Ҳуқуқ ижодкорлиги ( Хукук ижодкорлиги ) - Юриспруденция - Рефераты

Ҳуқуқ ижодкорлиги ( Хукук ижодкорлиги )

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

117 KB

Ҳуқуқ ижодкорлиги Режа : 1. Ҳуқуқ ижодкорлиги тушунчаси ва унинг турлари . 2. Ҳуқуқ ижодкорлигининг асосий принциплари. 3. Норматив - ҳуқуқий ҳужжатлар тушунчаси ва уларнинг турлари. 4. Қонун ижодкорлиги жараёни Қонун лойиҳаларини тайёрлаш ва қабул қилиш босқичлари. 5. Норматив - ҳуқуқий ҳужжатларнинг вақт, ҳудуд ва шахе доираси бўйича амал қилиши

Мустақиллик йилларида Ўзбекистонда янги миллий давлатчиликни шакллантиришда парламент ислоҳотлари босқичма - босқич тобора кенгайиб бормокда . 2002 йил 27 январда ўтказилган умумхалқ референдуми натижалари асосида қабул қилинган "Референдум якунлари ҳамда давлат ҳокимияти ташкил этилишининг асосий принциплари тўғрисида" ги Конституциявий қонунга мувофиқ Олий Мажлис икки палатали қилиб ташкил этилди. Шунинг оқибатида Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг XVIII бобига тегишли ўзгартиришлар киритилиб Олий Мажлис икки палатадан иборат эканлиги мустахкамлаб қўйилди. Шу муносабат билан ҳуқуқ ижодкорлиги ва қонун ижодкорлиги, қонун лойиҳаларини тайёрлаш ва қабул қилишни янгича ташкил қилиш йўллари вужудга келди. Икки палатали парламент шароитда қонунларни қабул қилиш жараёнлари шу вақтгача чиққан дарелик ва ўқув қўлланмаларида ёритиб берилмаган. Профессор М. Рустамбоев ва бошқалар дарелигида юқоридаги муаммолар муйяан даражада таҳлил қилиб берилган. Шунинг учун мазкур мавзуни очиқ даре тартибида ўрганиш зарурат бўлиб қолмоқда. Ҳуқуқшуносликнинг давлат тизими, давлат механизми, Конституцияни ўрганиш курс Олий мажлисга бағишланган бобини Конституциявий, маъмурий, парламент ислохтоларини ўрганишдаги аҳамиятини ҳам эътиборга олиш лозим. Режадаги биринчи саволнинг жавобини қуйидаги тартибда баён қилиш мумкин. Ҳуқуқ ижодкорлиги ваколатли давлат идоралари ва мансабдор шахсларнинг ҳуқуқ нормаларини белгилаш, ўзгартириш ва бекор қилишга йўналтирилган махсус фаолиятининг йиғиндисини англатади. Ҳуқуқ ижодкорлиги тушунчаси Конституция ва қонунлар томонидан ваколат берилган идоралар томонидан амалга оширилади, қонунларни яратиш билан бирга амалдаги қонунларни ўзгартириш ва қўшимчалар киритиш ёки уларни бекор қилиш, Конституция ва қонунларда белгиланган тартибда тартибда кабул қилинади, ўзгартирилади ва бекор қилинади. Ҳуқуқ ижодкорларининг қуйидаги турлари бор:

