Word matn muharriri va uning imkoniyatlari - Информатика и ИТ - Рефераты

Word matn muharriri va uning imkoniyatlari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

111 KB

Word matn muharriri va uning imkoniyatlari Reja: 1. Word matn muuarriri, uning imkoniyatlari va interfeysi 2. Х ujjatlarni yaratish 3. Х ujjatlarni saklash 4. Х ujjatlarni chop etish 5. Х ujjatni taxrirlash 6. Matnni bichimlash 7. Matnga kushimcha ma’lumotlar kiritish 8. Jadvallar yaratish

1. WORD MA Т N MUUARRIRI, UNING IMKONIYA Т LARI VA IN Т ERFEYSI Microsoft Word 97 matnlar taxrirlovchisi kup amalli dasturdan iborat matn muxarriri bulib, Microsoft Office 97 paketining asosiy dasturlaridan biri xisoblanadi. Matnni taxrirlashning asosiy boskichlarini kuyidagicha ta’riflash mumkin: xujjatni yaratish, saklash, uzgartirish, bezash, bir nechta xujjatdan bir butun xujjat yaratish va x.k. Ushbu matn muxarririning imkoniyatlarini kuyida keltirilgan ba’zi amallardan xam bilish mumkin: § Matnning orfografiyasi va grammatikasini tekshirish. § Jadvallar bilan ishlash, ularning chegaralari va ichkirangini tanlash. § Rasm chizish. § Elektron xujjatlarni yaratish, saklash, taxrir kilish va x.k. § Elektron pochta kutisidan olingan xabarlarni taxrirlash va boshka imkoniyatlar kiradi. Word 97 matn muxarririni ishga tushirish uchun ish stolidagi uning yorligini, ya’ni kuyidagi rasmni toping va ustiga sichkoncha kursatkichini olib kelib, chap tugmachasini ikki marta tezlikda bosing. Agar bu rasmchani ish stolidan topa olmasangiz, ekranning kuyi kismida joylashgan satr (Masalalar paneli)dagi «Pusk» menyusi ustiga sichkoncha kursatkichini olib kelib chap tugmachasini bir marta bosing. Natijada kuyidagi oyna namoyon buladi . Ochilgan menyudan «Programmo’» kismini, sungra ung tomonda xosil bulgan ruyxatdan Microsoft Word katorini tanlang va sichkonchaning chap tugmachasini bir marta bosing. Bu amallarni bajargandan sung Word 97 matn muxarriri ishga tushadi va Microsoft Word interfeysi oynasi paydo buladi . Kulaylik yaratish maksadida ba’zi atamalarni kelishib olishimiz lozim. «Sichkonchaning chap tugmachasini bosamiz» jumlasini «sichkonchani bosamiz» deb aytamiz. Agarda sichkonchaning ung tugmachasini ishlatish zaruriyati tuKilib kolsa, bu xolni aloxida ta’kidlab ketamiz. Biror buyrukni, suzni yoki tugmachani

«faollashtiramiz» («aktivlashtiramiz») deganda ular ustiga sichkoncha kursatkichini olib kelib, chap tugmachasini bir marta bosish nazarda tutiladi. 1) Oynaning eng yukorisida dastur nomi yozilgan kator mavjud (1). Shu katorning ung tomonida, burchakda uchta boshkaruv piktogrammalari (ramziy belgilar) joylashgan (2): Ulardan birinchisi — «Svernut» (YiKib olish) nomli piktogramma. Agar uning ustida sichkoncha bosilsa, ilova oynasi Masalalar paneli katoriga («Pusk» tugmachasi joylashgan katorga) turtburchak shakldagi tugmacha kurinishida (darchadek) yiKib olinadi. Sichkonchaning chap tugmachasini «darcha» ustida bir marta bosish oynaning oldingi ulchovini va joylanishini tiklaydi. Ikkinchisi — «Razvernut» (Yoyish) tugmachasi. Agar uning ustida sichkoncha bosilsa, ilova oynasi butun ekranga (yoki xujjat oynasi butun ilova oynasiga) yoyib tashlanadi. Shunga axamiyat berish kerakki, Masalalar paneli oyna kattalashgan xolda xam kurinib turadi. «Razvernut» piktogrammasi ustida sichkoncha bir marta bosilgandan keyin eski piktogramma urnida yangi, ikkita ustma-ust joylashgan kvadrat shaklidagi piktogramma paydo buladi. Uosil bulgan piktogrammaning ustida sichkoncha bosilsa, oyna oldingi xolatiga kaytadi. Uchinchisi — «Zakro’t» (Yopish) piktogrammasi. U joriy ilova oynasini yopadi va bajarilayotgan ishning saklab kolinmagan natijalarini saklaydi. Word 97 ni yopish uchun kurib chikilgan birinchi kator boshida joylashgan ilovaning sistema menyusi tugmachasini ikki marta bosish xam mumkin. 2) Oynadagi keyingi kator — Menyular katori (3): Unda kursatilgan menyu turlarining birortasi ustiga sichkoncha kursatkichini keltirib, chap tugmachasi bosilsa, ijro etilishi mumkin bulgan amaliy buyruklar ruyxati chikadi. Т anlab olingan amaliy buyruk ijro etilishi uchun uning ustida sichkonchani bir marta bosish zarur. Barcha menyu turlariga karashli amaliy buyruklarning tez-tez ishlatiladiganlari oson tanlanadigan piktogrammalar bilan belgilanib maxsus standart: xamda bichimlash: uskunalar panellariga joylashtirilgan.

