Бизнес жараёнини таҳлил қилишда ахборот тизимлари - Экономика - Рефераты

Бизнес жараёнини таҳлил қилишда ахборот тизимлари

Загружено в:

16.10.2022

Скачано:

0

Размер:

128.95703125 KB

Бизнес жараёнини таҳлил қилишда ахборот тизимлари Режа: 1. Бизнесни бошқаришда ахборот технологияларнинг роли. 2. Ахборот тизимларини ташкил қилиш ва бошқариш. 3. Бизнесда ахборотларнинг туркумланиши, уларни йиғиш, қайта ишлаш, узатиш ва қарорлар қабул қилиш учун тайёрлаш босқичлари. 4. Янги бозорлар, бозор сегментлари тўғрисида ахборотлар йиғиш, ахборотлар банки ва ундан фойдаланиш. 5. Глобал ахборот тизимлари. 6. Корпаратив информацион тизимлар бозоридаги янги тенденциялар.

1. Бизнесни бошқаришда ахборот технологияларнинг роли Бизнесда ахборот бу - ўз моҳиятига кўра турли хил бозор кўрсаткичларининг акс эттирилиши бўлиб, у илмий-ахборот ва тижорат фаолиятининг натижаси ҳисобланади. Ахборотларни излаш, тўплаш, сақлаш, қайта ишлаш, тарқатиш ва ундан ишлаб чиқариш фаолиятида фойдаланиш бугунги рақобат шароитида машинасозлик саноати экспорт салоҳиятини юксалтиришда ҳал қилувчи аҳамият касб этмоқда. Маркетинг ахбороти қиймат хусусиятига эга, чунки уни яратиш учун маълум бир меҳнат сарфланади. Ахборотнинг қиймати тўғри қарор қабул қилиш эҳтимолининг ўсишида намоён бўлади. Ахборотдан фойдаланишнинг иқтисодий самараси уни олиш учун сарфланган харажатлардан катта бўлиши лозим. Бу умумий мезон ахборот олиш ва қайта ишлашнинг мақсадга мувофиқлигини белгилаб беради. Маркетинг тадқиқотлари шуни кўрсатадики, бугунги кунда машинасозлик маҳсулотлари бозорида фаолият кўрсатаётган корхоналарнинг аксарияти МАТ га эга эмас ёки уни яратиш ҳақидаги қарорни фақат модага амал қилиб, кўпчиликка эргашган ҳолда қабул қилади. Бу корхоналар раҳбарияти ушбу тизим корхонага келтириши мумкин бўлган иқтисодий фойда ҳақида ўзига ҳисобот бериб ўтирмайди. Шунинг учун МАТ самарадорлигининг машинасозлик маҳсулотларига мослаштирилган усулини баҳолаш, бизнингча, энг долзарб ҳисобланади. Бизнинг фикримизча, корхонада МАТ жорий қилишдан иқтисодий самара учта таркибий қисмдан иборат: ташкилий (Э т ) – танлаб олиш ва ишлаб чиқиш босқичлари учун, эксплуатацион (Э э ) –жорий қилиш ва эксплуатация босқичлари учун ва маркетинг (Э м ) — келгусида маркетинг қарорларини ишлаб чиқишда МАТдан фойдаланиш босқичлари учун. Корхонада маркетингни бошқариш нуқтаи назаридан маркетинг таркибий қисмини баҳолаш энг катта қизиқиш уйғотади. Корхонада МАТ жорий қилишдан иқтисодий самарани баҳолашнинг услубий асоси юқорида санаб ўтилган таркибий қисмларни атрофлича тавсифловчи кўрсаткичлар

