Бозор иқтисодиётида режалаштиришнинг моҳияти ва ўрни - Экономика - Рефераты

Бозор иқтисодиётида режалаштиришнинг моҳияти ва ўрни

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

43 KB

Бозор иқтисодиётида режалаштиришнинг моҳияти ва ўрни Режа: 1. Индикатив режалаштириш мақсади, мазмуни ва курснинг предмети. 2. Илмий иқтисодий олдиндан кўра билиш ва унинг шакллари. 3. Прогноз, режа ва дастурнинг моҳияти ва мақсади. Прогноз, режа ва дастурнинг ўзаро боғлиқлиги.

Индикатив режалаштириш мақсади, мазмуни ва курснинг предмети. Ҳозирги вақтда бозор иқтисодиётнинг ривожланиши ва бозорларнинг глобаллашувига қараб индикатив режалаштириш ўзининг стратегик шаклига эга бўлади. Айниқса сўнгги йилларда жаҳон иқтисодиётида юз берган молиявий ларзалар шуни кўрсатдики, бозорларнинг байналминаллашувига қараб бозор механизмлари ролининг кучайиши кредит-молия тизими инқирозга юз тутишининг хавфини кескин оширади. Бу эса, нафақат миллий даражада, балки халқаро даражада ҳам хўжалик юритувчи субъектлар фаолиятини мувофиқлаштириш зарурати кучаймоқда. Оқибатда индикатив режалаштиришнинг бир шаклдан бошқасига ўтиши унинг етуклик даражаси ошишини, барча тегишли тартибга солиш институтлари ўзаро ҳаракатини йўлга қўйиш чораларини назарда тутади. Ушбу фанни ўрганиш жараёнида мутахассис иқтисодий асослаш воситалари соҳасида билим олади. Бироқ ушбу воситалар қанчалик аниқ бўлмасин иқтисодиётнинг ҳақиқий асосларини тушунмасдан туриб улар ҳеч қачон самарали натижага олиб кела олмайди. Фақат иқтисодий олдиндан кўра билиш воситаси орқали акс эттирилган иқтисодий тенденциялар, ҳодисалар, категориялар ва ўзаро боғлиқликларнинг моҳиятини билиш асосида ҳаққоний фойдали прогноз ёки режа тузилиши мумкин. Иқтисодий ривожланиш қонуниятлари ва тенденциялари иқтисодий назария, макро ва микроиқтисодиёт, маркетинг, менежмент, молия, аудит каби кўплаб фанлар томонидан ўрганилади. Аслида, келажакни олдиндан кўра билиш – бу аксарият фанларнинг асоси ҳисобланади. Лекин ушбу ҳолат нуқтаи азаридан келажакни аниқ асослаш имконини берувчи ҳисоб-китоблар етодологиясини англаб етиш имконини айнан ушбу фан беради. Хўжалик юритувчи субъектлар, аҳоли ва бошқарув органларининг жтимоий, иқтисодий, экологик ва ҳудудни ривожлантиришдаги бошқа уаммоларни ҳал этиш юзасидан ўзаро муносабатлари иқтисодий ривожланишни тартибга солиш жараёнининг асосий мазмунини ташкил этади. Хўжалик юритувчи субъектлар, аҳоли ва бошқарув органлари ўртасида

ўзаро муносабатлар жараёнида юзага келадиган ва иқтисодий ўсишни таъминлашга йўналтирилган ўзаро боғлиқ муаммолар мажмуи ижтимоий- иқтисодий ривожланишни тартибга солиш предмети ҳисобланади. Илмий иқтисодий олдиндан кўра билиш ва унинг шакллари. Давлат жамиятда иқтисодий ва ижтимоий-иқтисодий жараёнларни тартибга солиш чораларини кўради. Давлат миқёсида рақобат, талаб ва таклифни шакллантириш билан боғлиқ ва айрим бошқа ҳодисаларнинг истиқболлари прогноз қилинади. Бу уларнинг ҳақиқий мазмунини бузиб кўрсатиш эҳтимоли туфайли иқтисодиётга давлатнинг тўғридан тўғри аралашуви кўнгилсиз бўлган ҳолат. Бироқ мамлакатда ҳамма вақт давлат уларни стихияли бозор таъсирига ташлаб қўя олмайдиган қатор фаолият соҳалари мавжуд бўлади. Бундай соҳалар жумласига миллий мудофаа, ҳуқуқ- тартибот, илмий тадқиқотлар, таълим, шунингдек айрим энергетика тармоқларининг фаолияти киради. Мамлакатнинг ижтимоий-иқтисодий ривожланишини тартибга солувчи ҳужжатлар рўйхати қуйидагиларни ўз ичига олади: иқтисодиёт ва у билан боғлиқ соҳалар ривожининг прогнозлари, ижтимоий-иқтисодий ривожланиш концепцияси, мамлакат, минтақалар, тармоқлар ва йирик кўп тармоқли мажмуаларни ижтимоий- иқтисодий ривожлантириш дастурлари. Бундан ташқари, иқтисодий ривожланиш устидан оқилона раҳбарлик қилиш учун индикатив режани ишлаб чиқиш зарур. Прогноз, режа ва дастурнинг моҳияти ва мақсади. Прогноз, режа ва дастурнинг ўзаро боғлиқлиги. Режа – бу хўжалик юритиш муҳитининг конъюнктурали прогнози асосида барпо этилган бўлиб, ижрочилар, вақт ва ресурслар билан таъминланган тадбиркорлик субъекти томонидан олдинга қўйилган мақсадларга эришиш ишчи воситасидир. Режанинг юқорида келтирилган таърифи асосида режалаштиришнинг

