Интернетда ахборот таъминоти ва хавфсизлиги - Информатика и ИТ - Рефераты

Интернетда ахборот таъминоти ва хавфсизлиги

Загружено в:

22.09.2023

Скачано:

0

Размер:

295.5 KB

Интернетда ахборот таъминоти ва хавфсизлиги Режа: 1. Интернетда ахборот таъминоти ва ундан фойдаланиш тартиби 2. Интернетда ахборот хавфсизлиги 3. Офисда ахборот хавфсизлигини таъминлаш тартиблари 4. Булутли технологиялар имкониятлари 5. Офисда ахборот хавфсизлигини таъминлаш бўйича тавсиялар

Ахборот хавфсизлигининг таъминланмаганлиги–маълумотларингиздан бошқалар ҳам фойдаланиши эҳтимоли мавжудлигидир Интернетда ахборот таъминоти ва ундан фойдаланиш тартиби Интернет – бу глобал тармоқ дир. уни бутун жаҳон ўрги мчак тўри (World Wide Web) деб ҳам атайдилар. Бу тармоқ миллионлаб компьютерлар (веб- серверлар) тўридан ташкил топади. улар ўзаро телефон тармоғи, кабеллар ва сунъий йўлдошли тармоқлар орқали боғланади. Ахборотлар ушбу компьютерларда жойлашган бўлиб, улар жаҳон ягона ахборот оламини яратади. ушбу ахборот олами тармоқдаги барча компьютерларга очиқ бўлади. Ахборотлар гиперматнли ҳужжатлардан ташкил топган бўлиб, улар вебсаҳифалар деб аталади. Веб-саҳифаларда турли маълумотлар жойлаштирилади. Бу ҳужжат лар, жадвал, диаграммалар, расм, аудио, видеолавҳалар, китоб ва журналлар, ҳужжатли ҳамда бадиий фильмлар ва бошқалардир. умуман олганда, Интернетда турли ахборотлар мавжуд, бироқ ҳамма ахборот ҳам барча фойдаланувчилар учун очиқ бўлмайди. Баъзи ахборотлар ёпиқ бўлади ва улардан чекланган фойдаланувчилар фойдаланиши мумкин бўлади. Бу рухсат ёки пароль орқали амалга оширилади. Масалан: • Корхона стратегик фаолиятига оид ахборотлар фақат корхона ходимларига очиқ, умумий маълумотлар эса барчага очиқ бўлиши мумкин. • Электрон кутубхонанинг баъзи маълумотлари пуллик бўлиши мумкин ва улар тўлов амалга оширилгандан сўнг очилади. Агар ахборот қачонлардир компьютерга киритилган бўлса, уларни Интернетдан топиш эҳтимоллиги жуда юқори бўлади.

Интернет, инглиз тилидаги «interconnected network» иборасининг қисқартирилган кўриниши бўлиб, глобал компьютер тармоғи маъносини англатади. Интернет тармоғи фойдаланувчилари сони кўпаймоқда. Дунёда Интернет фойдаланувчилари сони 3 миллиарддан ошди. Ўзбекистон Интернет фойдаланувчилари сони 12 миллиондан ошди. Интернетда ахборотдан фойдаланиш тартиби Интернет ёрдамида зарур ахборотларни қидириш, узатиш ва алмашиш жуда оддий ва қулайдир. Шу билан бирга, улардан мулоқот қилишда ва муҳокамаларда иштирок этишда ҳам фойдаланиш мумкин. Саҳифадан саҳифага ўтиб, зарур ахборотларни ўқиб, билим оларкансиз, вақтнинг қанчалик тез ўтганини сезмай қоласиз. Агар Интернетда ишлаш малакангиз бўлса ва баъзи қоидаларни билсангиз, Интернет бўйлаб саёҳат катта ҳузур бағишлайди. Шу билан бирга, Интернет тармоғида жуда катта ҳажмдаги ахборот оламида осонгина адашиб қолиш ҳам мумкин. Чунки Интернетдаги ахборотлар ҳажми кундан-кунга ўсиб бормоқда. Маълумотлар оддий кутубхонадаги каби китоб ва журналларда, китоб ва журналлар эса жавонларда жойлашади. Бунда китоб ва журнал вазифасини файллар бажаради. жавон вазифасини эса жилдлар бажаради. Интернетда ишлаш учун Internet Explorer, Chrome ёки Opera каби браузер (browsers) лардан ва қидирув тизимларидан (масалан, Google, Yahoo) фойдаланиш зарур, улар билан ишлаш тартиби “Тадбиркорлар учун Интернет” қўлланмасида батафсил келтирилган. Интернетда маълумотлар излаш қоидалари мавжуд. уларга риоя қилиш қидирувни тезлаштиради. Қуйида маълумотларни қидиришнинг баъзи қоидаларини келтирамиз: Амал тавсифи Амаллар тартиби Аниқ ибора ва сўзни Ибора ёки сўзни " "

