Ҳуқуқ ижодкорлиги 2 - Юриспруденция - Рефераты

Ҳуқуқ ижодкорлиги 2

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

70.5 KB

Ҳуқуқ ижодкорлиги Режа: 1. Ҳуқуқ ижодкорлиги тушунчаси. 2. Қонун қабул қилиш босқичилари 3. Норматив ҳуқўқий ҳужжатларнинг вақт, ҳудуд ва шахсга нисбатан ҳаракат қилиши.

Ҳуқуқ ижодкорлиги тушунчаси. Жамиятда ҳуқуқ нормаларини яратилиши, давлатнинг ҳуқуқ ижодкорлик ёки ҳуқуқий ташаббускорлик фаолияти орқали амалга оширилади. Давлатнинг ҳуқуқ ижодкорлик фаолияти — бу нормаларини яратиш, ўзгартириш ва бекор қилишга қаратилган фаолиятдир. Бу фаолият натижасида яратган ҳуқуқ нормалари турли норматив ҳуқуқий қужжатларда — қонун, фармон фармойиш ва бошқаларда ифодаланади. Норматив ҳужжатларни қабул қилиш — яъни ҳуқуқий нормаларни яратиш қуйидаги 2 — босқичдан иборат. Биринчи босқич — норматив ҳуқуқий ҳужжатларнинг лойиқасини тайёрлаш: а) шу қужжатни лойиҳасини тайёрлап учун қарор қабул қилиш; б) лойиҳани тайёрлаш; в) муҳокама қилиш; г) лойиҳани камчиликларини тузатиш; лойҳани қайта ишлаш. Иккинчи босқич — норматив ҳуқуқий қужжатларни нашр этиш: а) лойиқани ташаббускор давлат органларига муҳокама учун киритиш; б) лойиҳани ташаббускор органга муҳокама қилиш; в) норматив ҳуқуқий ҳужжатларни қабул қилиш; г) уни халққа эълон қилиш (нашр этиш). Давлат ҳуқуқ ижодкорлик фаолиятида норматив қужжатларнинг лойиҳасини тайёрлаш, халқ ўртасида муҳокама қилиш ва қабул қилиб нашр этиш муҳим масаладир. Ўзбекистонда бу иш билан Республика қонун чиқарувчи олий органи — Олий Мажлис, давлат бошлиғи — Президент, Вазирлар Маҳкамаси ва бошқа давлат органлари шуғулланади. Жумладан, ЎзРси Олий Кенгашининг XII —чақириқ XI сессиясида 1992 йил 8 декабрда Мустақил Ўзбекистон Республикасининг янги Конституцияси қабул қилинди. Шу куни Олий Кенгаш Раёсати махсус қарор билан Республика қонунларини Конституцияга мослаштириш ишларини белгилаб берди. Ҳозирги вақтда Ўзбекистон давлатининг ҳуқуқ ижодкорлик фаолиятини ривожлантиришда катта эътибор берилмоқда. Бу фаолият қуйидаги йўналишлардан бормоқда: 1) Ўзбекистон Республикасининг янги Конституцияси асосида қонунларини, соҳаларини ва кодексларни янгилаш;

2) мустақиллик билан боғлиқ бўлган қонунлар ва бошқа норматив ҳужжатларни қабул қилиш ва уларни нашр қилиш; 3) амалдаги норматив ҳуқуқий қужжатларнинг бажарилишини таъминлаш; 4) уларнинг бузилишини олдини олиш ва бузилганда белгиланган жазо чораларини қўуллаш. Ҳуқуқ ижодкорлигининг қуйидаги турлари мавжуд: 1. Давлат органларининг ҳуқуқ яратиш ижодкорлиги. Конституцияга асосан барча давлат органлари ўз ваколати доирасида ҳуқуқ ижодкорлигига эга бўлиб, улар турли норматив ҳужжатлар қабул қилади. Ўзбекистон Республикасининг Конституциясини 83 —моддасига асосан Олий Мажлис қонунлар, қарорлар ва бошқа ҳужжатлар қабул қилади. Олий Мажлиснинг Раиси фармойишлар чиқаради. Мақаллий давлат ҳокимият вакиллик органлари жойларда — виилоятлар, туманлар ва шаҳарларда (туманга бўйсунадиган шаҳарлардан, шунингдек, шаҳар таркибига кирувчи туманлардан ташқари) ҳокимлар бошчилик қиладиган халқ Депутатлари Кенгашлари қарор ва фармойишлар, ҳокимлар эса қарорлар чиқаради. 2. Жамоат бирлашмаларининг ҳуқуқ яратиш ижодкорлиги. Булар ҳам ўз ваколати доирасида ҳуқуқ ижодкорлигига эга бўлиб, тегишли норматив ҳуқуқий ҳужжатлар қабул қилади. Масалан, Ўзбекистон Республикаси касаба утюма федерацияси, Республика ёшлар иттифоқи билан биргаликда қўшма қарорлар қабул қилади. 3. Бевосита халқнинг ҳуқуқ яратиш ижодкорлиги. Ўзбекистон Республикасининг Конституциясини 9 — моддасига асосан жамият ва давлат ҳаётининг энг муҳим масалалари муқокамасига тақдим этилади (умумий овозга референ қўйилади). Бунинг ўтказиш тартиби қонун билан белгиланади. Референдум халқнинг ҳуқуқ яратиш ижодкорлиги бўлиб, унинг натижасида тегишли ҳуқуқий нормалар қабул қилинади. Ўзбекистонда кейинги референдум Олий Мажлис ташаббуси билан Президент

