Бошқариш жараёнининг сифатини частотали усуллар билан таҳлил қилиш асослари - Экономика - Рефераты

Бошқариш жараёнининг сифатини частотали усуллар билан таҳлил қилиш асослари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

185.501953125 KB

Бошқариш жараёнининг сифатини частотали усуллар билан таҳлил қилиш асослари Режа: 1. Утиш ва частота функциялари ўртасидаги аналитик боғлиқлик. 2. Кескин узгарувчи функция кўринишидаги ташқи таъсир . 3. Утиш жараёни сифатини ёпиқ тизимнинг амплитуда-частота тавсифиси орқали таҳлил қилиш 4. Утиш жараёни сифатини ҳақиқий частота тавсифиси орқали баҳолаш

Автоматик тизимлар сифатини таҳлил қилишда частотали усулларнинг математик асоси бўлиб Фур p е узгартиришлари саналади. Бу усул аналитик ҳисоблашларни график қуришлар билан мослаштиради. Бошқариш жараёнини сифатини таҳлил қилишда худди ўша частота тавсифиларидан фойдаланилганлиги сабабли (турғунликни текширганда ишлатиладиган), частотали усул автоматик тизимлар динамикасининг ягона таҳлил қилиш усули бўлиб саналади. Утиш ва частота функциялари ўртасидаги аналитик боғлиқлик. Ёпиқ тизимлар учун бошқарилаётган катталикни, берилаётган ва қўзгатувчи таъсирларга нисбатан, Лаплас кўринишда ифодаланиши, мос ҳолда, қуйидаги кўринишларга эгадир:Xчиы(р)=W (p)Xкир (р)=Ф (р) (8.34) Xчиы(р)=W z(p)Z(р)=Фz(р) (8.35) Бу ифодаланишларнинг аниқ кўриниши Лаплас тескари ўзгартириши формуласидан аниқланади. Мисол учун, берилаётган та o сирга нисбатан кўрадиган бўлсак, xчиы (t)= 1 2πj ∫ σ−j∞ σ+j∞ Ф(р)еptdp (8.36) Худди шундай қўзғатувчи таъсир учун ҳам ёзиш мумкин. Йўқолиб борувчи ташқи таъсир . Агар таъсир этиш функцияси limt→∞ xкир (t)=0; (8.37) limt→∞ z(t)=0, (8.38) шартларни қаноатлантирса, яъни "йўқолиб борувчи" импул p сли туртки, чегараланган ва t≥0 да узлуксиз бўлса, у ҳолда улар учун Фур p е тасвирланиши мавжуддир. Худди шундай ифодани қўзғатувчи таъсир учун ҳам келтириш мумкин. Кескин узгарувчи функция кўринишидаги ташқи таъсир . Бундай функция учун ( 8.37 ) ва ( 8.38 ) шартлар бажарилмайди, шунинг учун Фур p е

тасвирланиши охирги қийматларга эга эмас. Бу ерда фақатгина Лаплас ўзгартиришларидан фойдаланиш ўринлидир:xчиы (t)= 1 2πj ∫ σ−j∞ σ+j∞ W (p) xкир р еptdp . Бу ифодани x кир га бўлиб уни бирламчи берилаётган таъсирга келтириш йўли билан нормалаштирилган тавсифига эга бўламиз. h(t)= xчиы (t) Xкир = 1 2πj ∫ σ−j∞ σ+j∞W (p) p eptdp (8.39) Худди шундай кузгатувчи таъсир учун hz(t)= xчиы (t) z = 1 2πj ∫ σ−j∞ σ+j∞W z(p) p eptdp (8.40) Шундай қилиб, хулоса қилиб шуни айтиш мумкинки, ўтиш жараёни сифати ҳақида ёпиқ тизимларининг частота тавсифилари бўйича ҳам фикр юритса бўлади. Бунинг учун бошланғич шартлар нол бўлиб кескин ўзгарувчи ташқи таъсир ўрин тутмоғи лозим. Шуни таъкидлаб ўтиш зарурки, бу изланишларда ёпиқ тизимнинг узатиш функцияси W (р) ни нулларини таъcирини ҳисобга олиш керак бўлади. Утиш жараёни сифатини ёпиқ тизимнинг амплитуда-частота тавсифиси орқали таҳлил қилиш Утиш жараёни тавсифисини таҳлил қилишда ёпиқ тизимсининг амплитуда-частота тавсифисидан (АЧТ) фойдаланиш мумкин. Агар тизим барқарор бўлмаса тизим чиқишидаги тебранишлар амплитудаси чексиз катта қийматларга эга бўлади. Бундай ҳолларда ёпиқ тизимнинг АЧТ си А б (Р) узилишга эга бўлади. ( 8.8а -расмга каранг). a) б) А б ( w ) 10

