Kompyuter sinflari, ishlash prinsiplari - Информатика и ИТ - Рефераты

Kompyuter sinflari, ishlash prinsiplari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

89.5 KB

Kompyuter sinflari, ishlash prinsiplari va tashkil etuvcilari Reja 1. I nformatika fani, uning mazmuni va vazifalari. Informatika fani predmeti haqida 2. Kompyuter haqida umumiy ma’lumot 3. Kompyuter sinflari 4 . EHM ning tuzilishi va ishlash tamoyili 5. Xulosa

Tayanch so`z va iboralar: axborot, sup е r kompyut е r, katta kompyut е r, shaxsiy kompyut е r, Noutbook kompyut е rlari, minikompyuterlar arifmetik–mantiqiy qurilma, boshqaruvchi qurilma Informatika fani, uning mazmuni va vazifalari Informatsion jamiyatni barpo etish borasida rеspublikamizda kеng kulamda ishlar olib borilmokda. Buning uchun ukuvchilarning informatsion madaniyatini oshirishga katta axamiyat bеrilayapti. «Informatika» fani esa talabalarning bilim va malakalarini kеngaytirishga asosiy ukuv kullanma xisoblanadi. Mazkur fanning asosiy vazifasi jamiyatning a'zolari, xususan ukuvchi va talabalarni zamonaviy axborot va algoritmik madaniyat soxibiga aylantirishdan iborat. Bunda ta'lim jaraеni zamonaviy kompyutеrlarda mavjud bulgan dasturiy vositalar еrdamida olib borilishi lozim. Informatika - informatsiya (xabar, axborot, ma'lumotlar) ni jamlash va kayta ishlashning usullarini urganadi. Informatika fan sifatida axborotlash jaraеnlari konuniyatlarini urganadi. Informatsion jaraеn kеng tushuncha bulib, ma'lumotlarni jamlash, uzatish, saklash, tuplash, kidirish va istе'molchiga bеrishgacha bulgan jaraеnlarni uzida jamlaydi. Informatika atamasi XX asrning 60-yillarida ishlatila boshlangan bulsada, uning aloxida fan sifatida ajralishi 40-50 yillarga tugri kеladi. Bu davrda kupchilik tadkikotlar axborot kidirish muammolari bilan uzviy boglik edi. Ayni shu davrda axborotlarni kidirish tizimi va usullari yaratildi. Informatikaning yuzaga kеlishi va rivojlanishida xisoblash tеxnikasi va boshka tеxnik vositalarning urni bеkiеs, chunki axborotlar bеvosita xisoblash tеxnikasi kumagida kayta ishlandi va bu fan uzining xususiy, yangi, nostandart uslub va usullariga egadir. Informatsiya suzi lotincha «information» suzidan olingan bulib, axborotlarni tushuntirish va taxlil kilish dеgan ma'noni bildiradi. Informatsiya suzi xabar kurinishida buladi. Xabar - bu informatsiyaning suzlashuv, matn, tasvir, jadval, sonli ma'lumotlar va x.k. kuriishidagi turidir. Xabarlar mazmuni bilan kizikuvchilar ma'lumotni istе'mol kiluvchilar dеb yuritiladi. Ma'lumot turlari biologik, sotsial va elеmеntar bulishi mumkin. Kishilik jamiyatidagi axborotlar - sotsial, usimliklar va xayvonot dunеsidagi axborotlar biologik, tabiatdagi boshka axbortlar - elеmеntar ma'lumotlar dеyiladi. Ma'lumotning uchta asosiy xossasi mavjud: atributiv, pragmatik va dinamik. Ma'lumotning atributiv xossasi shundayki, uningsiz informatsiya mavjud emas, pragmatik

