Газета ва журналларда шакл ва мазмун бирлиги - Информатика и ИТ - Рефераты

Газета ва журналларда шакл ва мазмун бирлиги

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

56.5 KB

Газета ва журналларда шакл ва мазмун бирлиги Режа: 1. Ахборот бозорида нашрий ОАВлари 2. Шакл ва дизайн, уни ташкил этувчи унсурлар 3. Матбуот нашрлари саҳифаларида фотосуратдан фойдаланиш усуллари ва аҳамияти.

Мазмун ва шакл бирлиги матбуот нашрлари бадиий техник дизайнерлик маҳоратида асосий мақсад саналади. Дизайн қилиш жараёни газета ва журнал материалларининг жанри, типолоик ва бошқа хусусиятлари билан бирга умумий мазмун йўналишига ҳам эътибор бериш зарур. Газета ва журнал инсон қўли билан яратилган минглаб предметлар си расига киради. Ҳудди бошқа нарсалар каби улар ҳам нафақат амалда фойдаланишга балки ташқи кўриниш тарафидан ҳам б аҳоланади. Нашрнинг ташқи қиёфаси: - инсон кўзини қувонтиради - ўқувчи эътиборини тортади - ўқувчининг эстетик дидини тарбиялайди Матбуот нашрининг бадиий-техник дизайни ўзига хос санъат тури ҳисобланади. Тўғр, у санъатнинг асосий тури сирасига кирмайди. Чунки унда мазмун бирламчи, безак эса ёрдамчи вазифани бажаради. Шу жихатдан уни амалий санъат, хусусан графиканинг бир тури десак тўғри бўлади. В. А. Фаворский “Китоб бир томондан адабий асарни ўқиш учун яратилган техник имкониятлар, иккинчи томондан эса адабий асарнинг образли тасвири мажмуидир. Бу жиҳатдан китобни архитектурага ўхшатиш мумкин. Бинолар амалий жихатдан фойдаланиш учун қурилган бўлсада, барибир санъат асари қолади.китобда., архитектурада ҳам безак ва тасвирийлик амалий вазифани бажаришда таянч бўлади”. Бугунги даврда ахборот узатишдаги самарадорлик дизайн билан тўлдирилгандагина тўлиқ натижа беради. Дизайн нашр ўқувчилари сонини кўпайишига ёрдам беради. Матн ва тасвирий материаллар устун ва саҳифалар бўйлаб жойлаштирилар экан, ўзига хос конструкция яратилади. Буни мутахассислар “ўқиш учун техник шароит яратиш” деб аташади. Ушбу конструкция қуйдаги вазифа талабларига жавоб бериши керак. Ўқувчи эътиборини бошқариб, уни шу соннинг асосий материалларига жалб қилиш.

Ўқувчини материалнинг асосий мазмуни ёки ўзини қизиқтирган хабарни топиши учун оз вақт сарфлашга оптимал шароит яратиш. Шрифтлар, дизайн усуллари ва бошқа чоп этиш жараёнлари орқали материалларнинг осон ўқилиши ва тушунилишини таъминлаш. Нашрнинг эстетик сифатига эътибор бериш. Чунки ҳар қандай нашр ўзида миллий дунёқараш ва маданиятни акс эттиради. Ривожланган мамлакатларда матбуотнинг жадаллик билан ривожланиши ОАВлари ўртасида жиддий рақобатга сабаб бўлмоқда. Ҳозирги кунда иқтисодий тизимга айланиб улгурган нашрий ОАВнингзамонавий бозор технологиясига қизиқиши ўсиб бориши молиявий муваффақият омили бўлган бу махсус товар хизмат турининг рақобат бардошлилигига кенг эътибор қаратишни талаб қилмоқда. ОАВ рақобатбардошлилигига кенг интеграл тушунча сифатида қараш керак ва унда товар хусусиятлари, товар кўринишлари, нарх, шунингдек, ахборот ва реклама бозорида савдо-сотиқ маркаси ва услубларининг ҳаракатланиши ҳамда уларнинг бир-бирига таъсири кабиларни ўрганиш мумкин. Бозор иқтисодиёти шароитида нашрий ОАВ учун рақобатбардошлик омиллари сирасига, шубҳасиз, мазмундорлик, ахборотнинг ишонарлилиги, тезкорлик (оперативлик), позиция ва стилистика, шунингдек, сотувни уюштириш, реклама каби маркетинг усуллари ҳам киритилади. Нашрларнинг дизайни ана шу омиллардан муҳим ва асосийси саналади. Шу асосда замонавий бозор иқтисодиёти шароитида матбуот нашрларининг шакли ва дизайни, рақобатбардошлик ва матбуотнинг ўз ўқувчилари сонини кенгайтиришда муҳим ўрин тутадиган омилга айланиб улгурган. Шакл ва дизайн, уни ташкил этувчи унсурлар Нашрий ОАВларнинг иқтисодий фаолиятида шакл ва дизайн жуда ката рол ь ўйнайди. Нашрнинг шакл ва дизайни қанчалик яхши бўлса, ўқувчини ўзига шунчалик жалб қилади, шу билан бирга ўқишлилиги ортади. Ахборот