Oynaning chetlarida vertikal va gorizontal xarakatlantirish tasmalarini kurish mumkin (4). Bu tasmalar xujjatning ekranga siKmagan kismini kurish imkonini beradi. Gorizontal tasmada joylashgan chap tomondagi uchburchak ustida sichkonchaning kursatkichi bosilsa, xujjatning chap tomoni, ung tomondagi uchburchak ustida sichkonchaning kursatkichi bosilsa — xujjatning ung tomoni kursatiladi. Vertikal tasmadagi tepaga va pastga karagan uchburchaklar matnning yunalishlariga mos kismni kursatib berishadi. Т asmada joylashgan tugmachalarning ikki chetdagisi mos ravishda Oldingi saxifaga utish va Keyingi saxifaga utish amallarini bajaradi. Klaviaturada bu amalni Page Up va Page Down tugmachalari bajaradi. Urtada joylashgan tugmacha bosilsa, ekranda kuyidagi jadval namoyon buladi : Bu jadvalning xar bir katakchasi ma’lum bir buyruk piktogrammasidir. Mazkur tugmacha shu buyruklarga tez utish uchun ishlatiladi. 3) Oynaning kuyi kismida xolat katori (5) joylashgan bulib, unda xujjat nechta saxifadan iboratligi, ekranda xujjatning nechanchi saxifasi aks ettirilganligi, kursor nechanchi kator, nechanchi urinda turganligi xakidagi va boshka ma’lumotlar aks ettiriladi. Word oynasi ichida xujjat oynasi joylashgan. Uning xam eng yukorisida xujjat nomi aks etgan kator mavjud, burchakda esa sizga tanish bulgan piktogrammalar joylashgan. Bu oynada gorizontal va vertikal chizKichlar mavjud. ChizKichning ok kismi koKozdagi matn joylanishi soxasidir. Pastki ikkita «zajim» («kiskich») yordamida bu soxa chegaralari uzgartiriladi. Yukoridagi «zajim» esa xat boshi joyini kursatadi. Uning joylanishini xam uzgartirish mumkin. Gorizontal tasmalar katori boshida turtta piktogramma joylashgan. Ular xujjat kurinishining bir xolatidan ikkinchisiga tez utish piktogrammalaridir. 2. Х UJJA Т LARNI YaRA Т ISh Avvalo matn nimalardan tashkil topadi, uning elementlari kaysilar kabi savollarga javob berib utamiz. Matn — simvol, suz, kator, parcha, abzas (xat boshi), saxifa kabilardan tashkil topgan.

Simvol (belgi) — bu matnning eng kichik elementidir. U ulchov, yozilish usuli (oddiy, kalin, yozma, chizikli), rang, shrift, pozitsiya (yozilish urni) kabi xususiyatlarga ega. Simvollar ketma-ketligi kuyidagi ob’ektlarni tashkil etadi: suz, parcha, abzas, matn saxifasi. Suz — bu ikki tomondan ajratuvchi simvollar (bush simvol, nukta, vergul va x.k.) bilan chegaralangan simvollar ketma-ketligidir. Keltirilgan xususiyatlarga kushimcha: birinchi (oxirgi) simvol mavjudligi xamda simvollar soni cheklanganligi (suz uzunligi). Kator — shu nomli kod bilan tugagan simvollar ketma-ketligi. Kushimcha xususiyatlar: kator boshi va oxiri, matnda kator tartib rakami, kator uzunligi, katorning chap va ung chegarasi mavjudligi. Parcha — matnning belgilab olingan kismi. Abzas — abzas belgisi bilan ajratilgan simvollar ketma-ketligi. Abzas simvoli chop etilmaydi, matnga ENTER tugmachasi bosilganda kiritiladi. Abzatsning kushimcha xususiyatlari: chap va ung chegaralari, abzas boshidagi siljish, katorlar soni, katorlar urtasidagi interval, varakdagi joylanishi. Saxifa — bu saxifa kodi bilan tugallanuvchi katorlar tuplami. Kushimcha xususiyatlari: saxifa tartib rakami, saxifadagi katorlar soni. Asosiy global ob’ekt — matnning uzidir. Kushimcha xususiyatlari: matn boshi va oxiri, matndagi katorlar soni, matnning varakda joylanishi. Kompyuterga matn kiritish koidalari kuyidagicha: § Simvol kursor turgan joyga kiritiladi. § Sichkoncha kursatkichi kursorni kerakli joyga tez olib borish uchun ishlatiladi va matn terish jarayonida katnashmaydi. § ENTER tugmachasini fakat abzas oxirida bosish za rur. § Matnni urtaga joylashtirish, abzas siljishini kuyish va matnni bir tomonga surish uchun «Probel» (Bush joy) tugmachasidan foydalanish tavsiya etilmaydi. § Matn terish jarayonida uni tez-tez xotiraga saklab kuyish lozim.

§ Saxifalarga tartib rakami klaviaturadan kiritilmaydi. § Nukta va verguldan oldin bush simvol kuyish tavsiya etilmaydi. Endi matnda xarakatlanish uchun ishlatiladigan asosiy tugmachalarni kurib chikaylik: Bitta bush kator kiritish uchun kursorni oldingi katorning oxirgi simvolidan keyin kuyib, ENTER tugmachasi bosiladi. Bitta katorni ikkiga bulish uchun yangi kator boshlanishi kerak bulgan pozitsiyaga kursorni olib borib, ENTER tugmachasi bosiladi. Ikkita katorni birlashtirish uchun kursorni birinchi katorning oxirgi simvolidan keyin kuyib, Delete tugmachasi bosiladi. Word matn muxarririda yangi xujjatlar yaratish bir necha usullar bilan amalga oshiriladi: 1. Standart piktogrammalar katorida piktogrammasi ustida sichkoncha bosiladi. Ekranda «toza koKoz» paydo buladi. Yangi xujjat ochilishini oynaning sarlavxa katorida Dokument suzi yonidagi tartib rakamining uzgarishidan bilamiz. 2. Х uddi shu amalni «Fayl» menyusidagi «Sozdat» (Yaratish) buyruKi orkali xam amalga oshirish mumkin. Bu xolda ekranda kuyidagi oyna namoyon buladi Bu oynalarni savol-javob (dialog) oynalari deb atashadi. Mazkur oynada tizim sizga bir nechta andozalarni (shablonlarni) tavsiya etadi. Masalan, xisobotlar shakli, fakslar, xatlar, yozuvlar va boshka xujjatlar andozalari shu yerda jamlangan. Siz uz xisobotingizni mavjud andozaga solib yaratishingiz mumkin. Ma’lumki, yozuv mashinkasida matn yozilganda koKozga chegara kuyiladi. Bunda karetka ma’lum joyga kelgach, katordan katorga avtomatik ravishda utadi. Shunga uxshash amallarni WORDda bajarish uchun «Fayl» menyusidan urin olgan «Parametro’ stranitso’» (Saxifa parametrlari) buyruKini ishlatish lozim . Namoyon bulgan oynaning «Polya» kismida koKozga chegaralar (yukori, kuyi, chap, ung tomonlardan) kuyiladi. Buning uchun xar bir darchaning yonida tepaga va pastga karagan uchburchaklar mavjud. Ular mos ravishda chegara enini oshiradi va kamaytiradi

