Ахборот технологиялари ва улардан фойдаланиш йўллари - Информатика и ИТ - Рефераты

Ахборот технологиялари ва улардан фойдаланиш йўллари

Загружено в:

25.02.2024

Скачано:

0

Размер:

854.26171875 KB

Ахборот технологиялари ва улардан фойдаланиш йўллари Мундарижа: Кириш 1. Ахборот технологияси тушунчаси 2. Компьютерлаштирилган таълим технологияси 3. Масофали ўқитиш технологияси 4. Виртуал кутубхона Хулоса Фойдаланилган адабиѐтлар рўйхати

Кириш. Мавзунинг долзарблиги. Маълумки, ҳар қандай давлатнинг ривожланиши унинг интеллектуал салоҳиятига боғлиқ. Интеллектуал салоҳият халқаро андозалардаги замонавий тараққиѐтни таъминлай оладиган мустақил фикрли, малакали, билимли, юксак инсоний фазилатларга эга кадрларнинг мажмуидир. Давлатимиз эса мустақилликни қўлга киритган дастлабки кунларданоқ интеллектуал салоҳияти юқори кадрларниннг янги авлодини шакллантиришга йўналтирилган давлат сиѐсатини юритиб келмоқда. Бу йўлда амалга оширилган асосий вазифалардан бири мустақил Ўзбекистонни ривожлантиришга асос бўладиган янги таълим тизимининг ташкил этилишидир. 1997 йил 29 августда Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси IX сессиясида қабул қилинган “Таълим тўғрисида”ги қонун ва “Кадрлар тайѐрлаш миллий дастури” уни амалга ошириш учун ҳуқуқий асос бўлиб хизмат қилмоқда. Таълим мазмунининг янги ғоялар билан бойиб бориши, таълим методлари, ахброт технологияларининг доимий такомиллашуви, ўқитувчиларнинг билим савияларга қўйилаѐтган талаблар – буларнинг барчаси ўқитувчидан билимларни мунтазам тўлдириб бориш ва мустаҳкамлаш, малакасини ошириш ва методик маҳоратни талаб этади. Талабаларнинг ўзлари ҳам доимий равишда ўқитувчиларга янгидан-янги талабларни қўяверишади. Ўқитувчи аудито-рияда юзлаб ва минглаб «нимага?», «нима учун?» каби саволларга дуч келади. Бундан ташқари ўқитувчининг таълим олганлик даражаси ҳам ўсиб бориши керак. Бу фақатгина билимлар кўламига боғлиқ бўлиб қолмайди. Таълим олганликнинг резерви ўқитувчидан такомиллашган билим методларини эгаллашни, ахброт технологияларидан самарали фойдалана олишни, фикрлаш шаклларин ривожлантиришни, ҳаѐтий тажрибани бойитишни талаб этади. Ана шунинг учун ахборот технологиялари ва 2

улардан фойдаланиш йўлларини ўрганиш муҳим вазифалардан биридир. Мавзунинг мақсад ва вазифалари. Мавзунинг мақсади ахборот технологиялари ва улардан фойдаланиш йўлларини ѐритиб бериш. Мазкур мақсадни амалга ошириш учун ўз олдимизга қуйидаги вазифаларни белгилаб олдик: 1. Ахборот технологияси тушунчасининг моҳиятини аниқлаш. 2. Компьютерли ўқитиш технологиясини баѐн этиш. 3. Масоавий ўқитиш технологиялари ҳақида маълумот бериш. 4. Виртуал кутубхона ва ундан фойдаланиш йўлларини кўрсатиб бериш. Мавзунинг амалий аҳамияти. Мазкур курс иши материалларидан педагогика коллежларининг ўкитувчилари маъруза матнлари, методик кўрсатмалар тарзида фойдаланишлари мумкин. Ишнинг тузилиши. Курс иши кириш, тўрт қисм, хулоса ва фойдаланилган адабиѐтлар рўйхатидан иборат. 3

