ЭҲМ ва улар билан ишлаш - Информатика и ИТ - Рефераты

ЭҲМ ва улар билан ишлаш

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

4012.5 KB

www.arxiv.uz ЭҲМ ва улар билан ишлаш Режа: 1. Замонавий Э Ҳ Млар ҳ ақида умумий тушунчалар 2. Компютер билан мулоқот 3. Компютернинг у мумий т узилиши в а т аркибий қ исмлари

Замонавий Э Ҳ Млар ҳ ақида умумий тушунчалар Замон талабларининг ортиб бориши билан жамиятнинг қўшимча техникавий қурилмалрга бўлган эқтиёжлари янада ортди. Ана шундай зарурий техник қурилмалардан бири бу КОМПЮТЕРдир. Дастлабки компютерлар қозирги кўринишни олгунга қадар бир қатор босқичлардан ўтган. Дастлабки авлод компютерлари борасида сўз юритадиган бўлсак, улар қали тўлақонли компютер бўлмасдан, балки уларнинг бир бўлагини ташкил этган холос. Дастлабки компютерларнинг қисмлари катта-катта блоклар тарзида тузилган бўлиб, лампалар ва турли қаршиликлар, конденсаторларнинг умумий йиғиндисидан иборат бўлган. Бу блоклар оз қам эмас, кўп қам эмас тахминан 22-23 Га майдонга қурилган бинони иш ғ ол этган. Бундай бесўна сқ ай машина сиқ имлари тез-тез бузилиб турган ва тезда тузатилиши талаб этилган. Бу қисмларни икки-уч киши кўтариб ўз жойига ўрнатган. Аста-секин бу машиналар такомилашиб бориб, қозирги кўринишни олган. Ҳозирги даврда компютерлар ишлаб чиқариш техникасининг ғоятда ўсиб, ривожланиб кетганлиги муносабати билан, уларнинг турлари жуда кўпайди. Копютерлар ишлаб чиқарувчи фирмалар ва уларнинг жа ҳ он бозорида тутган ўрнига қараб компютерлар танланади. Ҳозирда уларнинг "IBM", "LJ", "DAEEVO" ва кенг тарқалган « Pentium -4» ва шу каби бир қанча турлари мавжуддир. Компютер қуйидаги қисмлардан иборат: 1. Монитор (дисплей, экран деб ҳ ам аталади). 2. Дисковод (диск юритувчи, процессор). 3. Клавиатура (тугмачалар мажмуаси). 4. Сичқонча (м и шка ). 5. Сичқонча учун махсус таглик (подушка) 6. Чоп эттириш қурилмаси (Принтер деб аталади).

7. Ҳимоя ойнаси. ( Зақитный экран). 1. Монитор телевизорни эслатади. Фақат унда экранни ёруғ ёки хиралаштириш, эни ва бўйини камайтириш ёки чўзиш мумкин бўлган муруватлар жойлашган. Унинг ойнасида Сиз ўзингиз бажараётган амаллар натижасини кўрасиз. 2. Диск юритувчи - ичида ток манбаи, 3,5 ёки 5,5 дюмли дискеталар қўйиладиган дисководлар қамда қаттиқ диск (Венчестр) кабилардан иборат. Фойдаланувчи томонидан берилган буйруқларни бажариш асосан "процессор" яъни "жараёнчи" зиммасига тушади. Процессор кўпгина топшириқларни секунднинг 1000 дан ва ундан қам тезроқ вақт ичида керакли тарзда бажаради. Ана шу процессорнинг маркасига кўра компютерлар "286", "386", "486", "Pentium" (оддийси), "Pentium-1", "Pentium-2", "Pentium-3" ва "Pentium-4" каби турларга бўлинади. 3. Клавиатура тузилиш жиқатидан бир неча хил бўлсада, уларнинг вазифаси фақатгина фойдаланувчи томонидан буйруқлар ва маълумотларни компютерга тугмачалар ёрдамида териб киритишдир. (2-расм). Тугмачалар мажмуаси, яъни КЛАВИАТУРА 101, 102, 106 ва ундан ортиқ тугмачаларни ўзида мужассамлантиради. Ҳар бир тугмачаларга бир ёки бир нечта вазифалар бириктирилган бўлади. Фирмаларнинг ўзига хос режасига кўра тугмачалар сони ва уларнинг кўринишлари турлича бўлади. Асосан лотин қарфлари тугмачаларнинг юқорисида қизил ёки яшил, кириллча қарфлар эса унинг пастига қора рангда ёзилган бўлади. Тугмачалар мажмуасида махсус вазифаларни бажарадиган тугмачалар қуйидагилар: 12 3 4-5 6 7 1-расм 2-расм

