Матн мухаррирлари ва улар билан ишлаш - Информатика и ИТ - Рефераты

Матн мухаррирлари ва улар билан ишлаш

Загружено в:

12.01.2024

Скачано:

0

Размер:

91 KB

Матн мухаррирлари ва улар билан ишлаш Режа: 1. Матн мухаррирлари ҳақида умумий тушунчалар ва уларнинг асосий турлари. 2. Матн мухаррирларида ишлаш ва матнларга ўзгартиришлар киритиш 3. Нашриёт системалари, уларнинг турлари ва ишлатилиши.

Матн мухаррирлари ҳақида умумий тушунчалар ва уларнинг асосий турлари. Матн мухаррирлари нима ва улар қандай ишларни бажаришга имкон берадилар? Нега уларнинг бир қанча турлари мавжуд ва улар бир-биридан нимаси билан фарқ қилади? Замонавий матн мухаррирларидан қандай ишларни бажариш талаб қилиниши мумкин? Бу муаммоларни билиш ва тўғри хал қилиш матн мухаррирларини тўғри танлаш хамда ишлатиш учун асос бўлиб хизмат қилади. Чунки сизнинг нима иш билан машғуллигингиз тегишли матн мухаррири танлашни тақозо қилади. Матнларни тахрир қилиш бўйича умумий маълумотлар. Хар бир компьютердан фойдаланувчида у ёки бу хужжатларни хат, мақола, хизмат хужжатлари, ҳисоботлар, реклама материалларини тайёрлаш эхтиёжи туғилиши мумкин. Албатта бу хужжатларни компьютер ёрдамисиз ҳам тайёрлаш мумкин. Лекин хусусий компьютерлар пайдо бўлиши билан улар ёрдамида хужжатларни тайёрлаш соддалашди. Хужжатларни тайёрлаш учун компьютерни ишлатганда киритиш ёки тузатиш керак бўлган хужжат матни экранда ҳосил бўлади ва фойдаланувчи диалог режимида унга ўзгартишлар киритиши мумкин. Ҳамма ўзгартишлар компьютер экранида дарҳол кўринади ва кейин матнни қоғозга босиб чиқарганда фойдаланувчи киритган ўзгартишлар ҳисобга олинган холда чиройли кўринишли матн ҳосил бўлади. Фойдаланувчига бир қанча қулайликлар туғилади. Масалан, хужжатнинг тайёр бир қисмини бошқа жойга кўчириб ўтказиш, матннинг маълум бир қисмини ажратиб кўрсатиш учун турли шрифтлардан фойдаланиш, тайёр хужжатни кераклича нусхада босиб чиқариш ва хоказо. Матнларни компьютерда тайёрлашнинг қулайлиги ва самарадорлиги хужжатларни қайта ишлашга мўлжалланган бир қанча программаларнинг яратилишига сабаб бўлади. Бундай программалар "матн мухаррири" деб аталади ( Word Processors ). Бу программаларнинг имконияти турлича, яъни содда тузилишли кичик хужжатларни тайёрлашга мўлжалланган