«Pereplyot» darchasida mukovalash uchun joy koldiriladi. Ot kraya do kolontitula kismida saxifaning chetidan to saxifaning tartib rakami yozilishi kerak bulgan joygacha masofa kursatiladi. «Zerkalno’e polya» yozuvi oldida belgi kuysangiz, xujjatda saxifalar kitobdagi kabi bir-biriga aynan aks etadi. Х ujjatning bir kismi uchun maydonlarni uzgartirish kerak bulsa, usha saxifalarni belgilab (Buning uchun mazkur kism boshlangan joydan, klaviaturadagi Shift tugmachasini bosgan xolda klaviaturadan pastga karagan kursatkich tugmachasini bosib, kerakli pozitsiyagacha olib borish zarur), Fayl menyusidagi «Parametro’ stranitso’» (Saxifa parametrlari) oynasining «Polya» (Maydon) kismida chegaralarni belgilash kerak. Shundan sung «Primenit» (Kullash) ruyxatidan «K vo’delennomu tekstu» (Belgilangan matnga) parametrini tanlash lozim. Belgilangan betlardan oldin va keyin avtomatik tarzda bulim uzilish belgilari kuyiladi. Agar xujjat bulimlarga bulingan bulsa, kerakli bulim ustida sichkonchani bir marta bosish kerak yoki bir nechta bulimni belgilab, maydonlarni uzgartirish kerak. Х ar doim bir xil chegara kullasangiz, faoliyatingiz boshida bir marta chegaralarni urnatib, «Po umolchaniyu» (Aloxida kursatmasiz) piktogrammasini sichkoncha yordamida faollashtirib kuying. Keyingi xujjatlar yaratish jarayonida saxifa chegaralari to uzingiz uzgartirish kiritmaguningizcha uzgarmasdan turadi. Yukoridagi oynaning «Razmer bumagi» (KoKoz ulchami) kismida koKoz ulchami, uning xolati (gorizontal joylashuv, vertikal joylashuv) uzgartiriladi . A4 bichimli (210x297mm) koKozdan (Siz kurs ishlari, referatlar, diplom ishlari uchun ishlatadigan koKoz) kup foydalaniladi. Shu koKozning teng yarmi — A5 bichimni, ikkitasi esa — A3 bichimni tashkil etadi. KoKozga matnni tuKri va kundalang xolatlarda chop etish mumkin. Buni «Oriyentatsiya» kismida aniklab ketish zarur. «Knijnaya» — tuKri chop etishni, «Albomnaya» — kundalang chop etishni anglatadi. Yozuv mashinkasidan farkli ularok, kompyuterda bir necha xil shriftlar mavjud. Bichimlash panelida joylashgan darchasi yonidagi uchburchakni bosib shriftlar

ruyxatini chikarib, kerakli shrift tanlanadi va u faollashtiriladi. Mazkur darchaning yonida shriftlar ulchovi darchasi joylashgan. Undan yukoridagi usul bilan kerakli ulchovni tanlab olib, sung alfavit turini tanlash kerak.Klaviaturada ikki xil: kirill va lotin xarflari mavjud. Kerakligini tanlab olish uchun ekranning kuyida joylashgan masalalar panelidagi klaviatura indikatori ustiga sichkonchani olib borib, ruyxat ochiladi va xosil bulgan ruyxatdan kerakli alfavit tanlab olinadi. 3. Х UJJA Т LARNI SAKLASh Х ujjat tayyor bulgandan sung uni saklab kuyish lozim. Buning uchun «Fayl» menyusidagi «Soxranit kak» buyruKini ishlatamiz (7.8-rasm): Ekranda namoyon bulgan oynani taxlil etib chikaylik. Papka darchasida xujjatni eslab kolish lozim bulgan jild yoki disk nomi turadi. Rasmda «Moi dokumento’» (Mening xujjatlarim) jildi aks ettirilgan. Agar ruyxatdan jildning nomi almashtirilmasa, kompyuter xamisha xujjatni «Moi dokumento’» (Mening xujjatlarim) jildiga saklaydi. Agar xujjatni disketada saklash talab etilsa, ruyxatdan disk nomi tanlab olinadi (Disk 3,5 A). «Imya fayla» (Fayl nomi) darchasida xujjatga nom beriladi. Uni kirill yoki lotin alifbosida berishingiz mumkin. Nom bir suzdan, jumladan, gapdan, sondan iborat bulishi mumkin. « Т ip fayla» (Fayl turi) darchasida fayl turi tanlanadi. U doc, rtf, html fayl yoki Word muxarririning oldingi versiyalarida saklanishi mumkin. Barcha zarur ma’lumotlar kiritilgandan sung, «Soxranit» (Saklash) tugmachasi bosiladi. Agar biror xatolik utib ketgan bulsa, «Otmena» (Bekor kilish) tugmachasi bosiladi. «Papka» (Jild) darchasidan keyin joylashgan piktogrammalar kuyidagilarni bildiradi: — bir poKona yukoriga utish, ya’ni jildning ichidan yukori katlamga chikish; — «Izbrannoye» (« Т anlangan») jildini tanlash; — yangi jild yaratish; — jild va fayllarni ruyxat kurinishida tasvirlash;

