Paskal tilining operatorlari - Информатика и ИТ - Рефераты

Paskal tilining operatorlari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

97 KB

www.arxiv.uz Reja: 1. Paskal tilining operatorlari 2. O`zlashtirish operatorlari 3. Arifmetik o`zlashtirish operatori 4. Mantiqiy o`zlashtirish operatori 5. Belgili o`zlashtirish operatori

www.arxiv.uz 1 . P a s k a l t i l i n i n g o p e r a t o r l a r i Programmaning asosiy vazifasi boshlang`ich ma`lumotlarni qayta ishlab, qo`yilgan masalaning natijasini beruvchi amallarni bajarishdan iborat. Algoritmik tillarda biror-bir masalani yechishda ma`lumotlar ustidagi amallarni bajarish operatorlar zimmasiga yuklatiladi. Programmalash tillaridagi har bir operator, ma`lumotlarni qayta ishlash jarayonining mustaqil bosqichi bo`lib, mantiqan yakunlangan hisoblanadi. Programmada yozilgan operatorlarni to`g`ri talqin qilish uchun ularni yozish qoidalari (operatorning sintaksisi) qathiy aniqlangan bo`lishi shart. SHunday qilib, aytish mumkinki programma bu - turli xil vazifalarni bajaruvchi va yagona maqsadga eltuvchi operatorlarning to`plamidir. Har bir operator ; (nuqta-vergul) belgisi bilan yakunlanadi. Mavjud programmalash tili ruxsat bergan operatorlardan unumli va oqilona foydalanib, mukammal programmalar yaratish dasturchining bilimiga, tajribasiga va sanhatiga bog`liqdir. Q uyida Paskal tilining asosiy operatorlari bilan to`liqroq tanishib, ulardan dasturlashda foydalanish yo`llarini o`rganamiz. 2 . O ` z l a s h t i r i s h o p e r a t o r i Odatda programma natijasini hosil qilish uchun juda ham ko`p oraliq hisob ishlarini bajarishga to`g`ri keladi. Oraliq natijalarni esa ma`lum muddatga saqlab turish lozim bo`ladi. Bu ishlarni bajarish uchun tilning eng asosiy operatorlaridan biri bo`lmish - o`zlashtirish operatori ishlatiladi: <o`zlashtirish operatori>::қ<ûzgaruvchi>:қ<ifoda>; Bu yerda :қ o`zlashtirish belgisi hisoblanadi, bu belgini қ (tenglik) belgisi bilan almashtirmaslik zarur. O`zlashtirish operatorida :қ belgisining o`ng tomonidagi <ifoda> q iymati aniqlanilib, so`ng chap tomondagi o`zgaruvchiga o`zlashtiriladi yoki boshqacha qilib aytganda, ifoda qiymati o`zgaruvchi nomi

www.arxiv.uz bilan xotirada eslab qolinadi. O`zgaruvchining oldingi qiymati esa (agar u bo`lsa) yo`q bo`lib ketadi. O`zlashtirish operatorini yozishdagi eng muhim narsa, bu ifoda va o`zgaruvchilarning bir xil tipli bo`lishligidir. O`zlashtirish belgisining o`ng tomonidagi ifodaning natijaviy tipiga qarab, o`zlashtirish operatorini uch xil guruhga ajratish mumkin: arifmetik o`zlashtirish operatori, mantiqiy o`zlashtirish operatori, belgili o`zlashtirish operatori.