бозорида нашрий ОАВлари рақобатбардошлилигини оширишда биз таърифлаётган мазкур омил қуйидагилардан иборат: Тўр (модулли вёрстка). Қоидага кўра тўр тушунчасига модул ёки блок чизиқлари жойлашуви киради. Тўр қулай ўқиш учун муҳим роль ўйнайди. Бу, ўз навбатида, фойдаланилаётган ҳарфлар ҳажмига ҳам боғлиқ . агар колонка кенглиги 10 цицеродан кам, 20 цицеродан (42 ва 84 ММ чамаси) кўп бўлса, матнни ўқиш қийин. Россиялик мутахассислар А4 форматдаги журнал учун колонканинг оптимал кенлигини 50-75 мм (12-17 цицеро), А3 форматидаги газеталар учун эса ҳар бир қисм учун 8-9 кегл мос келади деб белгилаганлар. Колонка кенглигининг ошиб бориши кеглнинг кенгайишини талаб қилар экан . Ҳарф . Ҳарф босмаси нашрнинг бутун бир аудитория хусусиятларига мос келиши керак. Яъни агар нашр концерватив хусусиятга эга бўлса, ҳарфлар Times, Garamond, Helvetika каби жиддий кўринишда бўлиши керак. Агар ёшлар нашри бўлса, стандарт ҳарфлар камроқ танланади. Албатта, ҳиссиётлар ифодаланадиган бўлса, сўзларнинг рангли ҳарфлар билан ифодалаш яхши натижа беради. Ҳарф катта-кичиклиги ҳам муҳим аҳамият касб этади ва уларни танлашда аудитория эҳтиёжларини ўрганиш лозим. Масалан, қариялар учун мўлжалланган нашрда нисбатан камроқ ҳажмдаги ҳарфлардан фойдаланилади. Ранг танлаш. Агар нашр рангли бўлса, мақсадли аудиториянинг умумий хоҳишларига мос ранглар танланади. Илмий журналларда ёрқин ранглардан нисбатан камроқ фойдаланилса, болалар журналида уларнинг характери хусусиятларидан келиб чиқиб турли ёрқин ранглар ишлатилади. Ранг ҳам декоратив ҳам маълум бир вазифа (фотосуратларда, инфографикада, саҳифа ёки материал сарлавҳасини ифодалашда ўқувчини матнга йўналтириш) ролини бажаради. Безак ва инфографика. Бу омил нашрнинг ўқишли ҳамда ўзига жалб қилувчи хусусиятларидан бири сифатида хизмат қилади. “Яхши дизайн – бу яхши гапира олиш” га ёрдам беради. Албатта, кўриниш ва чиройли безак

матнни ўқишга чақиради. Товар кўриниши истеъмолчи талабларидан бири экан, нашрларнинг маркетинг сиёсатида бу омил ниҳоятда самаралидир. Италиянинг “La Stampa” газетаси ададининг тушиб кетишидек инқирознинг олди олинди, яъни биргина рангнинг киритилиши ёки ҳарфларнинг катталаштирилиши, сарлавҳаларнинг аниқ ва чиройли тарзда берилиши тиражнинг йигирма мингдан ошишига сабаб бўлди. Полиграфиядан фойдаланиш. Мазкур омилни нашрнинг қоғоз ва типография хизмати сифати билан изоҳлаш мумкин. Истеъмолчи – ўқувчи бирор-бир нашрни сотиб олаётганда, албатта, газета ёки журнал сифати, босманинг тиниқлиги ва қоғознинг рангдорлиги кабиларга эътибор беради. Бу ҳам товар ишлаб чиқаришда сифатга эътибор беришдек иқтисодий тамойилларга тегишли ҳолдир. Формат. Нашр формати ва ўқиш учун шарт-шароит (ўқиладиган жой ҳам назарда тутилади) тушунчаси ўзаро боғлиқдир. Агар газета транспортда ҳам ўқилишга мўлжалланган бўлса, А3 формат газетхон учун қулай. А2 формати уй ёки иш жойида ўқиладиган газеталар учун мос келади. Матбуот нашрлари саҳифаларида фотосуратдан фойдаланиш усуллари ва аҳамияти. Фотосуратлар газета ва журналларнинг ажралмас қисмидир. У нашр саҳифасида турли вазифаларни бажаради. Энг асосийси нашрнинг бадиий техник воситаси ҳисобланади. Албатта бунда фотосуратнинг ички хусусиятлари ҳисобга олиниши керак. Чунки у хаётдаги реал фаолиятнинг визуал образли қиёфасини номоён этади. Фотосуратнинг асосий белгиларидан бири ўзига сингдирилган ахборотни ўқувчига тез етказишидадир. Ўқувчи босма сатрдаги хабарларни сатрма-сатр ўқир экан, рўй берган воқелик унинг онгида аста-секинлик билан шаклланади. Сурат эса бир лаҳзадаёқ ўқувчида дастлабки фикрни шакллантириши мумкин. Диққатни тез тортиш, хужжатлилик ва тушунарлилик фотосуратга ўзига хос куч беради. Газета ёки журналнинг навбатдаги сони билан