топиш ёрдамида қўштирноқ ичига олинг. натижада кўрсатилган ибора ёки сўзлар қидирилади. Масалан, "бизнес режа лойиҳаси". Бир ёки бир неча сўзи туширилиб қолдирилган цитатани топиш Цитатани " " ёрдамида қўштирнок ичига олинг. Тушириб қолдирилган сўз ўрнига * қўйинг. Масалан, "бизнес * лойиҳаси". Ихтиёрий бир неча сўзни топиш Сўзларни " I " белгиси ёрдамида ажратиб кетма-кет киритинг. Масалан, "бизнес I режа I лойиҳаси". Бир гапга тааллуқли сўзларни топиш. Сўзларни киритишда уларни "&" белгиси билан бирлаштириш зарур. Масалан, "бизнес & режа & лойиҳаси" Аниқ сўзни ичига олган ҳужжатни топиш Зарур сўзни олдига "+" белгиси қўйиш керак. Агар бир неча сўз зарур бўлса, уларнинг олдига "+" белгисини қўйиш лозим. Масалан, "+ бизнес + режа лойиҳаси". Сўзни қидирувда ҳисобга олмаслик жавобларда кўрмоқчи бўлмаган сўзларингиз

олдига минус ишорасини қўйинг. Шундай қилиб, ҳатто бир неча сўзни ҳам олиб ташлаш мумкин. Масалан, "бизнес режа - лойиҳаси". Интернетда турли мазмундаги маълумотлар мавжуд. улардан фойдаланишда муаллифлик ҳуқуқига риоя қилинг. • Интернетдаги ахборотлардан фойдаланишда эҳтиёт бўлинг. у ердаги ахборотларни ажрата олишни ўрганинг. Чунки тўғри-нотўғри ахборотлар бўлиши эҳтимолдан ҳоли эмас. Ишончли саҳифалардан фойдаланинг. Ишончли саҳифалар мавзу бўйича Закладки / Избранные менюси ёрдамида хотирага киритиш мумкин. • Вируслардан ва зарарли дас турлардан эҳтиёт бўлинг. улардан ҳимояланиш тартибларига риоя қилинг. Лицензияли антивирус дастурлардан фойдаланинг. уларни одатда дилер корхоналар сотади. • Веб-саҳифаларни очишда сизга зарур бўлган саҳифаларгагина киринг. Ҳар хил ёрқин рекламаларга эътибор берманг, чунки улар эътиборни жалб қилишга мўлжалланган бўлиб, вирусланган бўлиши мумкин. Баъзи рекламалар ахлоқсиз мазмунли саҳифаларни очиши мумкин. ушбу саҳифаларни закрыть тугмачаси ёрдамида ёпиш мумкин. • Интернет хизматларидан фойдаланишда шахсий маълумотларингизни киритишда огоҳ бўлинг. Шахсий маълумотларни тўлиқ киритиш зарурати йўқ. Логин ва паролларни ён дафтарчангизга киритиб қўйишни унутманг. Агар пароль ёдингиздан кўтарилган бўлса, уни тиклаш мумкин. Бунинг учун администраторга мурожаат қилиш зарур бўлади. Одатда пароль ёнида

