Бизнесни банк, солиқ ва аудит билан алоқалари - Экономика - Рефераты

Бизнесни банк, солиқ ва аудит билан алоқалари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

109.5 KB

Бизнесни банк, солиқ ва аудит билан алоқалари Режа: 1. Бизнес фаолиятини ривожлантиришда тижорат банкларининг ўрни ва аҳамияти. 2. Бизнес фаолиятида солиқлар ва уларнинг аҳамияти. 3. Солиқка тортиш механизми, назарияси ва элементлари. 4. Бизнесда аудит ва аудиторлик тафтишини ўтказиш тартиби

1. Бизнес фаолиятини ривожлантиришда тижорат банкларининг ўрни ва аҳамияти. Бозор иқтисодиётига утилиши туфайли жамиятда янги молиявий сиёсат ишлаб чикилди ва хукумат томонидан реал ҳаётда амалга оширилмокда. Жамиятдаги хар бир иқтисодий фаолиятни бошланиши давлатнинг яқиндан туриб берган молиявий ёрдами туфайли ривожланиб, такомиллашиб бориши мумкин. Жумладан «Кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликни ривожлантиришни рағбатлантириш тўғрисида»ги 1995 йил 25 декабрда қабул қилинган қонунда Ўзбекистон Республикаси Президентининг «Хусусий тадбиркорлик, кичик бизнесни ривожлантиришни янада рағбатлантириш чора-тадбирлари тўғрисида»ги Фармонида Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг «Кичик тадбиркорликни ривожлантиришни рагбатлантириш механизмини такомиллаштириш тўғрисида»ги қарорида кичик ва хусусий тадбиркорликни қўллаб кувватлашда банкларни ролини ошириб боришга алохида эътибор берилган. 1. Кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик фаолиятиларини асосий фаолияти банклар билан чамбарчас боғлиқ бўлиб, улар олиб бораётган фаолият хом ашёни сотиб олиш, ишлаб чиқарилган товарлар, курсатиладиган хизматларга ҳақ тўлаш, иш ҳақи билан ишловчиларни таъминлаш, турли тоифадаги бизнес фаолиятилар, фирмалар, юридик шахслар билан бўладиган иқтисодий муносабатлар яъни олинган фойдадан, даромаддан солиқ тўлаш, транспорт, коммунал хизматлар учун тўловларнинг барча турлари, уз навбатида олинадиган кредитлар хам бошқа ҳисоб-китиоблар хам банклар орқали амалга ошади. Умуман банк операциялари пассив ва актив операциялардан иборат бўлиб, пассив операциялар пул маблағларини маълум бирор йўналишга сафарбар этишга қаратилган. Банклар пассив операциялар орқали жамгармаларни ва вақтинчалик буш турган маблағларни ишлаб чиқаришга сафарбар этиб фойда олади. Актив операциялар турли характердаги

кредитларни бериш операциялари билан боғлиқ бўлиб, қуйидаги элементлари бўйича туркумланади: 1.Муддатлар бўйича кредитлар 1 йиллик, 5 йиллик 7-10 йилга мулжалланган бўлиши; 2.Кредитларни ҳажми бўйича кичик, ўрта, йирик микдорда хар бир мижозга индивидуал ва молиявий имкониятларини ҳисобга олган холда амалга оширилади; 3.Айрим турлари бўйича махсус кафолатни танлаб танлаб килмайдиган, гаров эвазига берилмайдиган кредитлар; 4.Кредиторларни турлари бўйича яъни давлат, тижорат, хусусий ва бошқа турлари бўйича бериш; 5.Заёмни турлари бўйича юридик шахслар ва ҳақозоларга бериш; 6.Вақтинчалик фойдаланиш учун инвестиция, истеъмол учун, қарзларни тўлаш асосан экспорт ва импорт операцияларини бажариш учун бериладиган кредитлар. 8 .2. Бизнес фаолиятида солиқлар ва уларнинг аҳамияти. Барча мулк шаклларидан қатъий назар бизнес фаолиятилар Ўзбекистон Республикасининг «Бизнес фаолиятилар, бирлашмалар ва ташкилотлардан олинадиган солиқлар тўғрисидаги»ги қонунга ва Вазирлар Махкамасининг «Халк истеъмоли моллари ишлаб чиқаришни рағбатлантириш мақсадида солиқ тизимини такомиллаштириш тўғрисида»ги қарори мувофиқ давлат ва махалий бюджетларга тўланадиган солиқлар тарзидаги даромадлар манбалари белгилаб берилган. Бу солиқларни жорий этишдан кузланган мақсад давлат ижтимоий кафолатларининг тадбиркорлик фаолиятини тартибга солишдан, табиий бойликлардан тежаб-тергаб фойдаланишни ва атроф мухитни мухофаза этишни рағбатлантириш иборатдир. Белгилаш усулига кура солиқлар бевосита ва билвосита солиқларга бўлинади. Бевоситалари жумласига қуйидагилар киради: даромад солиғи, фойдадан олинадиган солиқ, ресурс тўловлари, мол-мулкка солинадиган