тизими асосида шаклланади. Корхонада МАТ жорий қилишдан иқтисодий самараси қуйидаги формула асосида ҳисобланади: Э = Э т + Э э + Э м - (Z L + Z о + Z ad + Z n ), бунда Э т – МАТ жорий қилишдан иқтисодий самаранинг ташкилий таркибий қисми; Э э -МАТ жорий қилишдан иқтисодий самаранинг эксплуатацион таркибий қисми; Э м — МАТ жорий қилишдан иқтисодий самаранинг маркетинг таркибий қисми; Z L – МАТ жорий қилиш баҳоси; Z о –корхона ходимларини МАТ эксплуатациясига ўқитиш харажатлари; Z ad - тизимни мослаштириш ва МАТ охиригача ишлаш имконияти; Z n – МАТ дастурий таъминоти версияларини янгилаш харажатлари. Ташкилий таркибий қисмни ҳисоблашда МАТ жорий қилишдан иқтисодий самарани аниқлаш учун муҳим бўлган қуйидаги омиллар ажратилади: 1. Электрон ҳужжат айланмасига ўтиш. 2. Ишлаб чиқариш функцияларини тугатиш ва қайта тақсимлаш. 3. Корхона мутахассисларининг тизимни ишлаб чиқиш, мослаштириш ва жорий қилишда иштирок этиши. Эксплуатацион таркибий қисмни ҳисоблашда МАТ жорий қилишдан иқтисодий самарани аниқлашда қуйидаги омиллар ажратилади: 1. МАТнинг тармоқ хусусиятларига мослиги. 2. МАТ функционал салоҳиятини қўллаш самараси. 3. Фан-техника салоҳиятидан фойдаланиш самараси.

4. Сертификатлаш билан боғлиқ муаммоларни бартараф қилиш харажатлари. 1 - чизма. МАТ жорий қилишдан кўриладиган иқтисодий самара ва маркетинг таркибий қисмини баҳолаш кўрсаткичлар тизими 1 5. МАТ дастурий-аппарат қисмлари умумий харажатлари. 1 Хотамов И., Саъдуллоев Ҳ. Маркетинг фаолиятини таҳлил қилиш ва истиқболлаш. Дарслик . 2012, 112- бет .Сотув ҳ ажмининг ортиши Э м = (Q vc + Q vh x k,) Эски сотув бозорларида сотув ҳ ажмининг ортиши Q vc = Q vk + Q vb + Q vr Янги сотув бозорларида сотув ҳ ажмининг ортиши Q v h = Q vf Сотув ҳ ажмининг товар ра қ обатбардошлигини ошириш ҳ исобига ортиши Q vk Q= vkk + Q vkp Сотув ҳ ажмининг корпоратив нуфузни яхшилаш щисобига ортиши Q vb = Q vc * ( A p A: n ) Сотув ҳ ажминингреклама самарадорлигини ошириш ҳ исобига ортиши Q vr = T Д =( T с* П * Д)/100 Ра қ обатбардошликнинг ма ҳ сулот сифатини ошириш ҳ исобига ортиши Q vkk = ((S 1 - S 2 ) * B 2 ) * (1+ K k ) Ра қ обатбардошликнинг ра қ обатбардош нарх белгилаш ҳ исобига ортиши Q vkp = (( Q ij c х (2+ ΔtP ij х έ p ):(2 - ΔtP ij х έ p ) - Q ij c ) х P ij H

6. Сертификатланган криптографик воситалардан фойдаланиш натижалари. 1 - жадвал «ONIKS» масъулияти чекланган жамиятда МАТ жорий қилишдан кўриладиган иқтисодий самара Кўрсаткичлар Шартли белгилар Ҳисобкитоб қиймати, млн. сўм 1.Иқтисодий самаранинг ташкилий таркибий қисми Э т 28,99 - қўлдан чиқарилган фойда Pj do 17,03 - такрорланувчи функцияни йўқотиш ва қайта тақсимлаш натижаси Pj p 8,20 - ишчи гуруҳ ходимларини ишлаб чиқариш жараёнидан ажратиш билан боғлиқ харажатлар Z j 3,76 2. Иқтисодий самаранинг эксплуатацион таркибий қисми Э э 33,53 - МАТнинг тармоқ хусусиятларига мослиги натижаси Pjoc 2,92 - функционал салоҳиятни қўллаш ва илмий- техник салоҳиятдан фойдаланиш самараси Эj ф Рj n 23,28 - сертификатлаш муаммосини ҳал қилиш ва МАТ дастурий-аппарат қисми харажатлари Zjпо Zjпa 4,70 - сертификатланган криптографик воситалардан фойдаланиш натижаси Pj b 12,03 3. Иқтисодий самаранинг маркетинг таркибий қисми Э м 14,5 - эски бозорларда сотув ҳажмининг ўсиши Q vc 51,9 жумладан, товар рақобатбардошлигини ошириш ҳисобига Q vk 26,7 корпоратив имиж даражасини ошириш ҳисобига Q vb 9,30 реклама самарадорлигини ошириш ҳисобига Q vr 6,90