www.arxiv.uz 3 . A r i f m e t i k o ` z l a s h t i r i s h o p e r a t o r i Butun yoki haqiqiy tipli, sonli natija beruvchi ifodani (odatda bunday ifodani arifmetik ifoda deb ataladi) hisoblash uchun arifmetik o`zlashtirish operatoridan foydalaniladi. Arifmetik ifodada qatnashuvchi barcha o`zgaruvchilar haqiqiy yoki butun tipli bo`lishi kerak. Arifmetik ifoda- sonlar, o`zgarmaslar, o`zgaruvchilar va funktsiyalardan tashkil topadi, hamda Қ, -, *, Ғ, div , mod kabi amallar yordamida yoziladi. Arifmetik amallarni bajarilishi quyidagi tartibda bo`ladi : *, Ғ, div , mod , Қ, -. Ifodani bajarilishidagi bu tartibni o`zgartirish uchun kichik qavslardan foydalaniladi. Ifodaning qavslar ichiga olib yozilgan qismlari mustaqil holda birinchi galda bajariladi. Sanab o`tilgan arifmetik amallarning vazifalari bizga matematika kursidan ma`lum. Lekin, bu ro`yxatdagi div va mod amallari bilan tanish emasmiz. Div – butun bo`lishni anglatadi, bo`linmani butun qismi qoldirilib, qoldiq tashlab yuboriladi. Misol: 7 div 2 қ 3 5 div 3 қ 1 -7 div 2 қ -3 -7 div –2 қ 3 2 div 5 қ 0 3 div 4 қ 0 Mod – butun sonlar bo`linmasining qoldig`ini aniqlaydi. m mod n qiymat faqat n>0 dagina aniqlangan. Agar m≥0 bo`lsa m mod nқm-((m div n)*n), m<0 bo`lsa m mod nқm-((m div n)*n)Қn, m mod n ning natijasi doim musbat sondir. Misol: 7 mod 2 қ 1 3 mod 5 қ 3 (-14) mod 3 қ 1

www.arxiv.uz (-10) mod 5 қ 0 Paskal tilida ham boshqa algoritmik tillar kabi arifmetik standart funktsiyalari mavjud. Bu funktsiyalarni matematik yozilishi va Paskal tilida ifodalanishi quyidagi jadvalda keltirilgan: Arifmetik ifodaga doir misollar : 2*5 - 4*3, 9 div 4Ғ2, 45Ғ5Ғ3, a Қ bҒ2*7.2 - sqrt(7), ex`(2 - a)*9.7 - 6.1*6.1 Paskal tilida darajaga ko`tarish amali yo`q, shuning uchun, bu amalni bajarishda logarifmlash qoidasidan foydalanamiz. Misol : yқa n ,a 0 ifodani hisoblashni k o` rib chi q aylik . Tenglikni ikkala tomonini logarifmlaymiz: lnyқlna n , logarifm xossasiga ko`ra lny қ nlna , bu tenglikdan "u" ni aniqlaymiz, uқe nlna - bu tenglikni Paskal tilida quyidagicha yozish mumkin: y қ ex` ( n * ln ( a )). Funktsiyalar Paskal tilida ifodalanishi sin x sin(x) Cosx cos(x) Arctg x arctan(x) Lnx ln(x) e x ex`(x) х Sqrt(x)  x  Abs(x) x 2 sqr ( x ) Argumentning kasr qismini topish funktsiyasi Frac ( x ) Argumetning butun qismini topish funktsiyasi Int ( x )

www.arxiv.uz Endi sal murakkabroq arifmetik ifodalarni Paskal tilida yozilishini ko`rib chiqaylik. Matematik yozuvi Paskal tilidagi yozuvi AҚb CҚd (aҚb)Ғ(cҚd)bc b a a ) (   a*(aҚb)Ғ(b*c) 1 1 1 1 1   x 1Ғ(1-1Ғ(1-1Ғx)) 2-(x-b) 2 -e ax ҚsinCX 2-sqr(x-b)-ex`(a*x)Қsin(c*x) x e x y x y    2 2 1 2 2 x*(ex`(x*xҚy*y)- 1)Ғsqrt(abs(x*xҚy*y)) Endi arifmetik o`zlashtirish operatoriga doir misollar ko`rib chiqamiz: x:қ 0; c:қ sqrt(a*aҚb*b); y:қ 2*`i*r; i:қ iҚ1; i:қ 5Ғ4; x:қ a - bҒ2; O`zlashtirish operatorining o`ng tomonidagi ifodada q atnashuvchi o`zgaruvchilar , albatta , bu operatordan oldin o`zining q iymatlariga ega bo`lishi kerak . Aks holda , o`zlashtirish operatori o`z ishini bajara olmaydi . Dastur tuzishda ko`pchilik yo`l qo`yadigan xatolikni quyidagi misolda taxlil qilib ko`ring: To` g` ri tuzilgan dastur Noto` g` ri tuzilgan dastur `rogram Misol; Var `rogram Misol; Var

