Бозор иқтисодиётига ўтиш шароитида умумий овқатланиш - Экономика - Рефераты

Бозор иқтисодиётига ўтиш шароитида умумий овқатланиш

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

57 KB

Бозор иқтисодиётига ўтиш шароитида умумий овқатланиш Режа: 1. Бозор иқтисодиётини шакллантиришда умумий овқатланишнинг ўрни ва роли. 2. Ҳозирги замон иқтисодий тафаккури ва уни хизмат кўрсатиш жараёнларида акс этиши. 3. «Ресторан менежменти» фанининг предмети ва вазифалари. 4. «Ресторан менежменти», фанини бошқа иқтисодий фанлар билан боғликдиги.

Бозор иқтисодиётини шакллантиришда умумий овқатланишнинг ўрни ва роли Бозор иқтисодиётига ўтиш шароитида аҳолига хизмат кўрсатувчи соҳаларнинг аҳамияти ва роли кундан-кунга ортиб бормокда. Бу эса ўз навбатида иқтисодиётда фаолият кўрсатаётган барча тармокдарни, шахсларни бу жараёнда у ёки бу даражада қатнашишини тоқазо этади. Аҳолига хизмат кўрсатувчи тармокдар муҳим ахамият касб этиб, бошқа соҳаларни ривожланишида сезиларли ахамиятга эгадир. Савдо, умумий овқатланиш ва уларда амалга ошириладиган турли хилдаги хизматлар иқтисодиётни бошқа соҳаларида содир бўладиган жараёнларни осон ва тез бажарилишига сабабчи бўлади. Маълумки, бозор иқтисодиёти учта асосий элементдан иборат бўлиб, булар - талаб, таклиф ва нарх-навонинг эркин шакилланишидир. Мана шу уч таркибий қисм бозор иқтисодиётини бошқа функцияларини аниқлаб беришда иштирок этиши, шу жумладан ҳар бир тармокда уларнинг қўлланиши умумий овқатланишга ҳам тааллуқлидир. Умумий овқатланишнинг бозор иқтисодиётида тутган ўрни шундан иборатки, бу соҳадан фойдаланиш учун талаб ортиб боради, шунга қараб таклиф ҳам жавоб бера олиши керак. Умумий овқатланишнинг ўрни яна шу нарсада намоён бўладики, у уй шароитида овқат тайёрлашдан ва шу асосда умумий овқатланишдан фойдаланувчиларни вақтини тежаш ва бу вақтни маданий, маиший ишларга сарфлаш, малакасини ошириш, китоб ўқиш, фикр доирасини кенгайтириш учун йўналтириши мумкин. Умумий овқатланиш шаҳар шароитида сезиларли даражада ривожланган бўлади. Бу албатга шаҳар ҳаётини кўп қирралилиги, турли тоифадаги меҳмонларни шаҳарга ташриф буюриши ва уларни умумий овқатланиш корхонасидан фойдаланиши билан боғликдир. Умумий овқатланиш бозор иқтисодиёти шароитида янада ривожланади. Чунки бу соҳани ривожланиши учун Ўзбекистон шароитида етарли шарт-шароит ва имкониятлар яратилган ва айниқса аҳолининг ўзида унинг хизматидан фойдаланиш учун зарурият бор.

