Suriluvchi vergulli va ikkili-o`nli sonlar stida arifmetik amallarning bajarilishi - Информатика и ИТ - Рефераты

Suriluvchi vergulli va ikkili-o`nli sonlar stida arifmetik amallarning bajarilishi

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

102 KB

Suriluvchi vergulli va ikkili-o`nli sonlar stida arifmetik amallarning bajarilishi Reja: 1.Suriluvchi vergulli sonlar ustida qo`shish,ayrish,ko`paytirish va bo`lish amallarining bajarilishi 2. Ikkili-o`nli sanoq tizimida arifmetik amallarning bajarilishi. Qo`shish. Ikkita sonni qo`shganda qo`shiluvchilar xonalarining raqami bir xil salmoqqa ega bo`lishlari shart. Bu shart o`z navbatida qo`shiluvchilarning tartiblari bir xil bo`lganida bajariladi. Demak, ikkita suriluvchi vergulli sonni

qo`shganda, avvalo ularning tartiblarini baravarlashtirish lozim. Ixtiyoriy ishorali ikkita suriluvchi vergulli sonni qo`shish algoritmi quyidagi amallar ketma - ketligini o`z ichiga oladi. 1.Tartiblarni baravarlashtirish. Bunda avvalo tartiblar ayirmasi (2 1 xT xT  ) aniqlanadi va so`ngra kichik qo`shiluvchilarning mantissasi | 2 1 xT xT  | xonaga o`ng tarafga siljitiladi. Tartiblar ayirmasi ishorasi kichik qo`shiluvchini aniqlashga imkon beradi. 2. Tartiblari teng bo`lgan mantissalarni jamlash. Bu bosqichda jamlash qo`zg`almas vergulli sonlarni jamlash kabi bajariladi. 3. Yig`indini normallashtirish. Agar jamlash natijasida xona to`rining to`lib toshishi sodir bo`lsa (yig`indining eng katta xonasi ishora xonasiga o`tib qolsa), normallashtirish bajariladi. Normallashtirishda yig`indi mantissasi (ishorasi bilan) o`ng tarafga bir xonaga siljitiladi va tartib bittaga orttiriladi. Agar jamlash natijasida yig`indi mantissasida verguldan keyin nollar paydo bo`lsa (normallashtirishning o`ng tomonga buzilishi sodir bo`lsa), yig`indi mantissasi (ishorasiz) nollar soniga chap tarafga siljitiladi va tartib nollar soniga kamaytiriladi. Misol: [X 1 ] тўғ          1 1 0110,0 10110101,0 xT x M [X 2 ] тўғ         2 2 1001,0 11011011,1 xT x M sonlarni bir - biriga qo`shish talab etilsin. Yechish: 1. 2 1 xT xT  ayirmani aniqlaymiz, [ 2xT ] тўғ  0,0110  [ 1xT ] қўш  1,0111 _______________ 1,1101  [Т x 1 -Т x 2 ] қўш

[2 1 xT xT  ] тўғ  1.0011 2 1 xT xT   -3<0 bo`lganligi sababli tartiblarini baravarlashtirish uchun 1x M o`ng tarafga uchta xonaga siljitiladi: [ X 1 ] тўғ          1 1 0110,0 00010110,0 xT x M 2. Tartiblari tenglashtirilgan mantissalarni jamlaymiz. Х 2 <0 bo`lganligi sababli mantissa 2x M jamlashda qo`shimcha kodda (yoki teskari kodda) ishtirok etadi. [ 1x M ] тўғ  0,00010110 [ 2x M ] қўш  1,00100101 [ 1x M  2x M ] қўш  1,00111011 [ 1x M  2x M ] тўғ  1,11000101 Жавоб: 1,11000101 0,1001 Yig`indi mantissasi normallashgan bo`lgani sababli qo`shish amali shu yerda tugaydi. Ayirish . Suriluvchi vergulli sonlarni ayirish uchun ayiruvchi ishorasi teskarisiga o`zgartirilib, qo`shish amali bajariladi. Ko`paytirish. Suriluvchi vergulli sonlarni ko`paytirishda ko`paytma mantissasi qo`zg`almas vergullii sonlarni ko`paytirish, ko`paytmaning tartibi esa operandlar tartibini qo`shish bilan aniqlanadi. Ko`paytma ishorasi ko`paytiruvchi va ko`payuvchi mantissalari ishoralarini ikkining moduli bo`yicha jamlash orqali aniqlanadi. Operandlar mantissalari normallashganligi sababli ko`paytma mantissasining absolyut qiymati 0,01  3x M <1,0 oraliqda bo`ladi, ya`ni normallashtirishning o`ng tarafga bir xonaga buzilishi sodir bo`lishi mumkin. U holda ko`paytma mantissasi chap tarafga bir xonaga siljitilib, ko`paytma tartibi bittaga kamaytiriladi. Bo`lish. Suriluvchi vergulli sonlar ustida bo`lish amali bajarilganda bo`linma mantissasi qo`zg`almas vergulli sonlarni bir-biriga bo`lish, bo`linma

