Bojxona xizmati nazoratini tashkil etish - Экономика - Рефераты

Bojxona xizmati nazoratini tashkil etish

Загружено в:

08.11.2024

Скачано:

0

Размер:

55.4990234375 KB

Bojxona xizmati nazoratini tashkil etish Reja: 1. Bojxona nazoratining mazmun-mohiyati va huquqiy asoslari. 2. Bojxona nazoratining shakllari. 3. O’zbekiston Respublikasi bojxona organlarini bojxona nazoratini olib borishdagi vazifalari. Kalit so’zlar : bojxona xizmati, bojxona xizmati nazorati, Bojxona Kodeksi, bojxona nazorati shakllari, og’zaki so’rov,axborot olish, bojxona ko’zdan kechiruvi, tovarlarning tamg’alanganligini tekshirish, bojxona ko’rigi, shaxsiy ko’rik, bojxona identifikatsiyalashi,bojxona kuzatuvi;,binolar va hududlarni tekshirish, bojxona organlari, bojxona organlarining huquq va vazifalari.

1. Bojxona nazorati ning mazmun-mohiyati va huquqiy asoslari. Bojxona xizmati bojxona organlarida amalga oshiriladigan davlat xizmatining tarkibiy qismi. Bojxona xizmati organlari O’zbekiston Respublikasining yagona bojxona siyosatini amalga oshirish va iqtisodiy manfaatlarini himoya qilish maqsadida tuziladi. O’zbekiston Respublikasi Davlat bojxona qo’mitasi, Qo’mitaning Qoraqalpog’iston Respublikasi, viloyatlar, Toshkent shahri bo’yicha boshqarmalari, bojxona komplekslari va bojxona postlari bojxona organlaridir. Bojxona organlari qonun hujjatlariga muvofiq o’z faoliyatini davlat hokimiyati mahalliy organlaridan mustaqil tarzda amalga oshiradilar. Bojxona organlarining xodimlariga bojxona organlarida shtat lavozimini egallab turgan yoki bojxona organlari kadrlarida turgan maxsus unvon berilgan shaxslar kiradi. O’zbekiston Respublikasining «Davlat bojxona xizmati to’g’risidagi» 472-I-sonli Qonuni 1997 yil 29 avgustda qabul qilingan bo’lib 43 , 2017 yilda yangi tahrirda qabul qilindi. Ushbu Qonun davlat bojxona xizmati organlari faoliyatining huquqiy asoslarini belgilab beradi. Bojxona organlari O’zbekiston Respublikasining yagona bojxona siyosatini amalga oshirish va iqtisodiy manfaatlarini himoya qilish maqsadida tuziladi. Yangi tahrirdagi Davlat bojxona xizmati to’g’risidagi O’zbekiston Respublikasi Qonunga ko’ra, bojxona organlari ro’yxati to’ldirildi, unga qonunchilik darajasida Oliy harbiy bojxona instituti va Milliy kinologiya markazi kiritildi. Qonuniylik, oshkoralik, shaffoflik, jismoniy va yuridik shaxslarning huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlariga rioya qilishni bojxona faoliyatining asosiy tamoyillari etib belgilangan. Yangi qonunda avalgi “bojxona organlarining mansabdor shaxslari” atamasidan emas, balki “bojxona organlari xodimlari” atamasidan foydalanildi. Xodimlarning o’z boshliqlariga bo’ysunishi o’rnatildi. Bojxona organlari xodimlari yuqori turuvchi mansabdor shaxslar tomonidan ularga nisbatan qarorlari, harakatlari va harakatsizligi ustidan prokuratura organlari va sudga shikoyat berish huquqlari belgilab qo’yildi. Shuningdek, bojxona organlari xodimlari o’z xizmatiga

kirishayotganda mazmuni qonun bilan belgilangan qasamyodni qabul qilishadi. Mamlakatimizda faoliyat yuritayotgan O’zbekiston Repsublikasi Davlat Bojxona Qo’mitasi 1997 yil 8 iyuldagi O’zbekiston Respublikasi Prezidentining «O’zbekiston Respublikasi Davlat bojxona qo’mitasini tashkil qilish to’g’risida» PF-1815-son Farmonig a asosan tashkil etilgan. Bojxona nazoratini asosini tashkil qiluvchi Bojxona Kodeksi mamlakatimizda 1997 yil 26 dekabrda qabul qilingan va 18 yil mobaynida unga 16 marta qo’shimcha va o’zgartirishlar kiritilgan. Shularni inobatga olgan holda 2016 yiln 20 yanvarda «O’zbekiston Respublikasining Bojxona kodeksini tasdiqlash to’g’risida»gi O’RQ-400-sonli qonun bilan yangi tahrirda qabul qilindi va 21 apreldan amaliyotga kiritildi. Amaldagi Bojxona kodeksining 44 IV bo’limi “Bojxona nazorati” deb nomlanadi va unda bojxona nazoratini amalga oshirish masalalalari yoritilgan. 43 2018 yil 3 yanvardagi 456-sonli O’RQ-qonuni bilan o’zgartirish kiritilgan 44 O’zbekiston Repsublikasi Bojxona Kodeksi Kodeksi, O’zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to’plami, 2016 y., 3(I)-son, 31-modda. Bojxona nazorati bojxona organlari tomonidan yuklar, transport vositalari, valyutalar va valyuta boyliklarining olib kirilishi, olib chiqilishi yoki olib o’tilishi tartibini boshqaruvchi qonunlar va qoidalarga yuridik va jismoniy shaxslarning rioya etishiga qaratilgan nazoratdir. Bojxona nazorati qonun hujjatlari va xalqaro shartnomalariga rioya etilishini ta’minlash uchun bojxona organlari tomonidan amalga oshiriladigan, shu jumladan xavfni boshqarish tizimi qo’llanilgan holda amalga oshiriladigan chora-tadbirlar majmuidan iboratdir. Bojxona chegarasidan olib o’tiladigan tovarlar va transport vositalari ustidan bojxona nazoratini ta’minlash uchun bojxona organlari xodimlari tomonidan o’tkaziladigan bojxona operatsiyalari majmui bojxona rasmiylashtiruvi hisoblanadi. Bojxona nazorati va bojxona rasmiylashtiruvi amalga oshirilayotganda bojxona organlari hamda ularning mansabdor shaxslari qonun hujjatlarida nazarda tutilmagan taqiqlar va cheklovlarni belgilashga haqli emas.