Бозор иқтисодиёти шароитида аҳолига пуллик хизмат кўрсатиш соҳалари янада кучаяди. Бунинг асосий сабаби пуллик хизмат кўрсатувчи фирмалар ва шахслар фаолияти рақобатга чидаш бера олиш доирасида ўзининг фаолиятини янада тезлаштиради. Пуллик хизматни ривожланиши аҳолининг талабидан келиб чиқади. Фан ва техника ривожланиши, аҳолининг даромадини ошиб бориши, бир мамлакатдан иккинчи мамлакатга келадиган туристлар сонини кўпайиши пуллик хизматга бўлган талабни кучайтиради. Савдо, умумий овқатланиш, маиший хизмат ва бошқа соҳаларда пуллик хизматни ташкил қилиш, унинг иқтисодиёти самарадорлигини ошириш хозирги куннинг энг муҳим вазифаларидан биридир. Пуллик хизмат доираси жуда ҳам кенг бўлиб у аҳолига хизмат кўрсатувчи тармоқларда жуда кенг қўлланилади. Жумладан, умумий овқатланиш соҳасида пуллик хизматни қўлланилиши хизмат кўрсатиш доирасини кенгайиши, хизмат кўрсатаётганларни пул даромадини янада ортиши учун имконият туғдиради. Пуллик хизматда истеъмолчиларга сервис хизмати кўрсатилиб, улар учун энг мақбул шарт-шароитларни яратиб бериш ва шу асосда пуллик хизмат билан шуғулланаётган субъектларни даромадини ошириш имкони туғилади. Бу ерда пуллик хизматни асосий ҳиссаси харидорларга тўғри келади. Асосий хизматдан ташқари бўлган қўшимча ишларни бажариш билан боғлиқ турлари, масалан: меҳмонлар жамоасига турли хилдаги овқатлар, ичимликлар ва шу каби нарсаларни етказиш, пляжларда, дам олиш жойларида турли ейиш ва ичиш таомларини етказиб бериш ресторанларда сигарета, қўшимча ичимликларни пуллик хизматлар асосида ташкил қилиш шулар жумласига киради. Ресторан хўжалигида пуллик хизмат турли хиллиги билан ажралиб туради. Бу ерда истеъмолчилар учун хизмат кўрсатиш якка шахс томонидан ёки жамоа томонидан кўрсатилиши мумкин. Шунинг учун ҳам айрим жойларда кўрсатилаётган хизматларнинг барчаси хисобатда тўлиқ акс этмайди. Бунинг натижасида пуллик хизматнинг ҳажми камаяди. Ресторан хўжалигида ҳар қандай вазиятда пуллик хизмат кўрсатишга интилиши, харидорларни талаб эҳтиёжини тўлиқ қондирган ҳолда даромад олишга муқаррар бўлиши билан белгиланади. Ресторан хўжалигида официантлар, швейцарлар ўзларининг асосий иш фаолиятларидан ташқари уларга

хизмат кўрсатиб пуллик хизмат доирасини кенгайтириши мумкин. Иқтисодиётни ривожланиши фақат ишлаб чиқаришни йўлга қўйиш, йирик саноатни қуриш хисобига эмас, балки аҳолини ва субектларни турли туман талабларини қондириш учун хизмат қиладиган соҳаларни ҳам мавжудлигига боғлиқ. Ривожланган капиталистик мамлакатларда пуллик хизматни янада кучайишихизмат қиладиган соҳаларни ҳам етарлича мавжудлиги билан боғликдир. Шунинг учун хам истеъмолчиларни ресторандан фойдаланиши, айниқса Ўзбекистонга ташриф буюрган мехмонларни юқори сервис асосида кутиб олиш ғоят муҳим масаладир. Чунки ўлкамизга ташриф буюрувчи ҳар бир сайёҳ ўзининг маълум бир валютасини овқатланиш учун сарфлайди ва унинг эвазига юқори даражада сервисдан моддий ва маънавий эхтиёжини қондириши керак. Бу эса ўз навбатида ресторан фаолиятини янада ривожлантириш ва уни ижтимой-иқтисодий аҳамиятини ортиб боришини кўрсатади. 2. Ҳозирги замон иқтисодий тафаккури ва уни хизмат кўрсатиш жараёнларида акс этиши Иқтисодий тафаккур нима? Иқтисодий тафаккур - бу жамият борасида юз бераётган иқтисодий ўзгаришларни инсон онгида шаклланиб, ундан у ёки бу ҳодисани амалга ошириш ёки оширмаслик тўғрисида фикр қабул қилишидир. Ҳозирги замон иқтисодий тафаккури инсонларни бозор иқтисодиёти талабларига жавоб берган ҳолда ҳар ким ўз қобилияти, эхтиёжига яраша у ёки бу ишларни бажариши ва ундан даромад кўриши ва шу асосда турмуш тарзини яхшилаш учун имконият даражаларидан унумли фойдаланишдир. Иқтисодий тафаккур хўжалик тармокдарида, жумладан хизмат кўрсатиш соҳаларида ҳам инсонларни моддий бойлик тўплашга ундайди. Бу жараённи хизмат кўрсатиш соҳаларида тез суръатлар билан амалга оширишимиз мумкин, чунки хизмат кўрсатиш соҳасига одамлар тезроқ мослашади, ундан айтарли даражада манфаат кўради. Бу манфаат иқтисодий тафаккурни ўзгариб бориши жамият доирасида содир бўлаётган ўзгаришлар билан бевосита боғлиқлир. Шу жараёнларни ҳисобга олиб хизмат кўрсатиш соҳаларидан ресторан менежментини ўрганиш, аҳоли учун