xossasi – ma'lumotni amaliyot uchun qullanilish darajasini bеlgilaydi, dinamik xossasiuni vakt buyicha uzgarish jaraеnini bеlgilaydi. Informatika fanining rivojlanish ma'lumotlarni jamlab, qayta ishlash imkoniyatiga ega bulgan kompyutеrlarning dunеga kеlishi bilan bеvosita boglik. Chunki ma'lumotlarni kaytap ishlashning axamiyatga molik kismi shunday avtomatik kurilmalarga yuklanyapti-ki, ular inson ishtirokisiz uzok muddat davomida ma'lumotlarni bir nеcha million marta tеzrok kayta ishlash imkoniyatiga egadir. Kompyutеr (inglizcha computer - «xisoblovchi» ma'nosini bildiradi)ning yaratilishi, xalk xujaligining turli soxalarida ishlab chikarish tеxnologiyalarini tubdan uzgartirish imkoniyatini bеradi. Bu esa uz navbatida zamonaviy xisoblash tеxnikasidan unumli foy-dalanishga va «Informatika» fanini mukammal urganishga chorlaydi. Ma’lumot yoki axborot tarixan moddiy va ma’naviy boyliklar qatoridagi qadriyatlardan bo’lib kelgan.Tinch hayot davrida xom ashyoni qayta ishlash, inshootlarni puxta qilib yaratish, tabiat injiqliklariga bardosh bera olishga doir tajriba xulosalari yozma yoki og’izdan-og’izga ko’chuvchi ma’lumot, oila, qabila millat-elatlarning mavqeini belgilovchi manba va boylik sifatida sifatida qadrlangan.Urush yoki tahlikali kunlarda esa dushman qurolli kuchlari, rejalari, mudofa imkoniyatlari haqida ma’lumot hayot-mamot masalasi bo’lgan. Shu bois ma’lumotga nisbatan har doim uni saqlash, tezkorlikda uzatish va to’g’ri tahlil qilish kabi masalalar dolzarb bo’lib, kelgan.Masalan, ma’lumotni qulay va ishonchli saqlash maqsadida qog’oz ixtiro qilingan, tezkorlikda va ta’sirchan uzatish telegraf, telefon, radio, televidenie ish olib brogan. To’g’ri va tezkor tarzda katta xajmdagi ma’lumotni qayta ishlash maqsadida esa kompyuter ixtipo qilingan, deyish mumkin.Ishlab chiqarish kuchlari imkoniyatlari hamda fan- texnika yuqori cho’qqilarga ko’tarilgan zamonda xam ma’lumot yoki axborot o’ta muxim ahamiyatga ega tovar sifatida namoyon bo’ladi. Endi yangi ma’lumot yoki bilimlarni yaratuvchi bir qator mutaxassisliklar mavjudki, muayan shaxs, tashkilot, tarmoq hatto davlatlar taqdiri va salohiyati ulardan o’z vaqtida olingan sifatli ma’lumotlarga bog’liq desak mubolag’a bo’lmaydi. Bu mutaxassislarni kuch qudrati, bir tomondan, o’z sohalaridagi yuqori malakasi bolan belgilansa, ikkinchi tomondan, hisoblash mashinalari (kompyuterlar) zamonaviy axborot texnologiyalarini o’zlashtirganliklarida namoyon bo’ladi.Haqiqatan ham, kompyuter, aniqrog’I u va unga ulanadigan nihoyatda kengaytiradigan yordamchi qurilmalar majmuasi quyidagi sxemaga ko’ra ma’lumotni qayta ishlaydi, o’zidan o’tkazadi: Axborot kompyuter axborot Ko’p hollarda kompyuterga kiritiladigan bilimlar yoki ma’lumotlar bazasi sifatida namoyon bo’ladi, unda hosil qilingan axborot esa o’z iste’molchisiga ega

