Bank majburiyatlarini boshqarish - Экономика - Рефераты

Bank majburiyatlarini boshqarish

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

57.5 KB

Bank majburiyatlarini boshqarish Reja: 1. Bank tomonidan qabul qilinadigan depozit turlari. 2. Bank depozitlari narxini baholashning usullari.

Bank tomonidan qabul qilinadigan depozit turlari Tijorat banklari tomonidan jismoniy va yuridik shaxslarning pul mablag‘larini bankga jalb qilish bilan bog‘liq operatsiyalar depozit operatsiyalari deyiladi. Depozit operatsiyalari yordamida tijorat boyliklarining 90 foizdan ortiq passivlari tashkil qilinishi mumkin. Depozit operatsiyalarini tijorat banklari o‘zlarining depozit siyosatlari asosida olib boradilar. Tijorat bankining depozit siyosati uning kredit siyosati, foiz siyosati va boshqa faoliyat turlari bilan chambarchars bog‘liq bo‘lib, banklarning resurs bazasini mustahkamlash va uning barqarorligini ta’minlashga qaratilgandir. Depozit operatsiyalarini amalga oshirishda bu operatsiya turining ob’ekt va sub’ektini aniqlash lozim. Depozit operatsiyalarning subektlari bo‘lib bir tomondan tijorat banklari qatnashsa, ikkinchi tomondan: • davlat korxona va tashkilotlari; moliya, sug‘urta, investitsion va trast kompaniyalar; • xususiy korxona va tashkilotlar; • aksioner kompaniyalar; • banklar va boshqa kredit muassasalari; qo‘shma korxonalar, kooperativlar; • jamoa tashkilotlari va fondlar; • alohida jismoniy shaxslar yoki ularning birlashmalari qatnashadilar. Depozit operatsiyalarining obekti bo‘lib ehtiyojdan ortiqcha pul mablag‘lari (qo‘yilmalar) hisoblanadi. Depozit operatsiyalarini tashkil qilishning asosi bo‘lib, balans likvidliligi, mijozlarning moliyaviy ahvolining barqarorligi hisoblanadi. Depozit operatsiyalari tijorat banklarining depozit siyosatini amalga oshirish orqali ta’minlanadi, ya’ni: • depozit operatsiyalari bank daromadining oshishga yoki kelajakda daromad olishga sharoit yaratishi kerak; • bank balansining likvidliligini saqlash maqsadida depozit siyosatini amalga oshirish kerak; depozit operatsiyalarini amalga oshirishda muddatli qo‘yilmalarga e’tibor qaratish lozim;

• depozitlarni jalb qilish va ularni vaqtida qaytarib berish bilan bog‘liq bank xizmatlarini rivojlantirish choralarini ko‘rish zarur va boshqalar. Pul qo‘yuvchilar toifasidan kelib chiqqan holda depozitlar quyidagilarga bo‘linadi: 1. yuridik shaxslar (korxonalar, tashkilotlar) qo‘yilmalari; 2. jismoniy shaxslar qo‘yilmalari. Mablag‘larni olish shakliga ko‘ra depozitlar quyidagilarga bo‘linadi: • muddatli depozit mablag‘lar; • talab qilib olingunga qadar depozit mablag‘lar; aholining jamg‘arma qo‘yilmalari. O‘z navbatida bu guruhlarning har biri turli belgilariga qarab tasniflanadi. Muddatli depozit mablag‘lar ularning muddatidan kelib chiqib: • 3 oy muddatgacha depozitlar; • 3 oydan 6 oygacha depozitlar; • 6 oydan 9 oygacha depozitlar; • 9 oydan 12 oygacha depozitlar; 12 oydan Yuqori bo‘lgan depozit mablag‘lariga tasniflanadi. YUridik va jismoniy shaxslar o‘zlariga hisob-kitob va kassa xizmatlarini ko‘rsatish uchun banklarni mustaqil ravishda tanlaydilar hamda bir yoki bir necha banklarda milliy va xorijiy valyutadagi talab qilib olinguncha depozit hisobvaraqlar hamda depozit hisobvaraqlarning boshqa turlarini ochish huquqiga egalar. Mijoz tomonidan har qanday hisobvaraq ochilayotganda bank hisobvarag‘iga xizmat ko‘rsatish shartnomasi tuziladi. Bank hisobvarag‘i shartnomasi bo‘yicha yuzaga keladigan munosabatlar Fuqarolik kodeksi va boshqa qonunchilik hujjatlari bilan tartibga solinadi. Xo‘jalik yurituvchi sub’ektning birinchi marta milliy valyutada ochgan talab qilib olinguncha depozit hisobvarag‘i uning asosiy hisobvarag‘i hisoblanadi. Mijozlar qonunchilik asosida bir yoki bir necha banklarda ikkilamchi talab qilib olinguncha depozit hisobvaraqlari ochishlari mumkin.