O’zbekiston Respublikasining bojxona chegarasi orqali olib o’tiladigan hamda shartli chiqarib yuborilgan tovarlar va transport vositalari bojxona nazoratidan o’tkazilishi lozim. Bojxona nazorati zonalari bojxona chegaralari bo’ylab, bojxona rasmiylashtiruvi joylarida, bojxona organlari joylashgan yerlarda va bojxona organlari tomonidan belgilanadigan boshqa joylarda tuziladi. Bojxona nazorati zonalarida ishlab chiqarish, tijorat faoliyatini va boshqa faoliyatni amalga oshirishga, shuningdek ularning chegaralari orqali transport vositalari, tovarlar va shaxslarni olib o’tishga bojxona organlarining ruxsati bilan va nazorati ostida yo’l qo’yiladi. Bojxona organlari erkin bojxona zonalari va erkin omborlarda turgan tovarlar ustidan qonun hujjatlarida belgilangan tartibda bojxona nazoratini amalga oshirishga haqlidir. bojxona hududiga olib kirishda bojxona hududidan tovarlar va transport vositalarini olib chiqishda tovarlar va transport vositalari bojxona chegarasini kesib o‘tgan paytdan e’tiboran bojxona deklaratsiyasi qabul qilib olingan paytdan e’tiboran Bojxona nazorati boshlanadi tovarlar va transport vositalari saqlangan bojxona rejimiga muvofiq chiqishga ruxsat berilgan paytdan e’tiboran yoxud ular bojxona chegarasini kesib o‘tgan paytdan e’tiboran tugallanadi

1-rasm. Bojxona nazoratining boshlanishi va tugallanishi 2. Bojxona nazoratining shakllari. Yuridik va jismoniy shaxslarning bojxona chegarasidan olib o’tiladigan tovarlar va transport vositalari ustidan bojxona nazorati bojxona organlari xodimlari tomonidan quyidagi shakllarda o’tkaziladi 1 : • hujjatlar va ma’lumotlarni tekshirish; • og’zaki so’rov; • axborot olish; • bojxona ko’zdan kechiruvi; • tovarlarning tamg’alanganligini tekshirish; • bojxona ko’rigi; • shaxsiy ko’rik; • bojxona identifikatsiyalashi; • bojxona kuzatuvi; • binolar va hududlarni tekshirish; • tovarlarni va transport vositalarini hisobga olish, ularni hisobga olish tizimini tekshirish hamda ushbu tovarlarni va transport vositalarini inventarizatsiya qilish;  tovarlar chiqarib yuborilganidan keyingi bojxona nazorati. Hujjatlarni va ma’lumotlarni tekshirish. Bojxona nazoratini amalga oshirishda bojxona organlari taqdim etilgan, bojxona maqsadlari uchun ahamiyatga molik hujjatlarni tekshiradi. Taqdim etilgan hujjatlarni va ma’lumotlarni tekshirish: • hujjatlarning asosiy rekvizitlari to’liq va to’g’ri to’ldirilganligini; • zarur imzolar va muhrlarning (elektron raqamli imzoning) mavjudligini;  tuzatishlarning tasdiqlanganganligini aniqlashni o’z ichiga oladi. 1 O‘zbekiston Repsublikasi Bojxona Kodeksi, 188 modda

Bojxona organlariga taqdim etilgan hujjatlarda ko’rsatilgan ma’lumotlarning to’g’riligini tekshirish ularni quyidagilardan olingan ma’lumotlar bilan solishtirish orqali amalga oshiriladi: • taqdim etilgan boshqa hujjatlar va ma’lumotlardan olingan axborotlar; • uchinchi shaxslardan va boshqa manbalardan olingan axborotlar; • bojxona nazoratining boshqa shakllarini o’tkazish, bojxona statistikasi ma’lumotlarini tahlil etish, axborot texnologiyalaridan foydalangan holda ma’lumotlarni qayta ishlash natijalari asosida olingan axborotlar. Bojxona organi qo’shimcha ma’lumotlarni faqat taqdim etilgan hujjatlardagi ma’lumotlarni tekshirish maqsadida, sababini ko’rsatgan holda talab qilib olishga haqli. Og’zaki so’rov. Og’zaki so’rov bojxona organi xodimi tomonidan vakolatli shaxslardan va bojxona nazoratini amalga oshirish uchun ahamiyatga molik holatlar to’g’risida ma’lumotlarga ega boshqa shaxslardan zarur axborotni og’zaki shaklda, bunday so’rov natijalarini yozma shaklda rasmiylashtirmagan holda olishni nazarda tutadi. Axborot olish. Axborot olish bojxona organi xodimi tomonidan vakolatli shaxslardan va bojxona nazoratini amalga oshirish uchun ahamiyatga molik holatlar to’g’risida ma’lumotlarga ega boshqa shaxslardan zarur axborot olishni nazarda tutadi. Axborot olish uchun vakolatli shaxsni va boshqa shaxsni chaqirish zarur bo’lgan taqdirda bojxona organi yozma shaklda xabar yuboradi. Bojxona ko’zdan kechiruvi Bojxona ko’zdan kechiruvi bojxona organlari xodimlari tomonidan transport vositalarining bo’limlarini, tovarlarning o’rov-idishini ochmagan, ko’zdan kechirilayotgan ob’ektlarni va ularning qismlarini bo’laklarga ajratmagan va boshqa yo’llar bilan ularning butligini buzmagan holda tovarlarning va transport vositalarining, xalqaro pochta va kurerlik jo’natmalarining hamda jismoniy shaxslar bagajining, shuningdek yuk ortilgan idishlarni, konteynerlarni, bojxona identifikatsiyalash vositalarining tashqi ko’rinishini ko’zdan kechirish orqali amalga oshiriladi.

