizning soliq tizimimizga yaqindir. Ikkala mamlakatda ham byudjetning asosiy qismini QQS tashkil etadi. Byudjet tuzilishi markaziy va mahalliy byudjetlardan iborat. Frantsiya soliq tizimi bilan O ’zbekiston soliq tizimida soliqlarni undirish xususiyati o’xshashdir. Yaponiya mamlakati soliq tizimi. Yaponiyada soliqlar 4ta guruhga bo ’lib o’rganiladi: - daromaddan olinadigan soliq; - mol-mulkdan olinadigan soliq; - iste ’mol solig’i; - maxsus mahsulotlarga belgilangan soliqlar. Ularni biz umumdavlat va mahalliy soliqlarga bo ’lamiz. Aholi daromadlaridan olinadigan soliqlar 10ta guruhga bo ’linadi. Iste’mol solig’i guruhiga litsenziya va registratsiya solig’i, gerb yig’imi, irrigatsiya erlarini yaxshilash uchun soliq, elektroenergiya manbalarini rivojlantirish uchun soliq, mehmonxonalarda ko’rsatilgan xizmatlar uchun soliq, restoranlarda ovqatlanish uchun soliq.

Adabiyotlar: 1. I.A. Karimov. «O’zbekiston buyuk kelajak sari» Toshkent. «O’zbekiston» 1998 y. 2. I.A. Karimov. «O’zbekiston iqtisodiy isloxatlarni chuqurlashtirish yo’lida» Toshkent. «O’zbekiston» 1998 y. 3. I.A. Karimov. «O’zbekistonning siyosiy-ijtimoiy va iqtisodiy istiqbolini asosiy tamoyillari» Toshkent. «O’zbekiston» 1999y. 4. I.A. Karimov. «O’zbekiston XIX asr bo’sag’asida: xavsizlikka tahdid, barqarorlik shartlari va taraqqiyot kafolatlari» Toshkent. «O’zbekiston» 2000 y. 5. Volkov A.M. «Shvetsiya sotsialnaya- ekonomicheskaya model» M.; Misl 2000 g. 6. Eydxovn «Niderlandi obzor nalogovoy sistemi» mejdunarodniy tsentr menedjmenta obshchestva 1999 g. 7. S. Alimboev va boshqa. Soliqlar. O ’quv qo’llanma.-T., 2000 8. T. Malikov. Soliqlar va soliqqa tortishning dolzarb masalalari.-T., Akademiya, 2002. 9. Nalogi i nologooblojenie v Rossiyskiya Federatsii (Uchebnik dlya VUZ ov ). –M., Knijniy mir, 1999. 10. L. Xvan Soliq huquqi.-T., Konsaudit inform, 2001

Похожие

Soliqlarning iqtisodiy mohiyati va xususiyatlari. О‘zbekiston respublikasi soliq tizimi

Soliqni prognoz qilish fanining predmeti va vazifalari. Soliq tushumlarini prognozlash

Jahon хo’jaligida rivojlangan mamlakatlar iqtisodiyoti

Personalni boshqarish fanining predmeti va vazifalari

Sanoat iqtisodiyoti fanining predmeti va vazifalari