жуда ҳам зарур бўлган соҳа эканлигини ҳис қилган ҳолда унинг энг муҳим томонлари билан яқиндан танишишимиз шарт. Жамият хаётининг барча томонларини демократик янгиланиши шароитида асосий масалалалардан бири бўлиб, иктисодий, илмий-техникавий, ижтимоий тараққиётни рагбатлантириш ҳисобига бошқариладиган бозор тамойиллари асосида шахс ва жамоа манфаатларини самарали боғлашни йўлга қўйиш ҳисобланади. Назарий ва амалий нуқтаи назардан ишлаб чиқариш эгалари бўлган инсонлар манфаати энг муҳим манфаат эканлиги, ижтимоий-иқтисодий ва илмий- техникавий тараққиётни жадаллаштирувчи қудратли ҳаракатлантирувчи куч эканлиги шубҳасиздир. Мана шундай шароитда бошқарувни ислоҳ килишнинг стратегик ғояси аҳоли манфаатини ҳимоя қилиш ва шарт-шароит яратиш, иктисодиётни согломлаштириш, ишчининг меҳнатдан манфаатдорлигини кескин оширишдапгн иборат. Бунга фақат ишлаб чиқаришнин хақиқий эгаси сифатида меҳнат килган ҳолдагина эришиш мумкин бўлиб, бу жуда мураккаб масала ҳисобланади. Шунинг учун ҳам унинг шахсий манфаатларини ижтимоий манфаатлар билан мос келишини ҳисобга олган ҳолда фаолият юритиш шу кун талабларидан бири ҳисобланади. Инсонлар ўртасидаги иктисодий ва ижтимоий муносабатларда акс этувчи манфаатлар улар максадлари, меҳнат интизоми, фаоллигига бевосита таъсир кўрсатади ва уларнинг харакатларини тартибга солади. 3. «Ресторан менежменти» фанининг предмети ва вазифалари «Ресторан менежменти» фанининг предмети бўлиб, яъни ўрганилиши лозим бўлган жараёнлар қуйидагилардан иборат: Ресторан иқтисодиётининг ривожланиш тенденцияси. 2. Унинг иқтисодий кўрсаткичлари тахлили. 3. Режалаштириш. Ҳозирги шароитда амал қилаётган маркетинг - режалар, бизнес - режалар, тадбиркорлик режаларини тузиш, ва уларни амалга ошириш. 4. Ҳодисаларни вақт бирлигида ўрганиш.