“Паролни унутдингизми” деган савол мавжуд бўлади. ушбу майдонга кириб, паролни тиклашингиз мумкин. Баъзан "Cookies" (шахсий маълумотлар ва очилган саҳифалар рўйхати) ларни настройки майдони ёрдамида ўчириб боринг. • Интернетдан мулоқот учун фойдаланиш иш жараёнини тезлаштиради ва харажатларни камайтиради, чунки расмий мулоқот оғзаки мулоқотдан устундур. • Интернет орқали янги имкониятлар, янги лойиҳалар ва янги ҳамкорлар топиш мумкин. Бу бизнесни ривожлантириш учун омилдир. Бунинг учун доимо Интернетда корхона учун зарур бўлган янгиликларни, имкониятларни, ҳамкорлар вебсаҳифаларини кузатиб бориш зарур ва форум ҳамда вебблогларда қатнашиб бориш керак. • Интернет ёрдамида ҳужжат ва ҳисоботларни тайёрлаш, тадқиқотлар олиб бориш қулайдир. Масалан, корхона ишлаб чиқарувчи маҳсулот бозорини ўрганмоқчи бўлсангиз, буни Интернет орқали тезда ўрганиш мумкин. Ҳаттоки, мижозлар ва ҳамкорлар талаблари, фикрлари ва тавсияларини йиғишингиз мумкин. Лойиҳалар устида ишлаш сифатлироқ бўлади, чунки Интернет ёрдамида лойиҳанинг долзарблиги ва зарурати, мижозларнинг талаблари ва имкониятларини ўрганиш мумкин. Топшириқ: Тез-тез фойдаланадиган саҳифалар мавзулари бўйича жилдлар яратинг. Жилдлардаги саҳифалардан фойдаланишни ва уларга янги саҳифаларни киритишни машқ қилинг. Ушбу топшириқни Закладки менюси ёрдамида амалга оширишингиз мумкин. Интернетда ахборот хавфсизлиги Интернет ахборот хавфсизлиги ҳақида янгиликлардан эшитгансиз. Интернет тармоғида маълумотларга хавф солувчи зараркунанда ва зарарли дастурлар мавжуддир. улар тармоқ орқали тармоқдаги барча компьютерларга зарар етказиши мумкин. Интернетга уланганингизда, компьютерингиз ҳам

зарарланиши мумкин. Шунинг учун эҳтиёт чораларини кўриш зарур. Бунинг учун махсус дастурлар бор. Қуйида ахборот хавфсизлигини таъминлаш йўллари келтирилган. Ахборот хавфсизлиги бу ахборот соҳасидаги шахс, жамият ва давлат манфаатларининг ҳимояланганлигини таъминлаш жараёнидир. Ахборот хавфсизлиги (инглиз тилида «information security») ахборот махфийлиги, бутунлиги ва фойдаланиш чекланганлигини таъминлаш билан боғлиқ бўлган ҳолатдир. Авваламбор, ахборот атамалари билан танишайлик. • Ахборот – қайси манбага оидлигидан қатъий назар, бизни ўраб турган олам ва унда бўлиб ўтаётган жараёнлар ҳақидаги маълумотлардир. Бу маълумотлар қуйидаги кўринишда бўлади: матнли, рақамли, графикли, овозли ва видео. • Оммавий ахборот – омма учун мўлжалланган фойдаланиш чекланмаган хабар, ҳужжат, аудио, аудиовизуал ҳамда бошқа маълумотлар. • Махфий ахборот – қонун ёки қоидага мувофиқ фойдаланиш чекланган, давлат ёки корхона сирларига оид ҳужжатлаштирилган маълумотлар. Ахборот хавфсизлигига оид атамалар ва таърифлар “Ўзбекистон Республикаси ахборот ресурсларини тайёрлаш ва уларни маълумотларни узатиш тармоқларида, шу жумладан, Интернетда тарқатиш тартиби тўғрисида низомида” тўла келтирилган. Қуйида уларнинг баъзилари билан танишайлик: • Ахборот ресурслари – ахборот тизими таркибидаги электрон шаклдаги ахборотлар, маълумот банклари, маълумотлар базаси. • Ахборот тизими — ахборотларни йиғиш, сақлаш, излаш, ишлаш ва улардан фойдаланиш имконини берувчи ахборот ресурслари, ахборотЖисмоний шахсларнинг шахсий маълумотлари махфий ахборотлар тоифасига киритилади [7].

