Чизиқли дастурлашда икки тарафламалик назарияси - Информатика и ИТ - Рефераты

Чизиқли дастурлашда икки тарафламалик назарияси

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

94.5 KB

www.arxiv.uz Чизиқли дастурлаш да икки тарафламалик назарияси Режа: 1. Берилган ва унга иккиламчи масалаларнинг умумий қ ў йилиши ва турли формада ёзилиши. 2. Берилган ва унга иккиламчи масалаларнинг иқтисодий маъноси. 3. Симметрик б ў лмаган берилган ва унга иккиламчи масалаларнинг кўринишлари. 4. Иккиланиш назариясининг асосий теоремаси. 5. Мисол. 6. Сунъий базис вектор усули б илан ечилганда ЧД масаласи нинг ечимга эга б ўлмаслик ҳоллари.

www.arxiv.uz Асосий тушунчалар. Ҳ ар бир чизиқли дастурлаш масаласига унга нисбатан иккиламчи масала деб аталувчи бошқа масалани мос қ ў йиш мумкин. Берилган масаладаги мақсад функция ва номаълумларга қ ў йилган чегаравий шартлар орқали иккиламчи масаланинг мақсад функциясини ва чегаравий шартларини т ў ла аниқлаш мумкин. Берилган масала ва унга иккиламчи масалалар биргаликда ў заро иккиламчи (қ ў шма) масалалар деб аталади. Агар берилган масала ёки унга иккиламчи масалалардан бирортаси ечимга эга б ў лса, уларнинг иккинчиси ҳ ам оптимал ечимга эга б ў лади. Ў заро иккиламчи масалаларни к ў з олдига келтириш ва уларни иқтисодий маъноларини та ҳ лил қилиш учун қуйидаги ишлаб чиқаришни режалаштириш масаласини к ў рамиз. x 1 ³ 0, x 2 ³ 0, …, x n ³ 0, (2) Y max = c 1 x 1 + c 2 x 2 + … + c n x n (3) Масаланинг (1) шарти ма ҳ сулот ишлаб чиқариш учун сарф қилинадиган m хил хом - ашёнинг ҳ ар бири чегараланган эканлигини ва уларни қандай меъёр лар да сарф қилиш кераклигини к ў рсатади . Бу ерда : x j (j=1,…,n) ишлаб чиқариладиган j - ма ҳ сулот миқдори , x i (i=1,…,n) i - хом - ашёнинг за ҳ ираси ( запаси ) a ij коэффициентлар j - ма ҳ сулотнинг I бирлигини ишлаб чиқариш учун сарф қилинадиган i - хом - ашё миқдори ( нормаси ) ни к ў рсатади . Y max – мақсад функция б ў либ , у ишлаб чиқарилган ма ҳ сулотларнинг пул қиймати максимум б ў лиши кераклигини к ў рсатади , бу ерда C j – ма ҳ сулот I бирлигининг ба ҳ осидир . Масалани вектор формада қуйидагича ёзиш мумкин : AX £ B (4))1( 2 2 1 1 2 2 2 22 1 21 1 1 2 12 1 11       £                     £    £    m n mn m m n n n n b x a x a x a b x a x a x a b x a x a x a

www.arxiv.uz X ³ 0 (5) Y max = CX (6) Фараз қилайлик , корхона маълум бир сабабларга к ў ра ма ҳ сулот ишлаб чиқаришни т ў х татган б ў лсин . Шу сабабли корхона хом - ашё ва бошқа ишлаб чиқариш воситаларини сотмоқчи б ў лади . Корхона нинг бу хом - ашёларни сотишдан олган тушуми ма ҳ сулот ишлаб чиқариб уни сотишдан олган тушумидан кам б ў лмаслиги керак. Иккинчи томондан хом - ашё сотиб олувчи корхона эса уларни кам ҳ аражат сарф қилиб сотиб олишга ҳ аракат қилади . Иккиламчи масала хом - ашёларни сотувчи ва уларни сотиб олувчи корхоналар мақсадини амалга ошириш керак . Бунинг учун хом - ашёлар нархи W 1 ,W 2 ,…,W n қандай б ў лганда сотувчи корхона зарар к ў рмайди ? Сотиб олувчи корхонанинг сарф қилган х аражатлари min б ў лади ? Математик нуқтаи назардан иккиламчи масалани қуйидагича ёзиш мумкин : W 1 ³ 0, W 2 ³ 0, …, W m ³ 0, (8) F min = b 1 W 1 + b 2 W 2 + … + b m W m (9) Иккиламчи масаладаги (7) шарт ҳ ар бир ма ҳ сулотнинг I бирлигини ишлаб чиқиш учун сарф қилинадиган барча хом - ашёларнинг пул қиймати ма ҳ сулот ба ҳ осидан кам б ў лмаслик шартини к ў рсатади . (9) шарт эса мақсад функция б ў либ , у барча хом - ашёларнинг ба ҳ оси минимал б ў лиши кераклигини к ў рсатади . Иккиламчи масала вектор формада қуйидагича ёзилади: WA £ C (10) W ³ 0 (11) F min = WB (12))7( 2 2 1 1 2 2 2 22 1 12 1 1 2 21 1 11       ³                     ³    ³    n m mn n n m m m m c W a W a W a c W a W a W a c W a W a W a