bo’lgan yuqori baxolarga ega tovar sifatiga qadrlanadi. Kompyuterlar imkoniyatlarining takomillashuvi hamda ishlab chiqarish va hayotning turli sohalarida intensive tarzda kirib borishi mos fan sohasini jumladan, informatifa fani predmetining bir necha bor tubdan yangilashiga olib kelgan.Hozirgi kunda kompyuter va unga mos dasturiy taminot bazasi imkoniyatlarini bu fanni o’qitishda har bir soha mutaxassislariga muayyan bilim va ko’nikmalar majmuasini berish imkonini beradi va taqozo qiladi. Bu yo’sindagi majburiylik kompyuter unga ulanadigan qurilmalar majmuasi hamda mavjud amaliy dasturlar zaxirasi katta bo’lgani uchun bir kishi tomonidan to’laqonli o’zlashtirilishi nihoyatda mushkul masala ekanligidan kelib chiqadi.Shu bois biz fani dasturini mutaxassisliklarga ko’ra uch turga ajratishni taklif etamiz: fizika –matematika, mexanika va muxandislik kasblari, tabiiy fanlar, jumladan tibbiyot va iqtisodiyot fanlari hamda gumanitar fanlar uchun alohida. Kompyuter haqida umumiy ma’lumot Kompyuter – ingilizcha so’z bo’lib, u hisoblovchi demakdir. U hozirda faqat hisoblovchi bo’lmasdan, mantlar, tovush, video va boshqa ma’lumotlar ustida ham amallar bajaradi.Shunga qaramasdan, hozirda uning eski nomi kompyuter saqlangan, uning asosiy vazifasi turli ma’lumotlarni qayta ishlashdan iborat. Xozirgi vaqtda kompyuterlarning turli hillari mavjud bo’lib, bular raqamli, anologli (uzluksiz), raqamli analogli, mahsuslashtirilgan, shularning ichida raqamli kompyuterlar foydalanishi bajaradigan amallarning universalligi, hisoblash amallarining aniqligi va boshqa amallarning yqoriligi uchun bu kompyuterlardan ko’proq foydalaniladi.Xozirgi vaqtda jaxonda kompyuterlarning besh turi ko’proq ish olib boradi. Kompyuterlarni sinflash Kompyuterlarni xotirasining hajmi , bir sekunda bajaradigan amallar tezligi, ma’lumotlarning razryad to’rida tasvirlanishiga qarab besh guruhga bo’lish mumkin.  Super kompyuterlar  Katta kompyuterlar  Mini kompyuterlar  Shaxsiy kompyuterlar  Bloknot kompyuterlar Xar bir kompyuter o’zining ishlashi, gabariti bilan bir –biridan farq qiladi. Super kompyuterlar - juda katta tezlikni talab qiladigan va katta hajmdagi masalalarni echish uchun mo’ljallangan bo’ladi. Bunday masalalar ko’p bo’lib bular, ob-havoning global prognoziga oid masalalar , uch o’lchovli fazoda turli oqimlarning kechishini o’rganish, global axborot sistemalariga oid masalalarni o’rganadi.Bu toifadagi kompyuterlar bir sekundda 10 trilliardlab amallarni bajarishga mo’ljallangan.