технологиялари ва алоқа воситаларининг ташкилий тартибга солинган йиғиндиси. • Ахборот маҳсулотлари (маҳсулот) – фойдаланувчиларнинг эҳтиёжларига мувофиқ тайёрланган ва фойдаланувчиларнинг эҳтиёжларини қондириш учун мўлжалланган ёки қўлланиладиган ҳужжатлаштирилган ахборот. • Ахборот жараёнлари – ахборот тайёрлаш, тўплаш, қайта ишлаш, жамғариш, сақлаш, қидириш, тарқатиш ва фойдаланиш жараёнлари. Шундай қилиб, ахборот хавфсизлиги (маълумотлар) инглиз тилида «information (data) security» – бу ахборотнинг хавфсизлик ҳолати бўлиб, ушбу ҳолатда унинг махфийлиги, бутунлиги ва фойдаланиш ҳуқуқи таъминланади. Ахборот хавфсизлиги қуйидагилар билан белгиланади: • Махфийлиги (конфиденциаллиги) – ахборотдан фойдаланиш имконияти фақатгина ваколатга эга бўлганлар учун очиқ. • Ахборот бутунлиги , бу ахборотнинг тўғрилигини, тўлиқлигини ва уни қайта ишлаш усуллари билан таъминланганлигидир. • Ахборотдан фойдаланиш имконияти – ахборотдан фойдаланиш имконияти зарур ҳолларда, ваколатга эга бўлган фойдаланувчилар учун берилишидир. Ахборотнинг хавфсизлиги техник томондан ахборот оқими хавфи, атайлаб ахборотларга ва тизимга зарар кўрсатувчи ҳаракатлар йўқлиги билан аниқланади. Бунда зарар атайлаб ички ва ташқи томондан кўрсатилиши мумкин. Масалан, ахборот тизими мукаммал бўлмаса, у ахборот оқими яратилишига сабаб бўлади ёки корхона ходимлари ҳам зарар кўрсатишдан истисно эмаслигини ҳисобга олинг. Шунинг учун ахборот тизими мукаммаллиги таъминланишига жиддий эътибор беринг. АКТ хавфсизлиги инглиз тилида «IT security» бўлиб, бу ахборотнинг ҳимояланганлиги ҳолатини, у қайта ишланаётган ахборотнинг

