Uchinchi shaxslar harakatlari uchun javobgarlik - Юриспруденция - Рефераты

Uchinchi shaxslar harakatlari uchun javobgarlik

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

37.5 KB

Uchinchi shaxslar harakatlari uchun javobgarlik Shartnoma shartlarini buzishning oldini olish hamda bartaraf etishning asosiy yo‘llaridan, vosi talaridan biri huquqiy javobgarlik normalarini qo‘llash, shuningdek bu xildagi huquqbuzarliklar uchun jazo choralaridan foydalanishdir. Amaliyot shuni ko‘rsatadiki, ayrim shartnoma majburiyat larini bajaruvchilar ba’zan ularni bajarilishiga mas’uliyatsiz qaraydilar. Uchinchi shaxsning harakatlari uchun qarzdorning javobgarligi (FK 324-m.) umumiy fuqarolik huquqi javobgarligi asoslariga muvofiq vujudga keladi(FK 333- M). Qarzdor o‘zini javobgarlikdan ozod qilish uchun o‘zining ham, shuningdek uchinchi shaxsning ham aybi yo‘qligini isbotlashi lozim. Majburiyatni bajarishni uchinchi shaxsning zimmasiga yuklash ko‘pincha ushbu shaxs bilan qarzdor o‘rtasida tuzilgan shartnomaga asosan amalga oshiriladi. Qonun hujjatlariga, shartnomaga va maj buriyatning mohiyatiga muvofiq majburiyatni bajarish shaxsan qarz dorning zimmasiga yuklatilgan bo‘lishi mumkin. Fuqarolik kodeksi 241-moddasining 2-qismiga muvofiq «Agar majburiyatni qarzdor ning shaxsan o‘zi ijro etishga majburligi qonun hujjatlari, shart noma yoki majburiyatning mohiyatidan anglashilmasa, kreditor qarz dor uchun uchinchi shaxs tomonidan taklif qilingan ijroni qabul qilishi shart» ligi ko‘rsatilgan. Ushbu moddaning 2-qismi kreditor uchun imperativ xarakterga ega. Uchinchi shaxs tomonidan taklif qilingan ijroni kreditor albatta qabul qilib olishi kerak. Qabul qilib olinganligi haqida qarzdorga xabar qilish va bu haqda qarzdor kreditordan talab qilish mumkin. Masalan, Fuqarolik Kodeksining 240-moddasiga binoan bajarilgan majburiyatni shaxsan kreditorning o‘zi yoki u vakolat bergan shaxs tomonidan qabul qilinganligini isbotlash uchun hujjat talab qilinishi Fuqarolik kodeksiga kiritilgan yangi qoida bo‘lib, qarzdorga o‘z majburiyatini shaxsan o‘zi yoki uchinchi shaxs tomonidan bajarilganligi tasdiqlash uchun asos bo‘lib hisoblanadi. Bunday qoidaning belgilanishi, ayniqsa, hozirgi tadbirkorlik