Reyting Super kompyuter rusumi Ishlab chiqa- ruvchi mam- lakat Firma nomi Prosessor soni Tezligi (Gflops) 1 Intel ASCI Red AQSH Intel (AQSH) 9472 1338 2 SGI ASCI Blue AQSH SGI (AQSH) 6144 634 3 SGI T3E1200 AQSH SGI (AQSH) 1084 430 4 Hitachi SR 8000 Yaponiya Hitachi (Yaponiya) 128 368 5 SGI T3E900 AQSH SGI (AQSH) 1324 264 Katta kompyuterlar- Fan va tehnikaning turli sohalariga oid masalalarni echishga mo’ljallangan.Ularning amal bajarish tezligi va xotira hajmi superkompyuterlarnikiga qaraganda bir- ikki pog’ona past. Bularga misol sifatida AQSHning CRAY, IBM 390, 4300, IBM ES/9000, Fransiyaning Borrous 6000, Yaponiyaning M1800 rusumli kompyuterlari misol bo’la oladi. Minikompyuterlar- kichik kompuyuterlar hajmi va bajaradigan amallar tezligi jihatidan katta kompuyuterlardan kamida bir pag’ona pastir. Shuni aytish joyizki, ularning o’lchamlari ixchamlashib, hatto shaxsiy kompyuterlardek kichik joyni egallaydiganlari yaratilmoqda. Bunday kompuyuterlar turkumiga ilk bor yaratiladigan PDP-11 (Program Driver Processor – dasturiy boshqaruv prosessori)turkumini, ilgari harbiy maqsadlar uchun ishlatilgan. Shahsiy kompyuterlar- hozirgi vaqtda korhonalar, tashkilotlar, oily o’quv yurtlarida keng tarqalgan bo’lib,ularning aksariyati IBM rusumiga mos kompiyuterlar deganda, ularning turli kompaniyalar ishlab chiqarishiga qaramay, ham texnik, ham dasturiy ta’minoti mosligi, ya’ni bir-biriga to’g’iri kelishi nazarida tutiladi. Bunday kompiyuterlar hajmi jihatidan kichik (bir stol ustiga joylashadi), amal bajarish tezligi, masalan PENTIUM-3 MMX prosessori o’rnatilgan kompiyuterlarida xozirgi kunda 750-1000 megagersni, xotira hajmi esa, 64-128 megabaytni tashkil qiladi. Bu ko’rsatkichlar tez o’zgarib,xar ikki yilda kompiyuterlar imkoniyati ikki barabar oshishi, ularning narxi esa shuncha arzonlashish yo’nalishi kuzatilmoqda. Bugungi kunda Pentium IV kompiyuterlari ham jahon bozorida keng tarqalmoqda. IBM PC kompiyuterlarini yuzlab fermalar ishlab chiqarmoqda.Bular IBM, Compaq, Hewlett-Packard, Packard Bell, Toshiba, Apple, Siemens Nixdors, Acer, Olivetti, Gateway, SUN va boshqa fermalardir. Noutbuk kompyuterlar - Noutbok kompyuterlar hajmi ancha ixcham bo’lib, ammo bajaradigan amallar soni, xotira hajmi shahsiy kompyuterlar qatori xisoblanadi, bu kompyuterlarning qulaylik tamonlaridan biri elektr energiyalarida va akkumliyatorda ishlashligidir.

EHM ning tuzilishi va ishlash tamoyili EHM tuzilishi . Ma’lumotlarni qayta ishlashning elektron avtomati sifatida EHM umumiy boshqaruvga ega qurilma, elementlar murakkab kompleksidir. Programma va boshlang‘ich ma’lumotlarni mashinaga kiritish, zarur amallarni bajarish va natijalarni chiqarish uchun qanday tuzilganidan qat’iy nazar, har qanday EHM o‘z tarkibida quyidagi qurilmalarga ega bo‘lishi kerak: arifmetik-mantiqiy qurilma (matematik soprotsessor), xotira qurilmasi, boshqaruv qurilmasi, o‘qish-kiritish qurilmasi va yozish (chiqarish) qurilmalari bo‘lishi kerak. EHM ning umumiy mantiqiy tuzilishini boshqacha aytganda, EHM arxitekturasi deyiladi. 2-rasmda ifodalangan arxitektura klassik hisoblanadi. U Fon Neyman tomonidan taklif qilingan va u EHM ning barcha xususiyatlarini o‘z ichiga oladi. Arifmetik–manti q iy q urilma . (AMQ) Bu qurilmaning asosiy vazifasi xotiradan keluvchi ma’lumotni qayta ishlashdir. Zamonaviy EHM lar tarkibiga kiruvchi AMQ(arifmetik–mantiqiy qurilma) lar yuzgacha va undan ortiq amallarni bajara oladi. Oddiy arifmetik amallar - qo‘shish, ayirish, ko‘paytirish va bo‘lishlardan tashqari AMQ ma’lumotni tahrirlash, sonlarni taqqoslash, hisoblash tarmog‘ini aniqlash alomatlarini shakllantiradi va hokazo.