- янги бозорларда сотув ҳажмининг ўсиши Qv н 36,0 4. Корхона мутахассисларини МАТ эксплуатациясига ўқитиш харажатлари z° 3,08 5.МАТ дастурий таъминоти версияларини харид қилиш, янгилаш ва тизимни ўрнатиш харажатлари Z n +Z L 13,70 МАТ жорий қилишдан умумий иқтисодий самара Э 17,0 Э= 28,99+33,53+14,5- (43,24+3,08+13,7) = 17,0 млн.сўм (W ij x V ij ) рақобатчи I ik пр = -------------------------- бунда (Wij x V ij) корхона Wij - j-товарнинг муҳимлиги; Vij - j-товарнинг i-кўрсаткичи балл баҳоси. Сотув ҳажмини корпоратив нуфузни шакллантириш ҳисобига ошириш Qvbr қуйидаги формула бўйича аниқланади: Q vbr = Q vс х (A p : A n ) бунда Ap - корпоратив нуфузнинг ҳақиқий балл баҳоси ; An - корпоратив нуфузнинг позитив балл баҳоси. Ap  m n ) ( m n  )   b ij i  1 j  1 бунда т – кўриб чиқилаётган кўрсаткичлар сони; п – экспертлар сони; bij – j- кўрсаткичнинг позитив нуфузга мослик даражасини i-эксперт баҳолаши. МАТ ни жорий қилишнинг мақсадга мувофиқлигини аниқлаш учун тақлиф этилган услубият бўйича ҳисоб-китоб қилиб чиқамиз (2 - жадвал). I

2 - жадвал Товар сифатини ошириш ҳисобига сотув ҳажмини ошириш Кўрсаткичлар Шартли белги Қиймати 1. Маҳсулот сотиш ҳажми, 2017 йилда, дона Qijc 3790 2. Рекламация бўйича жарима тўланган сифатсиз маҳсулот қиймати, млн.сўм С д 4,7 3. Ишлаб чиқариш жараёнида брак қилинган маҳсулот қиймати, млн.сўм С б 3,4 4. Ҳисобот даврида сотилган маҳсулот ҳажми, млн.сўм С Ф 270,9 5. Сифат коэффициенти К к 0,0299 6. Сифат коэффициентини ҳисобга олган ҳолда сотиш ҳажми (янги технологияларни жорий қилишни ҳисобга олмасдан), дона Qijн 3903 7. Сифатни ошириш ҳисобига сотув ҳажмини ошириш, млн.сўм Q ij 8,1 Ўртача қиймат асосида корхона ҳақиқий нуфузининг позитив нуфузига мослик даражаси ҳақида хулоса чиқарилади. Сотув ҳажмининг Qvr реклама самарадорлигини ошириш ҳисобига ортишини реклама таъсири остида қўшимча товар айланмасини аниқлаш ёрдамида ҳисоблаб чиқиш мумкин: T c x П х Д Q vr = --------------------- 100 бунда Т Д – реклама таъсири остида қўшимча товар айланмаси; Т с – реклама ўтказмасдан аввал ўртача кунлик товар айланмаси; П – реклама ўтказилган пайт ва ундан кейинги давр учун ўртача кунлик товар айланмасининг ўсиши; Д – реклама ўтказилган пайт ва ундан кейинги даврда товар айланмаси ҳисобга олинган кунлар.