танишишда ўқувчи эътиборини тортишда дастлабки омиллар ҳам фотосуратлардир. Фотосуратларнинг турли хусусият ва жанрларга эгалиги улардан фойдаланишнинг мос усулларини қўллашни талаб этади. Бунда фотосуратларнинг нашрда 2 та ажралмас вазифа бажаришини ёдда тутиш лозим. 1. матбуот нашрининг график қиёфасини шакллантиришда қатнашади. 2. журналистик материал мазмунини тўлдиради. Сурат дизайн элементи сифатида материални бошқаларидан фарқлашга ва ўқувчи эътиборини тортишга хизмат қилса, мазмунни тўлдириш воситаси сифатида эса , ахборотда илгари сурилган фикр ва баҳонинг суратдаги далили бўлади ва ҳаётийлигини таъминлайди. Саҳифада фотосуратни жойлаштиришда ўша соннинг рекламалаштирилган мавзу йўналиши ва фотосуратнинг саҳифадаги мос ўрнига алоҳида эътибор бериш лозим. Нашр дизайнининг бадиий техник элементи сифатида фотосуратлар бир қатор аҳамиятга эга. Фотосурат ўқувчи эътиборини жамлаш воситаси – бу нафақат у жойлаштирган матн учун, балки, бошқа материалларни ўқилиши учун ҳам таъсир этади. Қолаверса реал хаётни акс эттирган малум бир далилда ўзини кўрсатган суратлар ўқувчида воқеа ҳақидаги дастлабки тасаввурни шакллантиради. Фотосуратлар сўнгги вақтда журналистика амалиётида махсус ахборот берувчи жанр шаклига ўтган. Бунда махсус сарлавҳа билан берилган фотосурат ёки бир рамка ичига олинган ахборотлар хеч қандай матнсиз ҳам бирор ахборот бериши мумкин. фотосуратлар дизайнида бадиий эстетик восита вазифасини бажаради. А) улар материал билан уёғун ҳолда берилса ҳам с аҳифани тўлдиради, ҳам эътиборни тортади. Б) фотосуратларнинг сифати газета ва журналистларнинг фаолият даражасини ба ҳ олашда ҳам ёрдам беради.

Фотосуратлар матбуот нашрининг характери, қиёфаси ва турини белгилашда муҳим ўрин тутади. Жумладан: ёшларга оид газеталарда чиқадиган суратлар умумбашарий газеталардан тубдан фарқ қилади. Бу фарқланиш газета ва журналлар ўртасида ёки журналлар ўртасида ҳам амалиёт давомида кузатилади. Амалиётда фотосуратларни саҳифада жойлаштиришнинг бир қатор усуллари мавжуд улар қуйдагича тавсифланади. 1 блоклаштирилган жойлаштириш – фотосурат тўпламини бир рамка ичига қўйиш. 2 доира шаклида жойлаштириш – суратни матн атрофида жойлаштириш. 3 лента шаклида жойлаштириш – суратни гаризонтал ёки вертуал йўналиш бўйлаб кстма-уст жойлаш. 4 кесишган тарзда жолаштириш – қиёслаш мақсадида 2та умумий пландаги кадрни жойлаштириш. 5 марказлаштирилган жойлаштириш – битта асосий , умумий кадрни ўртага қўйиб, ёрдамчи суратларни унинг атрофига жойлаштириш. Кўрсатилган ушбу усуллар газета ва журналларнинг , шунингдек, материалнинг характери, имконияти ёки вазият тақазоси билан турлича қўлланилади. Газеталарда кўпинча блоклаштирилган ёки лента шаклдаги жойлаштириш учрайди. Журналларда сурат жойлаштиришнинг аҳамияти ва усуллари янада кўпроқ. Шунингдек журналчиликда расм, схема ва диограммалар ҳам безакли саҳифалар фотосуратлар қатори дизайннинг ажралмас қисми саналади. Албатта, саҳифада асосий ахборот матн орқали узатилади. Буни хеч қачон эсдан чиқармаслик керак. Чунки, хозирги вақтда бутун бир саҳифада фотосурат қаторини бериш ҳоллари учрайди. Бу ҳолат оммавий журналларда кўп кадрли фоторепортаж ёки фотоочерк деб номланади. Газеталарда фотожурналистика жанридан фойдаланиш фақатгина умуммиллий байрамларга ва уларнинг намойишига бағишлаб чиқарилган сонларда тавсил