— jild va fayllarni jadval kurinishida (xajmi, yaratilgan sanasi, vakti va x.k.) tasvir etish; — jild va fayllarning xususiyatlarini aks ettirish; — buyruklar va rejimlar piktogrammasi. Mazkur xujjatga ishlov berish tugaganidan keyin uni yopish zaruriyati tuKiladi. Buning uchun «Fayl» menyusidagi «Zakro’t» (Yopish) buyruKini faollashtirish lozim. Dastur ishini tugatmasdan barcha ochilgan fayllarni yopish uchun SHIFT tugmachasini bosib, «Fayl» menyusida «Zakro’t vse» (Barchasini yopish) buyruKini faollashtirish kerak. 4. Х UJJA Т LARNI ChOP E Т ISh Х ujjatni chop etishdan avval, u koKozda kanday joylanishini oldindan kurib kuyish maksadga muvofik. Bunday imkoniyatni «Predvaritelno’y prosmotr» (Dastlabki kurish) buyruKi yaratib beradi. Dastlabki kurish rejimiga ushbu piktogramma orkali xam kirish mumkin. Dastlabki kurish rejimidan chikish uchun namoyon bulgan oynaning piktogrammalar katorida «Zakro’t» piktogrammasini ishlatish zarur. Uujjatni chop etish uchun «Fayl» menyusining «Pechat» buyruKi faollashtiriladi. Natijada kuyidagi oyna namoyon buladi . Agar mazkur xujjatning fakat ma’lum kismini (bir necha saxifani) chop etish zarur bulsa, mazkur saxifalarni «Stranitso’» (Saxifalar) kismida kursatish kerak. Masalan, «Nomera» elementi tanlanganda chop etilishi lozim bulgan saxifa yoki bir nechta saxifaning rakamlari kursatiladi. Agar bir saxifaning ma’lum kismini chop etish lozim bulsa, kerakli kismni belgilab, yukoridagi oynada «Vo’delenno’y fragment» katori oldidagi doiraga belgi kuyiladi. «Chislo kopiy» (Nusxalar soni) darchasida nusxalar sonini avvaldan belgilab kuyish mumkin.

Bir necha nusxada chop etilayotgan xujjatning avval birinchi saxifasi barcha nusxalari, keyin boshkasining barcha nusxalarini chop etish zarur bulsa, yukoridagi belgini olib tashlash kerak. Fakat tok yoki juft saxifalarni chop etish uchun «Fayl» menyusidan «Pechat» (Chop etish) buyruKini tanlash kerak. Sungra «Vo’vesti na pechat» (Chop etilsin) ruyxatidan «Nechetno’e stranitso’» ( Т ok saxifalar) yoki «Chetno’e stranitso’» (Juft saxifalar) belgisini tanlash lozim. Bir yula bir nechta xujjatni chop etish uchun «Otkro’t» (Ochish) tugmachasi bosiladi. «Papka» (Jild) ruyxatidan kerakli xujjatlar saklanadigan jild tanlanadi. Chop etish lozim bulgan xujjatlar belgilanadi. «Komando’ i rejimo’» (Buyruklar va rejimlar) tugmachasini bosib, sung «Pechat» (Chop etish) tugmachasi buyruKi tanlanadi. Mavjud xujjatni tulaligicha chop etish uchun standart uskunalar paneli katoridagi piktogrammasi tanlanadi. 5. Х UJJA Т NI Т A Х RIRLASh Mavjud xujjatni taxrirlash uchun WORD dasturida aloxida buyruklar tuplami kiritilgan. Ularning barchasi «Pravka» ( Т uKrilash) menyusida jamlangan. Rasmlardan yoki matndan nusxa olish, joyini uzgartirish mumkin. Matn va rasmlarni bir xujjatning uzida, shuningdek, bir xujjatdan boshkasiga, xatto boshka ilovaga kuchirish va ulardan nusxa olish mumkin. Bu ishlarni yoki amallarni bajarishdan oldin matn va rasmlar belgilab olinadi. Matn va rasmlarni sichkoncha yordamida belgilash: · matnning ixtiyoriy kismini ajratish uchun siljitish amalini ishlatish kerak; · suzni belgilash uchun kursorni suz ustiga olib kelib, sichkonchaning chap tugmachasini ikki marta bosish kerak; · rasmni ajratish uchun kursorni rasm ustiga olib kelib, sichkonchaning chap tugmachasini ikki marta bosish kerak;

· matnning katorini belgilash uchun kursorni katorning chap chetiga olib kelib, u ungga yunaltirilgan strelka shaklini kabul kilgandan keyin, sichkonchaning chap tugmachasini bir marta bosish kerak; · matnning bir nechta katorini belgilash uchun kursorni katorning chap chetiga olib kelib, u ungga yunaltirilgan strelka shaklini kabul kilgandan keyin, kursorni pastga yoki yukoriga siljitish kerak; · gapni belgilash uchun CTRL tugmachasini bosib turgan xolda gap ustida sichkonchaning chap tugmachasini bir marta bosish kerak; · abzatsni belgilash uchun uning chap chetiga kursorni olib kelib, u ungga yunaltirilgan strelka shaklini kabul kilgandan keyin sichkonchaning chap tugmachasini ikki marta bosish kerak; yana bir usuli — abzas ustiga kursorni olib kelib, sichkonchaning chap tugmachasini uch marta bosish; · butun xujjatni belgilash uchun kursorni matnning chap chetiga olib kelib, u ungga yunaltirilgan strelka shaklini kabul kilgandan keyin sichkonchaning chap tugmachasini uch marta bosish kerak; · kolontitullarni belgilash uchun «Vid» (Kurinish) menyusidagi «Kolontitulo’» buyruKini tanlash lozim; «Razmetka» (Belgilash) xolatida turib, kolontitullar matni ustiga kursorni olib kelib, sichkonchaning chap tugmachasini ikki marta bosish kerak; sung kolontitulning chap chetiga kursorni olib kelib, u ungga yunaltirilgan strelka shaklini kabul kilgandan sung, sichkonchaning chap tugmachasini uch marta bosish kerak; · izoxlar va xavovalarni (snoskalarni) belgilash uchun oynaning mos soxasida sichkonchani bosib, kursatkichni matnning chap chetiga olib kelib, u ungga yunaltirilgan strelka shaklini kabul kilgandan sung, sichkonchani uch marta bosish kerak; · matnning vertikal blokini (jadval yacheykasi ichidagi matndan tashkari) belgilash uchun siljitish davomida ALT tugmachasini bosib turish kerak. Amallarni bekor kilish. Bekor kilinishi zarur bulgan amallar ruyxatini chikarish uchun «Otmenit» (Bekor kilish) tugmachasi oldidagi uchburchakli kursatkich bosiladi.