Bojxona ko’zdan kechiruvi bojxona nazorati ostidagi tovarlar va transport vositalari to’g’risidagi ma’lumotlarni, tovarlarda, yuk ortilgan idishlarda, transport vositalarida va transport vositalarining bo’limlarida plombalar, muhrlar va boshqa bojxona identifikatsiyalash vositalari mavjudligini tasdiqlash maqsadida amalga oshiriladi. Bojxona ko’zdan kechiruvi natijalariga ko’ra: • to’g’ri deklaratsiyalangan taqdirda — tegishli tovarning kuzatuv hujjatlari rasmiylashtiriladi; • tovarning noto’g’ri deklaratsiyalanganligi fakti aniqlangan taqdirda — bojxona ko’rigi amalga oshiriladi. Tovarlarning tamg’alanishini tekshirish. Tovarlarning tamg’alanishini tekshirish tovarlarda yoki ularning qadoqlarida maxsus tamg’alar, identifikatsiyalash belgilari yoki tovarni belgilashning boshqa vositalari mavjudligini tekshirishni nazarda tutadi. Bojxona hududiga olib kiriladigan alohida tovarlar bo’yicha bojxona to’g’risidagi qonun hujjatlarida ularni maxsus tamg’alar, identifikatsiyalash belgilari yoki tovarlarni belgilashning boshqa vositalari bilan tamg’alash talabi qo’yilishi mumkin. Tovarlarda maxsus tamg’alar, identifikatsiyalash belgilari yoki tovarlarni belgilashning boshqa vositalari mavjud emasligiga, shunday tovarlari mavjudligi aniqlangan yuridik yoki jismoniy shaxs buning aksini isbotlamasa, tovarlarni bojxona hududiga bojxona rasmiylashtiruvisiz olib kirganlik yoki chiqarib yuborganlik faktining tasdiqlanishi deb qaraladi. Bojxona ko’rigi. Bojxona ko’rigi qo’yilgan plombalarni, muhrlarni yoki bojxona identifikatsiyalashining boshqa vositalarini buzgan xolda, tekshirilayotgan ob’ektlarni va ularning qismlarini bo’laklarga ajratib, demontaj qilib yoki boshqa yo’llar bilan ularning butligini buzib, tovarlarning o’ramini yoki transport vositasining yuk joylanadigan bo’limini yoxud idishlarini, konteynerlarni va tovarlar bo’lgan yoki bo’lishi ehtimoli bo’lgan boshqa joylarni ochishni nazarda tutadi.

Bojxona ko’rigi, qoida tariqasida, tovarga bojxona deklaratsiyasi qabul qilinganidan keyin deklarant hozirligida o’tkaziladi. Bunda tovarga bojxona deklaratsiyasi qabul qilinguniga qadar bojxona ko’rigi: • bojxona maqsadlarida tovarni identifikatsiyalash; • bayon etilgan ma’lumotlarning to’g’riligini aniqlash; • bojxona to’g’risidagi qonun hujjatlarini buzganlik to’g’risidagi mavjud axborotni tekshirish; • tanlab tekshirish prinsipiga rioya etgan holda xavfni boshqarish tizimi asosida bojxona nazoratini o’tkazish; • deklarantning huquqlarini amalga oshirish zarur bo’lgan taqdirda o’tkazilishi mumkin. Bojxona organi xodilarining talabiga ko’ra vakolatli shaxslar tovarlarning va transport vositalarining bojxona ko’rigi o’tkazilayotganda hozir bo’lishi va ularga zarur ko’mak ko’rsatishi shart. Vakolatli shaxslar bo’lmaganda ko’rikdan o’tkazilayotgan transport vositasini boshqarayotgan jismoniy shaxs vakolatli shaxs hisoblanadi. Bojxona organi xodimi bojxona ko’rigini quyidagi hollarda vakolatli shaxslar ishtirokisiz, ikki nafar xolis hozirligida o’tkazishga haqli: • tovarlar va transport vositalari taqdim etilgan kundan keyin besh ish kuni o’tgach vakolatli shaxslar kelmaganda; • davlat xavfsizligiga, jamoat tartibiga, odamlarning hayoti va sog’lig’iga, hayvonlar va o’simliklarga, atrof-muhitga, madaniy boyliklarni saqlashga haqiqiy xavf mavjud bo’lganda va kechiktirib bo’lmaydigan choralar ko’rilishi lozim bo’lgan boshqa holatlarda (shu jumladan, agar tovarlar tez yonuvchan moddalar, portlash xavfi bo’lgan predmetlar, portlovchi, zaharlovchi, xavfli kimyoviy va biologik faol moddalar, giyohvandlik vositalari, prekursorlar, psixotrop, zaharli, toksik, radioaktiv moddalar, yadroviy materiallar, qurol, uning o’q-dorilari ekanligini ko’rsatuvchi va boshqa shunga o’xshash tovarlar ekanligining belgilari mavjud bo’lsa, shuningdek, agar tovarlar o’zidan noxush hid taratsa);  tovarlar xalqaro pochta va kurerlik jo’natmalarida yuborilganda;

• tovarlar va (yoki) transport vositalari bojxona hududidan tovarlarni va (yoki) transport vositalarini olib chiqishni nazarda tutuvchi bojxona rejimi shartlarini buzgan holda ushbu hududda qoldirilganda. Agar bojxona deklaratsiyasida bir nomdagi tovar sifatida ko’rsatilgan tovar turkumining bir qismi bojxona ko’rigidan o’tkazilgan bo’lsa, bunday ko’rikdan o’tkazish natijalari shu tovarning butun turkumiga tatbiq etilishi mumkin. Agar vakolatli shaxs ko’rikdan o’tkazish natijalari tovarning butun turkumiga tatbiq etilishi mumkin emas deb hisoblasa, tovar turkumining qolgan qismi uchun qo’shimcha bojxona ko’rigi o’tkazilishini talab qilishga haqli. Bojxona ko’rigi o’tkazilayotganda tovarning amaldagi miqdori uni deklaratsiyalashda ko’rsatilgan tovar miqdoriga mos kelmasligi aniqlangan taqdirda, bojxona organi bojxona maqsadlari uchun tovarning amaldagi miqdorini mustaqil ravishda aniqlaydi. Bojxona ko’rigidan o’tkazish natijalari bo’yicha O’zbekiston Respublikasi Davlat bojxona qo’mitasi tomonidan belgilanadigan shaklda dalolatnoma tuziladi. Bojxona ko’rigi dalolatnomasining ko’chirma nusxasi vakolatli shaxsga topshiriladi (yuboriladi). Shaxsiy ko’rik. Shaxsiy ko’rik bojxona chegarasi orqali o’tayotgan va bojxona nazorati zonasida yoki aeroportning xalqaro yo’nalishlar uchun ochiq bo’lgan tranzit zonasida bo’lgan jismoniy shaxsga nisbatan o’tkaziladi. Shaxsiy ko’rik bojxona hududiga olib kirish yoki ushbu hududdan olib chiqish taqiqlangan tovarlarni yoki belgilangan tartibni buzgan holda olib o’tilayotgan tovarlarni jismoniy shaxs yonida yashirmoqda va ularni o’z ixtiyori bilan taqdim etmoqchi emas, deb taxmin qilishga asoslar bo’lgan taqdirda bojxona organi xodimi tomonidan amalga oshiriladi. Shaxsiy ko’rikdan o’tkazish haqidagi qaror bojxona organining boshlig’i yoki uning o’rnini bosuvchi shaxs tomonidan yozma shaklda qabul qilinadi. Shaxsiy ko’rikdan o’tkazishni boshlashdan avval bojxona organining mansabdor shaxsi:

• shaxsiy ko’rikdan o’tkazish to’g’risidagi qarorni jismoniy shaxsga e’lon qilishi; • shaxsiy ko’rik o’tkazilayotganda jismoniy shaxsni uning huquqlari bilan tanishtirishi;  jismoniy shaxsga yonida berkitilgan tovarlarni o’z ixtiyori bilan berishni taklif qilishi shart. Jismoniy shaxs shaxsiy ko’rikni rad etgan taqdirda, shaxsiy ko’rikdan o’tkazish to’g’risidagi qarorga shaxsiy ko’rikdan o’tkazish haqidagi qarorni e’lon qilgan bojxona organi xodimining imzosi bilan tasdiqlangan belgi qo’yiladi. Agar ko’rikdan o’tkazilayotgan shaxs bojxona xodimining qonuniy talablarini bajarmasa yoki bajarishga qarshilik ko’rsatsa, ushbu harakatlar ma’muriy javobgarlik to’g’risidagi qonun hujjatlariga muvofiq jismoniy shaxsni ma’muriy yo’l bilan ushlab turish uchun asos bo’ladi. Shaxsiy ko’rik sanitariya-gigiyena talablariga javob beradigan alohida xonada bojxona organining ko’rikdan o’tkazilayotgan shaxs bilan bir jinsdagi mansabdor shaxsi tomonidan xuddi shu jinsdagi ikki xolis hozirligida o’tkaziladi. Boshqa jismoniy shaxslarning bu xonaga kirish va shaxsiy ko’rikdan o’tkazishni kuzatish imkoniyatiga yo’l qo’yilmaydi. Ko’rikdan o’tkazilayotgan shaxsning tanasini tekshirish faqat tibbiyot xodimlari tomonidan, zarur bo’lganda, maxsus tibbiyot texnikasidan foydalangan holda amalga oshiriladi. Zarur bo’lganda shaxsiy ko’rik o’tkazilayotganda tarjimon jalb qilinadi. Voyaga yetmagan yoki muomalaga layoqatsiz shaxs shaxsiy ko’rikdan o’tkazilayotganida uning qonuniy vakillari (ota-onasi, farzandlikka olganlar, homiylar, vasiylar) yoki uni kuzatib boruvchi shaxslar uning yonida bo’lishga haqli. Ko’rikdan o’tkazilayotgan shaxs yoki uning qonuniy vakili (uni kuzatib boruvchi shaxs) shaxsiy ko’rik davomida bojxona organi xodimining qonuniy talablarini bajarishi shart. Shaxsiy ko’rik ko’rikdan o’tkazilayotgan shaxs tomonidan o’zida yashirib qo’yilgan tovarlarni topish jarayonida inson sha’ni va qadr-qimmatini kamsitilishiga, uning sog’lig’i va mol-mulkiga ziyon yetkazilishiga yo’l qo’yilmaydi.

Ko’rikdan o’tkazilayotgan shaxs yoki uning qonuniy vakili (uni kuzatib boruvchi shaxs) shaxsiy ko’rikdan o’tkazish jarayonida quyidagi huquqlarga ega: • bojxona organi boshlig’ining yoki uning o’rnini bosuvchi boshqa shaxsning shaxsiy ko’rikdan o’tkazish to’g’risidagi qarori e’lon qilinishini talab qilish;  ona tilidan foydalanish, shuningdek tarjimon xizmatlaridan foydalanish; • o’z huquqlari va majburiyatlari bilan tanishish; • tushuntirishlar, iltimosnomalar berish; • shaxsiy ko’rik bayonnomasini tuzish tugallanganidan so’ng u bilan tanishib chiqish va mazkur bayonnomaga kiritilishi lozim bo’lgan ma’lumotlarni bayon etish; • bojxona organining qarori, uning xodimlarining harakatlari ustidan belgilangan tartibda shikoyat qilish; • qonun hujjatlariga muvofiq boshqa huquqlarga. Shaxsiy ko’rik natijalari bo’yicha O’zbekiston Respublikasi Davlat bojxona qo’mitasi tomonidan belgilanadigan shaklda bayonnoma tuziladi. Bayonnoma quyidagilar tomonidan imzolanadi: • bojxona organining shaxsiy ko’rikni o’tkazgan mansabdor shaxsi; • xolislar; • shaxsiy ko’rikdan o’tkazilgan jismoniy shaxs yoki uning qonuniy vakili yoxud uni kuzatib boruvchi shaxs; • tibbiyot xodimi — ko’rikdan o’tkazilgan shaxsning tana a’zolari u tomonidan tekshirilganda;  shaxsiy ko’rikda ishtirok etgan boshqa shaxslar. Shaxsiy ko’rikdan o’tkazilgan jismoniy shaxsga shaxsiy ko’rik o’tkazilganligi to’g’risidagi bayonnomaning ko’chirma nusxasi imzo qo’ydirib taqdim etiladi. Bojxona identifikatsiyalashi . Bojxona identifikatsiyalashi tovarlar, transport vositalari va hujjatlar, shuningdek bojxona nazorati ostida bo’lishi lozim bo’lgan tovarlar turgan yoki turishi mumkin bo’lgan xonalar va boshqa joylarning bojxona identifikatsiyalash vositalarini qo’llash yo’li bilan amalga oshiriladi. Bojxona identifikatsiyalash vositalari quyidagilardan iborat: • qo’yilgan plombalar, muhrlar;