солиқлар. Билвосита солиқлар хўжалик ишлари, молиявий муомалалардан келиб чиқадиган (қўшимча кийматга солинадиган солиқ, акциз солиқлари, божхона тўловлари, қимматли қоғозлар билан қилинган ишлардан олинадиган солиқ). 1. Солиқ солиш объекти, Бизнес фаолиятининг ҳисобот давридаги ялпи даромади бўлиб ҳисобланади. Солиқ солиш базаси бўлиб, солиқ тўловчи деб ҳисобланган Бизнес фаолиятиларга солиқ солиш мақсадларида моддий ва унга тенглаштирилган узга харажатлар, шунингдек мажбурий тўловлар ҳисобланади. Тадбиркор бизнес фаолиятилардан ҳисоблаб чиқилган солиқ солиш базасига мувофиқ солиқ ставкалари қуйидаги тарзда белгиланади: 1. Мулкчиликнинг барча шаклдаги бизнес фаолиятиларининг даромадларига 17 фоиз фойда солиғи тўловчилар 36 фоиз ставка бўйича солиқ солинади; Бизнес фаолиятида солиқлар ва уларнинг аҳамияти. 2. Видеосалонлар, ким ошдии савдолари, казинолар, пул ютуги чиқадиган уйин автоматлари, давлатга қарашли бўлмаган идоралар утказадиган лотерея уйинларидан ва оммавий концерт томоша тадбирлари ўтказишдан олинадиган даромадларга 60 фоиз ставка бўйича солиқ солинади; 3. Чет эл капиталининг улуши устав фондининг 30 фоизидан камини ташкил этган қўшма Бизнес фаолиятиларнинг даромадларига устав фондида чет эл капиталининг улуши 30 фоиздан кўп бўлган Бизнес фаолиятиларнинг, шунингдек чет эл бизнес фаолиятиларнинг, улар филиалларининг, ваколатхоналарининг ва шуъба Бизнес фаолиятиларининг даромадларига эса 10 фоиз ставка бўйича солинади; Устав фондида чет эл капитали бўлган қўшма бизнес фаолиятилар хорижий катнашчиларининг даромадлари чет элга утказилаетганда, башарти, Ўзбекистон Республикасининг халқаро шартномаларида узга тартиб белгиланмаган бўлса, уларга 15 фоиз хажмда солиқ солиниши белгиланган. Даромадлар чет элга утказилаетганда солиқ тўловининг суммаси утказилаётган даромад валютасида туланади.

4.Бизнес фаолиятининг акциялар бўйича олинган дивидендлардан тушадиган даромадига ҳамда узга Бизнес фаолиятиларнинг устав фондига киритилган капиталдан олган бошқа даромадларига 15 фоиз ставка тартиблари белгиланган. 5. Бизнес фаолиятиларининг даромадлилик даражасига кура ялпи даромаддан табақалаштирилган ставкалар бўйича солиқ Вазирлар Махкамасининг «Савдо , бизнес фаолиятилари ва ташкилотларига солиқ солишдаги айрим ўзгаришлар тўғрисидаги»ги қарорида курсатилган . 8.3. Солиқка тортиш механизми, назарияси ва элементлари. Республика худудида ишлаб чиқарилаетган айрим акцизли махсулотларга акциз солиғи қуйидаги тартибда қўлланилади: Бизнес фаолияти сотиш нархига акциз суммалари хам киради ва қуйидаги формула бўйича аниқланади: Акциз солиғи тўловлари бўйича қуйидаги имтиёзлар белгиланган. Акциз солиқлари бекор қилинган товарлар гуруҳига:  мебель комплектларига;  хрустал молларига;  фарфордан тайёрланган сервизлар ва комплектлар;  холодильниклар, телевизорлар, термослар;  1,5 литрли ПТФ бутилкалардаги алкоголсиз ичимликлар;  спирт настойкалари ва экстрактлари киради. Шунингдек, узи ишлаб чиқарган махсулотларни чет элларга етқазиб берилгандан, Кизил Ярим ой жамиятининг Бизнес фаолиятилари ва ташкилотлари ишлаб чиқарадиган моллардан (бу маблағлар бутунлай Жамият устав вазифаларини бажаришга ишлатилиш шарти) билан акциз солиғи олинмайди. Нефть ва газ конденсатларига, гилам ва гилам молларига, пахта ёгига қўшимча дивидентлар ажратиш ҳисобидан дифференциаллашган (табақалашган) акциз ставкалари белгиланган тартибда Вазирлар Махкамаси