Sichkoncha bekor kilinishi kerak bulgan amal ustida bir marta bosiladi. Amalni bekor kilish jarayonida ruyxatda undan oldin turgan barcha amallar bekor kilinadi. Oxirgi bekor kilingan amalni kayta bajarish uchun «Otmenit» (Bekor kilish) tugmachasi bosiladi. Rasmlar yoki matn parchasini ma’lum masofaga yoki boshka xujjatga kuchirish, ulardan nusxa olish. Buning uchun kuchiriluvchi yoki nusxa olinuvchi matn parchasi yoki rasmni belgilab olish kerak. Belgilangan parchani kuchirish uchun «Vo’rezat» (Kirkib olish) tugmachasini bosish lozim. Belgilangan parchadan nusxa olish uchun «Kopirovat» (Nusxa olish) tugmachasini bosish lozim. Agar matn yoki rasmdan boshka xujjatga nusxa olish kerak bulsa — shu xujjatga utiladi. Kursorni matn yoki rasm kiritiladigan joyga kuyiladi. «Vstavit» (Kiritish) tugmachasi bosiladi. Rasmlar yoki matn parchasini oyna ichida kuchirish, ulardan nusxa olish. Kuchirish uchun kuchiriluvchi yoki nusxa olinuvchi matn yoki rasmni avval belgilab olib, kerakli joyga siljitish (sichkonchaning chap tugmachasi bosilgan xolda belgilangan matn parchasini yoki rasmni sudrab olib borish) lozim. Manzilga yetgach tugmacha kuyib yuboriladi. Agar kurilgan xolatda fakat nusxa olish talab etilsa, siljitish davomida CTRL tugmachasini xam bosib turish kerak. Undan tashkari belgilangan parchani siljitish uchun sichkonchaning ung tugmachasidan foydalanish mumkin. Sichkoncha tugmachasi kuyib yuborilgandan sung ekranda kuchirish va nusxa olish buyruklari paydo buladi. Axamiyat bergan bulsangiz piktogrammalardagi buyruklar tuk kora (faollashgan) yoki kulrang (faollashmagan) xolatda buladi. Bu narsa matn belgilangan yoki belgilanmaganligiga boKlik. Faollashmagan buyruklar bajarilmaydi. «Pravka» ( Т uKrilash) menyusidagi «Ochistit» ( Т ozalash) va «Vo’delit vsyo» (Uammasini belgilash) buyruklarida tuxtalib utamiz. «Ochistit» buyruKi belgilangan matnni, jadvalni, rasm, diagrammani olib tashlaydi. «Vo’delit vsyo» buyruKi butun matnni, uning ichiga kirgan jadval, rasm, diagrammalarni belgilab beradi. Т opish, almashtirish, utish buyruklari

Joriy matnda sizni kiziktirayotgan matn parchasi (suz, xarf, son, gap, jumla va x.k.) bor yoki yukligini aniklash «Pravka» ( Т ugrilash) menyusidagi «Nayti» ( Т opish) buyrugi yordamida amalga oshiriladi : Buning uchun ushbu oynaning «Nayti» ( Т opish) darchasiga kidirilayotgan matn parchasi kiritiladi. Shundan sung «Nayti dalee» (Keyingisini topish) tugmachasi bosilsa, kursor kidirilayotgan matn parchasi birinchi marta uchragan joyga utib oladi. «Pravka» ( Т uKrilash) menyusidagi «Zamenit» (Almashtirish) buyruKi yukorida keltirilgan oynaning almashtirish kismini ochib beradi . «Zamenit na» (ga almashtirish) darchasiga yangi matn parchasi kiritiladi va «Zamenit» (Almashtirish) tugmachasi bosiladi. Agar matn parchasi taxrir kilinayotgan matnning barcha uchragan joyida yangi matn parchasiga almashtirilishi talab etilsa — «Zamenit vsyo» (Uammasini almashtirish) tugmachasi bosiladi. «Pereyti» (Utish) buyruKi — kursorni talab etilgan ob’ekt (biror anik rakamli saxifa, izox, xavova, kator va x.k.)ga olib utadi. 6. Matn parchasini boshkasi bilan almashtirish jarayonini tushuntirib bering. 6. MA Т NNI BIChIMLASh Matnni taxrirlash jarayonida siz, albatta, bichimlash masalalariga duch kelasiz. Bichimlash deganda — matn ma’nosini uzgartirmay turib, uning shaklini uzgartirish tushuniladi. WORD muxarririda bichimlash buyruklari majmui Format menyusida jamlangan. Menyudagi birinchi buyruk «Shrift»dir. Buyruk bajarilgandan sung namoyon bulgan oynadan kurinib turibdiki, u «Shrift», «Interval» va «Animatsiya» kabi uch kismdan iborat. Shrift kismida matnda kullaniladigan shrift turi, ulchami, rangi, yozilish shakli (J, K, Ch) tanlanadi. Undan tashkari, indekslarni yukorida yoki pastda yozish, barcha xarflarni katta kilib yoki soya bilan yozish va boshka amallar bajariladi. Barcha parametrlar tanlangandan sung OK tugmachasi bosiladi. «Po umolchaniyu»