хавфсизлигини ва татбиқ этилган ахборот тизими хавфсизлигини таъминлайди. Масалан, корхона шартномалари баъзаси, бу ахборот бўлиб, шартномалар ишланаётган тизим ахборот тизими ҳисобланади. Бунда хавфсизлик ахборот ва тизим хавфсизлиги таъминлангандагина амалга оширилади. Ахборот тизими хавфсизлиги – ахборот тизими ҳимояланганлиги ҳолати бўлиб, унда ахборот ресурсларининг махфийлиги, очиқлиги, бутунлиги ва асллиги таъминланади. Масалан, корхона маъмурий ва молиявий тизими ёки корхона ҳамкорлари ва харидорлари ахборот тизимининг хавфсизлиги. Ахборот хавфсизлиги – бу ахборотнинг ва уни қўллабқувватловчи тизимнинг ахборот муносабатлари субъектларига ножўя зарар кўрсатиши мумкин бўлган тасодифий ёки атайлаб, табиий ва сунъий таъсир ҳамда ҳаракатларидан ҳимояланганлигидир. Масалан, корхона харидорлари ахборот тизимига зарар етказилиши мумкин, яъни корхонага зарар етказиши мақсадида ахборотлар ўчирилиши ёки харидорларга зиён етказиш мақсадида маълумотлар ўғирланиши мумкин. Ахборот хавфсизгига оид баъзи тавсиялар • Ахборот тизими мукаммаллигининг таъминланишига жиддий эътибор беринг. Бунинг учун мутахассислар маслаҳатидан ёки хизматидан фойдаланиш, ёки замонавий лицензияланган ахборот тизимларидан фойдаланиш мақсадга мувофиқ. Масалан, Office 365 тизими ёрдамида ахборот хавфсизлигини ҳам таъминлаш мумкин. • Бегона компьютерда электрон почта ёки бошқа хизматлардан фойдаланганингизда, ушбу хизматлардан чиқишни унутманг. Акс ҳолда, бегоналар сизнинг махфий маълумотларингиздан фойдаланиб, номингиздан хат юбориши, мулоқот қилиши, буюртмалар ёки талабномалар йўллаши мумкин. • Интернет фойдаланувчиси ахборот хавфсизлигининг олдини олиш учун қуйидаги техник ечим ва ташкилий ишларни амалга ошириши зарур: • Компьютер тармоғида бегона шахсларнинг ишлашига йўл қўйманг.

• Шахсий ва оила аъзоларингиз ҳақидаги махфий маълумотларни (исми- шарифингиз, туғилган йилингиз, уй манзилингиз, банкдаги ҳисоб-рақамингиз ҳақидаги маълумотларни) интернет орқали юборманг. Оила аъзоларингизни ахборот хавфсизлигига оид маълумотлар билан таништиринг. • Интернетда нотаниш дастурлардан фойдаланманг. Дас турларни фақат ишончли серверлардан кўчиринг. • Интернетда мавжуд бўлган фойдаланиш чекланган ахборотлашган ресурслар ва дастурлардан уларнинг муаллифлари рухсатисиз фойдаланманг. • Интернетда ахборот хавфсизлигига оид маълумотларни ўрганиб чиқиб, ундан фойдаланишга ҳаракат қилинг. • Электрон почта паролини мунтазам равишда, янгилаб боринг. • Корхонада Wi-Fi тизими пароли оддий бўлмаслиги, мунтазам равишда, янгиланиб бориши ва чекланган ходимларга аён бўлгани мақсадга мувофиқдир. Офисда ахборот хавфсизлигини таъминлаш тартиблари АКТ ёрдамида фаолиятни амалга оширишда корхона ахборот хавфсизлигини таъминлаш зарур. ушбу фаолият муайян тартибда амалга оширилиши мумкин. Қуйида ахборот хавфсизлигини таъминлаш тартиби ва баъзи фойдали тавсияларни келтирамиз. Корхона ахборот хавфсизлиги сиёсатига эга бўлиши ва ушбу сиёсат билан барча ходимлар таниш бўлиши зарур. ушбу сиёсат ҳимоя қилиниши зарур бўлган маълумотлар, жараёнлар ва ҳимоя қилиш воситалари, ваколат даражалари ҳамда ҳимоя қилиш тартиблари ҳақида батафсил тавсифини ўз ичига олиши шарт. Ахборот тизими хавфсизлигини амалга оширишда унинг қуйидаги йўналишлар бўйича ҳимоясини амалга ошириш зарур:

• Ахборот тизими объектлари ҳимояси. • Ахборотларни қайта ишлаш жараёнлари, амаллари ва дастурлари ҳимояси. • Алоқа каналлари (акустик, кабелли, радиоканалли ва бошқалар) ҳимояси. • Ҳимоя тизими бошқаруви ҳимояси. Ҳар бир йўналиш ҳимоясини амалга ошириш учун қуйидагиларни бажариш лозим: • Ҳимоя қилиниши зарур бўлган ахборот ресурсларни аниқлаш. • Ахборот оқими эҳтимоли мавжуд бўлган каналларни аниқлаш. • Мавжуд бўлиши мумкин бўлган ахборот оқими хавфларини баҳолаш. • Ҳимоя тизимига талабларни ўрганиш ва шакллантириш. • Ахборот ҳимояси воситаларини танлаш • Ҳимоя воситаларини, усулларини ва чораларини ташкил этиш ва жорий этиш. • Ҳимоя тизими бутунлигини ва бошқарувини назорат қилишни таъминлаш. Булутли технологиялар имкониятлари Булутли технологиялар (Cloud) – бу ахборотни сақлаш ва уни қайта ишлаш учун зарур бўлган лицензияли дастурларни, ахборот тизими ва алоқа воситаларини ўз ичига мужассамлаштирган виртуал муҳитдир. Булутли технологияларда ишлаш фойдаланувчиларнинг ишини унумли ва хавфсиз тизимда ишлашни таъминланишига қаратилган. ушбу технологиянинг қуйидаги имкониятлари мавжуд: • Фойдаланувчи учун виртуал муҳитда ишлаш имконияти яратилади. • Фойдаланувчи ўзига қулай бўлган тизимни мустақил равишда яратишдан халос этилади.

• Фойдаланувчи тизимни яратиш ва фойдаланиш харажатлари сезиларли даражада камаяди. Бу хизматларнинг 70 фоизига Интернет орқали амалга ошириш натижасида эришилади. • Булутли технологияларнинг мобиллиги натижасида фойдаланувчи ундан дунёнинг ихтиёрий нуқтасида, исталган пайтда фойдаланиш имконига эга бўлади. ушбу тизим филиаллари мавжуд бўлган корхоналар учун қулайдир. • Булутли технологияларнинг ахборотларни синхронизациялаш имконияти фойдаланувчига тизимдаги ўзгартирилган ёки янги киритилган ахборотлардан фойдаланиш имкониятини яратади. • Булутли технологиялардан Интернетга боғланган турли компьютер, планшет, смартфон ёки андроид каби воситалардан фойдаланиш мумкин. • Булутли тизимда ахборот хавфсизлиги доимий равишда, амалга оширилади, шунинг учун бу хавфсиз тизим доимо сизнинг хизматингизда бўлади. • Дастурнинг янги версиялари мунтазам равишда, янгиланиб боради, натижада сиз янги дастурлардан доимо илова дас турлар компьютерда ёки смартфонда ўрнатилганлиги ёки ўрнатилмаганлигидан қатъий назар, фойдаланишингиз мумкин бўлади. • Булутли тизимда ҳужжат устида турли дастурларда тез ишлаш имконияти мавжуд. Ҳужжатлар нусхаси бир дастурдан иккинчисига осонгина кўчирилади. • Ҳужжатлар устида реал вақтда биргаликда тезда ишлаш, таҳрирлаш ва зарур ҳолларда, бир зумда тиклаш имкониятига эга. • Хатлар билан ишлаш ва ҳужжатлардан фойдаланиш турли даражадаги ваколатларини ўрнатиш мумкин. • Булутли хизматлардан фойдаланиш учун Интернет тизими зарур. Интернет тезлиги 256 Мб дан кам бўлмаслиги лозим. Булутли технологияларнинг санаб ўтилган имкониятлари корхона ахборот тизими яратилишини енгиллаштиради ва унинг бу борадаги