программалардан тортиб, китоб ва журналларни тўлиқ нашрга тайёрлашга мўлжалланган программаларгача мавжуд. Матн мухаррирларида ишлаш ва матнларга ўзгартиришлар киритиш Матн мухаррирларида қандай ишларни амалга ошириш мумкин, қандай қилиб тайёр матнларга керакли ўзгартиришларни киритиш ва уни тахрирлаш мумкин? Матнда хатоларга йўл қўйилса, матн мухаррири уни тузатишга имкон берадими? Грамматик, орфографик ва стилистик хатолар қандай қилиб матн мухаррири орқали тузатилиши мумкин? Матн мухаррирлари бир тилдан бошқасига таржима қилишга имкон берадими? Расм чизиш, матнга қўшимча элементлар қўшиш ва жадвал хамда расмлар қўйиш матн мухаррири орқали амалга оширила олинадими? Ушбу муаммо ва саволлар хақида яхшилаб фикрланг ва топганларингизни бошқалар билан бўлишинг. Сўнгра материалнинг қолган қисмига ҳ тишингиз мумкин. Ҳозирги пайтда кенг тарқалган матн мухдррирларидан WINWORD ни ишлатишни кўриб чиқамиз. WINWORD муҳарририни ишга тушириш тартиби ва унинг асосий элементлари билан танишиб чиқамиз. Бунинг учун WINDOWS ни ишга тушириш учун win деб ёзиб ва ENTER тугмасини босамиз. Program manager пиктограмасида сичқончани икки марта босиб ойнани очамиз. Бошқача усул билан Microsoft Office группасида сичқончани 2 марта босиб ойнани очиш мумкин. Кейин бу ойнада Microsoft Word пиктограмасини сичқонча билан 2 марта босиб Win Word 6.0 ни ишга тушириш мумкин. Очилган ойнада, яъни Tip of the Day (Кун тартиби) да OK тугмасини босиш билан Word мухаррири билан ишлаш мумкин. WinWord нинг асосий элементлари билан танишиб чиқамиз. ■ программа номини сақловчи сарлавҳа қатори ■ меню қатори

■ менюдаги буйруқлар ■ пиктографик буйруқлар ■ варақлар сони, абзацлар ва чизиқларни ўлчайдиган координатали чизиқлар ■ горизонтал ва вертикал чизиқлар ■ хужжатнинг ҳозирги холати ва мухаррирнинг ишлаши ҳақида ёзилган маълумотни сақловчи энг пастки қатор ■ текстни киритиш ва уни қайта ишлаш мухити ■ кўп нуқта билан тугалланган буйруқлар номларини ишлатиб мулоқот ойнасини очиш ва у билан ишлашни ўрганиш. Курсорни хар-хил пиктограммаларга қўйиб, улар билан боғлиқ бўлган буйруқлар номларини ўқиш ҳам мумкин. Номаълум бўлган буйруқ ёки опция ҳақида ёрдам сўраш муҳитини ўрганиш тартиби билан танишамиз. Бунинг учун пиктографик менюдаги ёрдам пиктограммасига курсорни тўғирлаш керак. Курсорни объектга тўғирлаб, у ҳақида маълумот олиш учун сичқонча тугмасини босиш. Менюни очиб, сўроқ белгиси билан курсорни буйруқ номи устига келтириб, меню буйруқлари ҳақида маълумот олиш мумкин. Сўроқ белгиси билан белгиланган текст фрагментини тўғирлаш ҳақида маълумот олиш мумкин. Бирон-бир термин ҳақида маълумот олиш учун ёрдам пиктограммасида сичқон тугмасини 2 марта босиш. Натижада мулоқот ойнаси S earch (қидириш) очилади ва бу ойнада рўйхатдан танланган рухсат калитини ёзиш керак. Show Topics (мавзуни кўрсат) тугмаси босилгандан сўнг ойнада кўрсатилган терминлар билан боғлиқ бўлган мавзулар рўйхати чиқади. Шу рўйхатдаги битта мавзу танланиб Go To (ўтиш) тугмаси босилиши билан у хақда ойнада керак маълумотни олиш мумкин. ■ Агар шу маълумот Word га ўтиш билан сақланиб қолиши исталса, сичқонча билан On T op (олдинги план) тугмаси босилади. ■ ёрдам текстини Print (босмага чиқариш) буйруғи билан босиб чиқариш мумкин.

