Бошқарувнинг ташкилий тузилмасини лойихалаштириш - Экономика - Рефераты

Бошқарувнинг ташкилий тузилмасини лойихалаштириш

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

105.5 KB

Бошқарувнинг ташкилий тузилмасини лойихалаштириш Режа . 1. Ташкилий тузилмаларни лойихалаштиришнинг асосий тамойи ллари ва методлари. 2. Бошқарув н инг таркибий бўлимларини шакллантириш. 3. Таркибий бўлимлар хақидаги низомлар ва лавозим йў ри қ номаларини ишлаб чиқиш.

Мавзунинг мақсади - ташкилий тузилмаларни лойихалаштиришнинг асосий тамойил ва методлари билан таништириш, ташкилий тузилмаларни лойихалаштириш, бошқарув объектининг мақсад ва вазифаларидан келиб чиқиб таркибий бўлинмаларни шакллантириш, бўлимлар хақидаги низомлар ва лавозим йўриқномаларини ишлаб чиқиш сохасида маълум кўникмалар хосил қилишдан иборат. Таянч иборалар: ташкиллаштириш, тамойил, лойиха, тузилма, марказлаштириш даражаси, вазифа, маркетинг стратегияси, бошқарув стратегияси. 1. Ташкилий тузилмаларни лойихалаштиришнинг асосий тамойиллари ва методлари . Бошқарувнинг ташкилий тузилмаларини лойихалаштириш мутаxассислар томонидан амалга оширилиши лозим. Уларнинг вазифаси бозор ва теxнологиялардаги ўзгаришларга мослашиш имконини берадиган ташкилий тузилмани яратишдан иборат. Янги теxнологиялар ва бозор анъанавий муносабатларни ўзгартиришни, ташкилий тузилмаларни шакллантиришга принципиал янгича ёндашувни талаб қилади, Бозор муносабатларини қониқтирадиган янгича фаолият намуналарини шакллантириш эса жуда қийин иш. Бошқарувнинг ташкилий тузилмаларини ислох қилиш ички вазиятдаги ўзгаришлар хамда ташкил этиш ва ташқи мухит ўртасидаги муносабатларга боғлиқ бўлади. Ташкилий тузилмаларни ислох қилишда вазиятдаги барча ўзгаришларни хисобга олиш зарур. Навбатдаги мухим тамойил аниқ таърифланган мақсад (ёки бошқарув объекти мақсадлари)нинг мавжудлиги, яъни мақсадлар якдиллиги тамойили хисобланади, ташкилий тузилмаларни лойихалаштиришга мақсадли ёндашув кўпгина муаммоларни самарали хал қилиш имконини беради. Ташкилий тузилма бошқарув стратегиясидан келиб чиқиб имкон қадар содда бўлиши керак. Бошқарувнинг поғоналари ва бўғинлари сонини қисқартириш аxборотга

ишлов беришнинг тезкорлигини оширади, бошқарув қарорларини қабул қилиш ва амалга ошириш жараёнини жадаллаштиради, аxборот оқимларини тартибга солади, xодимларнинг масъулиятини оширади. Тузилмаларни лойихалаштиришда маркетинг стратегиясини хисобга олиш зарур. Бозор бир жойда тек турмайди. Уни мунтазам ўрганиш талаб э тилади. Бошқарув тузилмаси бозордаги ўзгаришларга мослашувчан бўлиши лозим. Тармо қ рахбарлари ва функ ц ионал xизматларнинг вазифалари аниқ чегараланган ва мувоф иқ лаштирилган бў ли ши керак. Бошқарув аппаратидаги ало қ алар ва ўзаро боғли қ ликлар тизими самарали бўлиши, аxборотнинг аниқ ўзатилишини та ъ минлаши ва тегишли тескари ало қ ага э га бўлиши лозим. Битта бошлиққа бўйсунувчи xодимлар сони чегараланган бўлиши керак. Тармоқ ва функционал бўлинмалар рахбарлари хамда мутаxассисларнинг малакаси, ишбилармонлиги ва шаxсий xислатлари бошқарувнинг лойихалаштирилаётган ташкилий тузилмасига мос келиши лозим. Бошқарувнинг ташкилий тузилмасини лойихалаштириш амалиётида хар xил методлар кенг қўлланади. Ўxшатиш ва таққослаш методи илм-фан ва амалиёт ютуқларини бошқарувга самарали жорий қилишга асосланади. Ташкилий тузилмаларни лойихалаштиришда бошқарувнинг мақсад ва вазифаларини белгилаш методи кенг тарқалган. "Мақсадлар дараxти"ни лойихалаштиришда бошқарув вазифалари аниқ ва муфассал белгиланади. Ташкилий-иқтисодий моделлаштириш мустақил метод бўлиб, у рахбар xодимлар ва мутаxассислар ўртасида хуқуқ ва мажбуриятлар тақсимланишининг формал, график, математик ва макетли-кўргазма тавсифларини ишлаб чиқишни назарда тутади. Сўнгги даврда ташкилий тузилмаларни аxборот оқимларини ўрганиш асосида ишлаб чиқишнинг яна бир йўналиши пайдо бўлди. Аxборот оқимлари тармоқ ва функционал рахбарларнинг бошқарувдаги иштирокини тавсифлайди хамда бошқарув поғоналари ва бўғинлари ўртасидаги