2. Ахборот тизимларини ташкил қилиш ва бошқариш Бу бўлимни ўрганишда мазкур қўлланманинг асосий мавзуси - иқтисодий прогнозлаш услубиятини ўрганиш учун зарур бўлган билим базаси тузилишига имкон берадиган индивидуал жадвалларни тузиш тавсия қилинади. Прогнозлар типологияси билан келажак тўғрисида ахборот манбалари ва прогнозлаш усуллари масаласи узвий боғлиқ. Прогноз ахборотнинг 3 та асосий манбаи ажратилади:  ўрганилаётган ҳодисалар, жараёнлар, воқеаларнинг ўтиши ва ривожланишини билишга асосланган тажрибалар;  ўтмишда ва келажакда ривожланиш қонуни етарлича маълум бўлган мавжуд тенденцияларнинг экстраполяцияси;  кўтилаётган ёки белгиланган шартларга нисбатан прогнозлаштирилаётган объектларнинг моделларини тузиш. Ахборотнинг бу турларига нисбатан прогнозлашнинг бир-бирини тўлдирувчи 3 услуби ажратилади: - эксперт, у ахборотни йиғиш (анкеталаш, интерьвю олиш, сўров) ва уни қайта ишлаш ҳамда прогнознинг қўйилган вазифасига нисбатан экспертнинг фикрига асосланган; - тренднинг экстрополяцияси-объектнинг ўтмишда ва ҳозирда ривожланишини ўрганиш ҳамда ўтмиш ва ҳозирда ривожланишнинг қонуниятини келажакка кўчириш; - моделлаштириш-прогнозлаштирилаётган объектни кўтилаётган ёки мўлжалланаётган аҳволидаги ўзгаришлар асосида қидирув ва меъёрий моделларни ўрганиш.

2-чизма. Тўпланган ахборот ва прогнозлаш услублари орасидаги ўзаро алоқа. 2 Прогнознинг таҳлилий тадқиқотлар сифатини ошириш муаммоси кўп жиҳатдан уларнинг ахборот таъминотига боғлиқ. Фойдаланилаётган ахборот базасига қўйилган асосий талаблар қуйидагилардир:  кўрсаткичларнинг миқдорий тавсифлари ишончлилиги авваламбор иқтисодиётнинг асосий соҳаларидан, етарли даражада тўлиқ ҳамда умуман олганда мамлакатда ва унинг минтақаларида содир бўлаётган салбий ва ижобий жараёнлар тўғрисида тўлиқ тавсифларни кўзда тутувчи тақдим қилинаётган ахборотнинг етарлилиги ва комплекслиги;  турли ахборот блоклари ва даражалари кўрсаткичларининг ўзаро тўғри келишини кўзда тутувчи тақдим қилинаётган ахборотнинг тизимлилиги;  таққосланиши, яъни турли кўрсаткичлар миқдорий тавсифларининг бирбирига зид бўлмаслиги. 2 Philip Kotler, Kevin Lane Keller. Marketing management. 12 th edition. 2010 by Pearson Education, Inc.p. 99. Ахборот тўплаш турлари Т ў плаш тажрибаси Мавжуд тенденцияларни нг экстраполяцияс Моделларни тузиш Эксперт усули Тренднинг экстраполяцияс и Моделлаштири ш Прогнозлаш усуллари

Прогноз - таҳлилий ҳисоблар статистик ахборот, яъни минтақалар, корхоналар, молиявий ташкилотлардан олинадиган маълумотлар асосида олиб борилади. бошқа мамлакатларнинг ва жаҳон иқтисодиёти ҳамда унинг минтақалари иқтисодий конъюнктурасини тавсифловчи ахборотдан фойдаланилади. материалларнинг бир қисми аҳолини ва тадбиркорларни сўраш натижасида шаклланади. эксперт ахборот, яъни билимнинг у ёки бу соҳа мутахассисларидан олинадиган маълумотлардан фойдаланилади. Статистик маълумотлар сифатини белгиловчи берувчи омилларга қуйидагилар киради:  ялпи кузатишдан танлаб кузатиш услубига ўтиш билан боғлиқ ўзгаришлар;  статистик ҳисобот ва бухгалтерия ҳисобининг янги шакллари киритилиши билан боғлиқ бирламчи ҳисобнинг кечиктириб бўлмаслиги;  агрегатлашган кўрсаткичларни ҳисоблаш услубияти;  статистик кўрсаткичларнинг иқтисодий категорияга мос келмаслиги. 3. Бизнесда ахборотларнинг туркумланиши, уларни йиғиш, қайта ишлаш, узатиш ва қарорлар қабул қилиш учун тайёрлаш босқичлари Прогнозлашда ишлатиладиган ахборотни функционал белги, яъни прогнозлаш мақсадида у ёки бу кўрсаткич нима сифатида фойдаланишига қараб таснифлаш мумкин. Бу ҳолда ахборот бошқарилмайдиган, бошқариладиган ва бошқарилувчи бўлиши мумкин. Бошқарилмайдиган ахборот - бу, табиийки, ҳам бутун иқтисодиёт учун, ҳам алоҳида моделлар учун тўғри бўлган экзоген ахборотдир. Экзоген ахборот эса бошқариладиган ва бошқарадиган бўлиши мумкин. Бошқариладиган кўрсаткич – бу, уни белгиловчи омилларнинг ўзгаришига қараб келажакда (прогнозда) ўзгариши мумкин бўлган кўрсаткичдир.