■ Ойнани ёпиш учун Close (ёпиш) буйруғи ишлатилади. ■ Index (предмет кўрсаткичи) маълумот системасидаги предмет кўрсаткичига киришга ёрдам беради. Help ( ёрдам) менюсини очиш ва унинг буйруқлари билан танишиб чиқиш учун: • Contents (мундарижа); • Search for help ( ёрдам қидириш ); • Index (предмет кўрсаткичи); • Quick Preview (қис қа кўргазма); • Examples and Demonstrations ( мисоллар ва намойиш ); • Tip of the Day ( кун тартиби ); • About Microsoft Word (Word программаси ҳақида ) пунктларини ўрганиш керак . Янги хужжат тузиш ёки бор хужжатни чиқариш муҳитини ўрганиш тартиби қуйидагича амалга оширилади : • 2 бетли текстни киритиш; • Макет тартибини ўрганиш, бунинг учун View (тузилиш) менюсидаги Page Layout (макет) буйруғига киритилади ёки горизонтал чизиқ юқорисидаги 3 та пиктограммалардан чап томонидаги 1 чисига сичқонча тугмасини босиш, шунда хужжат қандай ёзилган бўлса шундай экранда пайдо бўлади. Керакли пиктограммалар гуруҳини экранда ўрнатиш учун ОК босилади. Пиктографик менюни бошқа жойга жойлаштириш учун сичқончани унинг бўш жойига тўғирлаб, уни босиб турган холда силжитиш керак. Янги пиктограмма ҳосил қилиш учун пиктографик менюни ўзгартириш қуйидагича амалга оширилади: • view менюсидаги toolbars буйруғи танланади ва пайдо бўлган мулоқот ойнасидаги Customize (тўғирлаш) тугмаси босилади. • Хужжатдаги ўзгартиришни сақлаш учун Save Changes in (даги ўзгартиришларни сақлаш) рўйхатдаги Normal Dot танланади.

• ўзида буйруқни сақловчи программани пиктографик менюга киритиш учун категориялар рўйхатида шу меню номи белгиланади. • Ҳоҳлаган программада сичқонча тугмаси босилади ва Description да ўқилади. • Керакли программа ўқилади ва керакли жойга жойлаштир-илади. • Охирида Close тугмасига босилади. • Программадаги ўзгартиришларни сақлаш учун File (файл) менюсидаги Save All (хаммасини сақлаш) тугмасига босилади. Бир нечта хужжатларни танлаш ва уларни бир вақт ичида қайта ишлаш учун: - Янги хужжатни очиш учун File менюсидаги New (янги) Буйруқни танлаш керак, шунда сарлавхада янги хужжат номи пайдо бўлади. - File менюсидаги New буйруғи орқали шаблонлардан биттасини танлаш ва шу билан бирга 35 та хужжатлар шаблонлари ичидан мулоқот ойнасидаги Template (шаблон) орқали ҳосил қилинган хужжат шаблони танланади. - илмий ишлар: - Факслар - формулятор - хатлар ва бошқалар Шаблон танлагандан кейин ОК тугмасини босиш керак. Огохлантиришлар: Template рўйхатидан яна ёрдамчи ( Wizards ) лар мавжуд, улар орқали Tem p late даги керакли қатор танланади ва ОК босилади. Ҳосил бўлган мулоқот ойнаси орқали хужжат белгиларини ўзгартириш ва клавиатурадан керакли маълумотларни киритиш мумкин. Template рўйхатидан керакли қиймат танлангандан кейин Des с ription орқали хужжат шаблонини кўриш имкони туғилади. Window (ойна) менюси орқали хужжатлар ойналарини алмаштириш ёки бир неча ойналар билан бир вақтда ишлаш мумкин бўлади, чунки бу меню барча очилган хужжатлар рўйхатини ўзида тўплаган.