5. Маркетинг ва менежмент масалаларига эътиборни қаратиш. Ресторан менежментининг вазифалари аҳолига хизмат кўрсатиш билан боғлиқ бўлган ишларни амалга ошириш, ресторан корхонасини ташкилий иқтисодий томонларини ўрганиш, унинг қувватини аниқлаш ва ресторан ходимлари фаолиятини самарали ташкил этиш, шунингдек, молиявий хўжалик фаолиятини таҳлил қилиш ва ундан самарали фойдаланиш каби ҳолатларни чуқур таҳлил қилишдан иборатдир. Айниқса, ресторан корхоналарини мулкчилик шаклларини туридан қатъий назар, уни бошқариш, яъни менежменти билан боғлиқ бўлган масалаларга кўпроқ эътибор берилган. Ресторанлар фаолиятини самарали ташкил этиш, менежер томонидан амалга оширилади. Унинг имкониятлари чегараланмаган. Аммо бу имкониятлардан тўлиқ фойдаланиш менежернинг ақл-заковатига, салохиятига, ишбилармонлигига, иқтисодни тўғри таҳлил қила била олиш қобилиятларига боғликдир. Бу фан шу томонларга хам катта эътиборни қаратади. Ресторан - фаолият доираси ва унда банд бўлган ходимлар сони жиҳатидан барча мамлакат иқтисодиётининг муҳим тармоғи ҳисобланади ва бу тармоқнинг иқтисодиётдаги салмоғи юқоридир. Ресторан корхоналарининг фаолияти истеъмолчилар талабларини қондириш билан бевосита боғлиқ бўлгани учун кундалик ҳал этилиши лозим бўлган ташкилий - техник, иқтисодий ва молиявий масалалар ушбу соҳанинг ҳал қилувчи омилларидан ҳисобланади. Серқирра ва нозик соҳа бўлган ресторан фаолиятини бошқариш - мураккаб жараён бўлиб, у ресторан менежментининг турли усуллари ёрдамида амалга оширилади. Ресторан менежменти ресторан корхонаси фаолиятини бошқариш жараёнининг барча асосий жиҳатларини ўрганади. У ресторан корхонасининг ривожланиш шартлари билан боғлиқ масалаларни ҳал этиш учун бошқаришнинг оқилона ташкил этилишини шакллантиршга қаратилгандир. Комплекс тармоқларнинг бир соҳаси сифатида ресторан менежменти ҳозирги пайтда амалда юзага келиш палласида турибди. Ресторан менежментининг асосий қоида ва тамойиллари ҳозирча чет эл ва маҳаллий адабиётларда умуммеъёрий аксини топмаган. Шуларни ҳисобга олган ҳолда биз янги илмий соҳа

бўлган, бозор иқтисодиётининиг шаклланишида катта аҳамиятга эга бўлган ресторан менежментининг моҳияти ва унинг асосий хусусиятларини кўриб чиқамиз. Ресторан менежменти умумий менежмент назарияларига асосланган ҳолда турли менежмент усуллари ва қоидаларини ресторан фаолиятига мувофиқлаштириш орқали ўрганади. Шу жумладан, ресторан менежменти, ресторан корхоналари фаолиятига алоқадор ишлаб чиқариш менежменти, инновацион менежмент, персонал менежмент ва молиявий менежментнинг умумий усулларидан фойдаланади. 4. «Ресторан менежменти» фанини бошқа иқтисодий фанлар билан боғлиқлиги «Ресторан менежменти» фани иқтисодий фанлар билан бевосита боғликдир, чунки бу фан ҳам бошқа иқтисодий фанларда қўлланиладиган усуллар, жадваллар, графиклар, тушунчалар ва категорияларни ишлатиши мумкин. Умумий овқатланишнинг молиявий хўжалик фаолиятини ва бошқа иқтисодий кўрсаткичларини таҳлил қилишда статистика фанидан кенг фойдаланилади. Айниқса иқтисодий статистика, умумий овқатланиш статистикаси ресторан менежментини ўрганишда жуда зарурдир. Шунингдек бу фан савдо иқтисодиёти, савдони ташкил қилиш, маркетинг, менежмент асослари, тадбиркорлик асослари, бизнес асослари, туризм иқтисодиёти, туризм менежменти, меҳмонхона хўжалиги иқтисодиёти каби фанлар билан бевосита боғлангандир ва улар бир-бирини тўлдиради. Хар бир соҳада содир бўладиган жараёнларни ўрганишда уларнинг ўз услуб ва усуллари мавжуд. Лекин шу билан хамма соҳалар учун умумий бўлган йўналишларни ўрганишда юқоридаги предметлар бир -бирини тўлдиради ва шу асосда ривожланиб бориш тенденциясига эга бўлади. Маъруза якунида хулоса қилиб шуни таъкидлаш жоизки, бозор иқтисодиёти шароитида ресторан ва у биланбоғлиқ бўлган иқтисодий, ташкилий ва бошқа масалалар ўзининг ечишни толиб боради. Айниқса туризм соҳасини