Масалан, агар аҳолининг узоқ муддатли истеъмол товарларига талаби аҳоли даромадлари ва солиққа тортиш даражасининг функцияси сифатида моделлаштирилса, прогнозлаштирилаётган эҳтиёж бошқариладиган кўрсаткичдир. Бунда талаб моделидаги омиллар ҳам бошқариладиган, ҳам бошқарувчи бўлиши мумкин. Агар «аҳоли даромади» кўрсаткичи ушбу модел доирасида бошқа омилларнинг функцияси сифатида аниқланса, у - бошқариладиган ахборот, ҳукумат учун федерал солиқлар даражаси эса бошқарувчидир. Бошқарувчи кўрсаткич – бу, давлат сиёсатининг, миллий иқтисодиёт ва унинг объектини давлат томонидан тартибга солиш воситаси бўладиган ҳар қандай кўрсаткичдир. Прогнозлашнинг инструментал ўзгарувчилари деб миллий иқтисодиётни давлат томонидан тартибга солиш амалга ошириладиган бошқарувчи кўрсаткичларга айтилади. Прогнозлашнинг инструментал тахминий рўйхати қуйидагиларни ўз ичига олади: - экологик андазалар тизими; - билвосита солиқлар; - бевосита солиқлар; - амортизация ажратмалари; - корхоналарнинг бюджетдан ташқари фондларга трансферт тўловлари; - минимал иш ҳақи; - нафақанинг минимал миқдори; - ишсизлик бўйича нафақанинг минимал миқдори; - давлат бюджетининг умумий харажатлари; - давлат бюджетининг умумий таркиби; - пул-кредит сиёсатининг инструментлари: ҳисоб ставкаси, минимал заҳиралар меъёри; - давлат корхоналари ва табиий монополиялар маҳсулотининг нархи; - божхона божларининг умумий даражаси;

- божхона божларининг таркиби; - солиқлар бўйича имтиёзлар; - кредитлар бўйича имтиёзлар. Аниқлик ва ишончлиликда йўқотишларни камайтириш учун 2 та қоидадан фойдаланилади: 1. Соҳани чегаралаш қоидаси - бир-бирига у ёки бу даражада параллел равишда ўзгарадиган ўзгарувчиларни агрегатлаш мумкин. 2. Эквивалент натижалар қоидаси - натижа кўрсаткичларига таҳлил ёки прогнознинг таъсири бир хил бўлган ўзгарувчиларни агрегатлаш мумкин. Соҳани чегаралашга мисол: жаҳон бозорида қандайдир товарга бўлган нарх ҳар доим бир хил нисбатларда ўзгаради. Эквивалент натижаларга мисол: қурилиш ёки импорт лицензияларни бериш. Агар давлат томондан бериладиган лицензияларнинг умумий суммаси белгиланган бўлса, уларни олишнинг йўллари кўп. Агарда лицензияланадиган қўринишнинг барча турлари бир хил макроиқтисодий натижа берса, яъни уларнинг ЯММ, бандлик ва бошқа макроиқтисодий кўрсаткичларга таъсир даражаси бир хил бўлса, бир кўрсаткич - умумий сумма билан фойдаланиш мумкин 4. Янги бозорлар, бозор сегментлари тўғрисида ахборотлар йиғиш, ахборотлар банки ва ундан фойдаланиш. Маълумотларни олиш ва кайта ишлаш жараёнларини истеъмолчилар учун энг кулай холга келтириш масаласи замонавий ахборот технологиялари пайдо булишидан анча олдин юзага келган эди. Масалан, когоз ташувчиларда (китоб журналлар ва бошка нашрлар муаллиф хамда ноширлари) предмет ва ном курсаткичларини тузиш билан материални кулай узатиш изланишини енгиллаштиришга харакат килишади. Ихтисослаштирилган ахборот ташкилот (кутубхона ва бошкалар) бу максадларда метамаълумотлар, яъни “маълумотлар хакидаги маълумотлар” – каталоглар ва бошкаларни яратади. Бирок янги ахборот технологияларининг пайдо булиши билан маълумотларни излаш ва кайта ишлаш имкониятлари, анъанвийларидан