www.arxiv.uz a,x,y:Real; Begin a:қ2.3; x:қ3.1; y:қa*x; Writeln(`yқ`,y); End. a,x,y:Real; Begin a:қ2.3; y:қa*x; { o`zlashtirish operatorining o`ng tomonidagi “X” o`zgaruvchining qiymati aniqlanmagan } Writeln(`yқ`,y); End. 4 . M a n t i q i y o ` z l a s h t i r i s h o p e r a t o r i Agar o`zlashtirish operatorining chap tomonidagi o`zgaruvchi boolean ( manti q iy ) tipiga tegishli bo`lsa , operatorning o`ng tomonida natijasi true ¸ ki false bo`lgan manti q iy ifoda bo`lishi shart . Mantiqiy ifoda- arifmetik ifoda, solishtirish belgilari va mantiqiy amallardan tashkil topadi. Mantiqiy ifodaning natijaviy qiymati true (rost) ¸ki false (yolg`on) bo`ladi. Mantiqiy ifodada amallarning bajarilish tartibi quyidagicha: 1. Not 2. *, Ғ, div, mod, and 3. Қ,-,or 4. қ, <, >, <қ, >қ,<> Manti q iy ifodada ham amallar ketma - ketligini o`zgartirish uchun kichik q avslardan foydalaniladi . Mantiqiy ifodaga doir misollar: 1. x<2*y

www.arxiv.uz 2. true 3. not not d 4. (x>yҒ2) 5. d and (xқy) and b 6. (C or D) and (xқy) or not B Mantiqiy o`zlashtirish operatoriga doir misollar: d:қtrue; b:қ (x>y) and (kқ0); c:қD or B and true; VAR Global Flag:Boolean; FUNCTION GETSQR( x:real ); Const SQRMAXқ100; Begin X:қx*x; GlobalFlag :қ( x>SQRMAX ); If GlobalFlag then x:қSQRMAX; GetSQR:қx; End; 5 . B e l g i l i o ` z l a s h t i r i s h o p e r a t o r i Agar o`zlashtirish operatorining chap tomonida char ( belgili ) yoki String (q atorli ) tipdagi o`zgaruvchi ko`rsatilgan bo`lsa , u holda operatorning o`ng tomonida belgili ifoda bo`lishi zarur . Belgili qiymatlar ustida fa q atgina q o`shish ( ulash ) amalinigina bajarish mumkin . SHuning uchun, belgili ifoda-belgili o`zgarmas, belgili o`zgaruvchi yoki belgili tipli funktsiya bo`lishi mumkin. Belgili o`zlashtirish operatoriga misollar:

www.arxiv.uz s :қ`Қ-`; d :қ`*Ғ`; k :қ s Қ d ; ` :қ` Turbo `ascal `; `rogram M1; Var s1,s2:String; Begin s1:қ` oliy `; s2:қ` tahlim `; s2:қs1Қs2; Writeln(s2); End . Adabioytlar: 1. Virt N. Algoritmi strukturi dannix programmi. - M.: Mir, 1985 g. 2. Abramov V., Trifonov N., Trifonova G. Vvedenie v yazik Paskal. - M.: Nauka, 1988 g.

www.arxiv.uz 3. Faysman A. Professionalnoe programmirovanie na Turbo Paskale. - T.: "Infomeks Korporeyshn", 1992 g. 4. Findlay W., Watt D.A., Paskal. An introduction to methodical programmin. Third edition. – London: pitman, 1985 g . 5. Polyakov D. B., Kruglov I. Yu. Programmirovanie v srede Turbo-Paskal (versiya 5.5): Sprav.-metod. posobie. – M.: Izd-vo MAI. 1992 g. 6. Epaneshnikov A., Yepaneshnikov V. Programmirovanie v srede Turbo Paskal 7.0 M., Dialog-nauka, 1993 g. 7. Epaneshnikov A., Yepaneshnikov V. Delhi 5. Yazik Object Pascal. – M .: Dialog - MIFI , 2000 g . 8. www.uzedu.uz 9. www.tuit.uz

Похожие

Bеysik (paskal) tilining grafik imkoniyatlari

Paskal tilining asosiy tiplari va strukturasi

Bеysik (paskal) tili Dasturni xotiraga yozish va undan o`qish. Bеysik (paskal) tilining buyruqlari

Takrorlash operatorlari

Bеysik (paskal) tilining opеratorlari. Izoh, kiritish-chiqarish opеratorlari. Chiziqli algoritmlarni dasturlash