Ctrl + F 6 орқали Windows менюсидаги Arrange All (ҳаммасини жойлаштириш) буйруғи орқали ойналарни бир қаторда жойлаштириш имкони туғилади. 8 та символдан ошмаган хужжатни File Name (файл номи) ичидаги S а ve As (сифатида сақлаш) мулоқот ойнаси Save (сақлаш) пиктограммасида сақлаб қўйиш мумкин. Dire с tories да директорияни белгилаб, унинг номини Drives (дисклар) орқали диск номини ёзиб ОК босилади. File менюсидаги Close орқали ишлаб турувчи хужжат ойнасини ёпилади. Сақланган хужжатни очиш, ёпиш ва сақлаб қўйиш учун: 1. File менюсидаги Open буйруғи ёки Open пиктограммаси орқали файлни очиш. Шу билан бирга Drives даги Open буйруғи орқали мулоқот ойнасида дискни ва Directories , яъни директорияни керакли файл жойлашган жойида кўрсатиш. 2. File Name да файл номини кўрсатиш ва ОК ни босиш. 3. Агар файлнинг турини алмаштириш керак бўлса List Files of Type да керакли қийматни кўрсатиш керак. Ўзида эски хужжатни сақловчи файлни очиш учун. ■ File менюсидаги Find File (файлни топиш) буйруғини танлаш керак. ■ ҳосил бўлган Search (қидириш) мулоқот ойнасидаги File Name га файл номини ёзиш керак, агар у номаълум бўлса * ёки? лардан фойдаланиш керак. ■ Include Subdirectories (поддиректорияларни ишга тушириш) дан ҳам поддиректорияларда шу файлни топиш учун фойдаланиш керак. ■ Файл топилгандан кейин Find File мулоқат ойнасини очиш керак. Ундаги Listed Files (файллар рўйхати) рўйхатида ҳамма файллар номлари тўпланган бўлади Белгиланган текст фрагментини қалин чизиқ ( Bold ) ва курсив ( Itali с) билан чизиш учун: - Format менюсидаги Font (шрифт) буйруғини чиқариш ва у орқали Font

мулоқот ойнасини очиш. - Font Style ( шрифт тури) рўйҳатидан икки хил чизиқдан биттаси танланади. - Effects ( қўшимча эффект) гурухида Small Caps ёки all C ap sни ўрнатиш. - Танланганни тўғрилигини тасдиқлаш учун ОК ни босиш керак. Чизиқ чизишни 2 қаватли чизиб чиқишни ва пунктир чизиб чиқишни танлашни киритиш тартиби: ■ Format менюсидаги Font буйруғини ишга тушириб Font мулоқот ойнасини очиш керак. ■ Чизиб чиқиш учун Underline ни танлаш керак. ■ Белгиланган символларни чизиш тури билан ажралиб туриши учун Effects гуруҳида Strike through опцияси танланиши керак. ■ Охирида ОК ни босиш керак. Тексти белгиланган фрагментнинг шрифти ва турини ўзгартириш тартиби: - Format менюсидаги Font буйруғини ишга тушириш. - Font мулоқот ойнасидаги Font рўйхатидан керакли шрифт турини белгилаш. - Preview ёрдамида танланган шрифтни кўриш мумкин. - Size рўйхатидан шрифт размерини танлаш мумкин. - У танлангандан кейин тасдиқлаш учун ОК ни босиш керак. Текст тузиш турини ўрганиш: ■ Текст тузиш турини босиш; ■ Сичқонча курсорни белгиланиши керак бўлган хужжат қисмига йўналтириш керак. ■ Охирида ESC тугмаси босилиши керак. Текст сарлавхасининг форматлаш мухитини ўрганиш тартиби: - Format менюсидаги Paragraph буйруғи орқали қаторлар орасида бўшлиқ ҳосил қилиш ва ҳосил бўлган мулоқот ойнасида Intentdsand Spacing ни танлаш, Spacing гуруҳида Line Spacing (қаторлар орасида бўшлиқ) рўйхатини