Барқарор ёпиқ тизимнинг амплитуда тавсифиси ёки чўққига эга бўлади, ёки параметрлар муносабатидан келиб чиққан ҳолда, камайиб борувчи функцияни ифодалайди ( 8.8а -расмдаги 1-5 эгри чизиқлар). Чўққининг камайиши ўтиш режимида тизимнинг амплитудасининг ва тебранишлар сонининг пасайишини ифодалайди. Агар, бордию, тавсифи бир нечта чўққига эга бўлса, унда ўтиш жараёнига энг кўп та o сирни, паст частоталарда, биринчи чўққи кўрсатади. 8.8б -расмда амплитуда тавсифисига мос ҳолда, параметрлар ўртасида турлича муносабатлар ўрин тутган ҳол учун, автоматик тизимларининг ўтиш тавсифилари кўрсатилган. Бир хил номер остида белгиланган эгри чизиқларни таҳлил қилинар экан, А б ( w ) нинг максимумини камайиши жараённи тезроқ сўнишига олиб келишини кўриш мумкин. Усмайдиган тавсифи ( 5 нчи эгри чизиқ) да ўтиш жараёни қайта созлашсиз монотон бўлади. Шундай қилиб, тавсифисининг чўққиси жараённинг тебранувчанлигига ва қайта созлаш катталиги учун баҳо берувчи кўрсатгич бўлиб ҳисобланади. Бунда тавсифининг максимумини w =0 бўлгандаги амплитуда қийматига нисбатан тебранувчанлик курсатгичи М деб аталади. Одатда w =0 да ёпиқ тизимнинг амплитуда харатеристикаси A (0)=1 деб қабул қилиб олинади ( 8.9- расм). Ундай ҳолларда тебранувчанлик кўрсатгичлари нисбий бирликларда аниқланади. А б ( w ) максимум қийматларга эга бўлгандаги частота эса хусусий частота w 0 деб аталади. Агар А б ( w ) чўққига эга бўлса бу эгри чизиқнинг A (0) чизиқ билан кесишган нуқтаси ёпиқ тизимнинг кесишиш частотаси w кес ни. 8.9.расм билдиради. Бу частота билвоси-та ўтиш жараёни вақтини ифодалайди. w кес қанча катта бўлса, шунча қисқа t s бўлади. Бунда тизимнинг ўтиш жараёни вақтиts≈ π/wкес (8.41) w 0