томонидан курсатилган холда тадбик этилади. Қ уйидаги холлардан акциз солиғи солинмайди: -узи ишлаб чиқардан акцизлик товарларни экспортга етқазиб бериш; МДХ катнашчилари бўлган давлатларга етқазиб берилаётган (олиб кетилаётган) акцизлик товарлар бунга кирмайди; -тайёр вино ишлаб чиқариш учун республика ичкарисидаги истеъмолчиларга вино материаллари етқазиб бериш; -МДХ катнашчилари бўлган давлатлар билан бирга, экспортга ва саноат қайта ишловига усимлик пахта ёги етқазиб бериш. 1. Республика ичкарисидан савдо ва бошқа ташкилотлар томонидан (юқорида курсатилган холлардан ташқари) реализация қилинадиган вино материаллари акциз солиғи кулланилган холда реализация қилинади. 2. Усимлик ёгига ва истеъмол идишида кадокланган тозаланган пайта ёгига акциз солиғи кадоклаш бўйича харажатларни ҳисобга олмасдан улгуржи нархдан келиб чиққан холда ҳисобланади. Солиқ суммасини аниқлашда ва уни тўлашда акцизларнинг суммасини солиқ тўловчи сотилган товарлар рўйхати ва ҳажми ҳамда ана шу товарлар юзасидан белгиланган акциз ставкаларига қараб мустақил холда белгиланади. 8 .3.Бизнесда аудит ва аудиторлик тафтишини ўтказиш тартиби Тадбиркорларни иқтисодий фаолият юритишларида, молиявий ва бухгалтерия ҳисоб-китобларини тўғри амалга оширишларида аудиторлик фирмалари мухим роль уйнайди. Аудиторлик фирмалари бозор инфратузилмасининг энг мухим унсурларидан биридир, улар мулкдорлар ва давлатнинг мулкий манфаатларини ҳимоя қилиш мақсадида мустақил молиявий назоратни амалга оширади.

Ўзбекистонда аудит-Ўзбекистон Республикасининг «Аудиторлик фаолияти тўғрисида» ги қонуни асосида амалга оширилади. Аудит-хўжалик юритувчи субъектларни мустақил экспертиза ва молиявий ҳисоботини таҳлил этувчи ташкилотдир, буни шунга вакил қилинган шахслар-аудиторлар (аудиторлик фирмалари) бажаради. Аудитнинг асосий мақсади - молиявий ва хўжалик операцияларининг тўғрилигини ва уларнинг Ўзбекистон Республикаси қонунчилигига ва бошқа меъёрий хужжатларига нечоглик мослигини аниқлашдан, буларнинг тула- тукислиги, аниқ-равшанлиги, бухгалтер ҳисоби ёки бошқа молиявий ҳисоб юритишга кушилаётган талабларга нечоглик монандлигини аниқлашдан иборатдир. Аудит таркибига яна консалтинг, яъни мижоз билан шартнома тузиб, хизматлар кўрсатиш хам киради. Аудиторлик фаолияти хўжалик юритувчи субъекларининг фаолияти устидан махсус ваколат олган давлат идораларининг назорати ўрнини босмайди. Аудитнинг асосий «харакатланувчи шахси» аудитор ва аудиторлик фирмасидир. Аудиторни мижоз билан шартнома тузган аудиторлик фирмаси хўжалик юритувчи субъект мулкдорлари билан келишилган холда тайинланади. Хўжалик юритувчи субъект мулкдорлари қарори билан ёки аудиторни тайинлаган юридик шахснинг қарорига кура аудитор чиқариб олиниши мумкин, аудитор бу ҳақда барвақт ёзма тарзда, унинг хизматидан воз кечиш сабабларини курсатиб хабардор қилинади. Текширув вақтида ёки буюртмага кура, бошқа ишлар килинаётганида хизматдан воз кечилса, хўжалик юритувчи мулкдор аудитор хизматига ҳақ тўлаши шарт. Суриштирув органи, прокурор, терговчи ва суд топшириги билан аудиторлик текшируви утказилса, харажатлар текширилаётган хўжалик субъекти зиммасига тушади, унинг кулида етарли маблағ бўлмаса, текширувни тайинлаган орган зиммасига тушади.