1. Халқ бевосита ҳуқуқ ижодкори. Узбекистан Республикаси Конституциясининг 9 - моддасига мувофиқ жасмият ва давлат ҳаётининг энг муҳим масалалари халқ муҳокамасига такдим этилади, умумий овозга (референдумга) қўйилади. Референдум фуқароларнинг хоҳиш - иродасини эркин намойиш қилишнинг намунаси бўлиб хизмат қилади. Референдум йўли билан қабул қилинган қонунни бирорта давлат органининг қарори Билан бекор қилиб бўлмайди. Мисол тариқасида 2002 йил 27 январь референдуми натижаларини келтириш мумкин. 2. Давлат идораларининг ҳуқуқий ижодкорлиги, ҳуқуқ ижодкорлигининг кенг тарқалган шаклларидан ҳисобланади. Ўзбекистон Републикаси Конституциясининг 78 - моддаси 2 - бандита мувофиқ Олий Мажлис Конунчилик палатаси ва Сенатининг биргаликда ваколатларига конституциявий қонунларини қабул қилиш уларга ўзгартириш ва қўшимчалар киритиш киради ёки Конституциянинг 94 - моддасига мувофиқ Ўзбекистон Республикаси Президенти Конституция ва қонунлари асосланиб ҳамда уларни ижро этиш юзасидан республиканинг бутун ҳудудида мажбурий кучга эга бўлган фармонлар, қарорлар ва фармойиишлар чиқаради. 3. Мансабдор шахсларнинг ҳуқуқ ижодкорлиги. Мансабдор шахслар ҳам ҳатто энг катта лавозимда ўтирган шахслар истисносиз қонунлари риоя этиш, қонунни ҳурмат қилиши керак. Масалан, маҳаллий ҳокимият органларини бошкарадиган ҳокимлар конституция ва қонунлар доирасида, тегишли ҳудуддаги барча корхоналар, муассасалар, ташкилотлар, мансабдор шахслар ва фуқаролар томонидан бажарилиши мажбурий бўлган қарорлар қабул қилади. Ҳуқуқ ижодкорларининг асосий принциплари: Принцип деган тушунча тамойил, қоида, намуна деган тушунчалар билан алмаштирилмайди. Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг 1 - бўлими "Асосий принциплар" деб аталади. Унга тўрт боб киради. Принцип деганда зарурий, қонуний равишда муқаррарлик аҳамият касб этадиган қоидалар тушунилади. Ўзбекистон Республикасида қабул қилинаётган қонунлар ва бошқа

норматив - ҳуқуқий ҳужжатлар конституция нормаларига мос бўлиши шарт. 1. Халқчилиги. Ўзбекистон Конституциясида давлат халқ иродасини ифода этиб унинг манфаатларига хизмат қилади. Халқ давлат ҳокимиятининг бирдан - бир манбаидир. Ўзбекистон қонунларига кўра инсон, унинг ҳаёти, эркинлиги, қадр - қиммати ва бошқа дахлеиз ҳуқуқлари олий қадрияти ҳисобланади. 2. Демократик - демократик тамойилларга садоқат, жамият ҳаётининг барча соҳаларини демократлаштириш, жамоат ташкилотлари, плюрализм, кўппартиявийлик либераллаштириш. Демократик ҳуқуқлар ва эркинликлар Конституция билан ҳимоя қилинади. 3. Конунийлик. Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг 14 - моддасида Ўзбекистон қонунчилик принципи ҳукмронлик қилади, бу дегани Конституция қонунларнинг устунлиги сўзсиз тан олинади ҳамда давлат органлари Мансабдор шахслар, жамоат бирлашмалари фуқаролар Конституция ва қонунларга мувофиқ фаолият юритади. 4. Ошкоралик. Қонунлар лойиҳаси умумхалқ муҳокамасига қўйилади, жамоатчилик фикри ҳисобга олинади, оммавий ахборот воситаларида ёритиб борилади. Давлат бошқарувини янгилашда сиёсий партияларнинг ролини кучайтириш тўғрисидаги қонун лойиҳаси умумхалқ муҳокамасига қўйилади. 5. Илмий асосланганлиги. Конституция ва қонунларга мослиги жаҳон фани сўнги ютуқларига таяниб халқнинг хоҳиши - иродасини эътиборга олиб холис ва ҳаққоний бўлиш лозим. Ф о робийнинг қонун яратиш энг машаққатли иш бўлиб, конун яратувчидан юксак илм ва санъат талаб қилади деган фикрни назарда тутишимиз лозим. 3. Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг 16,84 - моддаларида норматив - ҳуқуқий ҳужжат деган атама ишлатилади. Ўзбекистон Республикасининг "Норматив - ҳуқуқий ҳужжатлари тўғрисида" 2004 йил 14 декабрда қабул қилинган.