И.А.Каримов муддатини 1997 йилдан 2000 йилгача узайтириш тўғрисида ўтказилди. Ўзбекистон якдиллик билан бу ташаббусни қўллаб овоз берди. Демак давлатнинг ҳуқуқ ижодкорлик фаолияти бўлиб, унда амалдаги қонунларни ва бошқа норматив ҳужжатларни янгилаш, нашр этиш, эскирган нормаларининг бекор килиш, ҳуқуқдаги камчиликларни тўлдириб, жамиятда кишилар ўртасидаги турли ижтимоий муносабатларнинг тартибга солиш учун хизмат қилади. 2. Қонун қабул қилиш босқичлари. Давлатни ижодкорлик фаолиятини асосини қонунларни қабул қилиш тартиби ташкил қилади. Чунки қонунлар барча норматив ҳужжатлар ичида биринчи ўринда туради. Шунинг учун қонунлар махсус тартибда қабул қилинади. Қонунни қабул жараёни қуйидаги 4- та босқичдан иборат: 1. Қонун чиқраиш ташаббскорлиги — бу давлат органлари, жамоат бирлашмалари ёки фуқароларнинг давлатни олий қонун чиқарувчи органига янги қонун чиқаришга, амалдаги тўлдириш ёки бекор килиш ҳақида киритган таклифидир. Бу таклиф қонун чиқарувчи олий орган томонидан қабул қилиш ва қилмаслиги муҳокама қилинади. ЎзРни Конституциясининг 82 — моддасига асосан Олий Мажлисга қонун лойиҳаларини таклиф қилиш қонунчилик ташаббуси ҳуқуқига ЎзРнинг Президенти, ўз давлат ҳокимиятининг олий органи Қорақалпоғистон Республикаси, Олий Мажлиспинг депутатлари, Республика Вазирлар Маҳкамаси, Республика Конституциявий суди, Олий суди, Олий хўжалик суди, Бош прокурори эгадирлар. 2. Қонун лойиҳасини муҳокама қилиш. Бу икки хил бўлади. Биринчиси, энг муҳим масалалар бўйича қонун лойиҳаси халқ муҳокамасига (референдумга) қўйилади. Иккинчиси, қонун лойиҳасини олий қонун чиқарувчи орган — ЎзРнинг Олий Мажлисини сессиясида муҳокама қилинади. 3. Конунни қабул қ илиш босқичи. Қонун лойиҳасини маъқуллаб, Олий Мажлис депутатларининг кўпчилйги овоз берса, қонун қабул қилинади.

4. Қонунни матбуотда эълон қилиш босқичи қонун қабул қилингандан кейин, унинг матбуотда ёки ЎзРси Олий Мажлисининг Ахборотномасида тегишли масъул шахсларнинг имзоси билан эълон қилинади. ЎзРсининг Олий Мажлисида қабул қилинган қонунлар, Олий Мажлис раисини имзоси билан ёки муҳим қонунлар Президентнинг имзоси билан ўзбек ва рус тилида эълон қилинади. 3. Норматив ҳуқуқий ҳужжатларнинг вақт, ҳудуд ва шахсга нисбатан харакат килиши. Давлат норматив ҳуқуқий ҳужжатлар қабул қилгандан кейин, унинг турмушга қўллашни муҳим талабларидан бири уларнинг ҳаракат доирасини белгилашдир. Бу эса уларнинг вақт, ҳудуд ва шахсга қараб, ҳаракат доирасини белгилайди. Уларнинг кучга киритиш ва ҳаракат доирасини белгилаш махсус қарорлар билан кўрсатилади. Бунда норматив ҳужжатларнинг вақт бўйича ҳаракатда бўлиши, қабул қилинган қонун ва қачон ўз кучини йўқотиш вақти белгиланади. ЎзРсида қабул қилинган қонун ва бошқа норматив ҳужжатларни вақт бўйича кучга кириши қуйидаги тартиби белгиланган: 1) ЎзРсининг қонунлари «Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Ахборотномаси»да, газета, телевидение ва радиога эълон қилинганидан кейин 10 кундан сўнг Ўзбекистон ҳудудида кучга киради. 2) агар уларнинг матнида ёки маҳсус: карор билан кучга киритиш муддати кўрсатилган бўлса, шу кўрсатилган вақтдан бошлаб кучга киради. Масалан, Ўзбекистон Республикаси Олий Кенгаши 1992 йил 14 январда «Жисмоний тарбия ва спорт тўғрисида» қонун қабул қилди. Олий кенгаш шу куни махсус қарор чиқариб, бу қонун матбуотда эълон қилинган вақтдан бошлаб, кучга киради, деб курсатади. З) ЎзРнинг Олий Мажлисининг қабул қилинган қарорлари Президент фармонлари, фармойишларй ва қарорлари матбуотда эълон қилинмасдан, улар амал қилиши лозим бўлган корхоналар, муассасалар, ташкилотлар, давлат органлари, жамоат бирлашмалари ва тегишли шахсларга юборилса, бу ҳолда улар олган вақтдан бошлаб кучга киради. 4) ЎзРси Вазирлар Мақкамасининг қабул қилган қарор ва фармойишлари, вазирликлар, давлат қўмиталарининг буйруқ, қўлланмалари