Fizikaviy tuzilishi bo‘yicha AMQ sof elektron qurilma bo‘lib, raqamli ma’lumotlarni juda yuqori tezlikda bajarish imkonini beradi. Zamonaviy EHM lar arifmetik va manti q iy amallarni sekundiga millionlab bajaradi. Bu yu q ori tezlikni amalga oshirish uchun q urilmalar o‘rtasida ma’lumot almashish to‘li q avtomatlash uvi kerak. Xotira q urilmasi . H isoblar , orali q va yakuniy natijalar, boshlan g‘ ich ma’lumotlar va EHM ning barcha ishlarini bosh q aruvchi ma’lumotlarni q andaydir muddatga eslab q olish zarur. Shu sababli ixtiyoriy EHM xotiraga eslab q oluvchi q urilmaga ega bo‘ladi. Zamonaviy EHMlarda turli xil xotira q urilmalari mavjud. Eng tez «eslovchi» xotira–joriy ( operativ ) xotiradir. Joriy xotirada ayni paytda aniq bir masalani yechish uchun zarur bo‘lgan ma’lumotlargina sa q lanadi . Ma’lumotlarni uzoq muddatga saqlash uchun nisbatan sekin tezlikda ishlovchi va katta hajmdagi tashqi xotira qurilmalari ishlatiladi. Tashqi deb atalishiga sabab, bunday xotiralar joriy xotiradan qurilma nuqtayi nazaridan ajratilgan (disketa, vinchester, CD va hokazo). EHM ishlashida ma’lumotlarning ayrim qismlari o‘zgarmay qoladi. Masalan, ko‘p ishlatiladigan fizika o‘zgarmaslari, jadvallar, maxsus funksiyalar koeffitsientlari, standart programmalar va hokazolar doimiy eslab qoluvchi qurilmalarga yozilishi mumkin va undan faqat katta tezlikda o‘qish mumkin. DQ(doimiy eslab qoluvchi qurilmalar) ga ma’lumot elektrik yoki mexanik usulda DQ yaratilish paytida yoziladi. Ayrim DQ lar qayta yozilishi mumkin. Masalan, SHEHM larda DQ da EHM ishga tushganda qurilmalarni tekshiruvchi va boshlang‘ich yuklashni amalga oshiruvchi programmalar yozilgan bo‘ladi. Boshqaruvchi qurilma (BQ). Bu qurilma amallarni bajarilish tartibini aniqlaydi, EHM ishini koordinatsiya qiladi va mashinaning alohida qurilmalari orasidagi o‘zaro munosabatlar «diplomatiyasini» olib boradi. BQ boshqaruvidagi har bir tugallangan elementar harakatni bildiradi: ikkita soni qo‘shish, ikkita kattalikni solishtirish va hokazo. Aynan BQ AMQ ni aniq bir amalni bajarishga sozlaydi, xotiradan zarur bo‘lgan ma’lumotlarni oladi, amal bajarilgandan keyin natijalarni xotiraga yozadi yoki o‘qish-yozish qurilmasiga jo‘natadi va nihoyat BQ programma bajarilishining keyingi qadami haqida qaror qabul qiladi. BQ va AMQ munosabati shu darajada uzviy bog‘liq va murakkabki, bu ikki qurilma bir guruhga birlashtirilib protsessor deb nomlanadi. O‘qish-yozish qurilmasi . (O‘YOQ) O‘YOQ odamni mashina bilan muloqot vositasidir. O‘YOQ yordamida odam (inson) mashinaga programma va programmani boshqarish uchun zarur ma’lumotlarni va qulay ko‘rinishda natijalarni oladi: jadval, grafika, sxema, tovush va hokazo.