Ушбу қонунда белгиланган шаклда қабул қилинган умум мажбурий давлат кўрсатмалари сифатида конун ҳужжатлари нормаларини белгилаш, ўзгартириш ва бекор қилишга каратилган расмий ҳужжат норматив - ҳуқуқий ҳужжат деб ҳисобланади. (2 - модда). Норматив - ҳуқуқий ҳужжатларни Олий Мажлис Қонунчилик палатаси ва Сенатининг биргаликда, Президент, Вазирлар Маҳкамаси, вазирликлар, маҳаллий давлат ҳокимияти органлари норматив - ҳуқуқий ҳужжатларни қабул қилувчи органлар ёки мансабдор шахслар қабул қилади. (3 - модда) Норматив - ҳуқуқий ҳужжатлар 3 - ҳусусиятга эга: 1) Ваколатли давлат принциплари томонидан яратилиши, барча учун мажбурий нормаларни ўрнатади, ўзгартиради ва бекор қилади. 2) Ҳуқуқий муносабат иштирокчилари ҳуқуқ ва мажбуриятлари. 3) Норматив - ҳуқуқий ҳужжатлар бузилган даврда давлатнинг мажбурлов кучи ишга тушади. Ушбу қонунга 6 - моддасига мувофиқ Ўзбекистон Республикаси Конституцияси, Узбекиситон Республикасининг қонунлари, қонунлар ҳисобланади. Ўзбекистон Республикаси Конституиявий судининг 2006 йил 2 майдаги қарорига мувофиқ ва Конституциянинг 84 - моддасига мувофиқ "Қонун, қонунчилик палатаси томонидан қабул қилиниб, Сенат томонидан мақулланиб, Ўзбекистон Республикаси Президенти томонидан имзоланган ва қонунда белгиланган тартибда расмий нашрларда эълон қилинган, юридек кучга эга бўлади". Норматив - ҳуқуқий ҳужжатлар тизимида қонунлар асосий урин эгаллайди. Қонун - бу олий давлат вакиллик органлари томонидан Конституцияда белгиланган тартибга риоя қилинган ҳолда ёки референдум ўтказиш йўли орқали кабул қилинган норматив - ҳуқуқий ҳужжатдир 1 . Норматив - ҳужжатлар орасида қонун аоҳида урин эгаллайди. 1. Қонунни қабул қилган Олий давлат вакиллик органидан бошқа ҳеч ким қонунни ўзгартиролмайди ёки бекор қилолмайди. 2. Ҳамма норматив - ҳуқуқлар қонунга мувофиқ бўлиш керак. 3. Биронта қонун ости ҳужжатлари қонунга зид бўлса тўхтатиб қўйилади. "Норматив - ҳуқуқий ҳужжатлар тўғрисида"ги қонуннинг 6 - моддаси 3 -

қисмига мувофиқ Ўзбекистон Республикаси Президентининг фармонлари Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг қарорлари вазирликлар, давлат қумиталари ва идораларининг норматив - ҳуқуқий ҳужжатлари, маҳаллий давлат ҳокимияти органларининг қарорлари қонун ости ҳужжатлари ҳисобланади. Норматив - ҳуқуқий ҳужжатларнинг ўзаро нисбати ҳақида гап кетганда Президент фармонлари Ўзбекистон Конституциясида қонунларига мувофиқ ва уларнинг ижросини таъминлаш, Президентнинг Конституциявий ваколатларини амалга ошириш мақсадида чиқарилади. Таниқли ҳуқуқшунос олим Ҳ. Одилқориев Фармон юридек кучи жиҳатидан қонундан кейинги ўринда турса ҳам ҳокимиятлар таҳсимланиши принципи давлат бошқарув тизимига жорий этилган. Ҳозирги шароитда фармонни, уни "қонун ости акти эмас" балки Конституция даражасидаги ҳуқуқий акт деб айтиш мумкин деган хулосага келади. Президент ваколатига таалуқли масала бўйича чиқарилган фармонини қонун билан бекор қилиш мумкин эмас. Агар кимдир шундай ҳаракат қилган тақдирда Конституцияга зид ҳаракат бўлиб, юридек кучга эга бўлмайди. Шунинг натижасида Президентнинг конституциявий ваколатларига даҳл қилиш бўлади. Иккинчи томондан эса қонун билан тартибга солиниши керак бўлган масала бўйича фармон чиқариш мумкин эмас. Иккаласи ҳам ҳокимиятлар тақсимланиши принципига хлоф бўлади 1 . Норматив - ҳуқуқий ҳужжатларнинг ўзаро нисбати мазкур қонуннинг 14 - модасида белгилаб берилади. Турли норматив - ҳуқуқий ҳужжатларнинг юридик кучи бўйича ўзаро нисбати Ўзбекистон Республикасининг Конституциясига, норматив - ҳуқуқий ҳужжатни қабул қилган органнинг ваколати ва мақомига, шунингдек, ҳужжатларнинг турларига мувофиқ белгиланади. Норматив - ҳуқуқий ҳужжат ўзига қараганда юқорироқ юридик кучга эга бўлган бошқа норматив - ҳуқуқий ҳужжатларга мувофиқ бўлиши шарт. Норматив - ҳуқуқий ҳужжатлар бир - бирига тўғри келмаган ҳолларда юқорироқ юридик кучга эга бўлган норматив - ҳуқуқий ҳужжат

