Tizimli tahlil asosida qaror qabul qilish natijasining sharhi - Информатика и ИТ - Рефераты

Tizimli tahlil asosida qaror qabul qilish natijasining sharhi

Загружено в:

05.10.2022

Скачано:

0

Размер:

431.560546875 KB

Tizimli tahlil asosida qaror qabul qilish natijasining sharhi Reja: 1.Qaror qabul qilish natijasining sharxi modeli. 2.Qaror qabul qilish natijalarni sharhlash texnologiyasi.

1. Qaror qabul qilish natijasining sharxi modeli. Nazariy mulohazalar va tajribaning xulosaviy natijalariga suyanib tizimli tahlilning nazariy modelini (3.1 - chizma) keltiramiz. 3.1- chizma. Tizimli tahlilni amalga oshirishda umumilmiy va xususiy metodlarni kullashning nazariy modeli. 2.Qaror qabul qilish natijalarni sharhlash texnologiyasi . Tizimli tahlilni muvaffakiyatli kechishi, avvalambor, tahlining maqsadini qanchalik tugri kuyilganligi, xal kilinishi zarur hisoblangan masala tadqiqotchi tomonidan etarli darajada tushunilganligi va ikkinchi navbatda tanlangan metodlar kay darajada muammoni o’rganishga bog’lik. Shundagina, tanlangan faoliyatda tizimli tahlilning muhim tomonlaridan hisoblangan, muayyan muammoni bartaraf etishda zaruriy chora- tadbirlar majmuasini ishlab chikishi xamda uning tarkibiy kismlarini belgilab beruvchi amaliy tavsiyalar manzilli bo’lishi ta’minlanadi. Bunda jamlangan ma’lumotlarni sharxlash aloxida urin tutadi.

Sharx, bu ma’lum pedagogik muammo bo’yicha (har qanday tashuvchilarda) eng muhimlarining kiska va ketma-ket bayoni, ya’ni muayyan bosqichlar davomida metrik uslublar vositasida jamlangan barcha ma’lumotlarni yoki asosiy kismini umumlashtirish va baxolash natijasida o’rganiladigan manbadir. Manba turli kurinishlarda bo’lishi mumkin, ya’ni so’rov yoki test natijasi, shikoyat yoki murojaat xati, rakamlar va shu kurinishda. Ularni bari matn shaklida keltirilgan bo’lish i mumkin. Shu sababli, matnda biror bir savol yoki bir kator savollarning yigma tavsifnomasi, sintezlashtirilgan ma’lumot bulib, ular muayyan bir vaqt davomida tayyorlangan bo’ladi. Bu o’z navbatida tahlilni amalga oshiruvchidan quyidagi bilim turlaridan foydalanishni takozo etadi. Empirik bilim (eksperimental) tabiat konunlari va insoniyat evolyusiyasini kimyo, fizika, arxeologiya, botaniqa, zoologiya, paleontologiya kabi boshqa fanlarda o’rganilishi jarayonida olinadigan bilimlar. Mantikiy bilim (tahliliy) matematika, astronomiya, molekulyar fizika va boshqalar. Bu, insonning chukur o’rganishi jarayoni natijasida yuzaga keladigan keng bilimdir. Bu erda oldindan bilish va xis etish muhim rol uynaydi; Badiiy bilim - adib, musikachi, musavvirlarning faoliyatiga daxldor bulib, ob’ektiv borlikni badiiy uslublar yordamida aks ettiradi. Maishiy bilim - an’analar, xatti-harakatning me’yor va koidalari, milliy o’ziga xosliklarga taallukli ma’lumotlar majmuasidir. Tezkor bilim - insoniyat xamjamiyatining siyosiy, harbiy, ijtimoiy- iktisodiy muammolar, ilmiy-texnikaviy rivojlanish masalalari, tabiat falokatlari haqidagi kundalik muljali uchun zarur bo’lgan axborot. “Protobilim” - arxiv bilimlar. Pedagogik faoliyat doirasida tizimli tahlilni amalga oshirishda bilimlarni ushbu tarzda ajratish shartlidir. Inson bilimi bu bizni urab turgan dunyo manzarasini anglashning yagona jarayoni, unda bir turdagi axborot boshqasiga utadi, eskirgan bilim o’rnini yangisi egallaydi. Ya’ni, sodda kilib aytganda, biz