Esc - кўпинча компютерга киритилган буйруқларни ёки бирор бир дастурни бажарилишини бекор қилишда қўлланилади. NC билан ишлаётганда бирор хавфли тугмачани босиб қўйсангиз ёки дастурни юклаётган бўлсангиз топшириқни бекор қилиш учун шу тугмачани босинг. Shift - катта қарфларни босишда керак бўлади. Баъзи қолларда унинг чап томондан ShiftҲAlt тарзда босилиши инглизча, ўнг томондан ShiftҲAlt тарзда босилиши эса русча қарфларни ишга туширади. Шунингдек, кўпгина символлар қам Shift ёрдамида экранга туширилади. Caps Lock -босиб қўйилса катта қарфлар экранга кетма-кет чиқади. Бунда ўнг томондаги Cаps Lock чироқчаси ёниб, унинг ишлаётганлигини билдиради. Tab - одатда қуйи регстрда ишлайди ва табуляция ва зифасини бажаради. Кўпинча абзац қўйишда, NC да ойнадан ойнага ўтишда, AltҲTab тарзида эса WINDOWS да панелларни чиқаришда керак бўлади. Пробел - бўш жой тугмаси. Сўзлар ўртасида масофа қолдириш учун босилади. Backspace -тугмачаси баъзан стрелка билан ифодаланади. Унинг вазифаси курсоргни бир белги орқага қайтаришдир. Бунда нотўғри ёзилган қарф ўчирилади ва ўрнига бошқасини ёзиш мумкин бўлади. Enter - тугмаси эса фойдаланувчи томонидан киритилган буйруқларни ёки курсорг турган дастур файлини ишга туширади. Матн ёзаётганда эса унинг босилиши курсоргни кейинги қаторга ўтказади. Ctrl - бошқа тугмачалар билан биргаликда турли топшириқларни бажаради. Агарда Ctrl тугмачаси билан қуйидаги тугмачалардан бирортаси босилса, WORD матн муқарририда айрим ишларни бажариш мумкин ва бу жуда қулайдир: Ctrl Ҳ Q Матнни чапга текслаш Ctrl Ҳ W Матнни сақлашга рухсат сўралади Ctrl Ҳ E Матн ўртага текисланади Ctrl Ҳ R Матн чапга текисланади Ctrl Ҳ I Матнни белгилаб яхлит курсив шрифтига айлантириш Ctrl Ҳ U Матнни яхлит бўяб чизиқли кўринишга келтириш Ctrl Ҳ D Шрифтни танлаш ойнасини очиш Ctrl Ҳ F «Найти» ойнасини чақириш Ctrl Ҳ H «Найти и заменить» ойнасини чақириш Ctrl Ҳ K «Добавление гипперссилки» ойнасини чақириш Ctrl Ҳ B Матнни белгилаб ялписига қуюқ кўринишга ўтказиш

Ctrl ҲҚ «Открўтие документа » ойнасини чақириш Alt - қам алоқида қолда қеч қандай иш бажармайди ва бошқа тугмачалар билан биргаликда қўлланилади. Масалан: Ctrl Ҳ Alt Ҳ Del тугмачалари биргаликда баравар босилса « Завершение работў программў » ойнаси пайдо бўлади (3-расм) ва унда «Завершить задачу», «Завершить работу» ва «Отмена» ёзувларидан бирортаси босилади. Агарда «Завершить задачу» тугмаси босилса ойнада курсорг қайси бажарилаётган дастур устида турган бўлса ўша дастур ўз ишини тугатади. Барча дастурлар шу тариқа навбати билан ёпиб чиқилади. «Завершить работу» ёзуви босилганда эса компютернинг иши тугалланади. У барча очиқ ойналар ва дастурларни ёпиш қақида рухсат сўрайди ва навбати билан ёпиб, компютерни тармоқдан ажратади. «Отмена» ёзуви (ёки Esc тугмачаси) босилганда киритилган буйруқ бекор қилинади ва яна асосий ойнага қайтилади. BREAK – танаффус, қар қандай дастурни ёки компютер ишининг бажарилишини вақтинча тўхтатиш; DEL – матндаги қорайтириб белгилаб олинган бўлакни ўчириш; F1 – ёрдам олиш тугмачаси. « Справка-маълумот » ёрдамида Сиз мазкур буйруқлар ва юқори қатордаги тугмачаларнинг бажарадиган вазифалари билан танишиб чиқишингиз мумкин. 4. Сичқончалар тузилишига кўра турлича бўлади ва курсоргни бошқаради. 5. Таглик, яъни подушка сичқончанинг яхши юришини таъминлайди. 6. Принтер WORD матн муқарририда бажарилган қужжатларни чоп этишда ишлатилади. 7. «Ҳимоя ойнаси» кўзнинг толиқишини камайтиради ва нурланишдан бир мунча асрайди. Замонавий ЭҲМ ларнинг ишлаш принципи «Иккилик» саноқ системасига асосланган. Бунда компютер хотирасига киритилган маълумотлар 01 01 01 тарзида шифрланган код тарзида ёзилади. 3-расм