қўлланилади. Тенг юридик кучга эга бўлган норматив - ҳуқуқий ҳужжатлар бир - бирига тўғри келмаган ҳолларда кейинроқ қабул қилинган ҳужжат қоидалари амал қилади. Норматив - ҳуқуқий ҳужжатни қабул қилган вазирлар, давлат қўмитаси ёкиидорасининг ижтимоий муносабатларнинг муайян соҳасини тартибга солиш учун махсус ваколати бўлса, ушбу орган қабул қилган ҳужжат бир хил даражадаги бошқа вазирлик, давлат қўмитаси ёки идорасининг норматив -ҳуқуқий ҳужжатга нисбатан юқорироқ юридик кучга эга бўлади. Қонун ижодкорлик жараёни - ҳуқуқ ижодкорлиги жараёнининг асосий қисмини ташкил қилади. Қонун ижодкорлик жараёни давлат олий вакиллик органларининг конституцияда белгиланган тартибда янги қонунларни яратиш амалдаги қонунларга қўшимчалар киритишга қаратилган, эскирган қонунларни бекор қилиш, қонун билан тартибга солинадиган муносабатларни аниқлаш, қонун лойиҳасини тайёрлаш уни муҳокама этиш ва кабул қилишни уз ичига олади. Қонун ижодкорлиги қуйидаги босқичлардан иборат. 1. Қонун лойиҳасини тайёрлашни тақоза қиладиган объектив зарурий ижтимоий муносабатларининг қайси бир соҳасини ҳуқуқий жиҳатдан тартибга келтириш, яъни ўзига хос бўшлиқ пайдо бўлади, уни тўлдиришнинг вақти етиб келади. Форобий конунлар яратишга эҳтиёж туғилиши ҳақида фикр билдириб умумжаҳон тўфонларини мисол тариқасида келтиради ёки микромолиялаш, ипотека тўғрисидаги қонунларни ҳам келтириш мумкин. 2. Қонунчилик ташаббуси ҳуқуқий субъектлари. Конституциянинг 83- моддасига биноан қонунчилик ташаббуси ҳуқуқининг 8 субъекти бор. 3. Қонунлар лойиҳасини тайёрлаш тартиби. 4. Қонун лойиҳаларини Олий Мажлисининг Қонунчилик палатасига киритиш. 5. Қонун лойиҳаларини умумхалқ муҳокамасига қўйиш. 2000 йил 19 декабрда қонун қабул қилинган. 6. Қонун лойиҳаларини Олий Мажлис Қонунчиликда палатасида муҳокама қилиш.

