Soliqni prognoz qilish fanining predmeti va vazifalari. Soliq tushumlarini prognozlash - Экономика - Рефераты

Soliqni prognoz qilish fanining predmeti va vazifalari. Soliq tushumlarini prognozlash

Загружено в:

12.01.2024

Скачано:

0

Размер:

62.5 KB

Soliqni prognoz qilish fanining predmeti va vazifalari. Soliq tushumlarini prognozlash Reja: 1. Soliqni prognoz qilish fanining maqsadi va vazifalari. 2. Soliqlarni prognoz qilishning zarurligi va mohiyati. 3. Byudjet daromadlarini shakllantirish, iqtisodiyotdagi nomutanosiblikni bartaraf etishda tahlil natijalaridan foydalanish.

Soliqni prognoz qilish fanining maqsadi va vazifalari. Respublikamizda izchil amalga oshirilayotgan islohotlar -agrar, mulkiy munosabatlar, tashqi iqtisodiy, moliya-kredit tizimi va sotsial sohalarda tub o ’zgarishlarni yuzaga keltirdi. Bu islohatlar orasida moliya-kredit tizimini isloh qilish alohida rol o’ynaydi. Chunki, jamiyatni barcha sohalari faoliyati pulli munosabatlar bilan bevosita bog’liqdir, vaholanki, pulli munosabatlarni samarali ishlash mexanizmi o’z navbatida boshqa sohalarga bevosita ta’sir etadiki, bu moliya-kredit tizimini jamiyat iqtisodiy tizimidagi o’rni naqadar yuqori ekanligini ko’rsatadi. Prezidentimiz I.A. Karimov 2005 yil 28 yanvarda O ’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik palatasi va Senatining qo’shma majlisidagi «Bizning bosh maqsadimiz-jamiyatni demokratlashtirish va yangilash, mamlakatni modernizatsiya va isloh etishdir»-deb nomlangan ma’ruzasi «Bugun hayotning o’zi soliqlar adresli bo’lishini taqozo etmoqda. Soliq to’lovchi nima uchun va qancha soliq to’lashi haqida aniq tasavvurga ega bo’lmoqi darkor. Bu o’rinda asosiy yuk tabiiy, mineral- xom-ashyo, er-suv va boshqa zaxiralardan tejamkorlik bilan va oqilona foydalanishni rag’batlantiruvchi resurs soliqlariga tushishi lozim”- degan edi. Prezidentimizning yuqorida keltirilgan fikrlari byudjet daromadlarini shakllantirishda va iqtisodiyotni boshqarishda soliqlarni prognoz qilish hozirgi kundagi eng muhim va dolzarb masalalardan biri ekanligini harakterlaydi. Soliklar davlatning iktisodiy va ijtimoiy siyosatini amalga oshirishning asosiy manbai xisoblanadi. Bu masalani echish solik tushumlarining ob ’ektiga solik bazasiga boglik. «Soliqni prognoz qilish» fanining predmeti soliklar va yigimlar tushumini, solikka tortiladigan baza va uni tashkil etuvchi elementlarning rivojlanishi tendentsiyasini chukur urganish va shu asosda byudjet tushumlari ob’ektlarini xar birini aloxida, shuningdek ularning umumiy xajmini ma’lum davr uchun prognozlash (istikbolini kurish). «Soliqni prognoz qilish» fanining asosiy vazifalari quyidagilar hisoblanadi:

1. Tuman va hududlar bo ’yicha asosiy daromad turlariga doir yillik tushumlarni prognoz qilish; 2. Asosiy daromad turlari bo ’yicha oylarga bo’lgan xilda choraklik tushumlarni prognoz qilish; 3. Prognoz hisob-kitoblari bilan belgilangan daromadlarni jalb etish bo ’yicha choralarni amalga oshirish, soliq organlarining soliq to’lovchilarga faol ta’siri, O’zbekiston soliq qonunchiligiga muvofiq soliqlar va majburiy to’lovlar yig’ishni ta’minlash. Soliqlar moliyaviy resurslar orasida eng muhim o ’rin tutib, davlat moliyasi, aniqrog’i davlat byudjeti daromadlarini muhim pul mablag’lari bilan ta’minlab turadi. Soliq tizimi bu o ’zaro bog’liq mohiyati jihatidan bir xil bo’lgan soliqlar va soliqsiz to’lovlar, soliq siyosati va soliq mexanizmlarining o’zaro majmui bo’lib respublika byudjet tizimi, ya’ni davlat byudjeti va mahalliy byudjetlar uchun muhim moliyaviy resurs hisoblanadi. Hozirgi vaqtda davlat byudjeti daromadlarining 80-85 foizga yaqini soliqlar va soliqsiz to’lovlar hisobiga shakllanmoqda. Soliqlarni boshqa iqtisodiy kategoriyalardan umumiy jihatdan farqini ifodalovchi o’ziga xos umumiy belgilari mavjud bo’lib ular quyidagilardir: Soliqlar moliyaviy resurs sifatida murakkab iqtisodiy munosabatlarni qamrab oladi. Shu tufayli ham funktsiya ham vazifalarni mujassam etgan hola mavjud bo ’ladi. Soliqlar funktsiyalari haqida yagona fikrlar hanuzgacha mavjud emas. Bizningcha soliqlarga fiskal (byudjetni pul resurslari bilan ta’minlash), milliy daromadni qayta taqsimlash, ishlab chiqarishni rag’batlantirish va iqtisodiyotni boshqarish kabi funktsiyalar xos deb o’ylaymiz. Qayd etganimizdek, soliqlar murakkab iqtisodiy kategoriya sifatidagi moliyaviy resurs bo’lib, unga funktsiyalardan tashqari vazifalar ham xos bo’ladi. Funktsiya bu doimiy mavjud iqtisodiy voqelikni ifodalaydi. Shu tufayli soliq funktsiyalarini o’zgartirib bo’lmaydi balki iqtisodiy mavjudligi kashf etiladi. Soliqlarni vazifalari esa bundan farqli ravishda davlatni iqtisodiy siyosatining mohiyatidan kelib chiqib belgilanadi

va unga o’zgaruvchanlik ya’ni moslashuvchanlik xos xususiyatdir. Shu tufayli ham soliqlarni vazifalari turli davlatlarda farqlanadi. Byudjet tushumlarining samarali nazoratini, ular aniq prognozlashtirishsiz amalga oshirib bo ’lmaydi. Shuning uchun ham soliq tushumlarini prognozlash aniq hisob-kitoblar, ma’lumotlar asosida amalga oshirishni talab qiladi. Soliqlarni prognoz qilishning zarurligi va mohiyati. Soliq tushumlarini prognoz qilish haqida so ’z yuritishdan oldin prognozlash o’zi nima? degan savolga javob bermoqchiman. “Prognozlash” - bu ob’ektni yoki xodisani kelajakdagi me’yoriy yoki maqbul holatlari, ularga erishish va ularni ro’yobga chiqarishning alternativ yo’llari to’g’risidagi ehtimolga yaqin tasavvurni ishlab chiqish. Prognozlash oldindan ko’rish formasi bo’lib, ijtimoiy iqtisodiy, ijtimoiy, ilmiy-texnikaviy dasturlar va rejalarni ishlab chiqishdan oldin amalga oshiriladi. Prognozlash sohasiga ko ’ra quyidagi - ijtimoiy prognozlash - iqtisodiy prognozlash - ilmiy texnikaviy prognozlashlarga ajratiladi. Boshqaruv darajasiga ko ’ra – xalq xo’jaligi, tarmoq, regional (xududiy) prognozlash hamda birlashma, korxonani prognozlashlarga ajratiladi. Prognozlashtirish (grekcha prognoses-oldindan ko ’rish) moliyaviy menedjmentda uzoq istiqbolga moliyaviy xolatni bir butun xolda va turli qismlarini o’zgartirishni ishlab chiqish tushuniladi. Prognozlashtirish rejalashtirishdan farqli hamda ishlab chiqilgan prognozni bevosita amaliyotga tadbiq etish vazifasini oldiga qo ’ymaydi. Ushbu prognozlar tegishli o’zgarishlarni oldindan ko’rishni o’zida aks ettiradi. Prognozlartirishning o’ziga xos tomonlaridan yana biri moliyaviy ko’rsatkich va mezonlarni tashkil etishdagi muqobillikdir. Yuqoridagi mezon va ko’rsatkichlar moliyaviy xolat rivojlanishini variantliligini aniqlaydi. Ushbu variantlar ob’ektidagi jarayonlardagi xodisalarning variantliligi nomoyon bo’layotgan tendentsiyalar asosida ishlab