• yozilgan raqamli, harfli tamg’alar va boshqa xildagi tamg’alar, identifikatsiyalash belgilari; • bosilgan shtamplar; • olingan namunalar va nusxalar; • tuzilgan tavsiflar, chizmalar; • tayyorlangan katta tasvirlar, rasmlar, fotosuratlar va videotasvirlar; • tovarning kuzatuv hujjatlari va boshqa hujjatlar; • yopishtirilgan maxsus nakleykalar va himoya moslamalari; • tovarning jo’natuvchi bojxona organi tomonidan plombalar va muhrlar qo’yilgan, transport vositalarining yuk bo’limlariga joylashtirilgan, bojxona maqsadlari uchun zarur tovarning kuzatuv hujjatlari; • seyf-paketlarga joylashtirilgan, bojxona maqsadlari uchun zarur bo’lgan hujjatlar;  qonun hujjatlariga zid bo’lmagan boshqa bojxona identifikatsiyalash vositalari. Bojxona identifikatsiyalash vositalari bojxona organlari tomonidan o’zgartirilishi, olib tashlanishi yoki yo’q qilinishi mumkin, bundan tovarlarning va transport vositalarining yo’q qilinishi, qayta tiklab bo’lmaydigan tarzda yo’qotilishi yoki jiddiy tarzda buzilishi haqiqiy xavfi bo’lgan hollar mustasno. Bojxona organlariga bojxona identifikatsiyalash vositalari o’zgartirilganligi, olib tashlanganligi yoki yo’q qilinganligi to’g’risida darhol xabar beriladi va haqiqiy xavf mavjudligining dalillari taqdim etiladi. Chet davlatlarning bojxona organlari tomonidan O’zbekiston Respublikasining xalqaro shartnomalariga muvofiq qo’yilgan plombalar, muhrlar yoki boshqa bojxona identifikatsiyalash vositalari bojxona identifikatsiyalash vositalari sifatida e’tirof etilishi mumkin. Bojxona identifikatsiyalash vositalarining qo’llanilish va tayyorlanish tartibi O’zbekiston Respublikasi Davlat bojxona qo’mitasi tomonidan belgilanadi. Bojxona kuzatuvi. Bojxona organlari xodimlari tomonidan bojxona nazorati ostidagi tovarlar va transport vositalarini vizual kuzatish, shu jumladan texnik vositalar qo’llanilgan holda kuzatish bojxona kuzatuvi hisoblanadi.

Binolar va hududlarni tekshirish. Binolar va hududlarni tekshirish bojxona nazorati ostida bo’lgan, shu jumladan shartli ravishda chiqarib yuborilgan tovarlarning va transport vositalarining bojxona omborlarida, boj olinmaydigan savdo do’konlari binolarida, shuningdek bojxona tartib-taomillari va rejimlari shartlariga muvofiq tovarlar va transport vositalari turishi lozim bo’lgan shaxslarda tovarlar va transport vositalari borligini tasdiqlash maqsadida bojxona organining mansabdor shaxsi tomonidan amalga oshiriladigan harakatdir. Tovarlarni va transport vositalarini hisobga olish, hisobga olish tizimini tekshirish hamda ularni inventarizatsiya qilish. Bojxona chegarasidan olib o’tilayotgan va bojxona nazorati ostida bo’lgan barcha tovarlar va transport vositalari bojxona organlari tomonidan hisobga olinishi kerak. Tegishli bojxona rejimlari shartlariga rioya etilishi uchun mas’ul bo’lgan yuridik va jismoniy shaxslar tovarlar va transport vositalarining hisobini yuritishi hamda bojxona organlariga O’zbekiston Respublikasi Davlat bojxona qo’mitasi tomonidan belgilanadigan shaklda hisobot taqdim etishi shart. Yuridik va jismoniy shaxslar tomonidan amalga oshiriladigan tovarlarni va transport vositalarini hisobga olish tizimini tekshirish bojxona organlari tomonidan quyidagi hollarda qo’llanilishi mumkin: • shaxs bojxona rasmiylashtiruvining soddalashtirilgan tartib-taomillarini qo’llash to’g’risida ariza berganda; • hisobga olinishi lozim bo’lgan tovarlar shartli ravishda chiqarib yuborilganda; • bojxona brokerlarining, bojxona tashuvchilarining, shuningdek ayrim bojxona rejimlari doirasida faoliyat yuritayotgan va tovarlarni bojxona nazorati ostida saqlash bo’yicha xizmatlar ko’rsatayotgan shaxslarning faoliyati nazorat qilinayotganda; • bojxona nazorati ostida turgan tovarlar va transport vositalariga nisbatan vakolatli shaxs tekshirilayotganda.

Bojxona nazorati ostida turgan tovarlarni va transport vositalarini inventarizatsiya qilish bojxona organi boshlig’ining yoki uning o’rnini bosuvchi shaxsning qaroriga ko’ra bojxona organi xodimlari tomonidan amalga oshiriladi. Tovarlar chiqarib yuborilganidan keyingi bojxona nazorati. Bojxona organlari tovarlar chiqarib yuborilganidan keyin, agarda bojxona to’g’risidagi qonun hujjatlari buzilgan deb taxmin qilish uchun yetarli va tasdiqlangan asoslar mavjud bo’lsa, bojxona nazoratini amalga oshirishga haqli. Tovarlar chiqarib yuborilganidan keyingi bojxona nazorati amalga oshirilayotganda bojxona organlari tovarlarning borligini tekshirishga, ularni qayta bojxona ko’rigidan o’tkazishga, bojxona deklaratsiyasida ko’rsatilgan ma’lumotlarni qayta tekshirishga, hujjatlarni hamda ushbu tovarlar bilan amalga oshiriladigan tashqi iqtisodiy operatsiyalarga va undan keyingi tijorat operatsiyalariga taalluqli axborotni tekshirishga haqli. Tekshiruv mazkur operatsiyalarga bevosita yoki bilvosita aloqador yoki zarur hujjatlarga ega bo’lgan yuridik va jismoniy shaxslar joylashgan yerlarda o’tkazilishi mumkin. Tovarlar chiqarib yuborilganidan keyingi bojxona nazoratini o’tkazish uchun bojxona organi boshlig’ining yoki uning o’rnini bosuvchi shaxsning tekshiruv maqsadi, uni o’tkazish muddatlari, tekshiruvchi bojxona organi mansabdor shaxslarining tarkibi va tekshirilayotgan davr ko’rsatilgan qarori asos bo’ladi. Tovarlar chiqarib yuborilganidan keyingi bojxona nazorati ayni bir kontrakt (shartnoma, kelishuv) bo’yicha ko’pi bilan bir marta, shuningdek bojxona nazorati ostida bo’lishi tugagan paytdan e’tiboran bir yil ichida amalga oshirilishi mumkin. Bojxona organlari bojxona nazorati shakllarini qo’llashda tanlab olish prinsipiga asoslanadi va bojxona nazoratining bojxona to’g’risidagi qonun hujjatlariga rioya etilishini ta’minlaydigan shakllari bilan cheklanadi. Bojxona nazorati shaklini tanlash bojxona organi xodimi tomonidan belgilanadi. Bojxona nazoratining muayyan shakllaridan ozod etish O’zbekiston Respublikasining qonun hujjatlariga va xalqaro shartnomalariga muvofiq amalga oshiriladi.