tartibi esa bo`linuvchi tartibidan bo`luvchi tartibini ayirish bilan aniqlanadi. Bo`linma ishorasi mantissalar ishoralarini ikkining moduli bo`yicha jamlash orqali aniqlanadi. Operandlar mantissalari normallashganligi sababli bo`linma mantissasining absolyut qiymati 0,1< 3x M <10 oraliqda bo`ladi, ya`ni normallashtirishning chap tarafga bir xonaga buzilishi sodir bo`lishi mumkin. U holda bo`linma mantissasi o`ng tarafga bir xonaga siljitilib, bo`linma tartibi bittaga orttiriladi. Ikkili-o`nli sanoq tizimsida arifmetik amallarning bajarilishi Ikkili-o`nli sanoq tizimsi EHMda sonlarni ifodalashda va ular ustida arifmetik amallar bajarishda keng qo`llaniladi. Ikkili-o`nli sanoq tizimsida arifmetik amallarni bajarish usuli ikkili arifmetika qoidalariga asoslansada, o`ziga xos xususiyatlarga ega. 8421 kodida arifmetik amallarning bajarilishi . Ushbu koddan foydalanib, tetradalar yordamida o`nli sonlarni tabiiy pozitsion ifodalash mumkinligini hisobga olgan holda, o`nli raqamlarni qo`shish masalasi quyidagicha ikkita bosqichda hal etiladi. Birinchi bosqichda o`nli raqamlarning ikkili kodlari ikkili sanoq tizimsi qoidalariga asosan jamlanadi.Ikkinchi bosqichda natijaga tuzatishlar kiritiladi. Bunda uchta hol ro`y berishi mumkin: 1.Birinchi bosqich natijasi 10 dan kichik. Natija to`rtta ikkili xonalar orqali ifodalanib, katta o`nli xonaga ko`chirish qiymati signali shakllanmaydi. Natijaga tuzatish kiritish talab qilinmaydi. Masalan, 4  5  9 0100  0101 1001 Natija: 0000 1001.

2. Birinchi bosqich natijasi 10 dan 15 gacha oraliqda. Natija o`nli sanoq tizimsi asosidan katta, demak, yig`indini to`g`ri o`kish uchun olingan kodga tuzatish kiritish lozim, ya`ni ko`chirish qiymati bo`lgan birni qo`shni katta tetradaga yozib, asosiy tetradadan o`nni ayirish lozim. Masalan, 5  6  11 0101  0110 1011 Tuzatish kiritilgandan so`ng natija quyidagicha bo`ladi: 0001 0001 3. Birinchi bosqich natijasi 16 dan 19 gacha oraliqda. Bu holda ko`chirish qiymati bo`lgan birni qo`shni katta tetradaga yozish lozim. Lekin bunda asosiy tetradadagi son 10 ga kamayishi o`rniga birdaniga 16 ga kamayadi. Demak, natijani tuzatish uchun unga 6 ni qo`shish kerak. Masalan, 9  8  17 1001  1000 1 0001 Tuzatish kiritilgandan so`ng, quyidagini olamiz: 0001 0111 Shuni aytish lozimki, ikkinchi holda tuzatish uchinchi holdagidek amalga oshirilishi mumkin, chunki 10 sonini ayirishni uning qo`shimcha kodini, ya`ni 6 ni qo`shish bilan almashtirish mumkin. Misol. [ X 1 ] 10  4097 ва [ X 2 ] 10  5445 sonlarini 8421 kodda qo`shish talab etilsin: 0100 0000 1001 0111  0101 0100 0100 0101 1001 0100 1101 1100 