chiqiladi. Prognozlashtirish eksport baholarini hisobga olgan holda o’tmishni kelajakka ekstraponyatsiyalash asosida ham, o’zgarishlarni to’g’ridan-to’g’ri oldindan ko’rish orqali ham amalga oshirilishi mumkin. Ushbu o’zgarishlar tasodifan yuz berishi mumkin. Daromadlar prognozi quyidagilar asosida tuziladi: 1. Xududiy iqtisodiy va ijtimoiy jihatdan rivojlantirish asosiy yo ’nalishlari tahlili. 2. Daromadlarning har bir turi, imtiyozlarni hisobga olgan holda hisoblab yozilgan to ’lovlar summalari bo’yicha soliq to’lovchilarning miqdori haqida hisob axboroti. 3. Amaldagi soliq stavkalari va majburiy to ’lovlar stavkalari. 4. Prognoz qilinayotgan davrda amalga kiritish mo ’ljallangan yangi qonun hujjatlari; 5. Soliqlar kelib tushishida belgilovchi ahamiyat kasb etadigan, ayrim korxonalarning prognoz hisob-kitoblari; 6. Tegishli darajadagi daromad hisob-kitoblari; 7. To ’lovlarni yoki o’tish to’lovlarini to’lash muddatlari; 8. Hisobotga oid statistika ma ’lumotlari; 9. Hisobot davri uchun va davr tugashiga qadar tutiladigan tushumlar to ’g’risidagi ma’lumotlar shuningdek qarz va ortiqcha to’lash qoldiqlari to’g’risidagi ma’lumotlar; 10. Inflyatsiya progonz qilinayotgan davrda so ’mning AQSh dollari va EVROga nisbatan kursi indeksi; 11. Ular bajarilishini ta ’minlash uchun byudjet vazifalari hisobi. Soliq idoralarida soliq tushumlarini prognoz qilish ishlarini tashkil etishni o ’rganishdan oldin soliq ishlarini yuritish masalalarini chuqur o’rganish talab qilinadi.

Byudjet daromadlarini shakllantirish, iqtisodiyotdagi nomutanosiblikni bartaraf etishda tahlil natijalaridan foydalanish. O ’zbekiston Respublikasining davlat byudjeti asosan soliqdar yordamida tuplanadigan xamda davlat tomonidan uning funktsiyalari va vazifalarini amalga oshirish uchun ishlatiladigan pul mablaglarining markazlashtirilgan fondlaridir, u konun kuchiga ega, respublika Oliy Majlisi tomonidan tasdiklanadi. Davlatning iktisodiy siyosatini xayotga tatbik etishning asosiy vositalaridan biri bulgan byudjet tizimi O ’zbekiston Respublikasi davlat byudjeti faoliyat kursatilishining tashkiliy shakli xisoblanadi. O ’zbekiston Respublikasining byudjet tizimi ikki bugindan iborat: • O’zbekiston Respublikasi davlat byudjeti; • Korakalpogiston Respublikasi davlat byudjeti, vi-loyatlar, Toshkent shaxri, respublika tuman va shaxarlari maxalliy byudjetlari. O ’zbekiston Respublikasi byudjeti bir butundir, ya’ni byudjet tizimi barcha buginlari - davlatning yagona davlat byudjetiga kiradigan Korakalpogiston Respublikasi, viloyatlar, Toshkent shaxri, respublika shaxar va tumanlari byudjetlarining uzviy birligini bildiradi. Byudjet birligini O’zbekiston Respublikasi iktisodiy tizimining yaxlitligi belgilab beradi. Davlat byudjetining itisodiy kategoriya sifatidagi moxiyati, uni taksimlash (kayta taksimlash) va nazorat funktsiyalari orkali amalga oshadi. Birinchi vazifasi orkali umumdavlat extiejlarini kondirish maksadida pul mablaglarini davlat kulida tuplash va ishlatish amalga oshsa, ikkinchi vazifasi moliyaviy resurslar kay darajada tula va uz vaktida davlat ixtieriga kelib tushaetgani, byudjet mablaglarini taksimlashdagi mutanosiblik xakikatda kanday, ular samarali ishla-tilyaptimi eki yukmi? shularni bilib olish imkonini beradi. Davlat byudjetining vazifalari ushbu iktisodiy kategoriya singari xakkoniydir. Ammo byudjetga tegishlik xususiyatlar, unmi taksimot va nazorat kuroli sifatida ishlatish fakat insoniy faoliyat jaraenida, ya ’ni davlat tomonidan vujudga keltirilgan byudjet mexanizmida uz aksini topgandagina azaga kelishi mumkin. Byudjet mkexanizmi davlatninng byudjet