фаркли равишда, нафакат ахборот махсулоти, бирок унга кириш воситаларини (излаш, кайта ишлаш, такдим этиш ва хоказолар) беришни хам кузда тутади. Бу воситалар фойдаланувчига ахборот махсулоти мужассамлашган копьютер файллари мазмунини шунчаки визуаллаштиришгина эмас, балки айнан унинг эхтиёжларига мос булган (релевант) хажм ва шаклларда ахборотни тезкор олишга хам имкон беради. Энг яхши холда кириш воситалари фойдаланувчи эхтиёжларига мувофик келадиган ахборотни, у каерда булмасин, излаш ва такдим этишни таъминлаши лозим. Ахборот хизмати кенг маънода фойдаланувчига ахборот махсулотларини такдим этишни англатади. Тор маънода ахборот хизматлари деганда янги ахборот технологиялари ёрдамида олинадиган хизматлар тушунилади. Замонавий ахборот хизматининг пайдо булиши ахборот махсулотларига эхтиёжни кенгайтиради. Чунки, маълумотлар беришни индивидуаллаштириш алохида фойдаланувчининг индивидуал эхтиёжларига якинлашиш ва бу билан ишлаб чикарувчи хамда фойдаланувчиларнинг ахборот моделлари якинлашишига кулайлик яратади. Афтидан ахборот хизмати ахборот махсулотисиз яшай олмайди. Бирок ахборот махсулотини хам унга мувофик келувчи ахборот хизматисиз тасаввур килиб булмайди. Бирор бир бошка хизматни мавжуд махсулотга куллаш фойдаланувчи учун маълумотлар бериш шаклини узгартиришга, демакки, худди аввалдаги каби маълумотларни саклашига карамай узгача даража ахборотлашган карийб янги махсулотнинг пайдо булишига олиб келиши мумкин. Ташкаридан келаётган ахборотлар, жумладан юкори бошқарув органлари, хокимият идоралари ахборотлари бунга мисол булади. Ички ахборот корхона ички фаолиятини юргизиш учун керак. Масалан, корхоналар учун бу ахборотлар махсулот чикиши, турлари, ассортименти, кадрлар, моддий техник таъминот ва бошкалар.

Бошлангич ахборотлар хар доим бошқарув системаларидаги юкори бошқарув системалари томон, буйрук ахборотлари эса юкори-пастга караб харакат килади. Мухимлигига караб ахборот 3га булинади: Доимий ахборот – узок даврда уз кийматини йукотмайди (корхона, махсулот турлари). Шартли- доимий ахборотлар маълум давргача уз кийматини саклайди (стандартлар, техник шартлар, турли нарх, таъриф ва б.). Узгарувчан ахборотлар бошқарув объекти холатига караб узгариб туради. Уларни тезда кайта ишлаш керак, акс холда ахборот уз кийматини йукотиб куяди. Рахбар кабул килган бошқарув карорлари ахборот хизматларига боглик. Карор кабул килиш учун ранг-баранг ахборотлар керак. Корхона ишлаб чикарувчи фаолияти учун иктисодий курсаткичлари, ишлаб чикаришни борлигини махсулот сотилиши хакида ва бошкалар булди. Рахбар учун яна ижтимоий-рухий ахборотлар экология, холат хакидаги ахборотлар керак. Рахбар узига ахборот тайёрловчи ходимлар мехнатини ташкил эта билиши, улар билан фойдаланиши керак. 5. Корпаратив информацион тизимлар бозоридаги янги тенденциялар Рахбарлар килаётган хамма ишлари ахборотларни самарали алмашинишини талаб килади. Яхши йулга куйилган коммуникация иш муваффакиятини таъминлайди. Коммуникация жараёни – бу 2 ва ундан ортик одамлар уртасидаги ахборот алмашиш жараёнидир. Коммуникация жараёнининг асосий вазифаси алмашиш предмети булган ахборотни тушуниш. Бирок, ахборот алмашишни узигина ахборот алмашишда иштирок этувчиларни самарали кафолат беравермайди. Кам самарали ахборот алмашиши натижаси дустлар, оилавий, мехнат жамоаларида хар биримиз дуч келганмиз.