Byudjet muassasalariga hisobvaraqlar respublika yoki mahalliy byudjetlar hisobidan ajratiladigan mablag‘larni kirim qilish va Shu mablag‘lardan foydalanish uchun ochiladi. Bundan tashqari, byudjetdan tashqari mablag‘lar uchun talab qilib olinguncha depozit hisobvaraqlar ochilishi mumkin. Byudjet tashkilotlariga jamg‘arma va muddatli hisobvaraqlar faqat byudjetdan tashqari mablag‘larni saqlash uchun ochiladi. Respublika va mahalliy byudjetlar hisobidan mablag‘lar ajratiladigan korxonalar, tashkilotlar va muassasalarga har bir byudjet bo‘yicha alohida hisobvaraqlar ochiladi. Mijozlar tomonidan hisobvaraqlar ochish uchun bankka ushbu Yo‘riqnomada ko‘zda tutilgan zaruriy hujjatlar taqdim qilingan kundan boshlab, banklar ikki bank ish kuni mobaynida ularga hisobvaraqlar ochishlari shart. Hisobvaraqlarning egalari hisobvaraq ochish uchun taqdim qilingan hujjatlarning haqiqiyligi bo‘yicha javobgardirlar.Tadbirkorlik sub’ektlari uchun, banklarda ochiladigan hisobvaraqlar uchun to‘lov miqdori eng kam oylik ish haqining bir karrasidan oshmasligi lozim. Xo‘jalik yurituvchi sub’ektlarga hisobvaraqlar ochilgandan keyin, banklar keyingi ish kunidan kechiktirmay, hisobvaraqlar ochilganligi to‘g‘risida tegishli soliq organiga yozma ravishda xabar berishlari shart. Mijozlarning (tadbirkorlik faoliyati bilan Shug‘ullanmaydigan jismoniy shaxslardan tashqari) hisobvaraq ochish uchun asos bo‘lgan hujjatlari, bank hisobvarag‘iga xizmat ko‘rsatish shartnomasi, Shuningdek unga qilingan o‘zgartirishlar, mijozning manzili o‘zgarganligi to‘g‘risidagi bankka bergan xati va nomi o‘zgarganligini tasdiqlovchi hujjatning nusxasi mijozning alohida jildi (yuridik yig‘majildi)da saqlanadi. . Tadbirkorlik sub’ektlari (yuridik shaxsni tashkil etgan holda va tashkil etmagan holda faoliyat ko‘rsatadigan) tomonidan milliy valyutada talab qilib olinguncha depozit hisobvaraqlar ochish uchun bankka quyidagi hujjatlar taqdim qilinadi: a) hisobvaraq ochish to‘g‘risida ariza; b) davlat ro‘yxatidan o‘tganligi to‘g‘risidagi guvohnomaning nusxasi; c) v imzolar namunalari va muhr izi qo‘yilgan varaqcha.

Tadbirkorlik sub’ekti bo‘lmagan rezident yuridik shaxslar, jumladan byudjet tashkilotlari tomonidan milliy valyutada talab qilib olinguncha depozit hisobvaraqlar ochish uchun bankka quyidagi hujjatlar taqdim qilinadi: a) hisobvaraq ochish to‘g‘risida ariza b) soliq organlari tomonidan soliq to‘lovchining identifikatsiya raqami berilganligi to‘g‘risidagi guvohnomaning nusxasi; v) imzolar namunalari va muhr izi qo‘yilgan varaqcha YUridik shaxsning tarkibiy bo‘linmalari (vakolatxonalari, filiallari)ga talab qilib olinguncha depozit hisobvaraqlar ushbu yuridik shaxsning iltimosnomasi bo‘yicha (iltimosnomada yuridik shaxsning soliq to‘lovchining identifikatsiya raqami ko‘rsatiladi) hisobvaraq ochish to‘g‘risida ariza hamda imzolar namunalari va muhr izi qo‘yilgan varaqcha taqdim etilganda ochiladi. O‘z faoliyatini yuridik shaxs tashkil etgan holda amalga oshirmoqchi bo‘lgan xo‘jalik yurituvchi sub’ektlarga ustav kapitalini shakllantirish uchun davlat ro‘yxatidan o‘tgunlariga qadar ta’sischilar (ishtirokchilar)ning dastlabki badallarini kiritish uchun milliy va/yoki xorijiy valyutada vaqtinchalik (mablag‘ yig‘ish uchun) talab qilib olinguncha hisobvaraq ochilishi mumkin. Vaqtinchalik hisobvaraq ochish uchun vakolatli shaxs bank-ka ta’sischi (ishtirokchi)lar nomidan ixtiyoriy shaklda hisobvaraq ochish to‘g‘risida ariza taqdim qiladi. Rezident va norezident jismoniy shaxslar tomonidan milliy valyutada talab qilib olinguncha depozit hisobvaraqlar ochish uchun bankka hisobvaraq ochish to‘g‘risida ariza hamda shaxsini tasdiqlovchi hujjat (pasport yoki unga tenglashtirilgan hujjatlar) taqdim qilinadi. Hujjatdagi ma’lumotlar hisobvaraq ochish to‘g‘risidagi arizaga yoziladi. Bank depozitlari narxini baholashning usullari Banklar orasidagi resurslarni jalb qilish uchun raqobatli kurashda muhim vosita bo‘lib turlicha foiz siyosati hisoblanadi, chunki qo‘yilgan mablag‘larga daromad olish mijozlarning qo‘yilma qo‘yishga undovchi muhim omil hisoblanadi. Depozit foiz stavkalari darajasini har bir tijorat banki O‘zbekiston Respublikasi Markaziy