очиш ва кўрсатиш орқали керак бўлган бўшлиқни танлаш мумкин. Тўғрилигини маъқуллаш учун ОК тугмасини босиш керак. Бундан ташқари 1; 1.5; 2 қаторга тенг бўлган бўшлиқларни ишлатиш мумкин. - Орқама кейин келаётган абзацларни Intentdsand Spacing (оралиқ) гурухидаги before (олдин) ва after (кейин) киритиш майдонларида юқоридан ва пастдан оралиқлар кўрсатиш ва Тўғрилигини маъқуллаш учун ОК тугмасини босиш керак. - Пиктограммалар ёрдамида чап, ўнг томонлардаги ва марказдаги абзацларни тўғирлаш керак. - File менюсидаги Paragraph буйруғи орқали биринчи қатор абзаци учун жой ташлаб, уни ўнг ва чап томондан сиқилиб боришини ташкиллаштириш мумкин. Шунда экранда Paragraph мулоқот ойнаси пайдо бўлади. Бу ерда биринчи қатор абзаци учун жой ташланиши учун Intentation (Бўшлиқ) майдонидаги Spacial рўйхатидаги Intentdsand Spacing менюсидаги First Line (биринчи қатор) элементи танланиши керак. Киритиш майдони Ву (га) ўнг томонда жойлашган бўлиб, у орқали 1 чи қатор абзац оралиғини см. орқали белгилаш мумкин. Identation гуруҳидаги Right киритиш майдони орқали ўнг томондан ва Left чап томондан сиқилиб боришини таъминлаш мумкин, якунида ОК ни босиш керак. Текстни варақларга максимум ажратилган колонкалар сатҳида сиғдиришда варақ чегарасини ва колонка параметрини танлаш учун: - Курсорни текст колонкаларига ажратишни бошлайдиган жойга тўғирлаб, Format менюсидаги Columns (колонкалар)ни танлаш керак. - Очилган мулоқот ойнасидаги Presets гуруҳи майдонидаги One (1), Two (2), Three (3), Left (чап), Right (ўнг) ойналаридан биттаси танланиши керак. Шунда колонкаларнинг варақдаги сони ва жойлашиши пайдо бўлади. - Колонкалар ораларида бўшлиқ ҳосил қилиш учун Line Between (ажратувчи чизиқ) опцияси танланади. - Колонкалар орасидаги энлик ва оралиқ ҳосил қилиш учун Wide and Spacing гуруҳи танланади.

- Ҳамма колонкалар оралиғини бирданига ҳосил қилиш учун Apple To (га ўзгартириш) рўйхатига Wide document (бутун хужжат) ёки This Point Forward (шу жойдан бошлаб) элементлари танланиши керак. - Охирда ОК тугмасини босиш керак. Буйруқларни ўзгартириш ва қайта ишлаш тартиби қуйидагича: - Edit меюсидаги Undo (ўзгартириш)буйруғи орқали буйруқни ўзгартириш мумкин. Охирги бажарилган буйруқ Undo буйруғи чақирилиши билан ўзгаради. - Бир нечта буйруқларни бирданига ўзгартириш учун пастга қаратилган стрелка бир вақт ичида босилади. - Edit менюсидаги Repeat (қайтариш) ёки учирилган буйруқни танлаш мумкин. Repeat буйруғи ҳа р сафар чиқарилганда биттадан ўчирилган буйруқ тикланади. - File менюсидаги Close (ёпиш) орқали охирги сақланишдан кейин хужжатнинг барча ўзгартиришларини бекор қилиш мумкин. Шулар орқали буфердаги белгиланган текст фрагментини WINDOWS нинг бошқа программаларида ҳам ишлатиш мумкин. Бунинг учун EDIT менюсидаги PASTE буйруғи чақирилади. Белгиланган фрагментни буфер орқали жойлаштиришнинг уч хил усули бор: - EDIT менюсидаги CUT буйруғи орқали. - CUT буйруғи пиктограммасидан қайчи сифатида фойдаланиш орқали. - CTRL + X орқали. Бунинг учун: - Киритиш курсорини жойлаштиришга тўғирлаш: - EDIT менюсидаги PASTE ни ишлатиш. - PASTE пиктограммасини ишлатиш. - CTRL + V дан фойдаланиш керак. Хужжат фрагментларидан сичқонча орқали нусха олиш учун: Сичқонча курсорини хужжатнинг белгиланган фрагментининг ҳоҳлаган жойига жойлаштириш ва сичқонча чап тугмасини босиб туриш керак. Шунда