асосий мақсади ва асосий вазифасини таърифлаш мумкин. Режанинг асосий мақсадини амалга оширилган воқеа ташкил этади. Режалаштиришнинг асосий вазифаси ижрочилар, вақт ва ресурслар бўйича мувазанатлашган мавжуд ресурс чекловлари шароитида ҳаракатларни танлашдан иборат. Режанинг асосий хусусиятлари: • келажакка фаол таъсир кўрсатиш; • келажак ҳақида субъектив тасаввурни акс эттириш; • бошқарув фаолиятининг бир тури ҳисобланади; • исталган мақсадга эришиш учун фойдаланилиши мумкин; • келгуси ривожланишнинг сон моделини ўзида намоён қилади; • келажакни амалга ошириш учун жавобгарликни назарда тутади; • хўжалик юритишнинг ташқи муҳити шарт-шароитлари, шу жумладан бозор конъюнктурасининг ҳисобга олинишини акс эттиради; • хўжалик юритишнинг ички муҳити имкониятларини, шу жумладан мавжуд ресурсларни ҳисобга олади; • реал, яъни бажариладиган бўлиши керак; • фаолият кўрсатишнинг энг қулай шароитларига эришиш учун хатти- ҳаракат тартибини белгилайди; • келажакдаги ҳаракатларнинг мотивацияланган схемаси ҳисобланади; • ходимни қизиқтириш ва унинг ишини баҳолашнинг бош омили ҳисобланади; • форс-мажор ҳолатлар учун заҳираларга эга бўлиши керак; • ижрочилар учун жавобгарлик чораларини назарда тутиши лозим; • фирманинг барча таркибий бўлинмалари манфаатларини акс эттириши керак; • ёзма равишда ҳужжатли расмийлаштирилади; • фирманинг ички ҳужжати ҳисобланади; • шериклар ва сармоядорлар билан алоҳаларни ўрнатиш учун фойдаланииши мумкин, бунинг учун одатда режанинг қисқартирилган вариантидан фойдаланилади; • фирма раҳбарияти томонидан тасдиқланади;

• вақтга кўра анча барқарор бўлиши керак; • ишнинг янги шароитларига мослашиш имкониятига эга бўлиши лозим. Индикатив режалаштириш – ҳам хўжалик юритувчи субъектларнинг давлат-ҳуқуқий муносабатлари соҳасига,

ҳам фуқаролик- ҳуқуқий муносабатлар соҳасига тааллуқли бўлган институтдир. У махсус қонун ҳужжатлари билан тартибга солиниб, давлат ҳокимияти органлари унга нисбатан алоҳида ташкилий ва мувофиқлаштириш функцияларини бажарсада, умуман олганда индикатив режалаштириш нафақат бозор хўжалигини давлат йўли билан тартибга солиш институтини, балки иқтисодий ўзини ўзи тартибга солиш институтини ўзида намоён этади.

Похожие

Бозор иқтисодиётида режалаштиришнинг моҳияти ва роли

Бозор иқтисодиётида мулкчилик муносабатлари

Жаҳон иқтисодиётида эркин иқтисодий ҳудудларнинг тутган ўрни

Жаҳон иқтисодиётида индикатив режалаштиришнинг эволюцион ривожланиши ва тартибга солиниши ҳамда уларнинг ҳозирги ҳолати

Пулнинг моҳияти, вазифалари ва иқтисодиётда тутган ўрни