Шуни эслатиб ўтиш мумкинки, инерциясиз бўғиннинг амплитуда тавсифиси частота ўқига параллел бўлганлиги сабабли wкес =∞ ,ts=0 дир. А б ( w ) тавсифига қараб қайта созлашнинг, тебраниш даврининг тахминий қийматларини, махсус ифодалардан фойдаланган ҳолда, аниқлаш мумкин. Тизимда тебранишлар сони кам, ўзи эса тезкорликка эришиши учун уни тузилиш ва параметрларини шундай танлаб олиш керакки, бунда А б ( w ) амплитуда тавсифисининг чўққиси баланд бўлмай частота бўйича кенг йўлакчага эга булиши лозим булади. Аммо тизимларда ҳалақитлар, уларнинг частотаси кўпинча катта бўлганлиги сабабли частота йўлакчасини яна ҳам кенгайтириш мақсадга мувофиқ бўлмайди. Техник талабларга кўра М катталик 1,2-1,5 оралиқда танлаб олиниб, эса берилган t s орқали топилади. Утиш жараёни сифатини ҳақиқий частота тавсифиси орқали баҳолаш Бу ерда ҳам баҳолаш тартибида ёпиқ автоматик тизимнинг тавсифиси хақида сўз юритилади. Аввал айтиб ўтилганидек ўтиш жараёни кескин ўзгарувчи ташқи та o сирлар учун ва бошланғич нол шартларда ёпиқ тизимнинг ҳақиқий частота функциясига боғлиқ бўлади: h(t)= xчиы (t) xкир = 2 π∫ 0 ∞ Р(w)sin wt w dw (8.42) hz(t)= xчиы (t) z = 2 π∫ 0 ∞Рz(w)sin wt w dw (8.43) Бу ифодалардан кўриниб турибдики, турли хилдаги тизимлар, уларнинг ҳақиқий тавсифилари бир хил бўлса, бир хил ўтиш жараёнига эга бўлади. Айрим ҳолларда ўтиш жараёни тавсифисини қурмай туриб ҳам ҳақиқий частота тавсифи (ХЧТ) хусусиятларига караб баҳолаш имкониятини беради. Ъақиқий частота тавсифилар куйидаги хусусиятларга эгадир. 1.Чизиқлилик хусусияти . Агар ХЧТ Р( w ) бир нечта ҳақиқий частота тавсифилар йиғиндиси Р i ( w ) кўринишда ифодаланиши мумкин бўлса, ўтиш

функцияси ҳам, шунга мос ҳолда, уни ташкил этувчиларининг йиғиндисига тенгдир:Р(w)= ∑ ¿ i=1 n Рi(w);¿ } hi(t)= 2 π ∫ 0 ∞Рi(w)sinwt w dw;¿ } ¿¿¿ (8.44) 2.Ордината ўқлари бўйича Р( w ) ва h ( t ) нинг масштабларини мос келиши . Агар Р( w ) тавсифининг масштабини n маротаба узгартирсак (ордината ўқида), у ҳолда h ( t ) эгри чизиғининг масштаби ҳам худди ўшанга ўзгаради 8.10- - расмдаги Р( w ) ва h ( t ) лар кўрсатилган ордината ўқидаги 1 ва 2 эгри чизиқларга қаранг). Буни бошқача қилиб айтганда, ( 8.42 ) билан (8.43) ни ўнг ва чап томонларини бир хил сонга кўпайтирса ҳам, бўлса ҳам бўлади. a ) б) 8.10 расм 3. Абцисса ўқлари бўйича ҳам Р( w ) h ( t ) ва нинг масштабларини мос келиши . Абцисса ўқи бўйлаб Р( w ) тавсифини неча маротаба ўзгартирилса, h ( t ) эгри чизиқнинг хам масштаби шунча ўзгаради ( 8.11 расм). a ) б) t h ( t )