tugmachasi — kompyuter xar yokilganida avval tanlangan shrift, tanlangan parametrlar bilan (boshka buyruk berilmaguncha) ishlatilishini ta’minlaydi. Interval kismida xarflar urtasidagi masofa, ularning siljishi uzgartiriladi. Animatsiya kismida matnning belgilangan kismiga animatsion effektlar kullaniladi. Buning uchun ruyxatdagi animatsiya effektlaridan biri tanlanib, sung OK tugmachasi bosiladi. Keyingi buyruk «Abzas» ( Х at boshi) buyrugidir. Uning yordamida belgilangan abzatsning katorlari orasidagi masofa ruyxatdan tanlab olish yuli bilan uzgartiriladi. Shu bilan birga matnning chap va ung chegara buyicha, markazda, butun en buyicha tekislash piktogrammasi xamda chap va ungga siljishlar piktogrammasi xam ishlatiladi. «Spisok» (Ruyxat) buyruKi bajarilishi natijasida belgilangan abzatslarga tartib rakamlari yoki markerlar (biror belgi) kushib kuyiladi uning uchun namoyon bulgan oynada «Izmenit» tugmachasi bosiladi. Natijada oyna kurinishi uzgaradi va unda Marker tugmachasini bosib, xoxlagan belgini tanlab olish kifoya. Т artib rakamlarini urnatishda uxshash amallar bajariladi. Piktogrammalar katorida bu buyrukka kuyidagi rasmchalar mos keladi. «Granitso’ i zalivka» (Chegara ichidagi rang) buyruKi belgilangan matn, abzas, saxifa, jadval yoki rasmga chegara kuyib, chegara ichidagi rangni uzgartirish imkonini beradi. Buyruk bajarilishi natijasida namoyon buladigan oyna uch kismdan iborat «Granitsa» (Chegara) kismida chegara turini «net» (chegarasiz), «ramka» (chegara), «ten» (soyali), «ob’yomnaya» (xajmli), «drugaya» (boshka turda), chiziklar turini (keng, ingichka, punktir va x.k.), chiziklar rangini (16 ta rang) xamda chiziklar kalinligini tanlash imkoni mavjud. «Obrazes» (Namuna) darchasida matn ustida bajarilayotgan barcha amallar natijasi aks ettirib boriladi. «Stranitsa» (Saxifa) kismida yukorida kursatilgan barcha amallar saxifaga kullaniladi. «Zalivka» (Chegara ichidagi rang) bulimida rang, naksh, nakshning rangi tanlanadi.

Bu yerda xam «Obrazes» (Namuna) darchasida barcha amallar natijasi aks ettiriladi. Mazkur oynada xamma uzgarishlar kiritilganidan keyin, OK tugmachasi bosiladi. «Kolonki» (Ustunlar) buyruKi bir ustunlik matnni bir necha ustunlik matnga aylantirish imkonini beradi. Buning uchun matn belgilanishi, sung «Kolonki» (Ustunlar) buyrugini faollashtirish zarur Namoyon bulgan oynada ustunlar turini (odna, dve, tri, sleva, sprava) tanlash mumkin. Matnni boshka bir turdagi ustunlarga bulish talab etilsa, Chislo kolonok darchasida ustunlar sonini tanlash zarur. Agar bir vaktning uzida ustunlarni bir- biridan chizik bilan ajratish lozim bulsa, Razdelitel suzi yonida belgisini kuyish kerak. Bu buyrukka piktogrammalar katorida rasm mos keladi. «Kolonki» buyruKi yordamida kolontitullar, izoxlar, ramkalar ichidagi matnni ustunlar kurinishida tasvirlash mumkin emas. Bunday xollarda « Т ablitsa» (Jadval) menyusidan foydalanishni tavsiya etamiz. 7. MA Т NGA KUShIMChA MA’LUMO Т LAR KIRI Т ISh Kup xollarda xujjat betlariga sana (vakt) xamda rakamlar kuyish, taxrir kiluvchiga esa kushimcha kulayliklar yaratish kerak buladi. Ushbu va boshka imkoniyatlar «Vstavka» (Kuyish) menyusida amalga oshiriladi. Agar xujjatni taxrirlash jarayonida sizga bush bet kerak bulib kolsa, «Vstavka» (Kuyish) menyusidagi «Razro’v» (Uzilish) buyruKini kiritish lozim. Bush betni yangi saxifadan, mazkur saxifada, tok saxifalarga, juft saxifalarga kuyish mumkin. Aynan shu amallar bir ustunga xam taallukli. Х ujjat betlariga rakam kuyish uchun «Nomera stranis» (Saxifalar nomeri) buyruKi ishlatiladi Buyruk oynasidagi «Polojeniye» (Joylanish) darchasida kerakli variantni tanlaysiz. Natijada tartib rakami saxifaning yukori yoki kuyi kismiga joylashadi. Vo’ravnivaniye darchasida rakam katorning chap tomonida, ung tomonida, markazida va x.k. kuyilishi belgilanadi.

«Nomer na pervoy stranitse» (Birinchi saxifa nomeri) darchasiga belgisi kuyilsa, xujjatning birinchi saxifasiga tartib rakami kuyiladi. Barcha uzgartirishlar kiritilganidan keyin OK tugmachasi bosiladi. Х ujjatga sana kuyish uchun «Vstavka» (Kuyish) menyusidagi «Data i vremya» (Sana va vakt) buyruKini ishlatish lozim. «Formato’» darchasida sana va vakt turini tanlab olib, OK tugmachasini bosasiz. Kompyuterning klaviaturasiga yaxshilab e’tibor bersangiz, undagi simvollar soni cheklanganligiga ishonch xosil kilasiz. Matnni terayotganingizda, deylik, ± simvoli kerak bulib koldi. Bunday xollarda terishni tuxtatib turgan xolda «Simvol» (Belgi) buyruKini ishlating Х osil bulgan buyruk oynasidan kerakli simvolni belgilab «Vstavit» (Kuyish) tugmachasini bosing. Agar kerakli simvol topilmasa, «Shrifto’» (Shriftlar) darchasidan boshka shrift tanlang. Izlagan topadi deganlaridek, talab etilayotgan simvol albatta topiladi, uni belgilab «Vstavit» (Kuyish) tugmachasini bosing. Oynani yopish uchun «Zakro’t» (Yopish) tugmachasi bosiladi. «Vstavka» (Kuyish) menyudagi «Risunok» (Rasm) buyruKi yordamida matnga grafik ob’ektlar kiritish mumkin: rasmlar, diagrammalar, avtofiguralar, skanerda nusxa olingan fotorasmlar. Т artib bilan buyrukda uchragan bulimlarni kurib chikaylik. «Kartinki» ( Т asvirlar) bulimida — Clip Callery ilovasidan rasm tanlab, kerakli joyga kuyiladi. Buning uchun rasm kiritilishi lozim bulgan joyga sichkoncha kursatkichini olib boring. «Risunok» (Rasm) buyruKining «Kartinki» ( Т asvirlar) bulimini faollashtiring. Namoyon bulgan oynada Grafika (Clip Art) kismini tanlang. Sizga zarur bulgan rasmlar kategoriyasini belgilab, paydo bulgan rasmlardan manzuri ustida sichkonchaning chap tugmachasini ikki marta bosing. Rasm kerakli joyga borib tushadi. Rasm talab etilgan ulchovda bulmasa, uning ustida bir marta sichkonchani bosib, namoyon bulgan ramkada kvadratchalar ustiga sichkoncha kursatkichini olib boring, kursatkich shakli uzgaradi. Sichkoncha tugmachasini kuyib yubormasdan kerakli tomonga sudrang. Sung matn ustida sichkonchani bir marta bossangiz, rasm atrofidagi ramka yukolib ketadi