sohasida rivojlanayotgan davrda majburiyatlarning bajarilganligini isbot lash uchun muhim ahamiyatga ega. Majburiyatni bajarishni uchinchi shaxs zimmasiga yuklash haqidagi qoida 1963 yil qabul qilingan Grajdanlik kodeksida ham nazarda tutilgan edi(183-m.). Amaldagi Fuqarolik kodeksida ushbu qoida qisman o‘zgartirish va qo‘shimcha kiritish bilan saqlab qolindi. Majburiyatni uchinchi shaxs zimmasiga yuklash faqat shartnomadan kelib chiqqan majburiyatlarga nisbatan qo‘llanilishi mumkinligi na - zarda tutiladi. Yangi qoidaga muvofiq majburiyatni bajarish qonun hujjatlarida yoki shartnomada nazarda tutilgan. Shuningdek uchinchi shaxs taraflardan biri bilan tegishli shartnoma orqali bog‘liq bo‘lgan qoidalarda uchinchi shaxs zimmasiga yuklatilishi mumkin. Fuqarolik kodeksining 241 moddasining 3-qismida uchinchi shaxs ishtirokida bajariladigan majburiyat bo‘yicha bevosita kim javob berishi haqida ham qoida nazarda tutildi. Ushbu qoidaga binoan majburiyat bo‘yicha uchinchi shaxs qonun hujjatlarida yoki shartnomada maxsus nazarda tutilgan taqdirdagina javobgar bo‘lishi mumkin. Boshqa hollarda, umumiy qoidaga binoan, javobgar bo‘lish bevosita shartnomada taraflarning o‘rtasida vujudga keladi. Qonunga binoan majburiyat bo‘yicha to‘g‘ridan-to‘g‘ri uchinchi shaxsning javobgar bo‘li shi FKning 1017-moddasida nazarda tutiladi. Unga muvofiq tovar, ishlar, xizmatlardagi nuqsonlar oqibatida yetkazilgan zarar tovarni sotuvchi yoki tayyorlovchi (ijrochi) tomonidan qoplanishi zarur. Mah sulotni yetkazib berish (postavka) shartnomasi bo‘yicha mahsulotning sifati uchun javobgarlik shartnoma taraflari emas, balki mahsu lotni ishlab chiqaruvchi va sotib oluvchiga yetkazib beruvchi uchinchi shaxs-korxona zimmasiga yuklatiladi. Shartnomada ham to‘g‘ridan-to‘g‘ri uchinchi shaxsning-ijrochining javobgarligi nazarda tutilgan bo‘lishi mumkin. Fuqarolik kodek sini 598- moddasining 3-qismiga binoan lizing oluvchi oldi-sotdi shartnomasidan kelib chiqadigan talablarni uchinchi shaxsning mol-mulk sotuvchisi oldiga ham qo‘yishi mumkin.

Lizing shartnomasiga asosan vujudga keladigan majburiyat ish tirokchilari uch shaxsdan iborat: lizing beruvchi (ijaraga beruvchi), lizing oluvchi (ijaraga oluvchi), lizing narsasini ishlab chiqaruvchi (sotuvchi)lar. Sotuvchi lizing oluvchiga nisbatan majburiyatni baja rishda uchinchi shaxs sifatida ishtirok etadi. Lizing oluvchi mol-mulk sotuvchi va lizing beruvchi o‘rtasida tuzilgan oldi-sotdi shart - nomasilan kelib chiqadigan talablarni, xususan mol-mulkning si fati va butligi, uni yetkazib berish muddatlari haqidagi talablarni va sotuvchi tomonidan shartnoma zarur darajada bajarilmagan boshqa hollardan kelib chiqadigan talablarni qo‘yish huquqiga ega. Bunday hollarda mol-mulkning nuqsonlari uchun to‘g‘ridan-to‘g‘ri sotuvchi u bilan tuzilgan oldi-sotdi shartnomasining ikkinchi tarafi bo‘lgan lizing oluvchi oldida emas balki oldi-sotdi shartnomasini tuzishda qatnashmagan lizing oluvchi oldida javobgar bo‘lmoqda. Uchinchi shaxsning xarakati uchun javobgar bo‘lgan qarzdor, unga nisbatan qaytarma (regress) talab qo‘yishi mumkin. Bunday talab majburiyatning uchinchi shaxs aybi bilan bajarilmaganligi yoki lozim darajada bajarilmaganligi natijasida yetkazilgan zararni qoplashga qaratilgan da’vodan iborat bo‘lishi mumkin. Majburiyatni uchinchi shaxs tomonidan bajarilmaganligi uchun qo‘llaniladigan javobgarlikning asosi sifatida aybga fuqarolik huquqi fanida turlicha izoh berilgan: a) birovning aybi uchun javobgarlik; b) faqat uchinchi shaxsning aybi bilan bog‘lik harakat uchun emas, balki uchinchi shaxsning xo‘jalik sohasida sodir bo‘lgan kutilmagan xolat uchun javobgarlik; v) faqat birovning aybi emas, o‘z aybi uchun ham javobgarlik. Birinchi tushuncha mazmuni jihatdan bir-biriga o‘xshash quyi dagi, masalan «birovning aybi» uchun «birovning qilmishi» uchun yoki «birovning xatti- harakati» uchun degan iboralar bilan ifodalanadi. Ammo ushbu mulohazalarni barchasini umumlashtirganda bitta ma’no dan iborat, u ham bo‘lsa ayb bilan bog‘liq xarakatlardan, xulosa qilib aytganda «birovning aybi» uchun javobgarlikdan iborat. Ushbu xulosa tarafdorlarining fikricha, ayb uchun javobgarlik tamoyili umumiy talab sifatida birovnigng aybi uchun ham, uchinchi shaxsning aybi uchun ham, qarzdorning aybi bo‘lmagan taqdirda ham javobgarlik