этилади. Кундалик хабарларда бу тартибдан фойдаланиш 2та салбий натижага олиб келиши мумкин. 1 ўқувчини ахборот олишга бўлган эҳтиёжига чегара тортиш. 2 нашр характери ва ғоявий йўналиши ҳақида нотўғри фикр уйғотишга олиб келиши мумкин. Фотобезак кўринишлари. Фотобезак атамаси матбуот саҳифаларида чоп этиладиган фотосуратлар билан бирга расмлар , матнни безаш учун ишлатилган турли элементлар, график тасвирлар ва хатто сарлавҳа ширифларини ҳам ўз ичига олади. Ҳозирги журналистика амалиётида фотосуратлар нафақат безак сифатида, балки, мустақ ил материал даржасига кўтарилди. Фотобезаклар мазмуни ва хусусиятига кўра 3 гуру ҳ га бўлинади . 1. фотосимвол (рамз ) – матннинг умумий мазмунига алоқадор бўлган ва асосан ўқувчи эътиборини тортишда асосий ахборотни берадиган расмлар тушунилади. А гар серияли ма қ олалар бўлса, фотосимволлар ўқувчи зарурий материални осон топишида ёрдам беради. 2. пресс- фотография – материалдаги ходисанинг мазмунини тўлдириш вазифасини бажаради. У журналистик ахборотга ҳаётий далил бўлиб хизмат қилади. 3. мустақил фото материал – ҳозирги кунда энг кўп тарқалган кўриниши бўлиб, фотосуратлар тўғридан-тўғри ахборот беришга мўлжалланган бўлади. Агар 2-чи кўринишда матн 1-чи, фотосурат 2-чи даражали бўлса, 3-чи кўринишда уларнинг ўрни алмашади. Матн ниҳоятда кичик баъзан сарлавҳанинг ўзи бўлади. Ўқувчи кадрлар кетма-кетлигидан кераки маълумотларни олади. Фотосуратнинг ўзига сингдирилган ахборотни беришдаги самарадорлик фоторепортёрнинг махорати билан бирга саҳифа жойлаштириш ва мантиқий тўғри тартибда беришга ҳам боғлиқ . Шунга кўра фотосуратлар ўзида 2хил характерни жамлайди. обектив характер – фотосурат ўзида реал ҳаётий воқейликни акс эттиради.

субъектив харакат – фоторепортёрнинг ўша ҳодиса ҳақидаги ҳақидаги шахсий муносабати, баҳоси акс этади. Фотожурналистика жанрлари. Ранг, ракурс, қўшимча бўёқлар, фотосуратнинг услубини кўрсатса, қолган барча вазифалар жанрлар зиммасига тушади фоторсурат ўздунёқараши ёки маълум бир ходисага нисбатан муносабати жанрларни юзага келтиради. Масалан: биргина факт орқали фотохабар, ҳодиса-фоторепортаж ҳаётнинг ёрқин тасвири фотоочеркни шакллантиради. фотохабар – ижтимоий воқейликни маълум бир фактини ифодаловчи, тезкор фотоинформациядир. фоторепортаж - ҳодисани акс эттиради ва бўлиб ўтган воқеанинг ҳаққоний “фобуласини” беради. фотокорреспонденция – ижтимоий ҳаётдаги бир қатор фактларни ўзида ифодаловчи янги технологик меҳнат тажрибаси.кабилар ҳақида маълумот берувчи фотокадрлар. фотоочерк – муайян бир ҳодиса, меҳнат жараёнлари, махсулатни ишлаб чиқарнинг тадрижий хроникасини кўрсатувчи фотосуратлар кетма-кетлиги. фотолавҳа – лирик характерга эга жанр бўлиб, кўпинча табиат манзаралари берилади.

Фойдаланилган адабиётлар: 1. Ф.Мўминов. Журналистика самарадорлиги. Тошкент, ТошДУ. 1996. 2. Б.Байимбетов. Интернет учун материал тайёрлаш хусусиятлари. М аъруза матнлари. 2005 3. Я.Федотова. Массовая информация стратегия, производства и тактика потребления. М. МГУ. 1996 й. 4. В. Марысаев. Интернет и мультимедиа. Издательство: Терра - Книжный клуб. Москва. 2001

Похожие

Газета дизайнини шакллантирувчи аҳамиятли жиҳатлар

Adobe PageMaker дастурида ишлаш

МББТнинг реляцион назарияси ва уни лойихалаш

MS ACCESS МББТ

Интернет ҳақида нималарни билиш зарур