7. Қонун лойиҳаларини Олий мажлиснинг Сенатида кўриб чиқиш. 8. Қонунларни Президент томонидан имзолаш, қонунда белгиланган тартибда расмий нашрларда эълон қилинади. Ўзбекистон Республикаси Олий мажлис икки палатали қилиб ташкил этилиши. Қонунчилик палатасига кўппартиявийлик асосида сайланган депутатларнинг доимий, профессионал асосида фаолият юритиш Қонунчилик палатасида қабул қилинган қонунларнинг Сенатда кўриб чиқилиши қонун ижодкорлиги ишларининг сифатини тубдан яхшилашга олиб келади . Қонун ижодкорлик жараёни -ҳуқуқ ижодкорлиги жараённинг асосий қисмини ташкил қилади. Қонун ижодкорлик жараёни давлат олий вакиллик органларининг конституцияда белгиланган тартибда янги қонунларни яратишга, амалдаги конунларга кушимчаларга киритишга каратилган эскирган конунларни бекор килиш, конун билан тартибга солинадиган муносабатларни аниклаш. Қонун лойиҳасини тайёрлаш, уни мухокама этиш ва кабул килишни ўз ичига олади. Қонун ижодкорлиги қуйидаги босқичлардан иборат. 1. Қонун лойихасини тайёрлашни тақозо қиладиган объектив зарурат ижтимоий муносабатларнинг қайси бир соҳасини ҳуқуқий жиҳатдан тартибга келтириш, яъни ўзига хос бушлиқ пайдо бўлади, уни тўлдиришнинг вақти етиб келади. Форобий қонунлар яратишга эҳтиёж туғилиши ҳақида фикр билдириб умумжаҳон туффонларини мисол тариқасида келтирилади ёки микромолиялаш, ипотека тўғрисидаги қонунларни хам келтириш мумкин. 2. Қонунчилик ташаббуси хукукий субъектлари. Конституциянинг 83 моддасига биноан қонунчилик ташаббуси хукукининг 8 субекти бор. 3. Қонунлар лойиҳасини тайёрлаш тартиби. 4. Қонун лойихаларини Олий Мажлисининг Қонунчилик палатасига киритиш. 5. Қонун лойихаларини умумхалк мухокамасига куйиш. 2000 йил 19 декабр қонун қабул қилинган. 6. Қонун лойихаларини Олий Мажлисида мухокама килиш.

7. Қонун лойихаларини Олий Мажлисининг Сенатида кўриб чиқиш. 8. Қонунларни Президент томнидан имзолаш ва қонунда белгиланган тартибда расмий ва номерларда эълон қилинади. Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси икки палатали қилиб ташкил этилиши Қонунчилик палатасига кўппариявийлик асосида сайланган депутатларнинг доимий, профессионал асосда фаолият юритиши, Қонунчилик палатасида қабул қилинган қонунларнинг Сенатда кўриб чиқилиши қонун ижодкорлиги ишларининг сифатли тубдан яхшилашга олиб келади. Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлис Қонунчилик палатасининг Спикери Э.Халилов Сенат қонунларни қабул қилишда қўшимча фильтр деб атайди. Қонунлар лойиҳаларини тайёрлаш ва қабул килиш жараёнида аҳолининг барча гурухлари ва қатламларининг манфаати акс эттирадиган сиёсий партиялар томонидан тайёрланиши ва Сенат аъзоларининг қонун лойиҳаларига ҳудуд манфаати томонидан ёндашуви қонунлар мукаммал бўлишига олиб келади. Қонунлар сифати Халқаро ҳуқуқнинг умум эътироф этилган қоидаларига уларнинг Ўзбекистон Республикаси Конституцияси принципларига ва нормаларига мос келиш, эркинлик ва шахе дахлеизлиги, инсон ҳуқуқлари устуворлиги, қонун олдида ҳамманинг тенглиги қонунлар ижод қилишда паралилезим ва такрорланишларга йўл қўймаслик деган маънони англатади. Ў збекистон Республикаси Конституциясининг 84 моддасида, "Референдум якунлари ҳамда давлат хокимияти ташкил этилишининг асосий принципларини тўғрисида", Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Сенат тўғрисида, Ў збкистон Республикаси Олий Мажлисининг Қонунчилик палатаси тўғрисидаги Конституциявий қонунларда Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қонунчилик палатасининг регламенти, Олий Мажлисининг Сенатининг регламенти тўғрисидаги Ўзбекистон Республикасида қонун лойиҳаларини тайёрлаш ва уни Қонунчилик палатасига киритиш тўғрисидаги қонунларда қонун лойиҳаларини тайёрлаш ва қабул қилишнинг конституциявий, ҳуқуқий асослари белгилаб берилган. Қонунларни қабул қилиш жараёнларини асосан 4 босқичдан иборат деб қараш мумкин.