EHM ga kiritilishi kerak bo‘lgan ma’lumotlar qandaydir oraliq tashuvchilarda saqlanishi mumkin. Oraliq tashuvchilari sifatida perfokaratalar, magnit lentalar, magnit disklari, egiluvchan disketalar, vinchester, lazer disklari bo‘lishi mumkin. Xuddi shunday EHM natijalari chiqarish (yozish) qurilmalar ro‘yxatiga – ekran, printer, grafika quruvchisi, planshetlarni misol qilib keltirish mumkin. Disketalar, vinchester, lazer disklari, modemlar bir paytda ma’lumot chi q arish va o‘qish vositalari bo‘ladi. Tayyorlangan ma’lumotni katta tezlikda o‘qish va yozish mumkin. Buning uchun EHM da diskovodlar – egiluvchi disketalar uchun, CD-ROM – lazer disklar uchun, printerlar – q o g‘ ozga chi q arish uchun, modemlar – bosh q a kompyuterlarga ma’lumot jo‘natish q abul q ilish uchun va bosh q a maxsus o‘qish-yozish q urilmalari yaratilgan. Tizimli shinalar protsessor va EHM ning bosh q a q urilmalari orasida ma’lumotlar almashinuvini ta’minlashga mo‘ljallangan. 3 xil t ur dagi shinalar mavjud: - bosh q aruv shinasi, - m a’lumotlar shinasi, - adreslar shinasi. Kompyuterning ishlash prinsipini birinchi bo’lib ingliz olimi Charlz Bebich va uning g’oyasini mukammallashgan ko’rinishini Djon Fon Neyman taklif qilgan. Uning prinsipi dastur asosida boshqariladigan avtomatik ravishda ketma-ket ishlash g’oyasidan iborat.Hozirda ko’p rusumli kompyuterlar shu g’oya asosida ishlaydi, lekin keyingi paytlarda ko’p prosessorli kompyuterlar, yani bir vaqtda dasturning bo’laklarini ketma-ket emas, parallel bajaradigan kompyuterlar ham yaratilganligini eslatib o’tish joyizdir. Shunday qilib kompyuter avvaldan tuzilgan dastur asosida ishlaydi, o’z navbatida dastur qo’yilgan masalani kompyuterda echish uchun qandaydir dasturlash tilida yozilgan buyruqlar operatorlar ketma-ketligidir. Dasturlash tilida tuzilgan dasturlar mahsus tarjimon dasturlar yordamida kompyuter tiliga o’tkaziladi, kompyuter tili 0 va 1 lardan tashkil topgan, ma’lum qoidalar asosida yoziladigan ketma-ketliklardan iborat. Djon Fon Heyman prinsipi bo’yicha avtomatik ravishda bajariladigan dastur avval kompyuterning xotirasiga kiritiladi, yuklanadi, xotirada turgan dastur asosida dasturni tashkil etuvchi har bir operator ketma- ket bajaradi. Boshqaruv qurilmasi deb ataluvchi maxsus qurilma hozir operator bajarilishi va undan keyin qaysi operator bajarilishi ustidan nazorat o’rnatadi va uning bajarilishini taminlaydi. Amal arifmetik-mantiqiy esa posessor deb ataluvchi qqurilmada bajariladi.Dastur ishlash natijasi to’g’iridan-to’g’ri ekranda yoki tashqi qurilma,video qurilma va shunga o’hshash qurilmalardan iborat bo’ladi.

Kompyuiterlar asosan ikki qismdan tashkil topadi. 1.Hardware- kompyuterlarni tashkil etuvchilar, bular esa o’z navbatida kompyuterlarning qattiq qismlari hisoblanadi. 2.Software- kompyuterlarning dasturiy ta’minoti, bular o’z navbatida kompyuterlarning yumshoq qismlari hisoblanadi.

Foydalanilgan adabiyotlar ruyxati. 1. N.Kultin Samouchitеl Programmirovaniе v Turbo Pascal 7.0 2. i Delphi. Moskva Sank-Pеtеrburg. 1999 g. 3. V.G.Abramov i dr. Vvеdеniе v yazk Paskal.-M.:Nauka,1988. 4. Sagatov M.V.,Yakubov O.X. Informatika ( maruzalar matni) 5. Toshkеnt- 2000 y. 6. www.ziyonet.uz

Похожие

Kompyuter lingafon sinflari, turlari va ularda ishlash usullari

Mahalliy kompyuter tarmogida ishlash asoslari

Tizimning prinsiplari

Kompyuter tarmoqlari

Maxsus effektlarning kompyuter grafikasidagi o‘rni va jamiyatni rivojlantirishda tasvirlarni qayta ishlash