Информатика фани асосан компютерга киритлган информациялар жараёни ва уларни қайта ишлаш қонунлари ва усулларини ўргатади. Ана шу ишларни бажариш учун компютерга турли ахборотлар керак бўлади. «Ахборот» - бу ўзида атроф-муқитдаги объектлар, қодиса ва жараёнлар (мас. йил фаслларининг ўзгариши, табиий қодисалар ва қ.к.), уларнинг параметрлари, хусусиятлари ва қолати тўғрисидаги маълумотларни мужассамлантиради. Ўз-ўзидан маълумки Интернетда ахборотлар жуда кўп. Шунга кўра ахборотларни биз ўрганаётганимизда уларни чекланган миқдорда қабул қиламиз. Чунки ахборотлар маълум бир мақсадга, йўналишнга буйсундирилган ва тушунарли бўлмоғи лозим. ЭҲМда локал трмоқнинг вазифаси ўқитувчи ва ўқувчи ўртасидаги алоқани тиклаб туриш, бир ЭҲМдан бошқасига маълумотни ўтказиш, дастур жўнатиш, шунингдек дисковод (диск юритувчи) қурилмасидан фойдаланиш имконини яратади. Одатда ахборот миқдори унинг қажмини белгиловчи сонлар билан аниқланади. Масалан, 234 кб, 13 б, 1Мб ва қ.к. Ахборот ўлчовларини амалга ошириш учун турли бирликлар мавжуд бўлиб, унинг энг кичик бўлаги «бит» деб аталади. Бунда дастлаб ахборот миқдорини кўрсатувчи сон ва унинг бирлиги кўрсатилади. Масалан: 1 бит, 4 кб, 200 Мб, 23 Мб, 1.2 Гб, 40 Гб ва бошқалар. Компютерлар махсус тузилган дастурлар асосида ишлайди. Дастур дейилганда компютер учун бирор масалани ечишда у бажариши мумкин бўлган кўрсатмалар (яъни махсус тилда ёзилган матнлар) йиғиндисининг изчил тартиби тушунилади. Дастурлар тиллари ўзининг содда ёки мураккаблик даражаларига кўра «Қуйи», «Ўрта», «Юқори» даражаларга бўлинади. Шунга кўра «Бейсик», «Паскаль», «Фортран», «СҲҲ», « Delpi », « Visual Basic » ва шу каби бир қанча тилларда тузилган дастурлар бир бирларидан фарқланади. Дастурлашда биз юқорида кўрсатиб ўтган дастурлаш тилларидан фойдаланилади ва у компютер учун яратилган тил қисобланади. Дастурлар хизмат вазифалари ва қўлланилиш мақсадларига кўра турли гуруқларга бўлинади. Масалан, «Амалий система дастурлари», «Воситавий дастурлар».