1. Қонун лойиҳаларини тайёрлаш 2. Қонун лойиҳасини Қонунчилик палатасида кўриб чиқиш учун кабул қилиш. 3. Қонун лойиҳасини дастлабки тарзда мухокама қилиш 4. Келишув комиссиясини тузиш. Олий Мажлис Қонунчилик палатаси Спикери қонун лойиҳасини дастлабки тарзда кўриб чиқиш учун маъсул қўмита тайинлайди. Маъсул қўмита йиғилишида қонун лойиҳаси дастлабки равишда кўриб чиқилади. Маъсул қўмита қонун лойихасини кўриб чиқишга қабул қилиш ёки қонунчилик ташаббуси ҳуқуқига қайтариш тўғрисида Олий кенгашининг қарори лойиҳасини тайёрлайди. Олий Мажлис Қонунчилик палатаси кенгашида қабул қилинган қонун лойиҳаси Олий Мажлис Қонунчилик палатаси Мажлисида, крида тариқасида, 3(уч) ўқишда қабул қилинади. Биринчи ўқишда қўйидагиларга эътиборга олинади: 1. Қонун лойиҳасини қабул қилиш зарурияти. 2. Қонун лойиҳасининг концепсияси а) Ҳуқуқий жиҳатдан тартибга солишнинг асосий ғояси, мақсади ва предмети. б) Ҳуқуқий жиҳатдан амалда бўлган қонунлар ва бошқа норматив, ҳуқуқий хужжатларнинг умумий тавсифи ва ҳолати. в) Конституция ва қонунларга мослиги. г) Молиявий маблағлар. 2-ўқишда қонун лойиҳаси юзасидан тушган таклифлар масъул қўмита томонидан умумлаштирилади ва тўла маромига етказилади. Қонун лойихаси моддама-модда муҳокама қилинади. Қонун лойихаси учинчи ўқишда мухокама қилинмасдан қабул қилинади. Олий Мажлис Қонунчилик палатаси томонидан қабул қилинган қонун, қабул қилиш эътиборан 10 кундан кечиктирмай Олий Мажлис Сенатига юборилади. Олий Мажлис Сенати Қонунчилик палатаси томонидан қабул қилинган қонунни маъқуллаш ёки рад қилиш йўли билан конун ижодкорлиги жараёнида қатнашади.

Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисида юқори палата -Сенатининг ташкил этилиши қонунлар сифатининг ортишига олиб келади. Сенаторлар асосан ижро этувчи ҳокимият ходимлари бўлганлиги учун қонунларни ҳудудлар манфаатини эътиборга олиб мақуллайди ёки рад қилади. Парламент икки палатаси қилиб ташкил этилган йиллар давомида Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Сенати аъзолари Қонунчилик палатаси қабул қилган қонунлардан 7 таси маъқулламади. Сенат рад этган қонун юзасидан Қонунчилик палатаси ва Сенат ўртасида юзага келган келишмовчиликларни бартараф этиш учун Қонунчилик палатаси ва Сенаторлар тенглик асосида келишув комиссияси тузилади. Ў збекистан Республикаси Президенти И.Каримовнинг Олий Мажлис Сенатининг ялпи бешинчи Мажлисидаги 2006 йил 24 февралдаги маърузасида Сенат аъзолари билан Қонунчилик палатаси депутатлари ўртасида бирон-бир қонуннинг қайтарилиши ҳақида баҳс -мунозара чикса, кимгадир ғалати бўлиб кўринмаслиги керак, бу табиий холат деб тушунмок лозим. 2005 йил 8 ноябрда Олий Мажлис Қонунчилик палатаси Мажлисида Олий Мажлис палаталари келишув комиссиясининг фаолиятини ташкил қилиш комиссияси тўғрисидаги Низом лойиҳаси муҳокама қилди. Олий Мажлиснинг юқори палатаси-Сенат қонунчилик палатаси томонидан қабул қилинган қонунни ёки рад қилиши Сенатнинг эътирозларини эътиборга олиб қонунни муҳокама қилиш учун Қонунчилик палатаси депутатлари ва Сенат аъзоларидан тенглик асосида келишув комиссияси тузилади. Келишув комиссияси Сенатининг ҳар бир эътирозини алоҳида ўрганади. Қонунчилик депутатлари ва Сенаторларнинг алоҳида овоз бериши билан келишув комиссиясининг қарори чиқарилади. Келишув комиссиясига кирган депутатлар ва сенаторларнинг кўпчилиги овоз бериши билан қарор қабул қилинади. Олий Мажлис Қонунчилик палатаси келишув комиссиясининг хулосаси натижаларини буйича унинг таклифларини қабул қилиш ёки бекор қилиш, ёки келишув комиссиясига Қонунчилик палатаси томонидан кўрсатилган таклифларни ҳисобга олган ҳолда қонуни янада такомиллаштириш ёки палаталар келишув комиссиясининг таклифларини қабул қилганда қонун одатдаги тартибда кўриб чиқилиши керак. Агар Олий Мажлис Қонунчилик