kimmiz, bu yorug dunyoga nima uchun keldik, biz unda va u bilan nima kili shg a. majbo’r ekanligimizni bilish uchun amaliy xizmat qiladi. Muammoli vaziyatni oldindan kurishning barcha nozik tomonlarini bilish uchun axborot zarurdir. Ular, yopik tarzda xamda ogoxlantir va istiqbolni belgilovchi rug’da bo’lib, ularni jamlash uchun vosita sifatida metrik usullar tugri tanlanishi shartolgani esa tahlilchining ishi bulib, u etishmagan axborotni o’zinining tahlilga bo’lgan intellektual kobiliyati bilan to’ldiradi. Shuni ta’kidlash muhimki, mutaxassis tomonidan tayyorlangan xujjat (o’z ob’ektivligiga kura) iste’molchi/buyurtmachi tomonidan kabul kilinishi yoki rad etilishi mumkin. Bu uning nuktai nazariga kura (ayrim sabablarga kura tahlilchi tanishishi kiyin bo’lgan maxsus kasbiy axborotning borligi bilan izohlanadi) mavjud muammoga kasbiy manfaatlar nuktai nazari bilan karashdir. Tahlilchi va iste’molchi/buyurtmachi urtasidagi ushbu ziddiyatlar natijasida talab kilinayotgan xakikati yuzaga keladi. Inson tafakkuri uni kurshab turgan atrof muxitga munosabat bildiruvchi (aks ettiruvchi) uning miyasi faoliyatining maxsulidir. Shu yusinda u sub’ekt(individ)ga tegishli bo’ladi, ya’ni, uning urab turgan dunyoga nisbatan sub’ektivdir. Tafakkur yordamida inson ikki bir butun vazifani bajaradi: - ob’ektiv dunyoni, uning ichki mohiyatini anglaydi, anglash orkali esa uni kayta idrok etadi; - tafakkurning ichki mexanizmlarini bilishga intiladi, ya’ni dunyoni u o’zi qanday anglaydi va buni nima maqsadda amalga oshirishini tushunib etadi. Tahliliy intellektning muhim belgilari quyidagilar hisoblanadi: - teranlik - dalil va xodisalarning mohiyatiga etib bora ol ish kobiliyati, ularning sabab va konuniyatlarini, alokadorligi va rivojlanish istikbolini bilish; - tankidiy karash - xodisa va dalillarni ob’ektiv baxolash, mavjud karash, muloxaza, qarorlarni shubxa ostiga olgan xolda yondashish; - egiluvchanlik - bir g’oyadan ikkinchisiga uta olish, shu jumladan o’zinikiga zid bo’lgan g’oyalarga xam;

• bilimning kengligi - xodisalar urtasidagi alokadorlikni kura olish kobiliyati, muammoni keng kulamda kura olish; • tezkorlik - topshiriklar echimining tezligi; • asllik - notakror echimlarni topa olish kobiliyati, umumiy kabul qilingan karashlardan farkli bo’lgan yangi g’oyalarni urtaga tashlay olish; • sinchkovlik - xodisalarning tub mohiyatigacha etib borishga bo’lgan intil ish ; • intuitsiya - zakovatning barcha belgilarini faol ishga solgandan so’ng vokealar rivojini oldindan kura olish kobiliyati. Pedagogik faoliyat doirasida tizimli tahlilni utkazuvchi mutaxassis quyidagilarga masalarga oid aniq tasavvurga ega bo’lishi maqsadga muvofiqdir: - pedagogik tizimning funksionallagiga oid; - ta’lim - tarbiya psixologiyasiga oid; - pedagogik jamoalarni boshqarishga oid; - turli destruktiv guruhlarga oid; - internetning kidiruvchi tizimlariga oid; - maxalliy va xorijiy OAVda ta’limga doir munosabatlariga oid; - maxsus tematik adabiyotlarga oid va b. Kurinib turibdiki, tahlil avvalam bor axborotning sifat va mazmundorligini ta’minlashni takozo etadi. Shu bois, bu jarayonda ilmiy (yangi bilimni ishlab chikarish) va boshqaruv (qarorlar, ssenariylar variantlarini ishlab chikish) funksional kesishadigan nukta hisoblanadi. Tizimli tahlil tizimida funksional kesishuv (o’zaro alokadorlik) xarakterini quyidagicha ta’riflash mumkin: bir tomondan, ilm-fan va axborot taulili bu bilishni va votse’likni ilmiy taulilining axborotli usulidir. Ammo ular orasida farklar xam bor. Shu bois, dalil va vokealar haqida baxsni amalga oshiradi, ularni rivojlanish istikbolini nafakat umumlashtirilgan tipik parametrlar, balki bir kator kushimcha omillar bilan belgilashni takozo etadi. Aslida, ma’lumotlarni semantik kayta ishlash jarayonini mustakil bosqichlarga nisbatan ketma-ketlik shaklida kursatish mumkin. Kuyida, tizimli tahlil uchun makbul bo’lgan harakatlarning