Bojxona nazoratining ayrim shakllarini qo’llamaslik yoki ulardan ozod qilish yuridik va jismoniy shaxslar bojxona to’g’risidagi qonun hujjatlariga rioya etish majburiyatidan ozod qilinganligini anglatmaydi. Quyidagilar bojxona ko’rigidan o’tkazilmaydi 2 : • O’zbekiston Respublikasi Prezidentining va O’zbekiston Respublikasi sobiq Prezidentining shaxsiy bagaji; • O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Senati a’zolarining va Qonunchilik palatasi deputatlarining, O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi a’zolarining, O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Inson huquqlari bo’yicha vakilining (ombudsmanning) va O’zbekiston Respublikasi diplomatik pasportlari egalarining shaxsiy bagaji, agar mazkur shaxslar xizmat vazifalarini bajarishi bilan bog’liq holda bojxona chegarasini kesib o’tsalar; • qonunga muvofiq boshqa mansabdor shaxslarning shaxsiy bagaji. Chet el harbiy kemalari, jangovar va harbiy-transport havo kemalari, shuningdek o’zi yurib kelayotgan harbiy texnikasi bojxona ko’rigidan ozod qilinadi. Bojxona nazoratini o’tkazishda insonning hayoti va sog’lig’i, hayvonlar, o’simliklar uchun xavfsiz bo’lgan hamda tovarlarga va transport vositalariga zarar yetkazmaydigan texnik va boshqa vositalar qo’llanilishi mumkin. O’zbekiston Respublikasi Davlat bojxona qo’mitasi bojxona nazoratini amalga oshirish maqsadida chet davlatlarning bojxona organlari bilan hamkorlik qiladi, ular bilan o’zaro yordam va axborot almashinuvi to’g’risida bitimlar tuzadi. 3. O’zbekiston Respublikasi bojxona organlarini bojxona nazoratini olib borishdagi vazifalari. Mamlakatimizda bojxona nazoratini tashkil etishda bojxona organlariga katta ma’suliyat yuklatilgan. O’zbekiston Respublikasi Davlat bojxona qo’mitasi, Davlat bojxona qo’mitasining Qoraqalpog’iston Respublikasi, viloyatlar, Toshkent shahri bo’yicha boshqarmalari, ixtisoslashtirilgan bojxona komplekslari va bojxona postlari bojxona organlari hisoblanadi. O’zbekiston Respublikasi Davlat bojxona qo’mitasi markaziy apparatining tuzilmasi mazkur apparat xodimlarining 2 O‘zbekiston Respublikasi Bojxona Kodeksi, 189 modda

cheklangan soni bilan birga O’zbekiston Respublikasi Prezidenti tomonidan tasdiqlanadi. O’zbekiston Respublikasi Davlat bojxona qo’mitasi faoliyatining asosini O’zbekiston Respublikasi Vazirlari Mahkamasining «O’zbekiston Respublikasi Davlat bojxona qo’mitasi faoliyatini tashkil etish masalalari to’g’risida»gi 374-son qarori 47 bilan tasdiqlangan “O’zbekiston Respublikasi Davlat bojxona qo’mitasi to’g’risidagi Nizom” 48 tashkil etadi. Davlat bojxona qo’mitasi organlarining tizimini DBQ markaziy apparati, DBQning Qoraqalpog’iston Respublikasi, viloyatlar, Toshkent shahar boshqarmalari (DBQB), ixtisoslashtirilgan bojxona komplekslari (IBK) hamda bojxona komplekslari va bojxona postlari tashkil qiladi. Mamlakatimizda Davlat bojxona organlarining asosiy vazifalari sifatida quyidagilar belgilangan: • yuridik va jismoniy shaxslarning huquqlari hamda qonun bilan muhofaza etiladigan manfaatlarini himoya qilish; • O’zbekiston Respublikasining iqtisodiy manfaatlarini himoya qilish va o’z vakolati doirasida uning iqtisodiy xavfsizligini ta’minlash; • bojxona siyosatini ishlab chiqish va amalga oshirishda ishtirok etish; • bojxona haqidagi qonun hujjatlariga rioya etilishini nazorat qilish; • bojxona to’lovlarini undirish; • bojxona nazoratidan o’tkazilishi kerak bo’lgan tovarlar va transport vositalari shunday nazoratdan o’tkazilishini ta’minlash; • bojxona haqidagi qonun hujjatlari buzilishining, shu jumladan kontrabandaning oldini olish, uni aniqlash va ularga chek qo’yish; • tashqi iqtisodiy faoliyatga doir bojxona statistikasini hamda tovar nomenklaturasini yuritish; 47 O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2018 yil 9 fevraldagi 101-sonli qarori bilan o’zgartirish kiritilgan

48 1997 yil 30 iyulda tasdiqlangan va O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2017 yil 1 dekabrdagi 960-sonli qarori b ilan tahrir qilingan • O’zbekiston Respublikasi xalqaro shartnomalarining bojxona ishiga oid qismidan kelib chiqadigan majburiyatlar bajarilishini ta’minlash. Davlat bojxona organlari o’z zimmalariga yuklatilgan vazifalarga muvofiq quyidagi funksiyalarni bajaradi: • yagona bojxona siyosati amalga oshirilishining huquqiy, iqtisodiy va tashkiliy mexanizmalarini ishlab chiqadi, ularning amalda qo’llanilishini ta’minlaydi, bojxona ishi sohasida qonun hujjatlari va normativ hujjatlar loyihalari tayyorlanishida qatnashadi; • O’zbekiston Respublikasining xalqaro shartnomalari ishlab chiqilishida qatnashish, belgilangan tartibda va o’z vakolatlari doirasida bojxona masalalari bo’yicha xalqaro bitimlar va shartnomalar tuzadi; • respublikaning bojxona hududida davlat xavfsizligini, jamoat tartibi, inson hayoti va salomatligi himoya qilinishi, hayvonlar va o’simliklar muhofaza qilinishi, atrof-muhit muhofazasi bo’yicha chora-tadbirlar amalga oshirilishiga ko’maklashadi; • belgilangan tartibda bojxona nazorati amalga oshirilishini ta’minlaydi va uning shakllarini takomillashtiradi; • bojxona qonunchiligiga va o’z vakolatlari doirasida-soliq qonunchiligiga rioya etilishi ustidan nazoratni takomillashtirishga qaratilgan chora-tadbirlarni ishlab chiqadi va qabul qiladi; • bojxona tartibga solish vositalari qo’llanilishini ta’minlaydi, bojxona - tarif mexanizmi ham shu jumlaga kiradi, tashqi iqtisodiy faoliyatni tarifli tartibga solish usullari, kvotalash normalari, litsenziyalash va deklaratsiya taqdim etish ishlab chiqilishi va amalga oshirilishida belgilangan tartibda qatnashadi; • boj poshlinalari, soliqlar va boshqa to’lovlar davlat budjetiga o’z vaqtida va to’liq o’tkazilishini ta’minlaydi; • o’z vakolatlari doirasida valyuta nazoratini amalga oshiradi;