Buyrukning «Iz fayla» (Fayldan) bulimi yordamida kompyuterdagi yoki disketadagi ixtiyoriy jildda joylashgan grafik faylini matnga kiritish mumkin. «Avtofiguro’» (Avtoshakllar) bulimini ishlatsangiz matnga tayyor geometrik shakllar kiritish imkoniyatini kulga kiritasiz. Masalan, tuKri turtburchak, aylana, turli chiziklar, xar xil shaklli kursatkichlar, blok-sxemalar elementlari, yulduzchalar, bayrokchalar va x.k. Shakllar ulchovini uzgartirish talab etilsa yukorida rasm uchun bajargan amallarni takrorlang. Shakllar chegarasini, aylanishini, rangini, soyasini xamda xajmli effektlarni kullash uchun avtoshaklni belgilab, rasm piktogrammalari katoridagi «Risovaniye» (Chizish) knopkalardan foydalanish kerak: 1. Grafik ob’ektlar va matn urtasidagi tartibni urnatish, grafik ob’ektlarni guruxlash, tarkatish, kayta guruxlash, turni urnatish, turdagi tugun nuktalarni siljitish, tekislash, taksimlash, aylantirish, akslantirish va uzgartirish, avtoshakllarni uzgartirish uchun xizmat kiladi. 2. Ob’ektni tanlaydi. 3. Т anlangan ob’ektni ixtiyoriy burchakka aylantirish. 4. Т ayyor geometrik shakllar. 5. Chiziklar chizish. 6. Kursatkichli chiziklar chizish. 7. Kvadrat yoki tugri turtburchak chizish. 8. Ellips yoki aylana chizish. 9. Faol oynada yozuv yaratish (rasm yoki diagrammalarda, sarlavxalarda ishlatiladi). 10. WordArt ilovasidan foydalanish (keyinrok batafsil kurib chikamiz). 11. Belgilangan ob’ekt ichidagi rangni uzgartirish, olib tashlash. 12. Belgilangan ob’ekt chiziklari rangini uzgartirish, kushish yoki olib tashlash. 13. Belgilangan matn shriftining rangini uzgartirish. 14. Chizik turi (belgilangan chizik turi va kalinligini uzgartirish). 15. Shtrix turi (belgilangan chizikni shtrix yoki punktir chizik kilib jixozlash). 16. Kursatkich turi (belgilangan chizik uchun kursatkich turini tanlash).

17. Soya ( belgilangan ob’ektga soya kuyish). 18. Х ajm ( belgilangan ob’ektni xajmli kilish). «Risunok» (Rasm) buyrugidagi Ob’ekt WordArt bulimini ishlatish yordamida matnni chiroyli shakllarga keltirish mumkin. Namoyon bulgan oynada sizga yokkan usulni tanlab oling va OK tugmachasini bosing. Izmeneniye teksta WordArt oynasi paydo buladi. Mazkur oynaning Т ekst nadpisi (Yozuv matni) katoriga kerakli matnni kiriting, boshka parametrlarni uzgartiring va yana OK tugmachasini bosing. Boshka murakkabrok uzgartirishlar kiritish uchun WordArt piktogrammalar panelidan foydalanish mumkin. Bu piktogrammalar kuyidagi amallar uchun xizmat kiladi: 1. WordArt ob’ektini kushish. 2. Matnni uzgartirish. 3. WordArt tuplami. 4. Ob’ekt bichimi. 5. WordArt shakli (ob’ektni koKozda bir necha xil usulda joylashtirish mumkin.) 6. Ixtiyoriy aylantirish. 7. WordArt xarflarini balandligi buyicha tekislash. 8. WordArt matnini vertikal va gorizontal joylashtirish. 9. WordArt tekislash. 10. WordArt simvollari urtasidagi masofani uzgartirish. WordArt ob’ektining ulchovlarini siz bilgan usulda uzgartirish mumkin. 8. JADVALLAR YaRA Т ISh Jadval vertikal va gorizontal chiziklardan iboratdir. Ular kesishib, panjara (reshetka) xosil kiladi. Shu panjara ichidagi xar bir katakcha yacheyka deyiladi. Kator — bu gorizontal chizikda joylashgan yacheykalardir, ustun — bu vertikal chizikda joylashgan yacheykalardir. Jadvallardan sonlarni ustunda tekislash uchun foydalanish mumkin; bu xolda ularni saralash va ular ustida xisoblash amallarini bajarish soddalashadi. Shuningdek, jadvallarni matnning abzatslarini va ularga mos rasmlarni tekislashda

