Bank majburiyatlarini boshqarish usullari - Экономика - Рефераты

Bank majburiyatlarini boshqarish usullari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

84 KB

Bank majburiyatlarini boshqarish usullari Reja: 1. Bankning nodepozit manbalarga bo‘lgan umumiy ehtiyojini baholash. 2. Bank resurslarini muqobil nodepozit manbalari va ularni tanlash omillari. Bankning majburiyatlarini boshqarish usullari.

Bankning nodepozit manbalarga bo‘lgan umumiy ehtiyojini baholash Bank resurslarini muqobil nodepozit manbalari va ularni tanlash omillari Tijorat banklarining nodepozit operatsiyalari deb, tijorat banklarining yirik pul bozorlaridan pul mablag‘larini jalb qilish, qimmatli qog‘ozlar, veksellarni, obligatsiyalar vositasini muomalaga qo‘yish yo‘li bilan mablag‘larni jalb qilish sohasidagi operatsiyalariga aytiladi. Jahon banki amaliyotida tijorat banklariga mablag‘larni jalb qilishning keng tarqalgan nodepozit shakllari ham mavjud bo‘lib, ularga quyidagilar kiradi: • banklararo bozordan qarz olish; • qimmatli qog‘ozlarni qaytib sotib olish sharti bilan sotish; • bank akseptlarini sotish; tijorat qog‘ozlarini chiqarish; • evro - dollarlar bozoridan qarz olish; • kapital notalar va obligatsiyalar chiqarish va boshqalar. Odatda tijorat banklari faoliyatini rivojlantirishda resurslarning nodepozit manbalaridan ham foydalanishga katta e’tibor beriladi. Ular bozorda raqobatchilik asosida vositachilar (brokerlar) orqali sotib olinadi. Bu erda, birinchidan, mablag‘larni sotib olish g‘oyasi bankning o‘ziga tegishli, ikkinchidan, bu g‘oya bankning biror - bir mijozi bilan bog‘liq emas. Nodepozit manbalardan asosan moliyaviy markazlarda joylashgan hamda moliya bozori mexanizmidan erkin foydalanish huquqiga ega bo‘lgan yirik banklar keng foylanadilar. Nodepozit mablag‘lar yirik miqdorda sotib olinadi. Qo‘yilmalarga mablag‘larni jalb qilish uchun tijorat banklari qo‘shimcha ravishda chet el tajribasidan foydalanishi mumkin, xususan: • aholi mablag‘larini jalb qilish bo‘yicha turli dasturlarni ishlab chiqish; • mijozlar - pul qo‘yuvchilarga turli - tuman, jumladan, nobank xizmatlarni ham ko‘rsatish; • qo‘yilma muddati tugashi bilan mukofot berish bilan investitsion xarakterdagi qo‘yilmalardan Yuqori foiz stavkasini qo‘llash; • doimiy pul qo‘yuvchilarga "bankka sadoqati" uchun mukofot to‘lash;