• bojxona statistikasi metodologiyasini takomillashtiradi, bojxona ishi sohasida statistika ma’lumotlari to’planishi, ularga ishlov berilishi va tahlil qilinishini tashkil etadi, respublikaning tashqi iqtisodiy aloqalarini rivojlantirish, tashqi savdo va to’lov balansini mustahkamlash bo’yicha prognoz hisob-kitoblarni amalga oshiradi va takliflarni ishlab chiqadi; • bojxona ishi sohasidagi faoliyat to’g’risida axborot to’planishi va ishlab chiqilishi hamda avtomatlashtirilgan tizim joriy etilishini yuritadi, shuningdek bojxona statistika ma’lumotlarini tegishli idoralar va manfaatdor organlarga taqdim etadi; • kontrabandaning, bojxona qonunchiligining, o’z vakolatlari doirasida soliq qonunchiligi buzilishining oldini olish va ularga barham berish chora-tadbirlarini mustaqil ravishda yoki huquqni muhofaza qilish organlari bilan o’zaro hamkorlikda ishlab chiqadi va qo’llaydi, shuningdek xalqaro terrorizmga va O’zbekiston aeroportlarida xalqaro fuqaro aviatsiyasi faoliyatiga g’ayriqonuniy aralashishga qarshi kurashishga ko’maklashish bo’yicha chora-tadbirlarni ishlab chiqadi va qo’llaydi; • bojxona organlari vakolatiga tegishli bo’lgan ishlar bo’yicha tergovga qadar tekshiruv, surishtiruv va qonunchilikka muvofiq bojxona qoidalari buzilishi to’g’risidagi ishlarni ko’rib chiqadi; • yuridik va jismoniy shaxslarga nisbatan qonunchilikda nazarda tutilgan bojxona qoidalari buzilganligi uchun ta’sir ko’rsatish choralarini belgilangan tartibda qo’llaydi; • giyohvandlik vositalari, psixotrop va portlovchi moddalar, qurol-yarog’ respublikaning bojxona chegarasi orqali g’ayriqonuniy olib o’tilishining oldini olish chora-tadbirlarini ishlab chiqadi va qo’llaydi; • respublikaning va xorijiy davlatlarning vakolatli organlari bilan birgalikda giyohvandlik vositalari va psixotrop moddalar nazorat ostida yetkazib berilishini amalga oshiradi; • Milliy xavfsizlik xizmati va ichki ishlar organlari bilan o’zaro hamkorlikda qonunchilikda belgilangan tartibda tezkor-qidiruv faoliyatini amalga oshiradi;

• aybdorlarni javobgarlikka tortish to’g’risidagi masalan bojxona organlari vakolatlari doirasidan tashqariga chiqqanda qonun buzilishlari faktlari bo’yicha materiallarni tergov, sud organlari va boshqa organlarga topshiradi; • bojxona organlarining mansabdor shaxslari tomonidan qonuniylikka rioya etilishi ustidan nazoratni amalga oshiradi, bojxona organlari mansabdor shaxslarining xatti-harakatlari va qarorlari ustidan tushgan viloyatlar va e’tirozlarni belgilangan tartibda ko’rib chiqadi; • bojxona organlariga yuklangan vazifalar va funksiyalar amalga oshirilishini ta’minlovchi ilmiy-texnik xizmatlar, laboratoriyalar, uquv markazlari, boshqa korxonalar va tashkilotlarni tashkil etadi; • bojxona organlari xodimlarini, shuningdek davlat organlari, korxonalar, muassasalar va tashkilotlar uchun bojxona rasmiylashtirilishi bo’yicha mutaxassislarini tayyorlaydi, qayta tayyorlaydi va ularning malakasini oshiradi; • bojxona va erkin omborlar, bojsiz savdo do’konlari, bojxona brokerlari va bojxona tashuvchilari, tovarlarga bojxona hududidan tashqarida, bojxona hududida yoki bojxona nazorati ostida ishlov berish ustidan nazoratni amalga oshiradi, shuningdek qonunchilikda belgilangan tartibda faoliyatning sanab o’tilgan turlarini amalga oshirish huquqiga ruxsatnomalar beradi; • xalqaro bojxona va savdo tashkilotlarida qatnashadi, xorijiy davlatlarning bojxona organlari, bojxona ishi masalalari bilan shug’ullanuvchi xalqaro tashkilotlar bilan hamkorlik qiladi, qonunchilikda belgilangan tartibda xorijiy mamlakatlarning bojxona xizmatlari bilan axborotni o’zaro ayirboshlaydi; • bojxona organlarining moddiy-texnika bazasini rivojlantirish va mustahkamlash chora-tadbirlarini ishlab chiqadi, tashqi savdo yuklarini bojxona rasmiylashtirishi uchun punktlar tarmog’ini va bojxona infrastrukturasining boshqa ob’ektlarini kengaytirish ham shu jumlaga kiradi; • DBQning moddiy yordam, ijtimoiy himoya qilish, bojxona organlarini rivojlantirish va ko’zda tutilmagan xarajatlar maxsus jamg’armasiga tushadigan mablag’lar hisobiga respublikada bojxona ishini rivojlantirish chora-tadbirlarini mablag’ bilan ta’minlaydi;