1. Ахборот технологияси тушунчаси. Ахборотлар жадаллик билан интеграциялашиб бораѐтган ҳозирги даврда замонавий таълимнинг асосий вазифаларидан бири ахборотни тез ва сифатли узатиш, қабул қилиш, таҳлил этиш ва хулосалар чиқариш учун ахборот технологияларини такомиллаштиришдан иборат. Ахборот технологиялари-нинг такомиллашуви таълим жараѐнини ахборотлаштириш-нинг муҳим омилидир. Ахборот технологиялари эса информатика қонун-қоидалари асосида, замонавий электроника ѐрдамида такомиллаштирилади. Ана шу асосдан келиб чиқиб ахборот технологиялари деганда, ахборотларни йиғиш, сақлаш, узатиш, қайта ишлаш усул ва воситалари мажмуи тушунилади. Таълим жараѐнини ана шу тарзда ташкил этишни XX асрнинг 60-йил- ларидан бошлаб, дастурлашган таълим нинг кириб келиши жадаллаштирди. У ўқувчининг билим эгаллаши йўлида ҳар бир қадамни назорат қилишга имкон берадиган ва шунинг асосида, ўз вақтида ѐрдам кўрсатиш, қийинчиликларни олдини олиш, қизиқишини йўқотмаслик ва салбий оқибатларнинг олдини олишга имкон берувчи ўқув жараѐнининг технологиясини яратишга йўнал-тиради. Бундан ташқари таълим жараѐнида ўқитишнинг ўзига хос воситаларининг кенг қўлланилиши (дастурлаштирилган ўқув қўлланмалари, тренажерлар, назорат қилиш қурилмалари, ўқитиш машиналари) ҳам дастурлашган таълимнинг энг асосий хусусиятларидан биридир. Ўқитиш соҳасида жаҳон дидактикасининг муҳим тажрибаси - шахсий электрон-ҳисоблаш машиналари (ШЭҲМ) ривожланиши компьютерли таълим нинг шаклланишига имкон берди. Махсус таълим дастурлари билан таъминланган компьютерларни деярли барча дидактик масалалар: ахборотни бериш, ўқитиш жараѐнини бошқариш, натижаларини назорат қилиш ва тузатиб бориш, машқларни бажариш, ўқув жараѐни ривожланиши ҳақида маълумотларни тўплаш ва бошқаларни ҳал этишга мослаштириш мумкин. 4

2. Компьютерлаштирилган таълим технологияси Компьютерлаштирилган ўқитиш технологияси – бу компьютердан фойдаланишга асосланган ўқитишдир. Ўқитишнинг компьютер технологияси янги ахборот технологияларнинг бир туридир. Ахборот технологияларда бундан ташқари бошқа ахборот воситалари (телевидение, видео ва бошқалар) ишлатилиши мумкин. Компьютер технологиялари дастурлаштирилган ўқитиш ғояларини ривожлантиради, замонавий компьютерлар ва телекоммуникацияларнинг йирик имкониятлари билан боғлиқ бўлган ўқитишнинг мутлақо янги ҳали тадқиқ қилинмаган технологик вариантларини очиб беради. Телекоммуникацион тизимлар, шу жумладан компьютерлар ҳозирги замон илмий-техник тараққиѐтнинг маҳсули ҳисобланади. Илмий-техник тараққиѐт илмий-техник ахборотнинг кўчкисимон ўсиши билан белгиланади. Талабаларнинг индивидуал табиий қобилиятларини ҳисобга олиб, имкони борича максимал даражадаги ахборотни ўзлаштириш фақат компьютерлар ѐрдамида амалга оширилиши мумкин. Яъни ўқитишнинг компьютер технологияси асосида ўқув жараѐнини жадаллаштириш ва самарадорлигини максимал даражада оширишга эришиш мумкин. Ўқитишнинг компьютер технологияси, компьютернинг инсон индивидуал қобилиятларига мослигига таянади. Ўқитиш жараѐнини оптимал даражада тезкор бошқариш имконияти мавжудлиги, бу ўқитишнинг турининг универсал мулоқоти кўринишида эканлиги, психологик қулайликлари, ўқитишнинг чекланмаганлиги билан ажралиб туради. Компьютерли ўқитиш технологияси мазмун жиҳатдан компьютер хотирасига киритилган педагогик дастурий воситалар билан фарқланади. Дастурий воситалар мавзу, бўлим ѐки бутун ўқув фани бўйича тузилиши 5

мумкин ва у ўқув материали ўзлаштирилиши диагностикаси баҳолашни ва мониторингини ҳам ўз ичига олади. Компьютерли ўқитиш технологиясининг самарадорлиги дастурий воситаларнинг ишлаб чиқилиш даражаси билан бир қаторда ўқув жараѐнини ва ишчи ўринларини (3.9, 3.10-расм) тўғри ташкил этилганига боғлиқ бўлади. 6