сичқонча курсори олдида тўғри тўртбурчак пайдо бўлади, у буксирга олиш ва жойлаштиришдан далолат беради. - Энди шу тўғри тўртбурчак орқали текст фрагменти кесиб олинади. - Шунда кесиб олинган фрагмент йўқолиб, у бошқача жойлашади. - Белгиланган текст фрагментларидан нусха олиш учун бир вақтда CTRL ва сичқонча чап тугмаси босилади. Шунда сичқонча курсори ёнида тўғри тўртбурчак ва қўшув белгиси пайдо бўлади, улар шу фрагментдан нусха олинганлигини билдиради. Нашриёт системалари, уларнинг турлари ва ишлатилиши. Нашриёт соҳасида ишлатиладиган матн мухаррирлари шу соҳа учун яратилган махсус программалар бўлиб, улар газета- журнал, китоблар, турли реклама маҳсулотлари тайёрлашга мўлжалланган. Шулардан бири Page Maker пакети китоблар матнини териш ва чоп қилишда жуда қулай восита ҳисобланади. Ventura Publisher эса газета-журналлар матнини териш ва чоп этишга мўлжалланган. Унинг ёрдамида матнни саҳифаларга бўлиш, матн бўлакларини зарур жойларга жойлаштириш (компановка) ва шу соҳада кўп ишлатиладиган амалларни тез ва қулай амалга ошириш мумкин.

Aдaбиётлар : 1. Аюпов Р.Х. Microsoft Front Page амалий дастурида ишлаш. Тошкент, ТМИ, 2005 йил. 2. У.Ю.Юлдашев, Р.Р. Боқиев, Ф.М. Зокирова. Информатика, Ғ офур §улом номидаги нашриёт-матбаа ижодий уйи, Т., 2002 3. §уломов С.С, Шерму xa медов A.Т., Бегaлов Б.A. Иқтисодий информaтикa/ Тошкент, “Ўзбекистон”: 1999 й, 528 бет. 4. Аюпов Р.Х., Исмоилов СИ., Аюпов Х.Р. Хусусий компьютерда ишлаш/ “ Microsoft Word 2000 матн муҳаррири”, Т., ТМИ, 2002 йил, 124 бет. 5. Марахимова А.Р., Рахмонқулова С. Интернет ва ундан фойдаланиш/ ТДТУ, Т.: 2001 йил, 176 бет. 6. Ғ уломов С.С, Aлимов Р.X., Xодиев Б.Р. вa бошқ a лaр. Ax борот тизимлaри вa теxнологиялaри/ Тошкент, “Шaрқ”: 2000 йил. 7. Симонович СВ. и другие. Общая Информaтикa.Учебное пособие/ М, Издaтелство “АСТПресс”: 2001 г. 8. Симонович СВ. и другие. Специальная Информaтикa.Учебное пособие/. М, Издaтелство “АСТПресс”: 2001 г. 9. У.Юлдашев, Р.Р. Боқиев, М.Э.Мамаражабов. ЕХСЕ L -97. Уқув қў лланма. Т., 2000

Похожие

ЭҲМ ва улар билан ишлаш

Турбо-Паскаль тилида массивлар ва улар билан ишлаш

Веб-саҳифаларни яратиш ва улар билан ишлаш тартиби

Веб-саҳифаларни яратиш ва улар билан ишлаш тартиби

Замонавий матн ва такдимот мухаррирлари, асосий хоссалари ва имкониятлари