• mijoz va bank iqtisodiy qiziqishlarini optimallashtiradigan aralash xarakterda amal qiluvchi NAU va SAPS tipidagi hisobvaraqlarni qo‘llashni amalga oshirishlari mumkin. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2000 yil 21 martdagi Farmoniga asosan tijorat banklari aholining bo‘sh pul mablag‘larini muddatli depozitlarga jalb qilishni oshirishga qarab banklar daromadi imtiyozli soliqqa tortilish va foiz miqdorlarini oshirish mumkinligi ta’kidlangan Bank resurslarini muqobil nodepozit manbalari va ularni tanlash omillari. Bankning majburiyatlarini boshqarish usullari. Tijorat banklarida boshqaruvni joriy qilish,ularning aktiv va passivlarini shakllantirish bo‘yicha strategik qarorlar qabul qilish muhim ahamiyatga ega.CHunki,tijorat banklarida yuz beradigan har qanday o‘zgarish oxir-oqiibat butun iqtisodiyotga ta’sir ko‘rsatishi tabiiydir.Bank tizimida “likvidlik/daromad” riski va uni boshqarish masalasi banklar paydo bo‘lgan davrdan boshlab yuzaga kelgan va hozirda ham o‘zining dolzarbligini yo‘qotmagan mavzudir.Xalqaro moliyaviy insiroz natijasida bankrot bo‘lgan yirik banklarning xatolari o‘z likvidligini optiml darajada tutib tura olmasligi yoki o‘ta darajada daromadlilikka ahamiyat berib, likvidlik darajasining kamayishi shaklida yuzaga keldi. Qolaversa,2008 yildan beri davom etayotgan xalqaro iqtisodiy-moliyaviy inqiroz davrida “leveraj” ta’sirida qimmatbaho qog‘ozlar bozoridagi “moliyaviy pufak ” muammosining “bank krediti inqirozi” shaklida rivojlanishi va iqtisodiymoliyaviy inqirozning kelib chiqishi ham banklarning o‘z aktiv va passivlarini joylashtirishdagi “likvidlik/daromad” xatari nisbatining buzilishi deya baholanayotganligi bunga yana bir yorqin misoldir.Tijorat banklarida “likvidlik/daromad” xatarini boshqarish asosan aktiv va passivlarning mos va optimal shaklda joylashtirilishiga bog‘liq.Hech bo‘lmaganda, kerakli vaqtda ,talab qilingan miqdorda hamda foydali foiz darajalarida mablag‘ topish yoki aktivlarni oshirish imkoniyati bo‘lishi lozim. Shunga ko‘ra,bugungi kungacha bank aktivlari va passivlarini joylashtirish borasida bir qancha uslublardan foydalanilgan. Bular: “Tijorat kreditlari”,

“Mablag‘larni qayta taqsimlash”, “Kutilayotgan daromadlar”, “Passivlarni boshqarish”, “Aktiv va passivlarni boshqarish” kabi uslublardir. Ma’lumki,bank faoliyatidagi har qanday risk ,avvalo, bank foydasi miqdoriga ko‘rsatadigan tasir darajasiga qarab guruhlarga ajratiladi.Bank foydasining o‘zgarishiga bevosita ta’sir qiluvchi xatarlar “birlamchi”, bilvosita ta’sir qiluvchi xatarlar esa “ikkilamchi” xususiyatga ega.Bugungi kunda bank aktiv va passivlarini boshqarish texnologiyasi,yagona tahlil bilan bank faoliyatidagi mavjud va kutilayotgan risklari darajasini aniqlash va bankning ertangi moliyaviy ahvoli haqida oldindan ma’lumot to‘plash imkoniyatini talab etmoqda. Shu o‘rinda tijorat banklarining reytingina baho beruvchi kompaniyalar tomonidan tijorat bankining ma’lum davr ichidagi faoliyati yakuniga baho berish emas,balki mavjud aktiv va passivlarning joylashtirilishiga va bankning kelajak faoliyatida kutilayotgan risklar darajasining Yuqori yoki pastligiga qarab, bank faoliyatiga barqaror deb baho berish muhimroqdir. Bu turdagi baho berishda bank aktiv va passivlarini tahlil qilishning “farq usuli”ga murojaat qilish maqsvdga muvofiqdir.Bunungi kunda ushbu tahlil uslubi “Qishloq Qurilish bank” OATB tomonidan o‘z faoliyatida keng joriy qilinmoqda.”Qishloq qurilish bank” nafaqat moliyaviy tahlil,ya’ni tijorat tashkiloti sifatida foyda olish,bank bank muassisi sifatida o‘zining g‘aznachilik faoliyatini ,ya’ni likvidlik imkoniyatini ham baholashga e’tibor berayotgan tijoart banklaridan biri hisoblanadi. Aslida farq uslubi aktiv va passivlarning “qaytish” va to‘lov grafigiga asoslangan holda,kutilayotgan risklar darajasiga baho berishga tayanadi.”Farq uslubi”ning “stress” va “muvaffaqiyatli holat ” ssenariylari tuzib chiqilib,kutilayotgan risklarning eng Yuqori va eng quyi chegaralarini aniqlash mumkin.Bu tahlillar albatta, bank faoliyatiga baho berishda zarur hisoblanadi.Qaytish va to‘lov grafigi mavjud bo‘lmagan aktiv va passivlar bo‘yicha, tahminlar ilgari suriladi.Ma’lum muddatga (o‘n kunlik,yarim oylik,oylik,yillik ) balans ma’lumotlari asosida tuzilgan farq uslubi variantlari