йўриқномалари, низомларининг кучга кириш муддати, агар уларнинг матнида кўрсатилган бўлса, шу кўрсатилган муддатдан кучга киради. Агар корхона, муассаса ва ташкилотларга юборилган бўлса, улар олган вақтдаи кучга киради. 5) маҳаллий ҳокимият органлари — вилоят, шаҳар ва туман Халқ Депутатлари Кенгашларининг қарор ва фармойишлари, уларнинг бошқарадиган ҳокимларнипг қарорлари қабул қилингандан кейин уларнинг матнида кучга кириши кўрсатилган булса, шу кўрсатилган вақтдан, кўрсатилган бўлмаса, тегишли идоралар бу ҳужжатларни олгандан бошлаб 15 кундан кейин кучга киради. Норматив ҳуқуқий ҳужжатларни ҳудуд бўйича ҳаракат қилиши уларнинг шу давлат ҳудудида ҳаракат доирасини белгилайди. ЎзРсининг норматив ҳуқуқий қужжатлари унинг барча ҳудудида — қуриқликда, сувда ва фазода ҳаракат қилади. Маҳаллий ҳокимият органларнинг норматив ҳуқукий ҳужжатлари, тегишли туман, шаҳар ва вилоятларнинг ҳудудида ҳаракат қилади, Норматив ҳуқуқий ҳужжатларнинг шахсга жисмоний шахс фуқаролар ва юридик шахсга нисбатан ҳаракатда бўлишининг асосий талаби давлат органлари, жамоат бирлашмалари, мансабдор шахслар ва фуқароларга нисбатан ҳаракат доирасини белгилайди. Ўзбекистон қонунлари ва бошка норматив :з$укукий кужжатлари унинг қудудидаги барча фукароларга, давлат зрганларига, жамоат бирлатмаларига Ўзбекистон фукароси булмаган Республикада яшайдиган чет эл фуқароларига нисбатан қаракатда булади. Ўзбекистон Республикаси ҳудудида яшайдиган чет эл фуқароларини қонунларга амал қилиши, шу чет давлатлар билан тузилган шартномаларга асосан амалга оширилади. Бу кўрсатилган умумий қоидалардан айрим истиснолар бор. Масалан, Ўзбекистон Республикасида яшайдиган чет эл фуқаролари судга мажбурий тартибда кўргазма бериш учун келтирилган бўлса, аммо у дипломатик даҳлсизлик ҳуқуқидан фойдаланса улар дипломатик йўл билан ҳал қилинади. Ўзбекистонда яшовчи барча чет эл фуқаролари, дипломатик дахлсизликдан фойдаланувчи шахслардан ташқари,

содир этилган жинояти учун республика жиноят кодексига асосан жиноий жавобгарликка тортилади. Чет эл ҳудудида жиноят қилган Ўзбекистон фуқароси шу чет элнинг тегишли қонунларига биноан жавобгарликка тортилади. Адабиётлар

1. Ўзбекистон Республикаси Конституцияси. Т., «Ўзбекистон», 2003 2. Каримов И.А. Кучли давлатдан кучли жамият сари. Т., «Шарқ», 1998. 3. Каримов И.А. Хавфсизлик ва барқарорлик тараққиёт йўлида. Т.,6. Тошшкент, 1997. 4. Саидов А. Таджиханов У. Давлат ва ҳуқуқ асослари. Т., 1999. 5. Холмўминов Қ. Давлат ва ҳуқуқ назарияси, ўқув қўлланма. Тошкент, 2000. 6. Бобоев Ҳ.Б., Одиловқориев Ҳ.Т. Давлат ва ҳуқуқ назарияси. Дарслик, Тошкент, 2000 7. www.ziyonet.uz

Похожие

Ҳуқуқ ижодкорлиги ( Хукук ижодкорлиги )

Хуқуқ ижодкорлиги ( Хукук ижодкорлиги )

Қонун ижодкорлиги жараёни босқичлари

Ҳуқуқ шакллари

Халқаро хусусий ҳуқуқ