ketma ketligini turli bosqichlar asosida amalga oshirishining nazariy modelini texnologiya tarzida 2 - chizmada takdim etamiz. Bunda, ya’ni tizimli tahlilni amalga oshirishda tadqiqot usuli, aniqrogi tizimli tahlil usuli tahlilchining faoliyatini samaradorligini ta’minlaydi. Shu sababli, uslub chukur tahlil utkazishni ta’minlash barobarida, qaror qabul qilish, qaror variantlarini shakllantirish uchun xam xizmat kilishi lozimligini ko’rsatib utamiz. Bunda, mutaxassislarni intuitsiyasini faollashtirish uslubi ( MIFU ) va tizimni formal tasavvur etish uslubi ( TFTEU )dan foydalaniladiki (3-chizma), buni tizimli tahlilni amalga oshirishda kullaniladigan takt sifatida xam kurib chikish mumkin. Agarda, faoliyat statik emasligini, ya’ni dinamikligini inobatga olsak, jamiyat xayotidagi har bir o’zgarish u, yoki bu kurinishda pedagogik jarayonda ifodalanadi. Shu sababli, pedagogik faoliyat davomida ifodalanadigan shaxsiy, kasbiy, uslubiy, jamoaviy, texnik, ekologik va boshqa shu kabi muammolarni oldindan bilish va baxolash talab etiladi. Buning uchun quyidagi nazariy modeldan foydalanish mumkin deb hisoblaymiz: ko’rsatkichlari kabilar)ning tavsifi^-Ob’ektning boshqa ob’ektlar bilan alokadorligini tavsifi^Ob’ekt faoliyatini ta’minlash uchun mavjud shart- sharoitlarning tavsifi^Faoliyatni ta’minlashda xamkorlikning asosiy yunalishlarini tavsifi^Barcha tavsiflarning tahlili = Prognoz”.

3.2 - chizma.Tizimli tahlil natijalarini sharxlash texnologiyasi. Natija tariqasida, prognoz namoyon bulib, pedagogik faoliyatda ifodalanishi mumkin bo’lgan extimoliy muammolarni ko’rsatib beradi. Bu o’z navbatida resurslrani baxolash va ulardan foydalanish tartibini belgilab olishni talab etadi. Tayanch iboralar: sharx modeli, sharxlash texnologiyasi, sintez, emperik bilim, mantikiy, badiy, maishiy, tezkor va protobilim, teranlik, egiluvchanlik, tezkorlik, assillik, sinchkovlik, intuitsiya.

Nazorat savollari: 1. Xizmatlar ko’rsatish faoliyatida tizimli tahlilni amalga oshirish metodlari. 2.Umumilmiy va xususiy metodlar. 3.So’rov, hujjatlarni o’rganish, faoliyat mahsulini o’rganish, alohida holatlarni o’rganish, qiyoslashning qaror kabulida nimaga kerak? 4.Suhbat, intervyu, ko’zatish, sotsiometriya, test, eksperiment nimani bildiradi? 5.Modellashtirishnimani bildiradi? 6. Prognozlash, ekstrapolyasiya nimani bildiradi? 7. Tizimli - strukturaviy, tizimli - funksional, tizimli - kommunikativ, tizimli - integrativ, tizimli - tarixiy, natija, sharhlash modelini tshuntiring. 8.Qaror qabul qilish natijasining sharxi modeli nimani bildiradi? 9. Qaror qabul qilish natijalarni sharhlash texnologiyasi keltiring 10. Sharx modeli, sharxlash texnologiyasihaqida nima bilasiz? 11. Sintez, emperik bilim, mantikiy, badiy, maishiy, tezkor va protobilimni ifodalang. 12.Teranlik, egiluvchanlik, tezkorlik tushunchalarini ifodalang. 13.Assillik, sinchkovlik, intuitsiya iboralarini tushuntiring .

Foydalaniladigan adabiyotlar ro’yxati 1. Managing with Systems Thinking, Michael Balle, McGraw-Hill, London, 1994 2. Каримова В.А., Зайнутдинова М.Б., Назирова Э.Ш., Садыкова Ш.Ш. Тизимли таҳлил асослари. Тошкент. – “Шарк” - 2014 3. Отамурадов С. Глобаллашув ва миллий – маънавий хавфсизлик. Т.» Ўзбекистон»2013 4. Перегудов Л.В.Саидов М.Х. Илмий ижод методологияси Т.Молия 2008. 5. О’Коннор Дж., Макдермотт И. Искусство системного мышления: необходимые знания о системах и творческом подходе к решению проблем. М., 2006. 6. Саркисян Р.Е. Системный анализ и принятие решений. Часть 1. Вопросы методологии. Детерминированные методы и модели линейного и нелинейного программирования. Учебное пособие для специальности 22.06.02 - «Управление инновациями». -М.: МИИТ, 2008. - 222 с. 7. Хоффер Дж.А., Джордж Ж.Ф., Валачич Ж.С. Современный системный анализ и проектирование. - США.: Пиарсон эдукатион, 2002

Похожие

Tizimli tahlil asosida qabul qilingan qarorlarni ijrosi

Qaror qabul qilish texnologiyasi

Tizimli tahlil asosida jamlangan axborotnig sharhlash

Qaror qabul qilish murakkab intellektual faoliyat

Axborot komplekslarida qaror qabul qilish va ekspert tizimlari