uchun asos bo‘lib hisoblanadi. Qarzdor o‘zining aybi emas, balki bi rovning aybi uchun javobgar bo‘lishi uchun asos uning uchinchi shaxsni tanlashda va uning xaraktlari ustidan nazorat olib borishdan iborat. Ikkinchi nuqtai nazarga muvofiq majburiyatni bajarish uchun uchinchi shaxsni jalb qiluvchi qarzdor ma’lum xo‘jalik faoliyatni amalga oshirar ekan, u nafaqat jalb qilingan shaxs yoki tashkilotning aybli xarakatlari uchun javobgar bo‘lishi kerak, shuningdek ushbu xo‘jalik sohasida vujudga keladigan xavf-xatarni ham o‘z zimmasiga olish kerak. Uchinchi nuqtai nazarga muvofiq majburiyat bo‘yicha qarzdorga nisbatan da’vo qo‘zg‘atilganda nafaqat majburiyatni ijro etuvchining aybi, shuningdek qarzdorning aybi ham ahamiyatga ega. Qarzdorning aybi majburiyatni bajarish uchun uchinchi shaxsni tanlashda yo‘l qo‘ygan xatosidan yoki huquqbuzarlikni oldini olish uchun tegishli chora amalda bajaruvchi uchinchi shaxsning aybi, unga topshirilgan vazifani bajarishda qo‘ygan xatolardan iborat bo‘lishi mumkin. Umumiy qoidaga rioya qilingan holda majburiyat bajarilmagan ligi albatta aybdor bo‘lgan shaxs, ya’ni uchinchi shaxs javobgar bo‘lishi kerak, lekin uchinchi shaxsni tanlagan, uning ishbilarmonligi, inti zomliligi uchun kreditor oldida kafil bo‘lgan qarzdorni uchinchi shaxsning xatti-harakatlari uchun javobgarlikdan ozod qilib bo‘lmaydi. Agar qarzdor ham, uchinchi shaxs ham o‘z ayblari uchun o‘zlari mustaqil javob berishi haqida qoida o‘rnatiladigan bo‘lsa, qarzdorda shartnomaga asosan vujudga kelgan majburiyatni albatta bajarili shini ta’minlashga bo‘lgan mas’uliyat yo‘qoladi, unda majburiyatga nisbatan betaraflik vujudga keladi, uchinchi shaxsning xatti-hara katlari uchun nazorat olib borishning susayib ketishi uchun sabab bo‘ladi. Majburiyatni uchinchi shaxsning aybi bilan bajarilmagaligi uchun qarzdorni javobgarlikdan ozod qilib qo‘yish kreditorning man faati uchun ham maqsadga muvofiq emas, chunki u majburiyat bajaril maganligi natijasida vujudga kelgan zararni qoplamay qolgan qismini qarzdordan undirish imkoniyatidan mahrum bo‘ladi, unga nisbatan subsidiar javobgarlik bo‘yicha da’vo qo‘zg‘atish uchun asos

qolmaydi. Shunday ekan majburiyat bajarilmaganligi uchun ham qarz dorni, ham uchinchi shaxsni aybdor deb hisoblash zarur. Demak qarzdor faqat o‘zining aybi uchun emas, shuningdek uchinchi shaxsning aybi uchun ham javobgar bo‘ladi. Bunday xulosaga kelish uchun Fuqarolik kodeksining 333, 334-moddalarida o‘rnatilgan qoidalarga amal qi lish lozim. Ushbu qoidalarga binoan uchinchi shaxsning xarakatlari uchun qarzdoring javobgarligi umumiy fuqarolik huquqi javobgar ligi asosida vujudga keladi. Qarzdor o‘zini javobgarlikdan ozod qilish uchun o‘zining ham, shunindek majburiyatni bajarishni yuklagan uchinchi shaxsning ham aybi yo‘qligini isbotlashi kerak.

Похожие

Fuqarolik protsessida uchinchi shaxslar

Majburiyatlarni buzganlik uchun javobgarlik

Tadbirkorlik qoidalarini buzganlik uchun javobgarlik

O`rmon qonunchiligini buzganlik uchun javobgarlik

Ijro hujjatini ijro etmaganlik uchun javobgarlik