Мабодо хўжалик юритувчи субъект кулида зарур маблағ бўлмаса-ю текширув харажатларини тўлашдан буйин товласа, прокурор аудотор еки аудиторлик фирмасининг мулкий манфаатларини ҳимоя қилиб тегишли судга мурожаат қилиши шарт. Хўжалик юритиш субъектининг рахбарлари ва бошқа мансабдор шахслари аудиторнинг талаби билан қуйидагиларни бажариши шарт: -молиявий-хўжалик фаолиятига дахлдор хужжатни бериш; -оғзаки еки езма тарзда зарур изохлар бериш; -текширилаетган объектнинг молиявий-хўжалик фаолиятини сифати экспертиза қилиш учун бошқа зарур шарт-шароитларни яратиш. «Аудиторлик фаолияти ҳақидаги» қонун ва бошқа қонун хужжатларининг қоидаларини аудиторлик текшируви вақтида бузгунлик учун аудитор ва аудиторлик фирмаси жавобгар бўлади: -Ўзбекистон Республикаси қонунчилигига биноан мулкий ва маъмурий жавобгарлик; -лицензия ҳуқуқини тухтатиб куйиш еки аудиторлик фаолияти билан шугулланиш ҳуқуқини берадиган лицензиядан махрум этишгача (лицензия берган орган қарорига мувофиқ) бўлган интизомий жазолар бериш. Аудиторлик фаолиятини тартибга солиб туриш учун қонунчиликда аудиторлар палатасини очиш назарда тутилган. Тез орада барча Бизнес фаолиятилар иш юритиладиган бозор иқтисодиёти шарт-шароитлари фавкулодда каттик ва бинобарин, хам мамлакат ичидаги, хам чет эл рақобатчи Бизнес фаолиятилари мавжуд бўлган бир пайтда самарали, фойдали ва фаолият йўллари ва воситаларини тўғри белгилаш қобилиятининг аҳамияти ошади. Бу аудиторларга қўшимча вазифа юклайди. Улар Бизнес фаолиятиларнинг молиявий ахволи ва унинг кейинги ривожи истикболларини тўғри баҳолашлари зарур. Шуни таъкидалш керакки, анъанавий тафтиш эски фактлар., муайян даражада тезгина тарих мулкига айланувчи жорий вокеаларни қайд қилиш, ҳамда баҳолаш билан кифояланади.

Аудит бўлса, на фақат эски ва айни шу аснодаги холатни баҳолаши, балки Бизнес фаолиятининг хўжалик фаолиятига ва унинг натижаларига таъсир кўрсатишга кодир булгуси ходисаларни хам олдиндан кура билиши лозим. Алохида фактлар бўйича, уларни киёслаш ва урганиш асосида хўжалик фаолиятининг ривожидаги тамойилларни илгаб олиш, у ёки бу махсулот ишлар ва хизматларга талаб ҳажмини, булгуси даромадлар ва харажатларни, фойда ва рентабелликни таъминлаш зарур. Табиийки, бу аудиторнинг малакасига оширилган талаблар куяди. Аудитор башорат қила олиш фазилатига эга бўлиши, бунда у ғоят бой иқтисодий-математик девон ва замонавий ҳисоблаш техникасидан фойдаланиб амалга ошириладиган хўжалик фаолиятининг иқтисодий таҳлили усулига таяниш керак. Маълумки, хар қандай фаолият муайян даражада ва муайян тартиб- қоидаларга риоя қилиб амалга оширилиши керак. Аудит стандартлари аудиторлик фаолияти мобайнида узининг мақсадга мувофиқлиги ва пухталигини тасдиклаган, ҳамда жахоннинг турли мамлакатларидаги ғоят кўп сонли аудиторларнинг амалий иш тажрибасида пишиктирилган профессионал меъёрлар ва қоидаларни уз ичига олади. Бунда аудит бўйича ягона стандартларни дархол ва тула хажмда жорий этиш вазифаси кун тартибига мутлако куйилмайди. Зеро, хар бир мамлакатда конкрет иқтисодий ва сиёсий шарт-шароитлар, турли анъаналар ва миллий узига хослик мавжудки,аудиторлик хизмат этиш чогида улар албатта ҳисобга олиниши керак. Аудитнинг халқаро стандартлари хусусидаги гап сўзларига келганда эса, стандартларнинг бундай кенг камровли ва умум томонидан қабул қилинган стандартлар тизими табиатан мавжуд эмас. Барча халқаро стандартларни тўрт гуруҳга бўлиш мумкин:  биринчи гуруҳ-хар қандай мамлакатда дархол, бутунича ва тула қабул килиниши мумкин бўлган;  иккинчи гуруҳ-маъкулланиб, арзимас ўзгаришлар билан қабул килиниши мумкин бўлган;