8.11 расм Бу хусусият шуни кўрсатадики, ХЧТ қанча "кенг" бўлса, ўтиш жараени шунчалик тез кўчади. Р( w ) мусбат қийматларга эга бўлган оралиқ мусбатлик интервали деб аталади ва шу оралиқнинг энг четки частотаси w н орқали белгиланади. |Р(w)|≥0,1 Р(0) частоталар оралиғи эса муҳим частоталар интервали деб номланиб, Р(w)=const ≈ Р(0) эса бир улчовли частоталар интервали дейилади . Бу частотанинг энг четки нуқтаси w 0 орқали ( 8.10 -расм) белгиланади. 4.Утиш функциясининг охирги қийматини частота функциясининг бошланғич қийматига мос келиши . Лаплас оператори усулининг теоремасидан фойдаланиб limt→∞ h(t)=limw→0Р(w) ёки h(∞)=Р(0) (8.45) ни ёзишимиз мумкин. Бу хусусият 8.12 -расмда тушунтирилади: 1-эгри чизиқ статик, 2-эгри чизик астатик тизимга тааллуқлидир. a ) б) 8.12-расм 5. Утиш функциясининг бошланғич қийматига частота функциясининг охирғи қийматини мос келиши . Худди олдингидек, Лапласнинг ўтиш функциясини бошланғич қийматлари хақидаги теоремасидан фойдаланиб limt→0 h(t)=limw→∞ Р(w) ёки h(0)=Р(∞) (8.46) ни ёзамиз. t

W ( jw ) ифодадаги суратнинг даражаси махражнинг даражасидан ҳар доимо кичик бўлганлиги сабабли Р(∞)=0 ; шунинг учун ўтиш жараёни координаталар бошидан бошланади. Агар W ( jw ) нинг сурати даражаси махражининг даражасига тенг бўлса, у ҳолда Р(∞)≠0 бўлиб, h ( t ) нинг бошланғич қиймати, 0 га тенг бўлмайди. ( 8.12а -расмдаги 1-эгри чизик). Ёпиқ тизимнинг хатоликларига нисбатан узатиш функциясининг WΔx(Р) берилаётган бошқарувчи таъсирларда, сурат даражаси махраж даражасига тенг бўлганлиги учун РΔx(∞)=1 бўлади ( 8.13 -расм). 8.13-расм РΔx(0) нинг бошланғич қийматлари астатик тизимлар учун тенг бўлиб, статик тизимлар учун эса қуйидаги муносабат орқали аниқланади: W Δx(0)=Р(0)= 1 1+К 6. Хақиқий частота тавсифисининг барқарорлиги билан узлуксизлиги ўртасидаги боғлиқлик . Агар Р (w) тавсифи частотанинг қандайдир қийматларида узлуксизлиги бузилиб чексизликка айланган бўлса ( 8.14 - расмда 1- эгри чизиқ ), у ҳолда бу ҳолат тизимни турғунлик чегарасида эканлигини билдиради ва унда частотаси w i га тенг бўлган сўнмас тебраниш мавжуд эканлигидан далолат беради . Агар Р (w) w=0 чексизликка интилса , унда ҳам тизим турғунлик чегарасида бўлади , аммо тебранишларсиз дахлсиз турғун бўлади . Шундай қилиб , Р (w) тавсифида чексизликка интилувчи чўққиларнинг борлиги тизимни тебранишларга мойиллигини кўрсатади . P Δx ( w ) w 0

7.Кичик қайта созлашлар имкониятининг мавжудлиги . Қайта созлаш катталиги  18% дан ортиб кетмаслиги учун Р( w ) тавсифи Р(w)>0;dР (w) d(w)≤0 частотанинг мусбат ишорали ўсмайдиган частотасини ифодалаши лозим ( 8.15 -расмдаги 3-эгри чизиқ). 8. Утиш жараёнининг монотонлиги . Утиш жараёни монотон равишда амалга ошиши учун Р( w ) тавсифи АБТолют катталиги буйича манфий ва пасайиб борувчи ҳосила Р(w)>0;dР (w) d(w)<0 бўйича частотанинг мусбат функцияси бўлиши керак. Бунда қуйидаги тенгсизлик сақланиб қолмоғи зарур: Р( w )<Р(0) G ( w ) бу ерда G(w)=cos π 1+wm/w . Бу шарт график усулда поғонасимон кўринишда 8.15- расмда кўрсатилган. Монотон жараёнлар учун бу 8.15-расм поғонасимон графикдан Р( w ) эгри чизиғи кўтарилмаслиги керак. G ( w ) эгри чизиғи юқорида жойлашганлиги учун монотонлик шартларини қаноатлантирмайди. 1 ва 2 эгри чизиқлар монотон ўтиш жараёнларига тааллуқлидир. 9. Энг катта қайта созлаш коэффициентини ХЧТ максимумига боғлиқлиги . Агар Р( w ) максимумга эга бўлса ( 8.16 -расм), у ҳолда максимал Р макс ва бошланғич Р(0) қийматлар максимум қайта созлаш имкониятини аниқлайди: σмакс <1,18 Рмакс −Р(0) Р(0) 8.16 - расм 10. Қайта созлаш катталигини тахминий катталикларини аниқлаш имкониятининг мавжудлиги . Бунинг учун ҳақиқий ўсмайдиган эгри чизиқни унга эквивалент трапецияга алаштириш мумкин бўлган ҳолда 0 8.15-расм P макс