• xavfli yuklar, qurol-yarog’lar, harbiy texnika, harbiy mol-mulklar, portlovchi moddalar va buyumlar, shuningdek harbiy tarkiblar tranziti chog’ida qonunchilikka muvofiq xulosalar beradi va nazoratni amalga oshiradi. Bojxona organlari o’z vakolatlari doirasida quyidagi huquqlarga ega: • tovarlar va transport vositalarini, qonun hujjatlarida nazarda tutilgan hollarda esa, jismoniy shaxslarning o’zini ko’zdan kechirish; • yuridik va jismoniy shaxslardan ko’zdan kechirish uchun tovarlar va transport vositalarini, shuningdek zarur hujjatlarni taqdim etishni talab qilish; • valyuta nazoratini amalga oshirish; • moliya, bank va boshqa tashkilotlardan, shuningdek yuridik va jismoniy shaxslardan eksport-import operatsiyalarini amalga oshirish bilan bog’liq bo’lgan axborot va hujjatlarni hamda qonun hujjatlarida belgilangan boshqa axborotni olish; • bojxona nazoratidan o’tkazish maqsadida tovarlar hamda boshqa buyumlardan namuna va nusxalar olish; • bojxona nazoratidan o’tkazilishi lozim bo’lgan tovarlar saqlanayotgan hududlarga va binolarga belgilangan tartibda kirish; • bojxona haqidagi qonun hujjatlarining buzilishiga doir materiallarni belgilangan tartibda ko’rib chiqish hamda jismoniy va yuridik shaxslarni qonun hujjatlariga muvofiq javobgarlikka tortish; • bojxonaga oid huquqbuzarliklarning bevosita predmeti bo’lgan tovarlar va transport vositalarini qonun hujjatlarida belgilangan hollarda va tartibda ushlab turish hamda olib qo’yish; • surishtiruv o’tkazish va tezkor-qidiruv faoliyatini amalga oshirish; • bojxonaga oid huquqbuzarliklarni aniqlashga xizmat qiladigan texnikaviy va maxsus vositalarni qo’llash; • tashqi savdo operatsiyalari monitoringini amalga oshirish; • huquqbuzarlarni ma’muriy yo’l bilan ushlab turish;

• bojxona to’g’risidagi normativ hujjatlarga rioya qilinishini ta’minlash uchun ekspertlar yoki mutaxassislarni jalb qilish. Bojxona organlarining mansabdor shaxslari xizmat vazifalarini bajarish chog’ida tabel o’qotor qurolini va yakka tartibda himoyalanish vositalarini olib yurish, saqlash, qo’llash va foydalanish huquqiga ega bo’ladilar. Bojxona organlarining huquqlari bilan bir qatorda majburiyatlari ham belgilangan bo’lib, ular quyidagilardan ibort: • yagona davlat bojxona siyosatini ro’yobga chiqarishda ishtirok etish; • bojxona haqidagi qonun hujjatlariga rioya etilishi, bojlar to’g’ri hisoblanishi, to’liq va o’z vaqtida to’lanishini nazorat qilish; • davlat xavfsizligini, jamoat tartibini saqlash, fuqarolarning hayoti va sog’lig’ini himoya qilish, atrof muhitni muhofaza etish chora-tadbirlari amalga oshirilishiga ko’maklashish; • bojxona haqidagi qonun hujjatlarini qo’llanish bo’yicha belgilangan tartibda uslubiy ko’rsatmalar va normativ hujjatlar ishlab chiqish hamda ularni nashr etish;  yuridik va jismoniy shaxslarni tovarlar va transport vositalarini olib o’tish hamda bojxona chegarasidan o’tish vaqtidagi huquqlari va majburiyatlari to’g’risida o’z vaqtida xabardor qilish; • faoliyat turlari bilan shug’ullanish huquqini beradigan maxsus ruxsatnomalarni (litsenziyalarni) qonun hujjatlarida belgilangan tartibda berish;  o’z xizmat vazifalarini bajarishlari natijasida o’zlariga ma’lum bo’lib qolgan davlat siri va tijorat siri hisoblangan axborotni oshkor etmaslik. Bojxona organlari mansabdor shaxslari tomonidan yuridik va jismoniy shaxslardan noto’g’ri undirib olingan boj to’lovlari qaytarilishi yoki bo’lajak to’lovlar hisobiga o’tkazilishi kerak, bojxona organlari mansabdor shaxslarining huquqqa xilof harakatlari bilan yetkazilgan zarar esa ichki ishlar organlari xodimlari uchun qonunchilik tomonidan belgilangan tartibda undirilishi kerak.

Adabiyotlar ruyhati: 1. Vahobov A., Malikov T. Moliya: umumnazariy masalalar, 2008 yil 2. Vahobov. A.V, Malikov. T.S: Moliya. Darslik. T: “Noshir” Toshkent 2011-y. - 711 b. 3. Ibragimov A., Sugirbaev B. Byudjet nazorati va auditi: O’quv qo’llanma – Toshkent, 2009 yil 4. Маликов Т . С . Молия . Ўқув қўлланма . – Т .: Iqtisod-moliya, 2018. – 266 б . 5. Malikov T.S., Vahobov D.R. Moliya: chizmalarda: o’quv qo’llanma.- Toshkent Iqtisod-moliya, 2010 yil 6. Norqobilov S., Dadaboeva H., Jo’raev O’. Xalqaro amaliyotda bank nazorati, T.” Iqtisod-moliya” 2007 yil 7. G’aybullaev O., O’roqov. U. - O’zbekiston Respublikasida byudjet tizimi va jarayoni: o’quv qo’llanma. Toshkent: Baktria press, 2015. — 168 b. 8. Денисова, Т.В. Аудит: учебное пособие / Т.В. Денисова. – Челябинск: Издательский центр ЮУрГУ, 2015. – 38 с. 9. Васильева М.В. Оценка эффективности и результативности использования бюджетных средств при проведении финансового контроля // Финансовая аналитика, пробл. и решения. - М., 2011. - № 13. - С. 24-34. 10. Овчарова Е.В. Финансовый контроль в Российской Федерации. Зерцало М Москва, 2015 г. Стр. 224

Похожие

Soliq organlarida prognozni tashkil etish. Soliq tushumlari xisobi va nazoratini yuritish

Korxonalarda ichki soliq nazoratini tashkil qilish

Korxonalarda ichki soliq nazoratini tashkil qilish.

Bojxona ishi

Kreditlashni tashkil etish asoslari