 учинчи гуруҳ-фақат аниқлик киритишгина эмас, балки узининг жорий этилиши учун тегишли шарт-шароитларини (масалан, бозор муносабатларининг янада ривожлантирилиши ва такомиллаштирилиши) вужудга келтиришга эхтиёж сезувчи;  тўртинчи гуруҳ-мазкур мамлакатдда унинг тарихий анъаналари ва миллий рухиятига кура қабул килиниши мукин бўлмаган стандартларни уз ичига олади. Аудиторлик ишида, у амалга ошириладиган мамлакатдан қатъий назар, қуйидаги мажбурий таркибий кисмлар мавжуд бўлади: у ёки бу хўжалик омилларини текшириш, кузатиш, урганиш ва тўғрилигига ёки мақсадга мувофиқлигини тасдиклаш. ҚИСҚА ХУЛОСАЛАР. Бизнес фаолиятиларини асосий фаолиятини банклар билан чамбарчас боғлиқ бўлиб, улар олиб бораетган фаолият хом-ашёни сотиб олиш, ишлаб чиқарилган товарлар, курсатиладиган хизматларга ҳақ тўлаш, иш ҳақи билан ишловчиларни таъминлаш, турли тоифадаги Банклар кредит вазифаларини бажарувчи муассаса бўлиб, қарз берувчи ва қарз олувчилар ўртасидаги алоқаларни бажаради. Банклар пул қарз бериши, пуллар ва қимматбаҳо қоғозлар чиқариш, хазина сақлаш каби мухим вазифаларни бажаради. Давлат солиқ сиёсати орқали иқтисодий усишга йўл очилади, давлат ва жамият манфаатларига зид бўлган холатларга кариши кураш олиб боради. Солиқларнинг яна бир асосий вазифаси пул маблағларини қайта тақсимлаш ҳисобланади. Аудитнинг асосий мақсади-молиявий ва хўжалик операцияларининг тўғрилигини ва унинг Ўзбекистон Республикаси қонунчилигига ва бошқа меъёрий хужжатларига нечоглик мослигини аниқлашдан иборатдир. Аудит таркибига яна консалтинг, яъни мижоз билан шартнома тузиб, хизматлар кўрсатиш хам киради. ТАЯНЧ ИБОРАЛАР.

Молиявий назорат шакллари, Банк, Солиқ хизмати, Аудит, Кредит, Франшиза, Аудиторлик тафтиши, Солиқ имтиёзлари, Аккредитив, Баланс, Суғурта компанияси, Факторинг, Инжиниринг Адабиётлар руйхати Асосий адабиётлар: 1. Ўзбекистон Республикаси Президентининг “Бозор ислоҳатларини чуқурлаштириш ва иқтисодиётни янада эркинлаштириш соҳасидаги устивор йўналишлар амалга оширилишини жадаллаштириш чора-тадбирлар тўғрисида”ги Фармони // Халқ сўзи, 2005, 15 июн. 2. Каримов И.А. “Бизнинг бош мақсадимиз – жамиятни демократлаштириш ва янгилаш, мамлакатни модернизация ва ислоҳ этишдир”. Ўзбекистон Республикаси Президентининг Олий Мажлис Қонунчилик палатасм ва Сенатининг қушма мажлисидаги маърузаси // Халқ сўзи, 2005, 29 январ, 20- сон. 3. Ходиев Б.Ю., Қосимова М.С., Самадов А.Н., Мухиддинова У.С. Кичик бизнесни бошқариш. –Т.: “Ўқитувчи”, 2003. 4. Абдуллаев Ё., Каримов Ф. Кичик бизнес ва тадбиркорлик асослари.-Т.: Меҳнат, 2000. 5. Еременко А. Разработка бизнес-приложениий в Microsoft Business solutions-Alapta в ерсии. 3.0 / Фелексей Ермененко, Руслан Шашков. –М.: Альпина Бизнес Букс, 2005.-503 с. 6. Ходиев Б.Ю., ва бошқалар. Кичик тадбиркорлик асослари(ўқув-амалий қўлланма)-Т.:ЕҲ. ТЕМПУС “Консаудит”, 2004. 7. Rambler-http : // www / rambler, ru; 8. www. gov. uz.

Похожие

Бизнесни банк, солиқ ва аудит билан алоқалари

Бизнесни ахборот билан таъминлаш

Кичик бизнесни ахборот билан таъминлаш

Кичик бизнесни молиялаш ва кредит билан таъминлаш хусусиятлари

Аудит методологияси ва андозалари