0000 0000 0110 0110 tuzatish 1001 0101 0100 0010 Yakuniy natija [ X 3 ] 10  9542 8421 kodida ko`paytirish va bo`lish amallarini bajarish aytarlicha qiyinchilik tug`dirmaydi, chunki ko`paytirish aslida ko`payuvchi modulini ko`p marta qo`shish bo`lsa, bo`lish bo`linuvchi modulidan bo`luvchi modulini ko`p marta ayirishdan iboratdir. 8421(3 kodida arifmetik amallarning bajarilishi . Ushbu kodda o`nli raqamlarni qo`shish ikkita bosqichda amalga oshiriladi. Birinchi bosqichda o`nli raqamlarning ikkili kodlari ikkili sanoq tizimsi qoidalariga asosan jamlanadi. Ikkinchi bosqichda natijaga tuzatishlar kiritiladi. Bunda ikkita hol ro`y berishi mumkin: 1. Birinchi bosqich natijasi 10 dan kichik va yig`indi 3 ta ortig`i bilan emas, balki 6 ta ortig`i bilan hosil bo`ladi. Haqiqatan ham: x 1i  3  x 2i  3  x 3i  6. Yakuniy yig`indini olish uchun dastlabki natijadan 3 ni (ikkili sanoq tizimsida) ayirish lozim. Masalan: 2  6  8 0101  1001 1110 - 0011 - тузатиш 1011 2. Birinchi bosqich natijasi 10 dan katta va katta o`nli xonaga ko`chirish qiymati signali shakllanadi. Yig`indi 6 ta birlikki kam holda hosil bo`ladi. Demak,

yakuniy yig`indini olish uchun dastlabki natijaga 3 ni (ikkili sanoq tizimsida) qo`shish lozim. Masalan: 4  7  11 0111  1010 1 0001  0011 tuzatish 1 0100 Misol. X 1  3542 ва X 2  1476 sonlarni bir-biriga qo`shish talab etilsin. Birinchi bosqich quyidagini beradi: 0110 1000 0111 0101  0100 0111 1010 1001 1011 0000 0001 1110 (0) (1) (1) (0) Qavs ichidagi raqamlar o`ng tarafdagi tetradadan ko`chirish qiymati shakllanganligini ko`rsatadi. Ikkinchi bosqich natijasi quyidagicha: 1011 0000 0001 1110  (-11) (  11) (  11) (-11) 1000 0011 0100 1011 Bu natija 8421(3 kodida 5018 ni beradi.

Adabiyotlar: 1 . G`aniyev S.K., Karimov M.M., Mambetov N.M. Hisoblash tizimlarining Axborot asoslari. Oliy o`quv yurt.stud. uchun darslik. -Toshkent.: TDTU, 2002. 2. Savelyev A.Y. Osnovi informatiki. Ucheb. Dlya vuzov. –M Izd-vo MGTUim. N.E Baumana, 2001. 3. Lisikov B.G Arifmeticheskiye i logicheskiye osnovi sifrovix avtomatovx [Uchebnik dlya vuzov po spets. "Elektronniye vichislitelniye mashini"]. Minsk: Visha shkola, 1980. 4. www.uzedu.uz

Похожие

Qo'zg'almas vergulli sonlar ustida airmetik amallar

Schyotchiklar

Shaxsiy kompyuterda axborotni tasvirlash

Paskal tilining operatorlari

C++ tilida amallar va qiymat berish operatori