Умрбод озодликдан махрум килиш жазосини такомиллаштириш муаммолари - Юриспруденция - Рефераты

Умрбод озодликдан махрум килиш жазосини такомиллаштириш муаммолари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

80.5 KB

Умрбод озодликдан маҳрум қилиш жазосини такомиллаштириш муаммолари Маълумки, қонунга итоаткор ҳар бир фуқаро, айниқса, ҳозирги ўтиш даври шароитида жиноят қонунчилиги жазо тизимида ўлим жазосини сақлаб қолиш-жамият хавфсизлигини таъминловчи муҳим воситалардан бири деб билади. Лекин, шафқатсизлик ўзи билан шафқатсизликни келтириб чиқаради. Бу ўз ўрнида олий қадрият ҳисобланган инсон ҳаётининг ижтимоий қийматига таъсир кўрсатади. Хўш, фуқароларимиз онгида – “жиноятни содир этаётган шахс ўлимга ҳукм қилиниши мумкин деган таҳлика билан жиноятдан қайтади”- деган фикрда ёки “жиноят қонунчилиги жазо тизимида ўлим жазосининг қолдирилиши жамиятда жиноятчилик динамикаси ўсишини жиловлаб турувчи муҳим восита ҳисобланадику» - деган қарашларда қанчалик асос бор? Мазкур масалага икки йўналишда ёндашиш мумкин. Криминологик тадқиқот натижаларига кўра, 70% ҳолатда ўлим жазосига лойиқ жиноятни содир этувчилар жиноятни содир этиш олдидан ўлим ҳақида ўйламайди ва жазодан қутилиб қолиш умиди да бўлади. Шунингдек, ўлим жазоси тарздаги жавобгарлик назарда тутилган жиноятлар одатда, тўсатдан кучли қўзғалиш таъсирида ва вазиятдан келиб чиқиб содир этилади. Статистик маълумотларига кўра, биргина Канада давлатида 1976 йилги қонун билан ўлим жазоси бекор қилингач, 20 йил ичида қотиллик жинояти 27% га камайган бир пайтда, ўлимга ҳукм қилиш бўйича жаҳонда етакчи ўринга эга бўлган АҚШ, Хитой ва Нигерия

мамлакатларида эса жиноятчилик даражаси ҳали ҳам ўсмоқда (ал - батта аҳоли сони ва иқтисодий ривожланиш даражаси ҳисобга олинган ҳолда). Демак, ҳозирги ривожланиш тараққиёт шароитида жаҳон мамлакатларида, шу жумладан, республикамиз жиноят қонунчилиги жазо тизимида ўлим жазосини бекор қилиш ва унинг ўрнига умрбод ёки узоқ муддатга озодликдан маҳрум қилиш тарзидаги жазони жо - рий қилиш миллий ҳуқуқий тизим олдида турган устувор вазифа - лардан бири ҳисобланиб, ушбу масаланинг ҳал этилиши қуйидаги аҳамиятли жиҳатлари билан ажралиб туради. Биринчидан, ўлим жазосини бекор қилиниши ва унинг ўрнига умрбод ёки узоқ муддатга озодликдан маҳрум қилиш тарздаги жа - зонинг жорий қилиниши Ўзбекистоннинг инсон ҳаёти, шаъни, қадр- қиммати, демократик йўл тарафдори эканлигини исботловчи восита ҳисобланади. Иккинчидан, ўлим жазосини бекор қилиниши ва унинг ўрни га умрбод ёки узоқ муддатга озодликдан маҳрум қилиш тарзидаги жазонинг жорий қилиниши суд йўл қўйган хатони тўғрилаш им - кониятини беради ва бу билан мамлакатимиздаги инсонпарварлик сиёсатига яққол намоён бўлади. Учинчидан, ўлим жазосининг бекор қилиниши ва унинг ўрнига умрбод ёки узоқ муддатга озодликдан маҳрум қилиш тарзидаги жа - зонинг жорий қилиниши мамлакатимизнинг Европа ҳамжамиятига кириб бориши ва халқаро нуфузини оширишдаги муҳим элемент ҳисобланади.

Фикримизча, мазкур ҳолатлардан келиб чиқиб, республикамиз жиноят қонунчилиги жазо тизимида умрбод озодликдан маҳрум қилиш тарзидаги жазо жорий қилинадиган бўлса, мазкур жазонинг хорижда ижро этилишини ўрганиш муҳим аҳамиятга эга бўлиб, қонун чиқарувчи ҳокимият шу муносабат билан қабул қилинадиган қонунда бунга катта эътибор қаратиши лозим. Шу ўринда савол туғилади, умрбод озодликдан маҳрум этила - диган шахслар умрининг охиригача турмада сақланадими? Улар нинг ҳуқуқий мақоми қандай? Уларнинг сақлаш шароитлари ва тар тиби қанақа бўлади? Мазкур саволлар юзасидан хорижда қуйидаги ча ҳолатни кузатиш мумкин. Швецияда умрбод ҳукм қилинганлар қамоқхона маъмуриятига ўзининг озод этилишини сўраб мурожаат қилиш ҳуқуқига эга. Маҳкумнинг мурожаатномасини Швеция Адлия вазирлиги ва шу вазирликка қарашли бўлган турмалар бошқармаси томонидан ўрганилиб, агар маҳкум ҳақида ижобий хулосага келинса, унга қўлланилган умрбод озодликдан маҳрум қилиш жазосини номаълум муддатга озодликдан маҳрум қилиш жазоси билан алмаштирилади ва бундай ўзгартириш 5 йиллик назоратдан сўнг маҳкумнинг муддатидан олдин озодликка чиқиши учун асос бўлади. Канадада умрбод озодликдан маҳрум этилган ҳар бир шахс озод бўлиши ҳуқуқига эга. Канада қонунчилигига кўра, агар шахс оғирлиги бўйича биринчи даражали жиноятларни содир этса, жазо - нинг 25 йилини тўлиқ ўтагандан сўнг, агар шахс оғирлиги бўйича иккинчи даражали жиноятларни содир этса, жазонинг 10 йилдан 25 йилгача бўлган муддатини ўтагандан сўнг жазодан озод этилишини