харажатларини камайтиради. Шунинг учун булутли технологиялардан корхоналарда фойдаланиш мақсадга мувофиқдир. ушбу технология корхонани кўпгина мураккаб техник вазифалардан халос этади. Шу билан бирга, булутли технология оила аъзолари учун ҳам қулайдир. Бунда отаоналар фарзандларининг компьютердаги фаолиятини кузатиши ва зарур ҳолларда, назорат қилишлари ҳамда тезда тиклаш имкониятлари мавжуд. Масалан, Office 365 дастури айнан булутли технологиялар асосида ишни таъминлайди. унинг ёрдамида корхонангиз ходимлари булутли “виртуал офисда” ишлаш имконига эга бўлади. Виртуал офисда корхона шахсий доменида корпоратив почтасига ва ички порталига эга бўлади, ахборотларни булутда сақлаш ва улардан ихтиёрий қурилмадан биргаликда фойдаланиш мумкин, яъни ахборотлар махфийлиги, бутунлигини ва ваколатли очиқлигини таъминлаш мумкин бўлади. Офисда ахборот хавфсизлигини таъминлаш бўйича тавсиялар Корхона ахборот хавфсизлиги назорати қуйидагиларни ўз ичига олиши зарур: • Ахборотларни эҳтиётлаш, яъни улардан фойдаланувчи ходимлар доирасини қисқартириш. • Лицензияли антивирусдан фойдаланишни таъминлаш. • Электрон почта хавфсизлигини таъминлаш, корхона электрон поч тадан фойдаланиш тартибларини ўрнатиш. • Пароллардан фойдаланиш сиёсатини йўлга қўйиш. • Сервер хавфсизлигини таъминлаш. • Корхона ахборот базалари хавфсизлигини таъминлаш. Маш қ:Булутли технологиялар ҳақидаги янгиликларни Интернетдан топинг ва улар билан танишинг.

• Корхона ахборот тизимлари хавфсизлигини таъминлаш. • Ахборот хавфсизлиги сиёсатини яратиш. Қуйида таъминлаш бўйича баъзи фойдали тавсияларни келтирамиз: • Корхона ахборот хавфсизлиги сиёсатини ишлаб чиқинг. ушбу сиёсат билан ҳар бир ходимни таништиринг. ушбу сиёсатда ўйинлар ўйнаш, флешка ва дисклардан фойдаланиш, ижтимоий тармоқларда шахсий мақсадда фойдаланишни тақиқлаш мақсадга мувофиқ. • Корхона ахборот хавфсизлиги тизимини жорий этинг. Бунинг учун ишончли мутахассислар хизматидан фойдаланинг. • Махфий ҳужжатлар фойдаланувчиларини расмий ҳолатда белгиланг ва ушбу ҳужжатлар билан ишловчи ходимлар билан тушунтириш ишлари олиб боринг. • Антивирус дастурлари компьютерни вирусдан ҳимоялайди ва шунинг учун унинг тезлигини бироз камайтиради. Баъзилар шу сабабли антивирус дастурдан фойдаланмайдилар. Бу жуда ҳам катта хатодир, чунки бу ҳолда компьютердаги маълумотларни йўқотишингиз ёки зарарланиш ҳолатига дуч келишингиз мумкин. Шунинг учун антивирус дастурдан эҳтиёткорлик ва хавфсизликни таъминлаш учун фойдаланиш мақсадга мувофиқдир. Антивирус дастурлари корхонанинг барча компьютерларига ўрнатилиши зарур. Антивирус дастурларининг бир неча компьютерларга ўрнатилувчи турлари ҳам мавжуд. Антивирус дастурларни мунтазам равишда, янгилаш зарур. • Дастурлар мунтазам равишда янгиланади. Одатда, дастурнинг янги шакли янги имкониятларга эга бўлади ва камчиликларни ҳисобга олади, яъни дастур доимо ривожланиш жараёнида бўлади. Шунинг учун дастурларнинг янги шакллари ҳақидаги янгиликлардан хабардор бўлмоқ зарур. • Бошқа офис ёки жамоа жойларидаги компьютерда электрон поч та ёки бошқа хизматлардан фойдаланманг.