Banki hisob stavkasi, pul bozori holati va o‘zining depozit siyosatidan kelib chiqib, mustaqil ravishda belgilaydi. Depozit schetlarining alohida ko‘rinishlari bo‘yicha daromad hajmi qo‘yilma muddati, summasi, hisobvarag‘ini amal qilish xususiyati, xizmatlar hajmi va xarakteri va, nihoyat, mijozning qo‘yilma shartnomasi shartlariga amal qilishiga bog‘liq. Talab qilingungacha bo‘lgan depozitlar bo‘yicha hisobvaraqalari egalari tomonidan joriy operatsiyalarni amalga oshirish uchun ishlatiladi va ular qoldiqning nomuntazamligi bilan xarakterlanadi. Shuning uchun bunday schetlar guruhi daromadlik darajasi bilan ajralib turadi. YUridik shaxslarga ochilgan talab qilinguncha hisobvaraqalaridagi mablag‘lar qoldig‘i bo‘yicha foizlar umuman to‘lanmasligi mumkin. Bunday foyda, odatda, mijozlarni hisob kassa xizmatlari uchun to‘lov mablag‘larini talab qilinguncha hisobvaraqalarda mablag‘larni minimallashtirish va ortiqcha summalarni qo‘yilmalarning daromadliroq shakllariga joylashtirishga undaydi. Jismoniy shaxslar uchun ochilgan talab qilinguncha varaqalar bo‘yicha foizlar deyarli majburiy tartibda o‘rnatiladi, ammo u bo‘yicha daromad hamisha muddatli qo‘yilmalarga qaraganda pastroq bo‘ladi. Muddatli qo‘yilmalar bo‘yicha foiz stavkasi hajmini o‘rnatishdagi muhim omil bo‘lib, mablag‘lar joylashtirilgan muddat hisoblanadi. Markaziy bank emissiya markazi sifatida makroiqtisodiy darajadagi pul aylanishi hamda bank tizimining likvidliligi nuqtai nazaridan tijorat banklarining ular tomonidan jalb qilingan mablag‘lardan foydalanish imkoniyatlarini doimiy ravishda tartibga solib turadi. Nazariy jihatdan zamonaviy bank tizimida naqd pulsiz aylanishlarning rivojalanishi natijasida dastlabki shakllantirilgan depozitlarni (dastlabki yoki real depozitlar Markaziy bank tomonidan chiqarilgan naqd pullar asosida shakllanganlikni taqozo qiladi) cheklanmagan tarzda bir bankdan ikkinchi bankka o‘tkazish, Shu bilan birga, tijorat banklari tomonidan berilayotgan kreditlarni cheksiz oshirish imkoniyati mavjud. Xorijiy nazariyada bu jarayon depozit

multiplikatsiyasi (ya’ni mablag‘larning bir bankdan boshqasiga zanjirsimon shaklda o‘tkazilishi) va kredit ekspansiyasi deb nom olgan. Markaziy bank tomonidan o‘rnatilgan majburiy zaxira talablari bank tizimida depozit va kreditlarni oshirishning bevosita cheklovchisi bo‘lib xizmat qiladi.

Адабиётлар : 1. Финансы Подредакцией В.М. Родиновой. М.: Финансы и статистика, 1995. 2. Д. Шим и Д. Сигел. Финансовый менеджмент. М.,1996. 3. Д. Шим и Д. Сигел. Методы управления стоимостью и анализа затрат. М., 1995. 4. Ўзбекистон Республикаси Президентининг "Кичик ва ўрта тадбиркорликни ривожлантиришни рағбатлантиришга оид қўшимча чора - тадбирлар тўғрисида"ги Фармони, (1997. 31 январь). Солиқ ва божхона хабарлари, 1997 й. 6 - 12 январ. 7 - сон.

Похожие

Bank majburiyatlarini boshqarish usullari

Bank tavakkalchiligi va uni boshqarish

Bank risklarini boshqarish tizimi va uning tuzilishi

Bank tizimi va bank turlari

Bank marketingi