сўраб мурожаат қилиши мумкин. Умрбод ҳукм қилинган 18 ёшга тўлмаган шахслар эса жазонинг 5 йилдан 10 йилгача бўлган мудда - тини ўтаганидан сўнг шартли озод этилиши мумкин. Қисқача қилиб айтганда, Канадада умрбод ҳукм қилинган ҳар бир шахс муддатидан илгари озод этилиши мумкин. Лекин улар умрининг охиригача назоратда бўлади. Агар шахс мазкур назорат дан чиқиб кетса, яъни янгитдан ҳуқуқбузарликни содир этса, у тур мага жазони ўташни давом эттириши учун қайтарилади. Буюк Британия тажрибаси диққатга сазовор бўлиб, бу ерда 14 ёшдан бошлаб, қотиллик жиноятини содир этган ҳар бир шахс ум - рбод озодликдан маҳрум қилиш жазосига ҳукм этилади. Озодлик дан маҳрум қилишнинг биринчи 6-12 ойларида маҳкум ўрганилади. Унинг хавфлилик даражаси аниқланиб, у оғир муҳитдан енгилига қараб ўргатиб борилади. Бошқача қилиб айтганда, умрбод ҳукм қилинганлар 5 босқичда жазони ўтайди: 1. Махсус турмалар; 2. Хавфсизлиги юқори даражада таъминланган турмалар; 3. Хавфсизлиги ўрта даражада таъминланган турмалар; 4. Хавфсизлиги паст даражада таъминланган турмалар; 5. Жамиятга қайтарувчи ёки тарбияловчи турмалар. Маҳкумларни турмаларнинг бир турмадан иккинчисига ўтка зиш муддати унинг ижобий кўрсатгичларига боғлиқ бўлади. Мазкур беш босқични ўтаган маҳкум кундузлари сайрга чиқиб, нормал иш фаолияти билан шуғулланади ва кечки пайт турмага қайтади. Юқоридагиларга асосланиб айтадиган бўлсак, Европанинг қа тор мамлакатларида умрбод озодликдан маҳрум қилинганлар фак тик

равишда умрини охиригача эмас, балки жазонинг 15-20 йилини ўтайдилар. Лекин аҳамиятли жиҳати шундаки, бундай ҳукм қи линган шахслар ўртасида такрорий жиноят содир этиш даражаси 1% дан ҳам кам. Умрбод озодликдан маҳрум қилиш жазоси ҳақида сўз борар экан, хорижий мамлакатлар жиноят ижроия қонунчилигида маҳ - кумларнинг ҳуқуқий мақоми ифодаланишига эътибор қаратсак: Белоруссия ЖИКнинг 172-моддасига кўра, умрбод озодликдан маҳрум этилганлар бир-биридан ажратилган ҳолда алоҳида камера - ларда сақланади. Бевосита статистикага мурожаат қиладиган бўл сак, биргина Германиянинг Бадень ўлкасида жойлашган, маҳкумлар алоҳида сақланадиган Брухзал турмасида 500 та камера мавжуд бўлиб, бир ойда битта маҳкумга давлат бюджетидан 2400 евро, 500 маҳкумга эса 1.2 млн евро миқдорида маблағ сарфланар экан. Фикримизча, агар қабул қилинадиган қонунда маҳкумларнинг якка тартибда сақлаш белгиланадиган бўлса, қонун чиқарувчи ҳоки - мият масаланинг давлат бюджети билан боғлиқ жиҳатига эътибор қаратиб, маҳкумларни жамият ва давлат учун фойдали ишга жалб қилишни қонунда назарда тутиши лозим. Белоруссия ЖИК 173-моддасига биноан, умрбод ҳукм қилин - ганларнинг ҳуқуқлари жумласига агар улар меҳнатда ўзини кўрса тиб, ижобий кўрсаткичларга эга бўлса, қатор қўшимча ҳуқуқлар қўшиб берилиши мумкин. Республикамиз ЖИКга киритиладиган ўзгартиришларда мазкур тажрибалар инобатга олинса мақсадга мувофиқ бўлади ўйлаймиз.

Хулоса қилиб айганда, хорижий мамлакатлар жиноий ҳуқуқий тизимдаги ижобий жиҳатларни ўрганиш миллий қонунчиликда ум - рбод озодликдан маҳрум қилиш жазосини жорий этишда муҳим бўлиб, у цивилизациялашган фуқаролик жамиятини қуришда шахс ҳаёти, унинг ҳуқуқ ва эркинликлари алоҳида ижтимоий маънавий қимматга эгалигини кўрсатиб туради. Энг муҳими, мазкур ҳолат Ўзбекистоннинг жаҳон афкор оммасига тараққиётнинг демократик йўли тарафдори эканлигини исботлаб беради.

Похожие

Умрбод озодликдан махрум килиш жазосини ижро этиш тартиби

Узок муддатли ёки умрбод озодликдан махрум килиш жазосини ижро этиш масалалари

Узоқ муддатли ёки умрбод озодликдан маҳрум қилиш жазосини ижро этиш масалалари

Озодликдан маҳрум қилиш тариқасидаги жазо ижросини ташкил килиш ва ижро этиш

Ўлим жазосини бекор қилиш – суд-ҳуқуқ ( Улим жазосини бекор килиш суд хукук ислохатлари натижаси