www.arxiv.uz (1)-(3) масал [(4)-(6)] ва (7)-(9) [(10)-(12)] масалалар « ў заро симметрик б ў лган иккиламчи масалалар» дейилади. Бу масалаларда чегаравий шартлар тенгсизликлардан иборат б ў лади ҳ амда номаълумларнинг манфий б ў лмаслиги талаб қилинади. Симметрик б ў лмаган иккиламчи масалалар қуйидаги к ў ринишда б ў лиши мумкин : Берилган масала: Иккиламчи масала: I. AX = B WA ³ C X ³ 0 F min = WB Y max = CX II. AX = B WA £ C X ³ 0 F max = WB Y min = CX Бу масалалардан к ў ринадики , агар берилган масаладаги чегаравий шартлар тенглама к ў ринишда б ў либ , мақсад функция эса Y max ёки Y min к ў ринишда б ў лса , иккиламчи масаладаги чегаравий шартлар тенгсизлик к ў ринишида б ў либ , унинг « £ » ёки « ³ » к ў ринишда б ў лиши берилган масаланинг мақсад функциясининг Y min ёки Y max б ў лишига бо ғ лиқ . Иккиламчи масаланинг мақсад функцияси берилган масала мақсад функциясига тескари б ў лади , яъни агар берилган масала мақсад функцияси Y max б ў лса , иккиламчи масалада у F min б ў лади ва аксинча Y min б ў лса , F max б ў лади . 2. Берилган масаладаги технологик коэффициентлардан ташкил топган матрица      mnmm nn aaa aaa aaa A ... ............ ...... 21 22221 11211

www.arxiv.uz к ў ринишда б ў лса, иккиламчи масаладаги технологик коэффициентлар матрицаси (технологик матрица) к ў ринишда, яъни A матрицага транспонирланган матрица б ў лади. 3. Иккиламчи масаладаги номаълумлар сони берилган масаланинг чегаравий шартларидаги тенгламалар (тенгсизликлар) сонига тенг. Иккиламчи масала чегаравий шартларидаги тенгламалар (тенгсизликлар) сони берилган масаладаги номаълумлар сонига тенг б ў лади. 4. Иккиламчи масала мақсад функциядаги коэффициентлар берилган масаладаги озод ҳ адлардан иборат бўлади. Иккиламчи масаладаги озод ҳ адлар эса берилган масала мақсад функция коэффициентларидан иборат бўлади. 5. Агар берилган масаладаги x j номаълум мусбат б ў лса, (x j ³ 0) у ҳ олда иккиламчи масаладаги j-шарт « ³ » к ў ринишдаги тенгсизликдан иборат б ў лади. Агар x j номаълум мусбат ҳ ам , манфий ҳ ам қийматларини қабул қилиши мумкин б ў лса, у ҳ олда иккиламчи масаладаги j-шарт тенгламадан иборат б ў лади. 6. Агар берилган масаладаги i-шарт тенгсизликдан иборат б ў лса, иккиламчи масаладаги W i номаълум мусбат б ў лади, яъни W i ³ 0 . Агар (1)-(3) масаладаги i-шарт тенгсизликдан иборат б ў лса, W i ³ 0 мусбат ҳ ам, манфий ҳ ам б ў лиши мумкин. 1-мисол. Берилган масалага иккиламчи масала тузинг. Берилган масала: Иккиламчи масала: - x 1 + 3 x 2 – 5 x 3 £ 12 – W 1 + 2 W 2 + 3 W 3 ³ 2 2x 1 – x 2 + 4x 3 £ 24 3W 1 – W 2 + W 3 ³ 1 3x 1 + x 2 + x 3 £ 18 –5W 1 + 4W 2 + W 3 ³ 3     mnnn m n aaa aaa aaa A ... ............ ...... 21 22212 122111