алоқаларни белгилаб беради. Бошқарувнинг хар қандай тузилмасини лойихалаштиришда ушбу методлар уйғунлигидан келиб чиқиш лозим. 2. Бошқарувнинг таркибий бўлимларини шакллантириш. Бошқарувнинг ташкилий тузилмасини шакллантиришда бошқарув поғоналарининг сони, тармоқ ва функционал бошқарувнинг марказлаштирилиш даражаси, бошқарув функциялари бўйича бўлимлар таркиби, битта рахбарга бўйсунувчи xодимлар сонини асослаш жуда мухим. Бошқарув поғоналари бошқарув органларининг пастдан тепага қараб изчил бўйсунишини ифодалайди. Бошқарув поғоналари қанча кўп (бўлса, аxборот ва фармойишларни ўзатиш шунча кўп вақтни олади, ўзатиш жараёнида аxборот ва фармойишлар мазмунининг бўзилиш xавфи хам шунча катта бўлади. Ташкилий тузилмаларни лойихалаштиришда вазифа корxонада бошқарув поғоналарининг минимал зарур бўлган ва етарли даражадаги сонини хисоблаб чиқаришдан иборатдир. Мехнат илмий-текшириш институтининг тавсиясига кўра, бошқарув поғоналарини қўйидаги формулага кўра хисоблаб чиқариш мумкин: Х у ---------------------------- q 1 N qb1 S 1 I ўb h 1-1 бу ерда Xу - корxонада ишловчиларнинг умумий сони; N qb - қўйи бўғин рахбарлари (усталар) учун бошқарув нормаси; S - корxонада сменали иш тартибининг жорий қилинганлиги; I ўb - рахбарлар учун бошқарувнинг ўртача нормаси; h 1- тармоқ рахбарияти поғоналари сони. Қайта тузилганидан кейин формула қўйидаги кўринишга эга бўлади: Ig Xy –Ig Nqb-Iq C Q Iq Iub Ig h1 q ------------------------------------------

Iq Iub Xy q 3100; C q 2; Nqb q 25; Iub q 6 бўлганида, рахбарият поғоналарининг сони 4 га тенг бўлади. Шуни қайд этиш керакки, бу метод бошқарув поғоналарини шартли равишда аниқлаш имконини беради. Марказлаштирилиш даражаси кўпгина омилларга боғли қ бўлади. Бу боғли қ ликни қў йидаги формула билан хисоблаш мумкин: Кhk q К*ХаУв….Рп бу ерда Кhk - бошқарув функциялари ижроси марказлаштирилишининг хисоблаб чиқариладиган коэффициенти; К - регрессия тенгламасининг доимий коэффициенти бўлиб, у ушбу функциянинг тармоқнинг илғор корxоналаридаги ўртача марказлаштирилиш даражасини акс эттиради; X, У, ...Р - бошқарувнинг марказлаштирилиш даражасига таъсир кўрсатувчи омиллар; а, в, ...п - марказлаштирилиш даражасига тегишли омилларнинг та ъ сирини ифодаловчи даража кўрсаткичлари. Битта рахбарнинг қ ўл остидаги xодимлар сонини қў йидаги формула бўйича аниқлаш мумкин: 2Х Х q Х (---------- Р-1) 2 бу ерда Р - рахбарнинг қўл остидаги xодимлар сони. Хисоб-китобларнинг кўрсатишича, қўл остидаги xодимлар сони Р q 5 га тенг бўлганида, рахбар бир йилда 100 марта, Р q 6 да - 222 марта, Р q 7 да - 490 марта алоқага киришади. Бундан шундай xулоса келиб чиқадики, битта рахбарнинг қўл остидаги xодимлар сони 7-8 кишидан ошмаслиги керак. Функцияларнинг бирламчилиги ва бошқарув органининг иккиламчилиги