solishtirilib,”tahminlarning xatolik darajasi” ni aniqlash va “optimal taxminlar varianti” ni shakllantirish mumkin.Quyida, shartli raqamlar bilan “farq uslubi”ni qisqacha izohlayomiz: Aktiv va passivlarning “Farq uslubi “ tahlili Aktivlar amalda grafik va tahmin asosida davr boshi davr o‘rtasi davr yakuni so‘ m % so‘ m % so‘ m % 1.Likvid aktivlar 10 0 5 0 5 0 2.Daromad keltiruvchi aktivlar 70 20 50 18 30 15 3.Fiskal aktivlar 20 0 20 0 20 0 Jami aktivlar 100 14 75 12 55 8 passivlar 1.muddatsiz majburiyatlar 50 1 45 1 45 1 2.muddatli majburiyatlar 30 25 25 23 15 20 3.bank kapitali 20 0 20 0 20 0 Jami passivlar 100 8 90 7 80 4,3 Farq /(M m) 0 0 -25 11 -35 8,3 Kumulyativ farq/marja 10 6 -20 6 -30 3,7 daromad 14 0 9 4,4 harajat 8 6,3 3,44 foyda(R net) 6 2,7 0,96 farq hisobiga foyda 6 0 1,2 -1,5 - 1,14 -2,1 foydadagi o‘zgarish(±2%) 6 0 0,7 ±2 - 1,84 ±2,8 0 kutilayotgan foyda 9,66 Aktivlarning daromadliligi 6 foydadagi o‘zgarish 4,8 Leveraj koeffitsienti 5 Bank elastiklik koeffitsienti 49,7 Kapitalning daromadliligi 30

Jadvaldagi “farq usulubi” yordamida amaldagi va kelajakda kutilayotgan risklar miqdori va belgilangan davr uchun risklar darajasini akniqlash mumkin.Bu risklarni aniqlashda quyidagi ko‘rsatkichlardan foydalaniladi: Farq- bu tijorat bankining likvidlik holatini (mablag‘larning etarliligi yoki kamomadini) ifodalaydi.Bu erda farq- foiz darajalaridagi o‘zgarishlarga nisbatan elastik bo‘lgan aktiv va passivlar o‘rtasidagi farqni izohlaydi.Bular asosan daromad keltiruvchi aktivlar va foiz to‘lovi majburiyatlaridir.Salbiy – farq, demak Bozor, pul va kredit mablag‘larga bo‘lgan talabning Yuqoriligini,ijobiy “+” farq bo‘lsa, likvid mablag‘larning ortiqchaligini ifodalaydi. Foiz marjasi – jami aktivlar va passivlar bo‘yicha o‘rtacha tortilgan foiz darajalari o‘rtasidagi farqni izohlaydi. M m (daromadning o‘lik nuqtasi yoki zarasizlik nuqtasi) – daromadning o‘lik nuqtasi bu bank foydasi bilan zarari o‘zaro teng bo‘lgan nuqtadir. M m – foyda olish uchun mavjud ortiqcha likvid mablag‘larni sotishning eng kam foiz darajasini ifodalaydi.Agar nominal foiz darajalari M m dan Yuqori bo‘lsa , bu resurslar bozoridagi mablag‘larning tannarxi bank daromadlilik darajasidan Yuqori ekanlgini ifodalaydi. Foiz F – forvard foiz darajasi bo‘lib, bankning kelajakdagi ma’lum davr intervalidagi zararini kamaytirish uchun bugungi kun shartlaridagi eng Yuqori foiz darajasi. Spread (marja) – aktiv va passivlar bo‘yicha o‘rtacha foiz darajalari o‘rtasidagi farq. R net – kutilayotgan daromad va harajatlar asosida kutilayotgan foyda. Ke – Bankning elastiklik koeffitsienti,ya’ni foiz darajalarining o‘zgarishi natijasida bank foydasining o‘zgarishi. Bankning to‘lov balansi (mablag‘larning chiqimi va kirimi) AKD (ROA) – bir birlik aktivlarning daromadlilik darajasi. Leveraj – bir birlik aktivlar tarkibidagi bankning o‘z mablag‘lari salmog‘i.

