Жамият ва шахснинг ўзаро муносабати - Юриспруденция - Рефераты

Жамият ва шахснинг ўзаро муносабати

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

66 KB

Жамият ва шахснинг ўзаро муносабати Режа: 1. Жамият иқтисодий негизи . 2. Мулкдор бўлиш ҳуқуқи . 3. Фуқаролик жамият ва унинг конституциявий асослари . 4. Сиёсий партияларнинг ҳуқуқий ҳолатлари. 5. Жамоат бирлашмаларининг ҳуқуқий ҳолатлари. 6. Оила – давлат ҳимоясида . 7. Оммавий ахборот воситаларининг ҳуқуқий ҳолатлари .

Жамият иқтисодий негизи . Жамият ва шахс муносабатлари иқтисодий, маънавий, сиёсий соҳаларда ўз аксини топади. Бунда жамиятнинг иқтисодий негизи, жамоат бирлашмалари, оила, оммавий ахборот воситаларининг ўрни катта. Иқтисодий негиз деганда, давлат иқтисодий ҳаётининг турмуш асосини қамраб олиб, тузум мавжуд бўлган мулк шаклларининг характерини, ижтимоий йўналишга қаратилган ишлаб чиқариш мақсадини, ижтимоий маҳсулотнинг адолатли тақсимоти тамойилини ва халқ хўжалигини бошқариш асосларини белгилаб берадиган мулкий муносабатлар тушунилади. Иқтисодий ҳаётнинг негизини ташкил этувчи мулк - ишлаб чиқариш воситаларини ва меҳнатнинг барча маҳсулотларини ўзлаштириш жиҳатидан кишилар ўртасидаги муносабатлардир. Бу муносабатлар синфлар ва ижтимоий гуруҳларнинг ишлаб чиқариш негизида тутган ўрнини, моддий неъматларни ишлаб чиқариш, тақсимлаш, айрибошлаш ва истеъмол қилиш усулини характерлайди. Мулкий муносабатлар ашёвий (мулкий) муносабатлар тарзида юридик жиҳатдан бошқарилган ёки расмийлаштирилган ҳолатдан кейин улар мулк ҳуқуқи шаклини олади, бу эса мулкдорга ундан фойдаланиш ва уни тасарруф қилиш ваколатини беради. Мулкдор бўлиш ҳуқуқи Мулкий муносабатлар жамият базасини ташкил қилувчи ижтимоий-иқтисодий муносабатларнинг асосий қисмини ташкил этиб,

муайян типдаги ишлаб чиқариш муносабатларининг характери ва синфий моҳияти ҳақида умумлашган тасаввур беради. Ҳар бир шахс мулкдор бўлишга ҳақли. Мулк ҳуқуқининг эгаси (субъекти) - мулкдор ўзига тааллуқли мулкидан ўз хоҳишига кўра ўз ихтиёрича фойдаланади, уни эгаллайди ва тасарруф этади, мулкий ва мулкий характерга эга бўлмаган шахсий ҳуқуқларга эга бўлади. Ҳар бир мулкдор мазк ур мол-мулкни мулк қилиб эгаллаб олганидан кейин, уни ўз хоҳишича тасарруф этишга сотишга, васият қилиб қолдиришга, ҳадя этишга, ижарага беришга ундан гаров сифатида фойдаланишга ва унга доир қонунларга зид бўлмаган битимларни тузишга ҳақлидир. Мулкдан фойдаланиш - ундан мақсадга мувофиқ, мулкнинг тайинланишига қараб, қонун талабларига мувофиқ ўз устав (низом)ларида кўрсатилганидек, жамият ва давлат манфаатларига ҳамда юридик шасхларнинг мақсадларига хилоф равишда келишувларга йўл қўймаслик асосида амалга оширилиши лозим. Ўзбекистон Республикасининг мутлоқ мулки ҳисобланган бу муносабатлар Республикамизнинг Конституциясидан ташқари, мулкчилик, ер, сув, ўрмон, ер ости бойликлари тўғрисидаги, атмосфера ҳавосини, табиатни, ўсимлик ва ҳайвонот дунёсини муҳофаза қилиш, алоҳида муҳофаза этиладиган табиий ҳудудлар тўғрисидаги қонунлари билан тартибга солинади.