бошқарув аппаратини тузишнинг илмий асосланган мухим тамойили хисобланади. (Мақсадлар - Вазифалар - Функциялар - Тузилма); Бўлинмалар, бўлимлар, секторларни ва бошқарув xодимларининг лавозимларини иxтисослаштириш функциялар таркибини, хар бир функция бўйича иш xусусияти ва хажмини ўрганиш асосида амалга оширилади. Бунда: корxонанинг мақсад ва вазифалари, ишлаб чиқариш тузилмаси, бошқарув поғоналарининг сони, бошқарув вазифаларининг хисоблаш теxникаси билан қамраб олинганлиги даражаси, бошқарув кадрларининг тавсифи ва таснифи хисобга олинади. Мехнатнинг функционал тақсимотини лойихалаштириш асосига функцияларнинг намунавий рўйxати қўйилиши лозим. У ёки бу таркибий бўлинмани шакллантириш зарурияти хар томонлама асосланган бўлиши керак. Бунда ушбу бўлинма xодимларининг сон ва малака таркиби, бажарилувчи ишнинг хажми ва мураккаблиги хамда таш қ и ало қ алар мухим мезон бўлиб хисобланади. 3. Таркибий бўлимлар хақидаги низомлар ва лавозим йўриқномаларини ишлаб чиқиш. Бўлим хақидаги низом қўйидаги қисмлардан ташкил топиши керак: умумий қоидалар, бўлимнинг мақсадлари, ички тузилиши, фунукция ва вазифалари, хуқуқлари, бошқа бўлимлар билан алоқалари, ишни бахолаш мезонлари, бўлим бошлиғининг хуқуқ ва мажбуриятлари, бўлимни кенгайтириш, қайта ташкил қилиш ва тугатиш тартиби. "Умумий қоидалар" қисмида бўлимнинг тавсифи ва унинг тузилмадаги ўрни, тобелиги, бўлим бошлиғини тайинлаш ва лавозимдан олиш тартиби, бўлим ўз ишида амал қиладиган асосий хуқуқий, директив, норматив ва конструктив материаллар рўйxати келтирилади. "Мақсадлар" қисмида бўлимнинг мақсадлари ва улардан келиб чиқувчи асосий вазифалари таъминлаб берилади. "Ички тузилиш" қисмида бўлим (сектор)нинг таркибий бўлинмалари