4. Масофавий ўқитиш технологияси Илмий техник тараққиѐтнинг хусусиятлари мустақил ишлаш куникма ва малакаларини шакллантириш ва узлуксиз, ижодий билимларни эгаллашни талаб қилади. Бундай таълим хизматларини кўрсатиш истиқболли, замонавий ўқув тизимларига қуйиладиган талаблардан биридир. ЮНЕСКО «Таълимни ахборотлаш институти» мутахассисларининг фикрича, таълим жараѐнини ривожлантиришнинг асосий йуналишларидан бири дунѐ аҳолисига ахборотлаштириш ва телекоммуникация технологиялардан фойдаланган ҳолда, масофавий ўқитиш ва мустакил ўқиш имкониятларидан кенг фойдаланиш таъминотини яратишдир. Масофавий ўқитиш – бу масофадан туриб ўқитиш, қайсики ўқув машғулотларининг барчаси ѐки кўп қисми телекоммуникацион ва замонавий ахборотлаштириш технологиялар асосида олиб борилади. Масофавий ўқитиш, айниқса: • ўқитишнинг анъанавий усулларидан фойдаланиш имкониятига эга булмаган, бу жараѐн имкониятларининг чегараланганлиги туфайли ўқиш ва ишлашни биргаликда амалга ошира олмайдиганлар учун; • турғун шароитда ўқиш имкониятларига эга булмаган, имкониятлари тиббий шарт- шароитлар туфайли чегараланганлар учун; • ўқитувчилар ва бошка соҳа мутахассисларининг қайта тайѐрлаш ва малакасини оширишда; • чет эл ўқув муассасаларида таълим олишни истайдиганлар учун; • иккинчи мутахассисликни эгаллашни истайдиганлар учун жуда долзарб бўлиши мумкин. Истиқболли замонавий ўқитиш тизимлари ҳар бир шахснинг ўзи истаган таълим олиш ҳуқиқидан фойдалана олиш имкониятини бериши керак. Масофавий ўқитиш айнан шундай ўқитиш шакли бўла олади. Ўқитишнинг бу тизими бошланғич ривожланиш босқичидадир. 7

АҚШ да 1 млнга яқин одам масофавий ўқитиш тизимида ўқимокда. Бу тизимда телевидение имкониятларидан кенг фойдаланилмоқда. Испанияда масофавий ўқитиш Миллий университети фаолият кўрсатмокда. Бу ерда сиртки олий таълим олиш хамда уқитувчиларнинг малакасини ошириш мумкин. Франциядаги масофавий ўқитиш Миллий Маркази 120 давлатдаги 35 000 истеъмолчини қамраб олган. Германияда очиқ университет очилган бўлиб, бу ерда сиртқи таълим олиш ҳамда малака ошириш мумкин. Швецияда Балтика Университети Балтика худудидаги 50 да ортиқ университетни ўз ичига қамраб олади. Масофавий ўқитиш технологияси бўйича барча топшириқлар масофадан туриб бажарилади, имтиҳонлар эса олий ўқув юртида топширилади. Масофавий ўқитиш Япония, Туркия, Хитой, Ҳиндистон, Ироқ, Корея, Финляндия, Австралия ва Россияда ривожланмоқда. Масофавий ўқитиш факат миллий таълим тизимлардагина ривожланиб қолмай, балким, алоҳида тижорат компанияларида ҳам ривожланмокда, масалан IBM, General Motors, Ford ва бошқалар. Масофавий ўқитиш – илмий-техникавий тараққиѐт даврнинг маҳсулидир ва айни вактда унинг ривожланиш катализатори ҳамдир. 5.Виртуал кутубхона Таълим жараѐнидаги ахборот технологияларнинг қўлланилишининг яна бир аҳамияти ўқув қўлланмаларининг электрон версияларининг яратилишидир. Бу эса фанга «виртуал кутубхона» тушунчасининг кириб келишига сабаб бўлди. «Виртуал» сўзи «мўжиза» маъносини англатиб, бир мамлакат аҳолиси давлатнинг турли ҳудудлари, таълим муассалари, ташкилотларлари, шунингдек бошқа давлатдаги кутубхоналардан ўз яшаш жойида туриб, фойдаланиш имкониятга эга бўлишларини англатади. Фақат 8