Фуқаролик жамияти ва унинг конституциявий асослари . Одам, ўз табиатига кўра, энг аввало, ижтимоий хусусиятга эга. Унинг ҳаётини жамиятдан ташқарида, бошқа одамлар билан ҳар томонлама муносабатларсиз тасаввур этиш мумкин эмас. Шу нуқтаи назардан, жамият жуда қадим даврлардаёқ пайдо бўлган. Лекин фуқаролик жамияти кишилик жамиятининг маълум бир даврига, Европа цивилизацияси даврига мансуб ҳодисадир. Фуқаролик жамияти – бу шундай жамиятки, унда кишилар ўзаро боғлиқдирлар ҳамда бир-бирлари билан ва давлат билан мустақил равишда муносабатда бўладилар. Фуқаролик жамиятида хусусий мулкчилик ғоят катта аҳамиятга эга. Чунки у мулкдор синфда давлат ҳокимиятига нисбатан ўзини мустақил сезади, у қонунда кўрсатилган асосларда ўз манфаатларини ҳисобга олиб, хоҳлаган иши билан шуғулланиши, истаган касбини танлаши, ўзи танлаган жойда яшаши мумкин. Фуқаролик жамиятининг асосий белгиларига кўппартиявийлик, сиёсий ҳаётнинг ва сиёсий институтларнинг, мафкура ва фикрларнинг хилма-хиллиги, ўзини-ўзи бошқариш органлари мавқеининг баландлиги, жамиятни бошқаришда оммавий ахборот воситалари ролининг катталиги киради. Демак, фуқаролик жамият – бу тенг ҳуқуқли инсонларнинг жамияти, якка шахслар ёки жамоалар манфаатларини амалга оширишга кўмаклашадиган жамоат институтларининг тизимидир.

Жамоат бирлашмалари ва уларнинг ҳуқуқий холати . Ўзбекистон Республикаси сиёсий тизимида сиёсий партиялар ва бошқа жамоат бирлашмалари фуқароларнинг ўз ҳуқуқлари, эркинликларини ҳамда сиёсат, иқтисод ижтимоий ривожланиш, фан, маданият ва ҳаётнинг бошқа соҳаларидаги қонуний манфаатларини руёбга чиқаришда катта роль ўйнайдилар. Жамоат бирлашмаларига - сиёсий партиялар, оммавий ҳаракатлар, касаба уюшмалари, хотин- қизлар, ёшлар ва болалар, уруш қатнашчилари ва ногиронлар ташкилотлари, илмий-техникавий, маданий-маърифий, жисмоний тарбия, спорт ва бошқа кўнгилли жамиятлар, ижодий уюшмалар, фондлар, ассоциациялар ва фуқароларнинг бошқа бирлашмалари киради. Жамоат бирлашмалари ўз фаолият доираларига кўра қуйидагиларга бўлинади: Республика жамоат бирлашмалари; Маҳаллий жамоат бирлашмалари; Халқаро жамоат бирлашмалари. Республика жамоат бирлашмаларига ўз низомида белгиланган фаолиятини бутун Ўзбекистон Республикаси ҳудудида амалга оширадиган, камида уч минг аъзоси бўлган жамоат бирлашмалари киради. Маҳаллий жамоат бирлашмаларига – вилоят, туман, шаҳар, қишлоқ жамоат бирлашмалари киради. Халқаро жамоат бирлашмалари – Ўзбекистон Республикаси ва битта ёки ундан кўпроқ хорижий давлат ҳудудида фаолият кўрсатадиган жамоат бирлашмаларидир.

Фуқаролик ва жиноий қонунлар мажмуаларида жамоат бирлашмаларининг ҳуқуқ ва қонуний манфаатларини ҳимоя қилувчи қоидалар мустаҳкамланган. Давлат органлари ва мансабдор шахслар учун бу қоидалар мажбурийдир. Жамоат бирлашмалари қуйидаги мақсадларда тузилади: фуқаролик, сиёсий, иқтисодий, ижтимоий ва маданий ҳуқуқлар ҳамда эркинликларни руёбга чиқариш ва ҳимоя қилиш; фуқароларнинг фаоллиги ва ташаббускорлигини, давлат ва жамият ишларини бошқаришда уларнинг иштирок этишини ривожлантириш; касб-кор ва ҳаваскорлик қизиқишларини қондириш; илмий, техникавий ва бадиий ижодкорликни ривожлантириш; аҳолининг си ҳ ат-саломатлигини сақлаш, хайрия фаолиятида қатнашиш; маърифий-маданий, жисмоний тарбия, соғломлаштириш ва спорт ишларини ўтказиш; табиатни, тарихий ва маданий ёдгорликларни муҳофаза қилиш; ватанпарварлик ва инсонпарварлик тарбияси; республикалараро ва халқаро алоқаларни кенгайтириш; халқлар ўртасида дўстлик ва тинчликни мустаҳкамлаш . Жамиятнинг ахлоқий негизларини, умумбашарий инсонпарварлик қадриятларини бузиш, конституциявий тузумни ғайриқонуний ўзгартириш ёки Ўзбекистон ва Корақалпоғистон ҳудуди бирлигини бузиш, уруш, зўравонлик ва шавқатсизликни жамиятни парчаланиши, синфий, ирқий, диний , миллий адоватни авж олдириш мақсадини кўзлайдиган жамоат бирлашмаларини тузиш тақиқланади.