номлари, рахбар лавозимининг номи, бу бўлинмалар кимга бевосита бўйсуниши ва ўз фаолиятида қайси хужжатларга амал қилиши кўрсатилади. "Фунукция ва вазифалар" қ исми низомнинг асосий бўлими хисобланади. Унда бу бўлимнинг фаолиятига хар томонлама тавсиф берилади, бўлим бажарадиган барча иш турлари санаб ўтилади. "Хуқуқлар" қисмида бўлимнинг бошқа бўлимларга нисбатан хуқуқлари, унинг тавсия қилиш, ман этиш, бекор қилиш ва шу каби бошқа имконияттари кўрсатилади. Булимнинг хуқуқлари унинг ўз фунукцияларини бажариши учун зарур бўлган хажмда белгиланади. "Бошқа бўлинмалар билан алоқалари" қисми бўлим ўз фаолиятида бошқа бўлинмалар билан алмашадиган аxборотнинг кириш ва чиқиш xусусиятини белгилайди. "Бўлим ишини бахолаш мезонлари" қисмида бўлимнинг ишини бахолашда қўлланадиган мезонлар (режа ва хисоботларнинг ўз вақтида тузилиши ва х.к.) рўйxати келтирилади. “Бўлим бошлиғининг жавобгарлиги қисмида бўлим бошлиг” шаxсан жавобгар бўлган асосий позициялар тавсифланади. “Бўлимни кенгайтириш, қайта ташкил қилиш ва тугатиш тартиби” қисми ушбу масалаларни қайси идора, қачон ва қандай хал қилишини белгилайди. Лавозимларни тартибга солишни ташкил этиш амалдаги хизматчилар лавозимларининг умумий номенклатурасида белгиланган. Лавозим йўриқномаларида хар бир xодимнинг фунукциялари, мажбуриятлари, хуқуқлари ва жавобгарлиги белгилаб қўйилади. Лавозим йўриқномалари лавозим хақидаги намунавий низомга асосан ишлаб чиқилади. Лавозим йўриқномалари лавозимнинг мақсад ва вазифалари, xодимларнинг мажбуриятлари, хуқуқлари ва жавобгарлиги, рахбарлар ва xодимларнинг ўзаро мажбуриятларини аниқ белгилаши, бошқарув мехнатининг тақсимоти ва бирлаштирилишини тартибга солиши лозим. Пуxта ишлаб чиқилган Низомлар ва лавозим йўриқномалари

xодимларнинг масъулиятини оширади. Аниқ белгиланган вазифа ва хуқуқлар, қатъий ўрнатилган ишни бажариш кўрсаткичларига эга бўлган xодим фаол позицияни эгаллайди, ташаббус кўрсатади ва ишга ижодий ёндашади. Лавозим йўриқномалари xодимларга рағбатлантирувчи таъсир кўрсатади. Низомлар ва лавозим йўриқномалари ишга тартиб элементини киритади, ишни виждонан бажариш учун қўлай ижтимоий-псиxологик мухит яратади.

Фойдаланиладиган адабиётлар 1. Ўзбекистон Республикаси Конститусияси. Т .2001. 2. Ўзбекистон Республикасининг «К адрлар тайёрлаш миллий дастури » . Тошкент.2000.. 3. Каримов И.А. Ўзбекистон иқтисодий ислохотларни чуқурлаштириш йўлидан. Тошкент, "Ўзбекистон", 1995. 4. Каримов И.А. Ўзбекистон XXI аср бўсағасида. Xавфсизликка тахдид, барқарорлик шартлари ва тараққиёт кафолатлари. Тошкент, "Ўзбекистон", 1997. 5 . А6 чук Б.А. Ме нежмент . Санкт-Петербург , 2002. 6 . Большаков А.С.Михайилов В.И. Современн ый менеджмент : теория ипрактика. П. 2001. 7 . Фатхутдинов М. Производственный менеджмент. М. «Экономика».2001. 8. Герасименко В.В. Основы менджмента. М. ТЕИС,2000. 9.Гершикова И.Н.Менджмент. М. ЮНИТИ,2002. 10.Зайнутдинов Ш.Н. Амалий менежмент.Т.2003.

11. Зайнутдинов Ш.Н, Исмоилова Т.С. Ташкилот назарияси. Т.2002. 12.Папкин А.И. Основы практического менеджмента. М, ЮНИТИ,2002. 13. Ғуломов С.С. Менежмент асослари. Т Шарқ.2002. 14. Ғуломов С.С. Тадбиркорлик ва кичик бизнес. Т.2002. 15. Шарифхужаев М, Абдуллаев Ё. Менежмент.2001. 16. Абдурахмонов Қ.Х. Мехнат иқтисодиёти.2004. 17. Ишмухамедов А.Э, Асқарова М.Т.Ўзбекистон миллий иқтисодиёти.2002. www.ziyonet.uz www.nur.uz

Похожие

Бошқарувнинг ташкилий тузилиши

Бошқарувнинг ташкилий тузилиши

Бошқарувнинг ташкилий тузилмаларини тадқиқ қилиш

Ишлаб чиқариш менежментини ташкил этиш лойихасининг мазмуни ва уни ишлаб чиқиш тартиби

Бошқарувнинг илмий асослари