энг муҳими виртуал кутубхонадан фойдаланиш учун бизнинг компьютерларимиз INTERNETга уланган бўлиши керак. Қуйида ахборот технологияларидан фойдаланишга оид баъзи мисол- ларни келтирамиз. 1-расм. Pedagog.uz электрон кутубхонаси 9

2-расм. INTERNET сайтларидан намуналар. Хулоса 10

Юқорида кўриб гувоҳи бўлганимиздек, ахборот технологияларидан фойдаланиш Кадрлар тайѐрлаш миллий дастури» талабларига тўла жавоб беради. «Кадрлар тайѐрлаш миллий дастури»да ахборот технологиялари замонавий таълимнинг муҳим қадрияти сифатида эътироф этилган. Бщлажак куни узайтирилган гуруҳ тарбияланувчиларига ахборот технологиялари билан ишлашга оид билимларни бериш, улардан фойдаланишга оид кўникма ва малакалар тавсия этилади. Ш. Мардоновнинг фикрича, улар қуйидаги ўқув манбалари асосида ташкил этилади: луғат, энциклопедия, мутафаккирларнинг асарлари, халқ педагогикаси ғоялари, махсус телекўрсатув, радиоэшиттиришлар ҳамда компьютер маълумотлари 1 . Бўлажак куни узайтирилган гуруҳ тарбиячилари ахборот техноло- гиялари хизматидан фойдаланишга оид билимлар қуйидаги методикалар асосида берилади: - фалсафа, психология, педагогика, этика, эстетикага оид луғатлар ҳамда энциклопедиялар билан ишлаш; психологик-педагогик тушунчалар-нинг моҳиятини ѐритувчи илмий, илмий-методик ва оммабоп адабиѐтлардан фойдаланиш; - муқобил тушунча ва ифодаларни англаш (чунончи, шахс ва унинг ривожланиши; касбий-педагогик муносабатлар мазмунини очиб бериш) га йўналтирилган таълимий машғулотларни ташкил этиш. Энг муҳим тушунчаларни аниқлаш йўлида қуйидаги ҳаракатлрани ташкил этиш мақсадга мувофиқ: - атамалар, тушунчалар, машҳур иборалар ҳамда шахсий мулоҳа-залар бўйича педагогик маълумотнома, луғатлар тузиб бориш; - халқ педагогикасини ўрганиш, халқ оғзаки ижоди намуналари асосида дидактик қарашларидан иборат мажмуани яратиш; - психология, педагогика, маънавият, миллий ғоя ва мафкура тарғиботига бағишланган телекўрсатув, радиоэшиттиришлар билан таништириш, телеконференцияларда иштирок этиш; - зарур компьютер маълумотларини тўплаш ва улардан фойдаланиш. 1 Мардонов Ш. Узлуксиз таълимда – таълимий қадрият. / «Узлуксиз таълим» журнали, 2005 йил, 3-сон. – 38 бет. 11

Адабиѐтлар рўйхати: 1. Беспалько В.П. «Педагогика и прогрессивные технологии обучения», М., 1995 2. Коджаскерова Г.М и др. ТСО и методика и использования. М., 2002. 3. Кларин М.В. Педагогическая технология в учебном процессе. – М.: Танио, 1989. 4. Мардонов Ш. Узлуксиз таълимда – таълимий қадрият. / «Узлуксиз таълим» журнали, 2005 йил, 3-сон. 5. Селевко Г. К. Современные образовательные технологии – М.: 1998 6. Талипова Ж. Ноанъанавий таълимнинг дидактик асослари. / дисс. пед. фан. док. – Т.: 2006 7. Толипов Ў., Усмонбоева М. Педагогик технологияларнинг тадбиқий асослари. – Т.: 2006. 8. Унт Инге Индивидуализация и дифференциация обучения – М.: Педагогика, 1990. 8. Ғуломов С.С ва бошқ. Ахборот тизимлари ва технологиялари. Т.: Шарқ, 2000. 9. Қодиров А.А ва бошқ. Ахборот технологиялари. Т., 2002. 13

Похожие

Ахборот технологиялари

Ахборот технологиялари турлари

Автоматлаштирилган ахборот технологиялари ва таснифи

Ахборот технологиялари асослари. Жамият тараккиётида ахборотлаштиришнинг ахамияти. Ахборот тизимлари ва технологиялари

Ахборот технологиялари ҳақида тушунча