KKD (ROE) – bir birlik o‘z resurslarining (yoki bank kapitalining) daromadlilik darajasi. Likvidlik riski – farq miqdori bilan aniqlanib,aktivlarning qaytish va passivlar bo‘yicha to‘lovlar miqdorining qanchalik mosligini ifodalaydi.Salbiy farq kutilayotgan likvidlik riskini ifodalasa,ijobiy farq daromadlilik darajasining pasayish riskini ifodalaydi. Marja – aktivlarning daromadlilik darajasi bilan passivlarning xarajatlilik darajasi o‘rtasidagi farqni ko‘rsatib,kutilayotgan foyda miqdorining ortish yoki kamayish xatarini ifodalaydi. Kumulyativ farq – bank ixtiyoridagi daromad keltiruvchi aktvlarni oshirishning yoki kutilayotgan mablag‘lar tanqisligini kamaytirishning eng Yuqori miqdori hisoblanadi. Foydadagi o‘zgarish – amaldagi foiz darajasining 2 foizga yoki foizga o‘zgarishi hisobiga va farqning salbiy yoki ijobiligiga qarab ,kutilayotgan foyda miqdoridani o‘zgarishni ifodalaydi.Foydadagi o‘zgarishning kutilayotgan foyda miqdoriga nisbati bankning elastiklik koeffitsientini ifodalaydi.Bank faoliyatining foiz darajalaridagi o‘zgarishga nisbatan beqarorligi Yuqori bo‘lganda,unga “barqaror bank” sifatida baho berib bo‘lmaydi. Bu tahlilil uslubining yutug‘i Shundan ibortki, aktiv va passivlarni diversifikatsiya qilish maqsadida qisqa yoki uzoq muddatli kreditlar berish yoki mablag‘lar sotib olish borasida ham oldindan qaror qabul qilish imkoni mavjud.Bundan tashqari,xorijiy valyutadagi balans bo‘yicha alohida tuzilib,bankning valyuta kurslari bo‘yicha risklarini ham baholash mumkin. Ushbu uslub yordamida ,tezkor thlil bilan birga tijorat bankining kelajakdagi holati haqida ma’lumotga ega bo‘lish hamda bank faoliyatidagi kutilayotgan xatarlar darajasini kamaytirish uchun bugundan boshlab qarorlar qabul qilish imkoniyati mavjud.CHunki, xatarlarni boshqarish – oldindan chora ko‘rish demakdir.

Адабиётлар : 1. Финансы Подредакцией В.М. Родиновой. М.: Финансы и статистика, 1995. 2. Д. Шим и Д. Сигел. Финансовый менеджмент. М.,1996. 3. Д. Шим и Д. Сигел. Методы управления стоимостью и анализа затрат. М., 1995. 4. Ўзбекистон Республикаси Президентининг "Кичик ва ўрта тадбиркорликни ривожлантиришни рағбатлантиришга оид қўшимча чора - тадбирлар тўғрисида"ги Фармони, (1997. 31 январь). Солиқ ва божхона хабарлари, 1997 й. 6 - 12 январ. 7 - сон.

Похожие

Bank majburiyatlarini boshqarish

Boshqarish usullari

Bank tavakkalchiligi va uni boshqarish

Mehnatni boshqarish usullari

Bank risklarini boshqarish tizimi va uning tuzilishi