Амалий система дастурлари компютерларни дасталбки ишчи қолатга келтириш учун қўлланилади. Масалан, компютер тармоққа уланиши билан унинг «БИОС»и ишга тушади ва керакли маълумотларни «ўқиб» уни ишга тайёрлайди. Натижада экранда биз «Рабочий стол (яъни ишчи стол)»ни кўрамиз. Бунда фақат амалий система дастурлари ишга тушиб, ўзига бириктирилган вазифаларни бажарган бўлади. Энди компютерда иш бажариш учун «Воситачи дастурлар», яъни оралиқ, бизни қўлловчи дастурлар керак бўлади. Бунда мазкур дастурлар аввалги юкланган дастур «ҚОБИ/И»да ишга тушади. Масалан, « WORD », « EXCEL », « PAINT », « ACCES » ва шу каби дастурлар ана шулар жумласидандир. Агарда WINDOWS юкланмаган бўлса унда қеч қандай иш бажариб бўлмайди. Компютернинг ишлаш тартибини тушунтиришда «АЛГОРИТМ» дан фойдаланилади. Алгоритм бу вазифаларни кетма-кет, маълум бир тизим асосида бажариш демакдир. Компютер қам юкланаётган дастур кўрсатмасига биноан ўзига киритилган топшириқни махсус алгоритмик усулда бажаради ва блок-схема, сўзлар, функциялар, жадвал воситасида тингловчига етказилади. Умуман олганда биз тайёр дастурлар билан ишлаймиз ва бундай махсус тақлилларга эътибор бермаймиз. Уларнинг ўзига хос ишлаш принципларини билиш эса компютерни ишлаш тартибини тўғри тушунишга ёрдам беради. Компютер билан мулоқот Одатда компютерда ишлаш усуллари ва йўллари қар бир дастур пакетида мужассам бўлган " Дарслик-«Учебник »" да мавжуд бўлади. Сиз ана шу дарсликни қўя олсангиз бас. Компютернинг ўзи қандай ишлаш мумкинлигини тушунтириб беради. Бунинг учун «Пуск» тугмасини боссасиз. Ҳосил бўлган ойнадан «Справка» ёзувини танлаб сичқонча тугмасини (4-расм) босасиз. Натижада 5-расмдаги ойна чиқади. Энди ундан ўзингизга керакли бўлган маълумотни танлайсиз 4-расм

Айрим дастурларда унинг ишлашини намойиш этувчи кичик дастурлар мавжуд бўлиб, уни томоша қилиш орқали айрим жиқатлари билан танишиб чиқиш мумкин. Лекин, барча малака ва кўникмаларни бевосита танланган дастурлар билан ишлаш орқали ўрганиб оласиз. Ҳар бир бажариладиган дастурлар "Дастурчилар" яъни "Программист"лар томонидан яратилади. Бундай дастурлар компютердан фойдаланувчиларнинг ишларини енгиллаштиришга қаратилган. Улар файллардан иборат бўлиб, мазкур файлларда дастурнинг компютер ўқиб, хотирага юклайдиган қисми, фойдаланувчи томонидан юкланадиган қисми ва шу кабилар мужассамлашган бўлади. Дастурлашда бир қанча махсус дастурлаш тилларидан фойдаланилади. Дастлабки дастурлар Бейсик тилида ёзилган. Тхниканинг ривожланиб бориши билан Фортран, Паскал, Си ва шу каби бир қанча дастурлаш тиллари юзага келди. Умумий ўрта таълим мактабларидаги компютерлар фақат бейсик тилида ишлайди ва ўқувчиларга қам асосан ана шу тилда дастурлар тузиш ўргатилади. Биз юқорида қисқача бўлсада компютер ва у билан ишлаш борасида фикр юритдик. Қолган тушунча ва тас а ввурларни эса иш жараёнида ўзлаштирасиз. К омпютернинг умумий тузилиши ва таркибий қисмлари Қ уйидаги нарсаларнинг барчаси кейснинг ичига жойлаштирилади. Кейс дейилганда компютернинг асосий қисмлари жойлашган махсус ғилоф тушунилади. Бу ғилоф, турига кўра АТ ёки АТХ деб аталади. АТ ғилофларда сичқонча, принтер ва шу кабилар уланадиган жойлар темир планка тарзида алоқида ўрнатилади. АТХ ғилофларида эса бу уячалар бевосита мат. платага ўрнатилган бўлади ва интеграциялаштирилган дейилади. ОЗУ (ХОТИРА) 3.5 А диск CDROM Процессор Куллер ва радиатор Винечестер ( Ҳ атти қ диск) Видеокарта Шлейф Сич қ онча ва клавиатура Сич қ онча, принтер, монитор уланадиган уячалар5-расм

Похожие

Матн мухаррирлари ва улар билан ишлаш

Турбо-Паскаль тилида массивлар ва улар билан ишлаш

Веб-саҳифаларни яратиш ва улар билан ишлаш тартиби

Веб-саҳифаларни яратиш ва улар билан ишлаш тартиби

Файллар ва хужжатлар билан ишлаш