www.arxiv.uz x 1 ³ 0, x 2 ³ 0, x 3 ³ 0, W 1 ³ 0, W 3 ³ 0, W 2 ³ 0 F max =2x 1 +x 2 +3X 3 Z min = 12W 1 +24W 2 +18W 3 2-мисол. Берилган масалага иккиламчи масала тузинг. Берилган масала: Иккиламчи масала: x 1 – x 2 + 4 x 3 £ 12 W 1 + W 2 + W 3 ³ 4 x 1 + 3x 2 – 2x 3 = 13 -W 1 + 3W 2 + 5W 3 ³ 1 x 1 + 5x 2 – 6x 3 £ 11 4W 1 - 2W 2 – 6W 3 ³ 4 x 1 ³ 0, x 2 ³ 0, x 3 ³ 0, W 1 ³ 0, W 3 ³ 0 F max =4x 1 +x 2 +4X 3 Z min = 12W 1 +13W 2 +11W 3 Берилган ва унга иккиламчи масалалар ечимлари орасидаги бо ғ ланиш Иккиланишнинг асосий теоремаси ёрдамида қуйидагича изо ҳ ланади . Теорема . Агар берилган масала ёки унга иккиламчи масаладан бирортаси оптимал ечимга эга б ў лса , у ҳ олда иккинчиси ҳ ам ечимга эга б ў лади ҳ амда бу масалалардаги мақсад функцияларнинг экстремал қийматлари ў заро тенг б ў лади , яъни Y max = F min . Агар бу масалалардан бирининг чизиқли функцияси чегараланмаган б ў лса , у ҳ олда иккинчи масала ҳ еч қандай ечимга эга б ў лмайди . Теоремани исботсиз қабул қиламиз. Хулоса. Агар берилган масала ечимга эга б ў лса, у ҳ олда иккиламчи масаланинг ечими W 0 =B -1 C 0 формула орқали топилади. Худди шунингдек, агар иккиламчи масала оптимал ечимга эга б ў лса, у ҳ олда берилган масаланинг оптимал ечими X 0 =b 0 B -1 формула орқали топилади. Бу формулаларда C 0 – охирги симплекс жадвалдаги базис векторларга мос келувчи C вектор элементлари B 0 -иккиламчи масала оптимал ечимга мос келувчи мақсад функция F нинг коэффициентларидан ташкил топган вектор; B -1 матрица биринчи симплекс жадвалдаги базис векторларининг о х ирги симплекс жадвалдаги к ў ринишидан ташкил топган матрица.

www.arxiv.uz 3-мисол . Берилган масала ва унга иккиламчи масаланинг ечимини топинг: x j ³ 0, (j=1, 2,…, 6) Y min =x 2 –3x 3 +3x 5 Ечиш. Mасалага иккиламчи масалани тузамиз: W 1 £ 0, 3W 1 –2W 2 – 4W 3 £ 1 -W 1 + 4W 2 + 5W 3 £ 1 W 2 £ 0, 2W 1 + 8W 3 £ 2 W3 £ 0, Fmax = 7W1+12W2+10W 3 Базис вект. C баз P 0 0 1 -3 0 2 0 P 1 P 2 P 3 P 4 P 5 P 6 P 1 0 7 1 3 -1 0 2 0 P 4 0 12 0 -2 4 1 0 0 P 6 0 10 0 -4 3 0 8 1 D j 0 0 -1 3 0 -2 0 P 1 0 10 1 5/2 0 ¼ 0 0 P 3 -3 3 0 -1/2 1 ¼ 0 0 P 6 0 1 0 -5/2 0 -3/4 8 1 D j 9 0 1/2 0 -3/4 -2 0 P 2 1 4 2/5 1 0 1/10 4/5 0 P 3 -3 5 1/5 0 1 3/10 2/5 0 P 6 0 4 1 0 0 -1/2 10 1 D j -11 1-/5 0 0 -4/5 -12/5 - Оптимал ечим X 0 = (0;4;5;0;0;1) C 0 = (1;-3;0)      10834 1242 723 6532 431 5321 xxxx xxx xxxx      101 01115 00 52 1 B

www.arxiv.uz Жадвалдан к ў ринадики иккиламчи масаланинг ечимини ҳ исоблаб ў тирмаслик ҳ ам мумкин. О х ирги симплекс жадвалда B -1 матрица кирувчи ( P 1 , P 4 , P 6 ) векторларга мос келувчи m+1 қатор элементлари W 0 векторнинг (иккиламчи масала ечимининг) элементларини беради. m+1 қаторнинг P 0 векторга мос келган элемент эса оптимал ечимга мос келувчи Y min ва F max функцияларнинг Y min ( x 0 ) = F max ( W 0 ) = - 11 қийматини беради. Шундай қилиб айтиш мумкинки, оптимал ечимда иккиламчи масалалар мақсад функцияларининг оптимал қийматлари ў заро тенг б ў лади.                             0 ; 5 4 ; 5 1 1 0 1 0 1 115 0 0 5 2 0 ;3 ;1 100 B C W

Похожие

Чизиқли программалаштириш

Чизиқли қобиқ усули

Классификациянинг чизиқли усуллари

Чизиқли дастурлашнинг транспорт масаласи

Бирламчи ва иккиламчи масалалар ечимларининг таҳлили