ривожлантиришга қаратилган бир шароитда мамлакат иқтисоди учун албатта валюта тушумларини кўлайтириш жуда муҳимдир. Шунинг учун хам «Ресторан менежменти»ни янада чуқурроқ ўрганиш учун кенг имкониятлардан фойдаланишимиз зарур. Хулоса Демак, юқорида баён қелинганлардан келиб чиққан ҳолда шуни таъкидлашимиз жоизки, бозор иқтисодиёти шароитида умумий овқатланиш корхоналарига, чунончи ресторанлар фаолиятига эътибор янада ортиб борар экан. Шунинг учун ҳам «Ресторан менежменти» фани туризм, халқаро иқтисодиё муносабатлар, савдо йўналишларида тайёрланаётган мутахассислар учун жуда ҳам зарурдир. «Ресторан менежменти» ходимлар меҳнатини ташкил қилиш ва уни самарадорлигини оширишда ҳал қилувчи аҳамиятга эга бўлган фанлардан биридир.

Фойдаланилган адабиетлар руйхати Каримов И.А. Мавжуд, Салоҳият ва имкониятлардан оқилона фойдаланиш- мувоффаққият гарови. Халқ сўзи. 2005 й. 8 ноябрь. № 220. 2. Каримов И.А. Ўзбекистон XXI аср бўсағасида. Т. Ўзбекистон, 1997. 3. Управление капиталом торговой организации. Экономический аспект: Учебное пособие. -М.: РДЛ 2004. - 320. 4. Аналоуи Ф. И др. Стратегический менеджмент мальгк и средних предприятий: Учебник. -М.: УНИТИ-ДАНА, 2005. - 400с. 5. Райченко А.В. Обгций менеджмент: Учебник. -М.: ИНФРА-М, 2005. - 384с. 6. О, ресторан, Т ы -мир. Ж. «Гостиница и ресторан: бизнес и управление» май, 2005. с. 8-13. 7. Эрбутаев И. Умумий овкатланиш, санитария ва гигиена. Т.: КМКНТМ, «Билим», 2005. - 80 б. 8. Эрбутаев И. Умумий овкатланиш ва хизмат маданияти. Укув кулланма. -Т.: УМКНТМ, «Билим», 2005. -272 б. 9. Экономика гостиниц и ресторанов: Учеб. пособие/ О. П. Ефимова, Н. А. Ефимова; Под. Ред. Н.И. Кабушкина. -М.: Новое знание, 2004. -392 с. (Экономическое обозрование). 1 0. Чудновский А.Д. Менеджмент в туризме и гостиничном хозяйстве: учебное пособие/ А.Д. Чудновский, МА. Жукова.-М.: КНОРУС, 2005.-320 с.

Похожие

Бозор шароитида нархларни белгилаш

Бозор шароитида нархларни белгилаш

Бозор иқтисодиётига ўтишда таълим тизимини тартибга солиш

Бозор иқтисодиёти шароитида молиядан фойдаланиш

Бозор иқтисодиёти шакллантириш шароитида савдо