ishlatish mumkin. Bush jadvalni yaratish uchun «Dobavit tablitsu» (Jadval kushish) piktogrammasini (u standart uskunalar panelida joylashgan) bosish kerak, sung zarur bulgan katorlar va ustunlar sonini sichkoncha kursatkichini siljitish yuli bilan belgilash kerak. Jadvallar ma’lumotni tartiblash va saxifada grafika va matnni ustun xolatida joylashtirish orkali tashkil kilingan kizik maketlar yaratish uchun ishlatiladi. Oddiy jadvalni, masalan, ustun va katorlar soni bir xil bulgan jadval yaratishning kiska yuli «Dobavit tablitsu» (Jadvalni kushish) tugmachasini ishlatishdir. Murakkabrok jadvalni, masalan, turli balandlikdagi yacheykalarni xamda kator va ustunlari xar xil bulgan jadvalni yaratish uchun «Narisovat tablitsu» (Jadvalni chizish) tugmachasidan foydalaniladi. Bu usul kulda jadval chizishga uxshaydi. Yangi jadval yaratib, bush yacheykalarni tuldirish mumkin va, aksincha, mavjud matnni jadvalga aylantirish mumkin. Shuningdek, jadvalni mavjud ma’lumotlar yordamida, masalan, ma’lumotlar bazasi yoki elektron jadvallar yordamida tuzish mumkin. Amaldagi matnni jadvalga aylantirish uchun uni ajratib olib, sung « Т ablitsa» (Jadval) menyusida «Preobrazovat v tablitsu» (Jadvalga aylantirish) buyrugini tanlash kerak. Jadvaldan yacheykalarni, katorlarni va ustunlarni yukotish Yacheykalarni uchirishdan oldin yacheyka belgilarini aks ettiruvchi rejimni yokish zarur. Katorlarni uchirishdan oldin kator belgilarini aks ettiruvchi rejimni yokish zarur Uchirilishi zarur bulgan yacheyka, ustun va kator belgilanadi. « Т ablitsa» (Jadval) menyusida «Udalit yacheyki» (Yacheykalarni yukotish), «Udalit stroki» (Katorlarni yukotish) yoki «Udalit stolbso’» (Ustunlarni yukotish) buyruklari tanlanadi. Yacheykalarni uchirishda zarur parametr tanlanadi va yukotiladi. Jadval buyicha siljish va klaviaturadan kiritish Jadvalni uzgartirish uchun anjomlar panelidagi « Т ablitso’ i granitso’» (Jadvallar va chegaralar) panelini ishlatish kerak. Bu anjomlar panelini chikarish uchun standart anjomlar panelida « Т ablitso’ i granitso’» (Jadvallar va chegaralar) tugmachasini bosish kerak.

Jadval chegaralarini uzgartirish yoki yukotish uchun « Т ablitso’ i granitso’» (Jadvallar va chegaralar) panelida chegaralarning yangi turini, shuningdek, enini, chizikning turi va rangini tanlash lozim, sung «Narisovat tablitsu» (Jadvalni chizish) piktogrammasi yordamida yangi chegarani chizish kerak. Chegaralarning yangi turini bir nechta yacheykaga tez kullash uchun yoki chegaralarni tez uchirish uchun paneldagi chegaralar palitrasidan foydalanish mumkin (Chizik turi, Chizik eni va Chegara rangi piktogrammalari) Ba’zi yacheykalarga dikkatni karatish uchun ular ichini turli ranglarga buyash lozim. Yacheykalarning chegarasi va ichidagi rangining standart kombinatsiyasini tanlash uchun «Avtoformat tablitso’» (Jadval avtobichimi) tugmachasi bosilishi kerak Namoyon bulgan oynadagi ruyxatdan tugri kelgan bichimni tanlash lozim. Bichim kurinishi ung tomondagi kismda aks etib turadi. « Т ablitso’ i granitso’» (Jadvallar va chegaralar) uskunalar panelidagi tugmachalardan murakkab jadvallarni yaratish va taxrirlashda foydalanish kulayrok. Yacheykalar orasidagi chiziklarni olib tashlash uchun «Lastik» (Uchirgich) piktogrammasi bosiladi, sung uchirKich olib tashlanadigan chizik ustidan yurKiziladi. Yacheykalarni birlashtirish yoki bulish uchun ularni belgilab, sung «Ob’edinit yacheyki» (Yacheykalarni birlashtirish) yoki «Razdelit yacheyki» (Yacheykalarni bulish) buyruklari tanlanadi. Namoyon bulgan savol-javob oynasida bir ustun yoki kator nechtaga bulinishi yoki nechta kator va ustun birlashishi kerakligi kursatiladi. Jadvalning yacheykalaridagi axborotni alfavit buyicha, xajmi va sanasi buyicha saralash mumkin. Jadvaldagi axborotni saralash uchun avval saralanadigan yacheykalarni belgilab olib, keyin « Т ablitso’ i granitso’» (Jadvallar va chegaralar) panelidagi «Sortirovat po vozrastaniyu» (Usib borish buyicha saralash) yoki «Sortirovat po ubo’vaniyu» (Kamayish buyicha saralash) piktogrammalari bosiladi. Jadvallardan xisoblash amallarini bajarishda xam foydalanish kulay. Masalan, ustunda turgan sonlarni kushish uchun bu sonlarning tagida turgan yacheykada sichkonchani bir marta bosib, «Avtosumma» (AvtoyiKindi) piktogrammasini bosish kerak. Natija belgilangan yacheykaga joylashtiriladi. Boshka turdagi xisoblash amallarini

bajarish uchun « Т ablitsa» (Jadval) menyusidagi «Formula» buyrugidan foydalanish kerak.

Foydalanilgan adabiyotlar : 1. V.M.Monaxov «Izucheniyeosnov informatiki i vo’chislitelnoy texniki» (opo’t i perespektivo’) 2. Umumiy o’rta ta’limning davlat standarti va o’quv dasturi. 5 maxsus son. Тoshkent, «Sharq», 1999 yil 3. Т ayloqov.N va boshqalar. «Informatika va ХТ asoslari». 1-2 qismlar, Тoshkent, «O’qituvchi». 2002 yil 4. Abduqodirov va boshqalar. «Informatika va ХТ asoslari» . 8-9 sinflar uchun. Тoshkent, «O’qituvchi»,1996 . 5. B.Boltayev va bosh. – «Informatika darsliklari» Т oshkent-1997 6. Azlarov Т . – «Informatikadan davlat ta’lim standartlari» Figurnov V.E. «IBM dlya polzovatelya». Moskva 1997 7. wwwZiyonet.uz

Похожие

Microsoft Word matn muharriri va uning imkoniyatlari

Word matn muharriri va uning menyu punktlari

Microsoft Word matn muharriri

Microsoft Office matnlar bilan ishlash Word matn muharriri va uning imkoniyatlari

Microsoft Word matnli muharriri. Microsoft Word matnli muharririning ishchi muhiti va uning imkoniyatlari