Кайси раҳбарда самарали коммуникация бўлса, у самарали ишловчи раҳбардир. Яхши рахбар коммуникация жараёни мохиятини тушунади, огзаки ва ёзма муомалани эгаллайди. Суровлар шуни курсатадики 73% америкалик, 63% англиялик, 85% япон рахбарлари коммуникациялар ахборот алмашиш учун куйилган максадга эришиш учун бош тусик деб хисоблайдилар. Яна ьир бошка суровга кура 2000 турли компаниялар 150 минг ходими корхоналарда ахборот алмашишлари энг кийин масалаларидан бири деб биладилар. Ахборот алмашиш жараёнида 4 базавий элемент катнашади: жунатувчи, хабар (ахборотни узи), канал (ахборотни узатиш воситаси) ва кабул килувчи. Ана шу 4 база бири билан хамжихат ишлаши, ахборот маъносини йукотмаслиги керак. Ахборотлар алмашинув жараёнида хар икки томон (жунатувчи ва кабул килувчи) фаол роль уйнайди. Агар рахбар кул остидагиларга топширик берса, шунинг узи ахборот алмашиш бошланди деган гап. Ахборот алмашиш самарали булиши учун ходим уз рахбарига топширикни кандай тушунгани хакида хабар бериши, рахбар эса ундан нималар кутишини айтиши керак. Топширикнинг узи кандай куйилиши (тугрироги ахборот) ва ахборотни узатиш воситаси мухим ахамиятга эга. Корхонанинг ичида ахборот вертикаль коммуникация доирасида даражадандаражага куринишида жойлаштирадилар. Улар юкоридан пастга узатилади. Масалан, дорихона рахбари булим бошлигига кайси махсулотдан кандай муддатда тайёрлаш кераклигини айтади. Булим бошлиги уз навбатида провизор технологга ахборот беради. Юкоридан пастга ахборот узатишдан ташкари, тескари алока, яъни пастдан юкори коммуникацияга дорихона мухитига берилади. Масалан, провизортехнологёки провизор-аналитик дори-дармонни тайёрланганлиги ва сифати анализи утказганлиги хакида ахборот берса, булим бошлиги уз навбатида дорихона мудирига етказади. Пастга тушувчи ва юкорига чикувчи ахборотлардан ташкари корхона горизонтал коммуникацияга мухтож булади.

Корхона функционал булим ва цехларида, булинмалардан иборат. Улар уртасида фаолиятларини мувофиклаштирувчи ахборот алмашишлари, масалан, корхона турли махсулот доридармон чикариши керак. Шунинг учун маркетинг булим бозорда кандай товарга, дори-дармон талаб бор, уларнинг нархи канчалигини билиши ута зарур. Молия иктисод булими бу товарларнинг таннархини хисоблаши керак. 6. Глобал ахборот тизимлари Агар бир томон ахборотни таклиф этса, 2 томон уни хеч кандай тусиксиз кабул килса, ахборот алмашган хисобланади. Шунинг учун коммуникация жараёни жуда катта эътибор бериши керак. Хозирги пайтда энг мухим коммуникация воситаси сифатида компьютерлар хизмат килмокда. Бозор муносабатларининг утилиши компьютерлаштириш ахамиятини кескин ошириб юборди. Халкаро амалиёт иктисодни компьютерлар ёрдамида бошқаришни афзал курмокда. Компьютерлар ёрдамида ахборот тупланади, дастурлар тузилади, маълумотлар банкка хосил килинади. Компьютерлар нафакат ишчиларни бошқариш учун, балки иқтисодиётни барча жабхаларига керак. Якун чикариш 1. Ахборот – менежмент учун зарурий хабар ва маълумотлар мажмуидир. Ахборотсиз бошқарув бўлмайди. 2. Бошқарувчи ва бошқарилувчи системалар ўртасидаги боғликлик шакллари ишлаб чиқариш ахборотларидир. 3. Иқтисодий ахборот – менежментда асосий роль ўйнайди. 4. Ахборот – системаларни мураккаб ахборот тузилмалари булиб, у турли хужжатларни, ахборот окими, алока каналлари, техник воситалар, автоматлаштирилган бошқарув системаларни ўз ичига олади. 5. Раҳбар қабул қилган бошқарув қарорлари ва унинг маъноси ахборот ҳужжатларига боғлиқ.