siesatining xakikiy timsoli sifatida iktisodiy va ijtimoiy vazifalarni xal kilishga byudjet munosabatlarini anik yunaltiruvchisi xisoblanadi. 2. Byudjet bo ’g’inlari o’rtasida daromad va xarajatlarni taqsimlash. O ’zbekiston Respublikasi mustaqil bo’lib, o’z davlat byudjetiga, byudjet tizimiga, pul birligiga, milliy valyutasini joriy etishga, pul oboroti va boshqa qimmatli qog’ozlar emissiyasini xajmini belgilashga xaqlidir. Hozirgi vaqtda O ’zbekiston Respublikasi Davlat byudjetining daromadlari quyidagilardan iborat. I. Maqsadsiz fondlarning daromadlari. To ’g’ri soliqlar. Jami. 1. -yuridik shaxslardan olinadigan daromad (foyda) solig ’i 2. -jismoniy shaxslarlarning daromadiga solinadigan soliq: 3. -jismoniy shaxslarning tadbirkorlik faoliyatidan olinadigan soliq 4. -jismoniy shaxslarning mexnatga xaq to ’lash shaklidagi daromadlaridan olinadigan soliq 5. -kichik korxonalardan olinadigan yagona soliq Egri soliqlar, jami: 6. -qo ’shilgan qiymat solig’i 7. -aktsiz solig ’i, jami 8. -aroq-liker tarmog ’i 9. -o ’tkir vino 10. -pivo ishlab chiqaruvchi tarmoq 11. -o ’simlik moyi(paxta) 12. -musodara qilingan tamaki maxsulotlari 13. -musodara qilingan alkogolli ichimliklar 14. -boshqalar Resurs to ’lovlari va mol-mulk soliqlari, jami: 15. -yuridik shaxslar mol-mulkiga solinadigan soliq 16. -jismoniy shaxslar mol-mulkiga solinadigan soliq 17. -Er solig ’i: 18. -yuridik shaxslarning noqishloq xo ’jalik maqsadlarida foydalanadigan

erlaridan olinadigan er solig’i 19. -yuridik shaxslarning qishloq xo ’jalik maqsadlarida foydalanadigan erlaridan olinadigan er solig’i 20. -jismoniy shaxslardan olinadigan er solig ’i 21. -er osti boyliklaridan foydalanganlik uchun soliq 22. -suv resurslaridan foydalanganlik uchun soliq 23. -ekologiya solig ’i 24. Soliqsiz to ’lovlar va yig’imlar, jami: 25. -Davlat boji 26. -Davlat mulkini sotishdan tushgan tushum 27. -Jarimalar 28. -Davlat Avtomobil Nazorati(DAN) yig ’imlari 29. -Maxalliy soliqlar va yig ’imlar: 30. -savdo-sotiq huquqi uchun yig ’im 31. -dehqon bozorlaridagi bir martaik patta yig ’imi 32. -boshqa tushumlar 18. -Infratuzilmani rivojlantirish solig ’i 33. -Boshqa soliqlar va daromadlar II.Maksadli fondlarning daromadlari. 1. Pensiya fondi. 2. Ish bilan bandlik fondi. 3. Davlat mulk qo ’mitasining maxsus xisob raqami. 4. Yo ’l fondi.

Adabiyotlar: 1. O ’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi T.: “Adolat” 1999. 2. O ’zbekiston Respublikasi Soliq Kodeksi T.: “Adolat” 1999. 3. I.A.Karimov O ’zbekiston Buyuk kelajak sari. T.: “O’zbekiston” 1998. 4. I.A.Karimov O ’zbekiston: Milliy istiqlol, iqtisod, siyosat, mafkura. T.: “O’zbekiston” 1996. 5. V.S. Beganov, M.Ya. Qurolov, D.I. Shaulov, U.T. Kan, Finansovaya politika, nalogi i nalogooblojenie. T.: “Mir ekonomiki i pravo” 1998. 6. M.Yo ’ldoshev, E.Tursunov. Soliq huquqi, T.: 2000. 7. D.I. Shaulov, U.T.Kan., “Soliq qonunchiligi asoslari”. T.: “Iqtisodiyot va huquq dunyosi” 2000. 8. L.B. Xvan. Soliq huquqi T.: “Konsauditinform” 2000. 9. Q.A. Yahyoev, Soliqqa tortish nazariyasi va amaliyoti T.: “§ofur §ulom” 2000. 10. Sergeev I, Shipilin A. «Operativnie finansovoe planirovanie na predpriyatii». M: finansi i statistika. 2002 g. 11. T. G. Morozova, A. V. Pikulkina. «Prognozirovanie i planirovanie v usloviyax rinka» Uchebnoe posobie. M: YuNITI-DANA. 2000 g. 12. Solovev. I. «Nalogovie prestupleniya: praktika raboti organov nalogovoy politsii i sudov» M: IDFBK-PRESS. 2002 g. 13. Kochetkov. A. «Analiz nalogovix oshibok». Uchebnoe posobie. M: «Delo i servis». 2000 g.

Похожие

Soliq tushumlarining prognozi

Personalni boshqarish fanining predmeti va vazifalari

Sanoat iqtisodiyoti fanining predmeti va vazifalari

Savdo tadbirkorligi fanining predmeti va vazifalari

G'aznachilik fanining mazmuni, predmeti va vazifalari