Ўзбекистон Республикаси ўз ҳудудида қонунга мувофиқ рўйхатга олинган ва фаолияти қонуний бўлган жамоат бирлашмалари ҳуқуқларини ва манфаатларини мулкий зарарлардан, жиноий тажовузлардан ҳимоя қилади. Сиёсий партияларнинг ҳуқуқий ҳолатлари. Ўзбекистон Республикаси мустақил бўлгандан сўнг кўппартиявийлик вужудга келди. Республикамизда бир-неча сиёсий партиялар, ижтимоий сиёсий ҳаракатлар пайдо бўлди ва жамият ишида фаол иштирок этмоқда. 1996 йил 26 декабрда – Сиёсий партиялар тўғрисидаги Ўзбекистон Республикаси қонуни қабул қилинди. Бу қонунда сиёсий партияларнинг ташкил топиши, фаолият доираси, ҳуқуқий ҳолатлари ўз ифодасини топган. Жамоат бирлашмалари таркибига кирувчи йирик бирлашмалардан бири касаба уюшмаларидир. Ўзбекистон Республикасининг 1992 йил 2 июлидаги – «Касаба уюшмалари», уларнинг ҳуқуқлари ва фаолиятининг кафолатлари тўғрисидаги қонунига асосан касаба уюшмаси кўнгилли жамоат ташкилоти бўлиб, ҳам ишлаб чиқариш, ҳам ноишлаб чиқариш соҳаларидаги фаолият турига қараб, ўз аъзоларининг меҳнат ва ижтимоий-иқтисодий ҳуқуқларини ҳамда манфаатларини ҳимоя қилиш учун меҳнаткашларни бирлаштиради. Касаба уюшмалари Ўзбекистон фуқароларининг Конституция ва бошқа жорий қонунларда белгиланган ижтимоий-иқтисодий

ҳуқуқларини ва манфаатларини ҳимоя қилиш мақсадида ташкил этилади. Сиёсий партиялар ўз аъзоларини сиёсий иродасини ифодалаб давлат ҳокимияти ва бошқарув идораларини тузишда иштирок этувчи, шунингдек ҳокимият органларига қонуний тарзда сайланган вакиллари орқали давлат ҳокимиятини амалга оширишни мақсад қилиб қўювчи жамоат бирлашмасидир. Сиёсий партия сифатида рўйҳатдан ўтиш учун 3 минг аъзо бўлиши талаб қилинади. 1991 йилнинг июнь ойида ва 1998 йил 1 майда (янги таҳрирдаги) «Виждон эркинлиги ва диний ташкилотлар тўғрисида» қонун қабул қилиниши давлат ва дин муносабатларида муҳим воқеа бўлди. Ўзбекистон тарихида биринчи марта фуқароларнинг динга ўз муносабатларини, шунга мувофиқ равишда эътиқодини эркин белгилаш ва ифодалаш, динга ҳеч қандай тўсқинликсиз амал қилиш ва диний маросимларни бажариш ҳуқуқларини кафолатлайдиган қонун қабул қилинди. Қонун адолат ва тенглик фуқароларнинг қайси динга мансублигидан қатъий назар, унинг ҳуқуқлари ва манфаатларини ҳимоя қилиш кафолатидир, қонун диний ташкилотлар фаолияти билан боғлиқ муносабатларни тартибга солади. Қонунга мувофиқ фуқаролар динга ўз муносабатини белгилашида диний маросимларга амал қилиш ёки улардан бош тортишга, диний урф-одатлар ва маросимлар, динни ўргатишда иштирок этиши ёки этмаслигига ҳеч қандай мажбурлашга йўл қўйилмайди. Жамоат бирлашмаларини тарқатиб юбориш, улар фаолиятини тақиқлаб ёки чеклаб қўйиш фақат суд қарори асосидагина амалга оширилади.

Оила давлат ҳимоясидадир. Оилавий муносабатлар, она ва бола муҳофазаси, уларнинг эҳтиёжларини қондириш Ўзбекистон Республикаси сиёсатининг асосий йўналишларидан биридир. Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг 63-моддасида оила жамиятнинг асосий бўғинидир ҳамда жамият ва давлат муҳофазасида бўлиш ҳуқуқига эга эканлиги кўрсатилган. Никоҳ томонларнинг иҳтиёрий розилиги ва тенг ҳуқуқлигига асосланади. Жамият томонидан оила муҳофаза қилинади дейилганда биз республикада мавжуд бўлган жамиятлар ва жамғармалар томонидан оилага ҳам моддий, ҳам маънавий ёрдам беришиларни тушунамиз. Ота-оналар ўз фарзандаларини вояга етгунларига қадар боқиш ва тарбиялашга мажбурдир. Давлат ва жамият етим болаларни ва ота-оналарнинг васийлигидан маҳрум бўлган болаларни боқиш, тарбиялаш ва ўқитишни таъминлайди, болаларга бағишлайдиган ҳайрия фаолиятларини рағбатлантиради. Фарзандлар ота-оналарининг насл-насабидан ва фуқаролик ҳолатидан қатъий назар, қонун олдида тенгдирлар. Оналик ва болалик давлат томонидан муҳофаза қилинади. Вояга етган, меҳнатга лаёқатли фарзандлар ўз ота-оналари ҳақида ғамхўрлик қилишга мажбурдирлар. Оммавий ахборот воситаларининг ҳуқуқий ҳолати