6. Коммуникация жараёни – бу икки ва ундан ортиқ одамлар ўртасидаги ахборот алмашиш жараёнидир. 7. Компьютер нафақат ишлаб чиқаришни бошқариш учун, балки иқтисодиётни барча жабҳаларига керак. Бошқарув коммуникациялари ишлаб чикаришга таълукли булмаган кофялар фарк килади. Кундалик коммуникация олдиндан режалаштирилмайди. Улар мухокамали масалаларни хар хиллиги (шахсий, сиёсий, ижтимоий хужалик ва б.) билан фарк килади. Қарорлар қабул қилиш билан боғлиқ бўлмайди ва афзал ахборот характерига эгадир. Сухбат «технологияси» дейилганда, сухбатни 3 кисмга булиб куришни икриш, асосий ва якуний хулоса. Бундан ташкари технологияда 3 асосий компонент: сухбатдош (кадр) кадрни гапиртириш, гапини эшита олиш, гапирилганларидан тугри хулоса чикариш ва бахолаш. Менежер қўл остидагилари билан муомала қилиш йўлларини олдин ўрганиб чиқиши керак. Шунда жамоада соғлом атмасфера ҳосил бўлади. Жамоада низолар келиб чиқишини олдини олиш керак бўлади. Бир хил вазиятлардан чиқиб кетиш усулларини билиши керак бўлади.

Адабиётлар: 1. Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг Олий Мажлисга Мурожаатномаси. // Халқ сўзи. 2017 й., 23-декабр. 2. Ўзбекистон Республикасининг Қонуни “Рақобат тўғрисида”. Қонунчилик палатаси томонидан 2011 йил 14 ноябрда қабул қилинган, Сенат томонидан 2011 йил 5 декабрда маъқулланган. 2012 йил 6 январ,ЎРҚ-319-сон. (Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари тўплами, 2012 й., 1-сон, 5- модда; 2013 й., 41-сон, 543-модда; 2014 й., 4-сон, 45-модда; 2015 й., 33-сон, 439-модда; 2017 й., 16-сон, 265-модда, Қонун ҳужжатлари маълумотлари миллий базаси, 05.01.2018 й., 03/18/456/0512-сон; 03/18/459/0536-сон) 3. Ўзбекистон Республикаси Президентининг “Ўзбекистон Республикасини янада ривожлантириш бўйича ҳаракатлар стратегияси тўғрисида» ги №ПФ-4947 сонли Фармони. //Халқ сўзи. 2017 йил 8 феврал. 4. Ўзбекистон Республикаси Президентининг "2017-2021 йилларда Ўзбекистон Республикасини ривожланишининг бешта устувор йўналишлари бўйича Ҳаракатлар стратегиясини келгусида амалга ошириш чора- тадбирлари тўғрисида" ги 2017 йил 15 августдаги №3-5024 сонли Қарори. 5. Zikmund Babin, Carr Griffin. Business Research methods, 8th Edition, Tata Mc Graw Hill, New Delhi, 2014. 6. Paul W. Farris, Neil T. Bendle, Phillip E. Pfeifer, David J. Reibstein. Marketing Metrics. Second edition. 2010 by Pearson Education, Inc.p. 650. 7. John E. Hanke, Arthur G. Reitsch, Dean W. Wechern. Business forecasting. Seventh edition. 2010 by Pearson Education, Inc.p. 656 8. Хотамов И., Садуллоев Ҳ. Маркетинг фаолиятини таҳлил қилиш ва истиқболлаш. Дарслик. ТДИУ, 2012 йил. 287 б. 9. Клейнер Г.Б. Стратегия предприятия. Учебник. – М.: «Дело», 2008. – 561 стр.

Похожие

Меҳмонхоналарда автоматлаштирилган ахборот тизимлари

Бизнес фаолиятини таҳлил этиш ва режалаштириш

Макроиқтисодий таҳлил ва прогнозлашнинг ахборот таъминоти

Кичик бизнес корхоналарида бизнес режа

Ижтимоий таҳлил