оғиш коэффициенти x ни ҳисобга олувчи графикдан фойдаланиш мумкин ( 8.17а- расм)

а) б) в) 8.17 - расм æ нинг æ= w 0 / w м муносабат орқали топиладиган қийматлари орқали  % катталик аниқланади. ( 8.17б -расм). Бу фақат Р(w)≤Р(0) тавсифилар учун аниқланиши мумкин холос. Агар Р( w ) максимумга эга бўлса, у ҳолда  нинг катталиги 8.17в -расмдан фойдаланилиб аниқланади. 11.Утиш жараёни вақтини баҳолаш имкониятининг мавжудлиги . Тахминий равишда трапеция билан алмаштириш мумкин бўлган ўсмайдиган узлуксиз ХЧТ лар учун ( 8.17а -расм) ўтиш жараёни вақти π wм <tc<4π wм оралиқда бўлади. Утиш жараёни вақтини тахминий равишда баҳолаш учун оғиш коэффициенти ва махсус график ( 8.18а -расм)дан фойдаланилади. a ) б) 8.18-расм Агар ҳақиқий частота тавсифиси максимумга эга бўлса, у ҳолда қайта созлаш вақтини тахминий аниқлаш учун, Р макс ни Р 0 га нисбатига боғлиқ ҳолда, махсус график ( 8.18б -расм) дан фойдаланилади. Созлаш вақти бундай ҳолатлар учун 3π wм <tc<8π wм оралиқда бўлади. Юқорида санаб ўтилган хусусиятларга асосланган ҳолда ёпиқ автоматик тизимларининг ўтиш жараёни сифатини, бошланғич-нол G % x = w 0 w м

шартларда бирламчи та o сирларга нисбатан унинг ХЧТ сининг кўриниши бўйича, баҳолаш мумкин.

Адабиётлар: 1. Терия автоматического управления, под редакцией А.А. Воронова. Москва, «Вусшая школа», 1986 г. 367с. 2. Основ теории автоматического регулирования. Под редакцией В.И. Крутова. Москва “Машиностроение”, 1984 г. 368 с. 3. Д.А. Мирахмедов. Автоматик бошқариш назарияси. Тошкент, “Узбекистон”, 1993 й. 285 б. 4. П.В. Куропаткин. Теория автоматического управления. Основ теории управления. Москва, «Вусшая школа», 1973 г. 527 с. 5. Н.Р. Юсуфбеков, Б.Э. Мухамедов, Ш.М. Гуломов. Автоматика ва ишлаб чиқариш проце cc ларнинг автоматлаштирилиши. Тошкент, “Уқитувчи”, 1982 й. 317 б.

Похожие

Бошқариш жараёнининг сифатини текшириш

Лойиҳа сифатини бошқариш

Корхонанинг ишчи кучи билан таъминланганлигини таҳлил қилиш

Утиш жараёнининг сифатини интеграл баҳолаш

Савдо корхоналари рентабеллик даражасини бошқариш ва таҳлил қилиш.