• Агар фойдалансангиз, ушбу хизматлардан фойдаланишда махфий маълумотлар хавфсизлигини унутманг. Бунда "Сохранить пароль" майдонини текширинг ва мавжуд белгини ўчиришни унутманг. Акс ҳолда, бегоналар корхона махфий маълумотларидан фойдаланиб, корхона номидан харидорларга ҳужжатлар ёки зарарли хатлар юбориши, мулоқот қилиши, буюртмалар ёки талабномалар йўллаши мумкин. • Мунтазам равишда, корхона ахбороти хавфсизлигини текшириб боринг. Баъзи корхоналар ушбу хизматни провайдерларга ёки мутахассисларга шартнома асосида юклайдилар. Бунда корхона уларга маълумотларни текшириш корхона ахборот тизимига киришга рухсат бериши зарур бўлади. Бунда ахборотларнинг хавфсизлиги, тизим хавфсизлиги ва ходимларнинг фаолияти назорат қилинади. • Корхонанинг барча ходимлари масъулиятни ҳис этиб, корхона ахборот хавфсизлиги қоидаларига риоя этиши зарур ҳамда ушбу қоидаларга амал қилишини текширишга масъул ходим белгилаш шарт. • Мунтазам равишда, Интернетнинг янги имкониятлари бўйича форумлар олиб бориш ва унда барча ходимларнинг иштирок этишини таъминлаш зарур. • Интернет имкониятларидан фойдаланиш юзасидан ва ахборот хавфсизлиги мавзусида ходимлар учун мунтазам равишда, тренинглар ташкил этиш зарур. Масалан, ахборот хавфсизлиги асослари, Microsoft тармоқлари хавфсизлигини таъминлаш, Касперский лабораториясининг одатдаги ва «Endpoint Security and Management» курсларидан фойдаланиш мумкин.

Адабиётлар : 1. “Ўзбекистон Республикаси ахборот ресурсларини тайёрлаш ва уларни маълумотларни узатиш тармоқларида, шу жумладан, Интернетда тарқатиш тартиби тўғрисидаги низомни тасдиқлаш тўғрисида”, Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг қарори, 137-сон, 1999 йил 26 март. 2. Указ Президента Республики Узбекистан "О дальнейшем развитии компьютеризации и внедрении информационнокоммуникационных технологий" (30 мая 2002 г. № УП-3080) 3. “Ахборотлаштириш тўғрисида”ги 2003 йил 11 декабрь 560-II-сон Ўзбекистон Республикаси Қонуни. 4. “Давлат ва хўжалик бошқаруви, маҳаллий давлат ҳоқимияти органларининг ахборот-коммуникация технологияларидан фойдаланган ҳолда юридик ва жисмоний шахслар билан ўзаро ҳамкорлигини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида”, Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг қарори, 181-сон, 2007 йил 23 август. 5. “Интернет тармоғида Ўзбекистон Республикасининг Ҳукумат порталини янада ривожлантириш чора-тадбирлари тўғрисида”, Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг қарори, 259сон, 2007 йил 17 декабрь. 6. O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2012-yil 30-dekabrdagi “Interaktiv davlat xizmatlari kо‘rsatishni hisobga olgan holda Internet tarmog‘ida O‘zbekiston Respublikasining Hukumat portali faoliyatini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari tо‘g‘risida”gi 378-son qarori.

Похожие

Жамоатчилик фикри ва ахборот хавфсизлиги

Aхборотли технологиянинг ахборот таъминоти

Ахборот хавфсизлиги инцидентларини бошқариш сиёсати. Ахборот хавфсизлиги инцидентларини бошқариш жараёни

Ахборот хавфсизлиги инцидентларини тергов этиш. Ахборот хавфсизлиги инцидентлари даллиларини сақлаш

Ахборот хавфсизлиги инцидентларини идентификациялаш ва баҳолаш мезонлари