палатаси келишув комиссиясининг таклифларини қабул қилса қонун қонунчилик палатасида қайта кўриб чиқилади. Қонунчилик палатаси томонидан Сенат томонидан рад қилинган келишув комиссияси таҳриридаги қонун кабул қилмаса ва сенатнинг қонуни рад қилиш тўгрисидаги хулосага рози бўлмаса қонун аввалги қабул қилинган тарзда қабул қилинади. Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Сенати томонидан рад этилган қонуни қайта кўриб чиқишда Қонунчилик палатаси депутатлари умумий сонининг учдан икки қисми дан иборат кўпчилик овози билан қонуни яна маъқулласа қонун Олий Мажлис томонидан қабул қилинган ҳисобланади ҳамда имзоланиши ва эълон қилиниши учун Ўзбекистон Республикаси Президентига юборилади. Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатаси қонуннинг келишув комиссияси тахририда қабул қилса қонун Қонунчилик палатаси қайта кўриб чиқилади. Қонунчилик палатаси Сенат ўрталаридаги келишмовчиликларни бартараф этишида пайдо бўлаётган муаммоларни ҳал қилиш учун Мувофиқлаштирувчи Кенгаш тузилган. Давлат бошқарувини демократлаштиришни ва мамлакатни модернизация қилишда сиёсий партияларнинг ролини ошириш тўгрисидаги қонун лойихасига мувофиқ келишув комиссияси таркибига сиёсий партиялар фракцияси ҳам ўз вакилларини киритиши мумкин. Ўзбекистон Республикаси Президенти қонуни ўз эътирозлари билан Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисига қайтариш ҳуқуқига эга. Ҳамманинг эътибори учун расмий эълон қилинмаган қонун асосида ҳеч кимни судланиши, жазога тортилиши ёки мол - мулки мусодара қилиниши мумкин эмас. Қонун ижодкорлиги жараёнининг энг сўнги босқичи қонунни Президент томонидан имзолашини ва расмий нашрларда эълон қилиниши керак. Ҳамманинг эътибори учун расмий эълон қилинмаган қонун асосида ҳеч ким судлайгиши, жазога тортилиши ёки мол-мулкидан маҳрум қилиниши мумкин эмас.Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қонунчилик Сенати томонидан маъқулланган қонун имзоланиши ва расмий нашрларда