Оммавий ахборот воситалари деганда, газеталар, журналлар, телекўрсатув ва радиоэштириш дастурлари, ҳужжатли кино, оммавий ахборот тарқатишининг бошқа даврий нашрлари тушунилади. Матбуот, телевидение ва радио, бошқа оммавий ахборот воситаларининг таҳририятлари муайян оммавий ахборот воситасининг вакили ҳисобланадилар. Таҳририят ўз низоми асосида иш олиб борадиган юридик шахсдир. У иқтисодий мустақиллик асосида хўжалик фаолиятини юритади. Республика Конституциясининг XV бобида ифодаланган оммавий ахборот воситалари ҳақидаги қоидалари, унинг яна бир янги жиҳатларидандир. Конституция шарҳланаётган бобининг 67-моддасида Республика тарихида биринчи марта оммавий воситаларнинг эркинлиги принципини мустаҳкамлайди. Бу билан бир қаторда ахборотлар ишончлигининг ҳуқуқий талаблари бузилганлиги учун юридик жавобгарлик ҳолатлари ҳам кўрсатилади. Бундай қоидаларнинг биринчи даражали аҳамияти шундаки, нообъектив эхтиросга берилган ахборотларни оммавий ахборот воситалари томонидан тарқатилишининг олдини олади ва уларга чек қўяди. Уларнинг фаолияти қонун белгилаган доирадан чиқиши мумкин эмаслигини билдиради. 2002 йил 3 июлда Ўзбекистон Республикаси Президентининг «Матбуот ва ахборот соҳасида бошқарувни такомиллаштириш тўғрисида»ги фармони қабул қилинди. Бу фармонда Ўзбекистон Республикасининг «Оммавий ахборот воситалари тўғрисида» ва «Ноширлик фаолияти тўғрисида»ги Қонунларга мувофиқ оммавий ахборот воситалари, ноширлик ишлари ва матбаачиликни кенг кўламда

ривожлантиришга кўмаклашиш, ахборот хизматларининг замонавий шакллантиришга эътибор қаратилган. Фармонда Ўзбекистон Республикаси Давлат матбуот қўмитаси Ўзбекистон Республикаси матбуот ва ахборот агентлиги этиб қайта ташкил қилиниши, бу органнинг вазифалари белгилланган.

Адабиётлар 1. Ўзбекистон Республикаси Конституцияси. - Т., «Ўзбекистон», 2 007 . 2. И.А.Каримов. Юксак маънавият-енгилмас куч. Т., Маънавият, 2008. 3. И.А.Каримов. «Ўзбекистон - келажаги буюк давлат». Т., «Ўзбекистон», 1992. 4. И.А.Каримов. «Ўзбекистоннинг ўз истиқлол ва тараққиёт йўли». Т., «Ўзбекистон», 1992. 5. И.А.Каримов. «Ўзбекистон XXI аср бўсағасида: хавфсизликка таҳдид, барқарорлик шартлари ва тараққиёт кафолатлари». Т., «Ўзбекистон», 1997. 6. И.А.Каримов. «Ўзбекистон XXI асрга интилмоқда». Халқ сўзи 1999 й. 15 апрель. 7. Инсон ҳуқуқлари умумжаҳон декларацияси Т. 1999. 8. Ўзбекистон республикаси «Олий Мажлиси тўғрисида»ги қонуни Т. «Адолат» 1994. 9. Ўзбекистон Республикаси «Судлар тўғрисида»ги қонуни. Т. «Адолат» 1993. 10. Р.К.Қаюмов. «Ўзбекистон Республикасининг Конституциявий ҳуқуқи». Т., «Ўзбекистон», 1998. 11. Конституции Мира. 1-7-томах. Т., 1997-2000. 12. А.Саидов, У.Тожихонов. «Давлат ва ҳуқуқ асослари». Т.1999.

Похожие

Жамият, давлат ва ҳуқуқ

Шахснинг озодлиги, шаъни ва қадр-қимматига қарши жиноятлар

Жамият ва шахс муносабатларининг конституциявий асослари

Хукукни укитиш методикаси тушунчаси ва бошка фанлар билан муносабати

Давлат ва дин. Ўзбекистонда давлатнинг дин ва диний ташкилотлар билан муносабати