эълон қилиниши учун 10 кун ичида Президентга юборилади. Ўзбекистон Республикаси Президенти томонидан қонун 30 (ўттиз кун) ичида имзоланади ва эълон қилинади. Президент томонидан имзоланган қонун расмий манбаларда, яъни Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси палаталарининг Ахборотномасида, "Ҳалқ сўзи" ва "Народное слово" газеталарида эълон қилинади. Мавзунинг охирида қонуннинг вақт бўйича амал қилиш расмий эълон қилинган кундан 10 кун ўтгандан кейин, ёки қонунида кўрсатилган вақтдан бошлаб кучга киради ва айни вақтда айрим қонунлар расмий қонунлар билан ўз кучини йўқотган ҳисобланади. Қонун замонда амал қилади. У мумий қоидага кўра қонунлар орқага қайтиш кучига эга эмас. Ўзбекистонда жиноят ёки маъмурий жавобгарликни егиллаштириш билан қонунлар орқага қайтиш кучига эга. Ўзбекистон Республикасининг 2001 йил 29 августда кабул килинган "Жиноий жазоларнинг либераллаштириш муносабати билан Жиноят, Жиноят-процессуал кодекслари ҳамда Маъмурий жавобгарлик тўгрисидаги кодексига ўзгартиришлар ва қўшимчалар киритиш тўгрисида" ги қонун ёки Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2005 йил 1 августдаги фармонига мувофиқ 2008 йил 1 январдан ўлим жазосининг бекор қилиниши жиноятларнинг инсонпарварлик тамойилларига мувофиқлаштириб енгиллаштирилганининг яққол исботи ҳисобланади. Қонунлар бутун мамлакат худудида амал қилади. Давлат ҳудудига унинг суверинтетига тегишли бўлган худуд киради. Қорақалпоғистон қонунлари унинг худудигина амал қилади. Қонун хужжатларнинг шахслараро доирасида амал қилади, яъни қонунлар муайян ҳудуддаги барча фуқаролар, чет эл фуқаролари фуқаролиги бўлмаган шахслар, юридик шахслар, давлат органлари, корхоналар, ташкилотлар ва муассалар учун мажбурийдирлар. Айрим фуқароларга тегишли бўлган қонунлар ҳам бор. "Ҳарбий мажбурият ва ҳарбий хизмат тўгрисидаги" қонун фақат Ўзбекистон фуқароларига тегишли. Ўзбекистон Республикасида референдумда фақат Ўзбекистон Республикаси фуқаролари қатнашиш хукукига эга. Ўзбекистонда фаолият юритилаётган хорижий мамлакатлар дипломатия ва консуллиги

элчихоналарига амал қилмайди. Улар халқаро хукук нормалари амал қилади. Юқорида куриб чиққан фикр-мулоҳазаларимиз икки палатали Олий Мажлис шароитида қонун ижодкорлиги жараён тўгрисидаги таркиб қоидаларни кенгроқ тушуниб олишимизга ёрдам беради деган хулоса чиқаришга олиб келади.

Адабиётлар рўйхати 1. Инсон ҳуқуқлари Умумжахон Декларицияси. Инсон ҳуқуқлари. Ўқув қўлланма. Т., 1997 йил. 2. Фуқаролик ва сиёсий хукуклар тўгрисидаги халқаро Пакт. Инсон хукуклари. Уқув қўлланма Т., 1997 йил. 3. Ўзбекистон Республикаси Конституциясияси. Т., 200 8 йил. 4. Ўзбекистон Республикасининг 2002 йил 4 апрелда қабул қилинган "Референдум якунлари ҳамда давлат хокимияти ташкил этилишининг асосий принциплари тўгрисида" ги Конституциявий қонуни. 5. Ўзбекистон Республикасининг 2002 йил 12 декабрда кабул қилинган "Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қонунчилик палатаси тўгрисида" ги Конституциявий қонуни. 6. Ўзбекистон Республикасининг 2002 йил 12 декабрда қабул қилинган "Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Сенати тўгрисида" ги Конституциявий қонуни. 7. Ўзбекистон Республикасининг 2006 йил 16 январда қабул қилинган "Ўзбекистон Республикасида қонун лойиҳаларини тайёрлаш ва уни Олий Мажлис Қонунчилик палатасига киритиш тўгрисида" ги қонун. Халқ сўзи. 2007 йил 18 январ ь. 8. И.А.Каримов Ўзбекистон XXI аср бусағасида: хавфсизликка тахдид, барқарорлик шартлари ва тараққиёт кафолатлари. Т., 1997 йил. 9. И.А.Каримов Ўзбекистон XXI асрга интилмоқда .Т., 1999 йил. 10. И.А.Каримов Озод ва обод Ватан, эркин ва фаровон хаёт -пировард мақсадимиз. Т., 2000 йил. 11. И.А.Каримов Бизнинг бош мақсадимиз - жамият демократлаштириш ва янгилаш, мамлакатини модернизация ва ислоҳ этиш.Т., 2005 йил. 12. Форобий Фозил одамлар шаҳри. Т., 1993 йил. 13. www.ziyonet.uz

Похожие

Хуқуқ ижодкорлиги ( Хукук ижодкорлиги )

Ҳуқуқ ижодкорлиги 2

Қонун ижодкорлиги жараёни босқичлари

Ҳуқуқ шакллари ( Хукук шакллари )

Ҳуқуқ тизими ( Хукук тизими )